Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

351쪽

Uerba est multos proserens caules e radice candenti crassa , surculiS reserta , et Valde odora , foliaque adeo Myrthi similia , ut illius videatur congener. Jus decocti infusum d senteriis miram fert opem. Nascitur in frigidis TototesecensibuS.

Volubilis genus est in Arborum uSque Summa conScendens cacumina , craSSO Stipite , ac Mali Medicae foliis. Cor. tex lusus duarum drachmarum pondere, ac matutino eX aqua devoratus impeditum restituit motum; quod si majori devoretur menSura, amentiam aliquandiu perSeverantem inducere solet. Nascitur in montibus Tot 0tesecensibus , unde erit, si opus sit, petenduS.

Arbor est magna , soliis longis, latisque, et multis in . terventis insignibus, asperis , et inferne candentibuS, cum Superne tingantur eXSaturato virore , flore parvo, et luteo, fructu acinoso , racematim dependente , pOStquam maturuit,

352쪽

coccineo, edulique. Germina ejuS rami , Cui fructus appendet , tusa applicant Iudi vetuStis plagis, superponentes s lia felicissimo succesu. Nascitur in calidis Mecatlanicis , unde impositum nomen. .

Herba est sesquicubitum longa , folia Ocymi circinata serens, cauleS geniculatOS , et contortos , flores circa singulos geniculos orbiculares, luteos , et minime SeneScenteS, et radices surculoSas. Madefaciunt febrientes ejus liquore, pintandumve propinant ; frigefacit enim, et saporis , odorisque fere sentitur expers. Nascitur in frigidis , humidisque Nexsae Totonacapensis locis.

CAPUT XXIX. De XALALAIMILITE.

Herba est radici insistens raphaninae, et fibratae, ex qua eduntur caules per terram repentes, reserti foliis par vis , cordis figura. Edulis Herba est, nec quidquam aliud memoratu dignum de illa accepi. Nascitur Xochimilol.

353쪽

Arbor est magna, ramOSaque , folia Mali Medicae ferens , sed inaequalia, ut quae dorso ad alterum latus sint latiora. MaterieS eSt Odore, gustuque non parum Suavi qua- dantenus Foeniculum , Anethumque referens, calidaque, et sicca ordine Secundo natura, et Subtilium partium. Folia in laevorem redacta, inSperSaque medentur Vetu StiS, atque recentibus plagis. Nascitur Mactiacilani humilibus, et campestribus locis.

CAPUT XXXI. De M UICALIZPATLΙ.

Foliola parva sunt, SaXis innascentia, quae fluens unda proluit. Addita haec Miaoapalli, et Totonili alii , tu saque pariter, atque eX aqua resoluta devorari solent adversus febres. Forcasbis ad Lichenis, aut Pulmonariae pertinet

Frutex est Hottetocensis, radici innixuS magnae, e candido vergenti in fulvum, ex qua mittit cauleS tenues, teretes , perque magna intervalla geniculatos, squallentes, et

354쪽

346 HISTOR. PLANTARUM

hispidos ; solia rara, magnaque eX Parte altero latere uni co dissecta sinu , hirsuta, et candicantia , Sed praecipue inferne , Oblongaque, et Phaseolorum flores. Sapor radicis sub dulcis est, et quadantenus Leguminis, frigidaeque, et adstringentiS temperiei. Cortex ejusdem laevigatus, et bis

die duarum drachmarum pondere devoratu S eX aqua vomitum , ae praecipue puerorum CompeScit; medetur ulceribus oris, ac pudendorum radiciS Succus, aut flos ex lacte, et mirabiliter confert oculis. Nascitur in calidis collibus, et Campestribus locis.

CAPUT XXXIII.

De XI CHIra, seu Flore sis. Herba est sex cubitos longa, radicibus surculosis innixa , e quibus proseri solia Salicis, longosque , et cyaneos flores toto caulium procurSu. RadiX eSt impenSe amara, calefaciensque , et eXSiccans ordine tertio. Discutit praeter naturam tumores , et febribus, quas comitantur puncta, dicitur mederi, evocato, Ut par eSt, Sudore , et Vacuato humore morbum faciente. Provenit in frigidis, qualis est AtD- ulcus , et Ocopeti uca umbrosiS in montibus. Sunt qui vocent Quauhchillan, seu signum, ligni, nec desunt qui Tanaxochili.

355쪽

CAPUT XXXIV. De altera XICO CHITL.

Verba est soliis constans obtusis, mollibus, et floribus Iuleis, atque acinoso fructu. Frigida, et humida natura comstat, nec quidquam ampliuS de ea Medici indigenae narrant.

CAPUT XXXV.

De XICOPATLI, seu Apis medicina. Radicibus haeret capillis similibus , e quibus fundit caules quadratoS, inaequales, hirsutos, et SubalbescemeS, et in eis folia rara, lanuginosa , Subalbida , Serrata, et Ocymo Similia , quanquam paululum acuminata, Odoraque, flores spicatos , et cyaneos, calyculiS ContentOS. Calida, Siccaque, et nonnihil adstringenti constat natura, et tamen mederi erysipelatis tradunt tu Sam, atque impositam. Provenit apud uuauhi, nahuacenses juxta voragineS montium.

