Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

311쪽

venit quoque Trumpanci, ubi Palancapalli a curandis ulceribus vocare eam Solent.

CAPUT XXVIII.

De TLAELLIPANI Acati ensi. Radici adhaeret tenui, et proliXae, unde Proseri. Caules spithamaeos, teretes , ac tenues, folia Alsines, angusta, et longiuscula , semen vero in spicatis floribus. Radix trita, et devorata Semunciae pondere medetur dysentericiS, unde nomen. Est enim valde adstringenS cum quadam amaritudi

ne , et calore. Nascitur quovis caelo Acatlanensi juxta colles.

CAPUT XXIX. De TLAI VHGLIZPANI, Seu venerea medicina.

. . Radices fundit longas , ac tenues , breves caules , et in eis folia longa , et angusta , salignis majora, Subalbidaque, et firma, qualia esse Solent arborea, fulvosque , ut ferunt, flores. Sapor est Glycyrrhizae , dulcis, calidaque.et humida temperies ordine Secundo, aut primo. Excitat venerem admota pudendo , ingestaque, unde invenit nomen , curatque puerorum diarrhoeas toSta , redacta in pulverem, atque duarrum drachmarum mensura devorat . Nascitur in montibus temperatis agri Acatlanior.

312쪽

CAPUT XXX.

De TLATH PATII, Seu medicina c0nvulsionis. Radicem profert tenuem et proliXam , unde oriuntur exiles , teretesque caules , et in his folia Amygdali, sed latiora , flosculique candentes. Amara est, Calidaque, et sicca ordine tertio ; quamobrem Opportune dicitur radicem semunciae pondere devoratam Ventris , ac Stomachi dolorem placare. Nascitur in calidis collibus agri Acat tunici.

CAPUT XXXI.

De repE CALO CHIra Acatlanensi, seu Flore Corvi

Radicibus insistit tenuibus, et longis, unde mittit caulas dodrantales, et in eis selia rara, binaque, pinguia , aspera , et Ocymi forma, ac flores in Summis caulibus luteos. Radix est dulcis, ae primo ordine plus minus calens; folia minus calefaciunt, et aliquantulum adstringunt. Curat radix eas defluxiones , quae sunt ad pectuS, et enixarum mammas lacte replet, tuSSique opitulatur Semunciae pondere devorata bis die. Sunt, qui folia eidem rei utilia esse tradant. Nascitur in calidis, et saxosis locis, montiumque faucibus AeatlanensibuS.

313쪽

CAPUT XXXII.

Radicibus insistit surculosis , unde standuntur caules , et in eis solia Trifolii Asphaltilis , obrotunda , firmaque , ter na , aut quina, et floreS Coccinei parvi. Radices sunt dulceS , et Subamarae , Calidaeque , et Siccae Ordine fere ter tio. Eaedem Semunciae menSura tu Sae , atque eX aqua devoratae tu SSi medentur , Unde nomen.

CAPUT XXXIII.

De TONANVA ATLI Tonaliae, Seu crassa medicina. Radices agit tenues , ac proliXas, e quibuS funditur caulis tenuis , ac dodrantalis , et in eo folia tenuia, Ocyminissimilia , ternaque , et floreS candenteS. Radix est acris, et paululum amara , calidaque, et Sicca gradu quarto , Subtiliumque partium. Eadem tu Sa, atque devorata Semunciae pondere ventris dolorem lenit , aliosque essectus praestat, quae ab eo caloris gradu , et modo Substantiae Solent proficisci. Nascitur in temperatis locis Mistecae inferioris.

CAPUT XXXIV. De TZ0ΜPIIIΗVIZPATLI , seu medicina sternutamentum movente.

Volubilis est Arbores conscendens, radicibus insistens

314쪽

crassis, fibratisque , unde profert ramos tenUeS, et teretes, in eisque folia Phaseoli, terna , Oblonga , et impenSe acum nata , et flores luteoS , eXiles , et muSCOSOS in poStremis stipitum flagellis. Radix nonnullum calorem, et Siccitatem participat , subtilesque partes. Μedetur gravedini foliorum pulvis insuSus naribus , Sternutamentum enim ciet, trahitque e Capite pituitam. Nascitur in temperatis , et fluminum ripis Misi eoae inferioriS.

CAPUT XXXV.

De TEGIA ATLI, seu Leonis medicina. Radicem fundit Asphodelo similem , aut Cam0ti, mollem , et candentem, et eX ea tereteS cauleS, tenueSque, Ornatos foliis Coronopi, ac florem , ut narrant, nullum. Frigida est radix , etsi nonnullum amaritudinis , atque caloris sensum praebeat. Eadem tuSa, illitaque tumoribus praeter naturam medetur. NaScitur temperatis locis , Sive edita sint, sive plana, Mistecae inferioris.

CAPUT XXXVI.

Species videtur Sedi, radicibus insistens capillis simili bus , unde profert caules teretes , et in eis folia longa, et angusta, raraque , et juxta extrema latiora , flores Vero or-

315쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XIX. 307

biculares , et candentes. Doloribus universi CorporiS mede iur , appetentiam eXcitat , extergit VarOS , Vomitum Ciet, Curatque usta. Ad vomitum ciendum bibenduS est Succus , atque ita longis , et insanabilibus medetur morbis. Nascitur in calidis Misteoae inferioris juxta littora fluviorum. Lubrica videtur , et nullo insigni praedita Sapore , etsi Cum primum linguae admovetur , neScio quid acrimoniae Sentiatur.

Radicem fundit candentem , longam, tenuem , contor tam , et ex ea cauleS multOS , tenueS , tereteS , ac Semine refertos lubrico, frigidaeque , et humidae temperiet , quod asthmati dicitur mederi, ac pellere lumbricos adjectum floribus , et radici 2 tomio, tritumque, et epotum eX aqua mane , et Vespere Semunciae pondere.

CAPUT XXXVIII.

De TLAELpATLI Tonialiae , seu medicina Osentericorum.

Radici insistit candidae , longae , tenui, et fibratae , eX qua cauleS prodeunt exileS, teretes, et longi, et in his folia Lini , tenuia , et flores in corymbos compoSiti. Radix est primo ordine calida , grave quoddam viruS Olens, et non nihil adstringens. Eadem semunciae devorata pondere me-

316쪽

detur dysentericis. Nascitur Tonaliae Mistecae inferioris.

CAPUT XXXIX.

Radicibus firmatur capillorum instar, unde profert caules nigros , nitidos , ac laeves , Similes Adianti, et in summo caulis cujusvis folium unicum , ficulneo simile , valde sinuosum , et in partes longaS , anguStaSque , et Serratas dissectum. Frigida , et adStringenti natura conStat, non sine quadam lubricitate. Pectoris aSperitates lenit, unde est illi impositum nomen, curatque lateris dolores. Quin Medici Indi affirmant folia resoluta ex aqua , aut vino, epotaque eum, qui vehemens frigus patitur , sanitati restituere : quod via detur hujus Herbae repugnare temperiei ; Sed quia omnibus momentis mirabilis est natura , et occulta Vi pleraque incredibiles essectus proserunt, non dubitavi hanc Indorum asse tionem tradere posteritati. NaScitur in temperatis Tonaliae Mistecae inferioris. Sunt, qui I latequili alli, seu medicianam vulnerum , quoniam eisdem etiam glutinandis inserviat, aut quod ipsa sinuosa , et Veluti dissecta sit, nuncupent.

317쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XIX.

CAPUT XL.

De TLAGNA TILIXPATLI, Seu medicina ad venerem excitdum idonea , Tonaliae alumna. Radices agit tenues, et proliXas, Batatis Similes, unde profert cauleS per terram Serpentes, et longOS, tenueS, teretes , et Subalbidus , et in eis folia Sennae, Sed tamen minora , ac coccineos floreS. Radices nullum videntur saporem insignem praeseserre, imo frigida, aut temperata constare natura ; et tamen adeo reperitur venerem excitare, ut inde invenerit nomen. Nascitur in temperatis montibus Tonaliae Misi eoae inferioris, necnon Tancuitiani , ubi ajunt dysenteriaS Sistere, Vocantque eam Tuelpatii.

CAPUT XLI.

Radici insistit fibratae, unde profert caules tres prolixos cubitOS , cavos, rubeoS, refertosque foliis Polypodio quadanterius Similibus, inSignibusque venis secundum longitudinem discurrentibus, et serratiS , Sed . Obrotundis his, quae postremaS Caulium parteS Occupant, tranSverSisque. interventis , floribus vero pilosis, luteis, et compoeitiS in Comam. Folia sunt amara , calidaeque ordine fere tertio, ac siccae temperiei. Jus decocti eorum dicitur gallico morbo mederi,

318쪽

HISTOR. PLANTARUM

3IO si semel per aliquot dies quotidie bibatur , pustulis vero ejusdem aegritudinis, si cum Tlilocoti contingat eisdem ad

moveri , pannis quoque, et Scabiei: verum erumpentibus tuberculis inspergunt pulverem lata alii Tonaliae , atque ita sanitati pristinae aegrotantes restituuntur. Nascitur in frigidis , palustribusque locis, aut juXta montium radices Miste-cae inferioris, et Provinciae Mechoacanensis, ac juxta loca acclivia Aetnae Μexicanae.

Radicem fundit napo similem, sed juxta finem tenuiorem, intuSque candentem, et eX ea volubileS caules, te nueS , teretes, et ornatOS per intervalla foliis Diapensiae vocatae , duobus magniS Sinubu S, ac totidem aliis minoribus divisis, ac coccineis floribuS, fructuque acinoSo semen includente. Radix est aliquantisper dulcis, et Secundo ordine calens, spiranSque ViruS Paeoniae radicis Simile. Discutit palmnOS , ae furuncul OS, maturatque, et eXSiccat, et ictibus scorpionum medetur. Nascitur in frigidis collibus Misteeae inferioriS.

319쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XIX.

CAPUT XLIII.

Uerba est radici crasSae inSiStens, unde mittit caules quatuor spithamas longos, et in eis solia cordis figura , aspera , craSSa , inferne subalbida , multis interventis distincta , et flores luteos , ae modicOS. RadiX GlycyrrhiZam sapit, caloreque, et humiditate paulo mitiore praedita est. Pectus lenit, ejus aSperitates mollit, ac tollit dolores. Nascitur in frigidis collibus.

CAPUT XLIV.

De TEPELGUI PATLI I surculusiae , seu adstringenti medicina. Frutex est radici in Sistens magnae, et Surculosae , ex qua mittit stipites quatuor dodrantes longOS, teretesque, et in eis folia Ocymi, circinata, luteos flores, ac fructum cicerum forma , in tres partes velut diviSum, in quarum singulis granum unum includitur paene orbiculare , eXtra nigrum, nitidumque, et nucleum candidum cannabini seminis sapore intrinsecus comprehendens. Folia Sunt frigida , et adStringentia, unde evenit nomen, atque ita recentibuS plagis dicuntur mederi admota, illitusve eorum Succus, et diar rhoeis devorata. Nascitur in frigidis, montosisque locis Misteoae inferioriS.

320쪽

CAPUT XLV.

De TLATLATZIZPATLI Teguetculullae. Radicem fundit tenuem , longam , et craSSO cortice vestitam , ac solia Limonis. Radix est amara, et SubdulciS, non Sine quadam acrimonia , calidaque, et Sicca ordine tertio. Eadem devorata drachmae unius pondere pectus lenit, abstergitque , et asthmati medetur. Nascitur in frigidis , planisque locis.

CAPUT XLVI.

De TONEI UILIZPATLI T llet ulullae. Similis est Sacacilin sorma , et facultate, atque illi ea dem , aut prorSuS Congener. 'unt amissam motionem instaurare. Frigida tamen est, Salivosa, et nonnihil adstringens. Nascitur in frigidis locis , et campestribus Misi eoae inferioriS.

De TLEPATLI Tepurcutilliae. Species est Ranunculi, namque illis similis est forma, sacultateque , et radices Sortitur Helleboro persimiles.