De M PAN IN, seu Planta imbrium tempore proveniente. Ideo XoXopANTZ1N vocata est haec Herba, quoniam imbrium tempore provenire Soleat. Est autem ternOS longa cu bitos , innixa raphaninae radici, fibrataeque , e qua prodeunt caules, et in eis Loti urbanae solia, lutei, ac stellati flo-

356쪽

3 8 HISTOR. PLANTARUM

res, nec non Siliqllae teretes, tenueS, et longiusculae. Folia , corticeSque catilium admoventur dentibus parum firmis roborandi, et eos firmandi gratia. Nascitur in collibus calidarum regionum Johalani

CAPUT XXXVII. De XIXIPIN.

Volubilis est genus solia ferens Hederae similia , sed mucronata, et interVeniiS Secundum longitudinem discurrentibus insignia, forem Totoncapcoxocodioliis , radices surculosas , valde candenteS, et tenuiSSimo cortice tectas, impense lubricas, frigefacientisque , et humectantis temperiei. Eaedem eduntur elixae Balatarum more; nec alium narrant ejus Plantae usum , quanquam fractiS OSSibus solidandis, uniendisque conferentiSSimum fore medicamentum nemo dubitet , et quibusque aliis rebus conglutinandis. Nascitur in planis Tehuitatiae inter SaXa.

CAPUT XXXVII.

De XIOPATLI, seu leprae medicina. Radici innititur raphaninae, sibrataeque, unde prodeunt Caules Virides , rotundi, tenues , striati, geniculis intercepti, ac Iuncorum forma, et in his folia Origani, minora tamen , et rariora, flores Hyperici in caulibus postremiS.

357쪽

Radix est interne candens, et externe pallescenS, initio dulcis, ac resipiens Glycyrrhi Zam, sed deinde impense acris; quo fit, ut calidam, Siccamque Ordine quarto, et subtilium partium esse cenSeam. RadiX in pulverem redacta, ac immista reSinae , admotaque eXUrit, curatque lichenas, et impetigines, imo quaslibet cutis infectiones, ac SordeS, unde evenit illi nomen. Provenit in calidis, saxosisque Te mimittetinoi locis.

CAPUT XXXIX. De XIOPATII altera.

Herba est caules fundens hispidos, et virentes, et in eis folia hirsuta, et subalbescentia, ac Siliquas parvas. Radix redacta in farinam resinae permista OphiaSi, et impetiginibus medetur, ablutis prius ex lolio humano. Provenit in calidis regionibus juxta Ttettolucae colles. RadiX est aliquantulum amara , et Secundo Ordine non sine aliqua siccitate CalenS.

De XIVNC CHTLI , setι Herba sonalis anguini. Radicem fundit unicam , unde caules SquallenteS, quatuor spithamas longos, folia Mali Medicae, verum longiora , aut Castaneae, Sed tamen nonnihil breviora, ac quaS-

358쪽

HISTOR. PLANTARUM 3 so

dam velut spicas in caulibus postremis, a quibus sumsit nomen , ubi Semen continetur. Folia cum quadam siccitate in frigidant, ulceribusque medentur. Provenit in frigidis Oo-ί ocani juxta excelSOS colles.

Genus est Pisaeae Indicae , sed sterilis: solia sunt cras- Siora, cetera Similis. NaScitur humentibu S in saxis Tacasich..tiae, frigidaque , et humida natura constat.

Herba est radices fundens capillis similes , e quibusque nodis terra Statim attacta , et ex eis cauleS purpureOS, teneros, tranSlucidΟS , fragiles, teretes, ornatosque foliis Aca-xaxan , ternis nervetS diScurSibuS recta per Singula proce dentibus , sed minime purpurea, aut adeo laevia, ac fructum prolixum piperi longo similem, Sed longe tenuiorem. Odora est gustu , calidaque, et Sicca tertio fere ordine tem, perie. Propinandam unt enixis pro eorum more ob partum perfractis , et imbecillibus roborandis , et solidandis. SimiliS est forma Potamogeto, Acamaxaeve , adeoque illius species; etsi longe diversi temperamenti. Addunt Vero nom

359쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XX. 3 si

nihil Siliquastri Indici ad praedicta praestanda, si febris ab

sit. Provenit Ocuiluci juxta humenteS montium crepidines, quas alluunt rivi, aut aliae aquarum defluXiones.

CAPUT XLIII. De X OCHIT L.

Misit ad nos ex urbe Iaxaca veterinariuS quidam, hominumque interdum medicus, Herbam , ut ille inquit, ex viridario , quod intra domum colit , evulsam, foliis longis, circa exortum angu StiS, mox paulisper Sese dilatantibus, ac deinde sensim Salignorum modo gracilescentibuS, quae acris est, et calida ordine paene tertio natura. Cujus decocti jus incocto etiam Roremarino Coronario, Si caput eo abluatur, aut inStilletur naribus, amissam ut ipse testatur memoriam reStituit , ac dolorem capitis mira brevitate le

vat. CAPUT XLIV.

De X mPATLI Tonesilae. Radicem fundit longam, ac digitalis crassitudinis, et eX ea cauleS cinereos, tereteS, fragileS, Ornatos foliis obrotundis, mediocribus , floribusque candidis, ac magnis. RadiX eSt amara, aeris, calidaque, et sicca ordine tertio, et initio subdulcis. Urinam dicitur evocare, et necare lum-

360쪽

bricos jus decocti radicis epotatum. Nascitur in calidis cob libus Mistecae inferioriS. .

CAPUT XLV.

De XV ra , seu Sambuco. Sambucus nostras est XUMETL Vocata MeXicanis , cujus folia applicata aiunt capitis dolorem a causa calida ortum tollere, fronti vero , et naribus SanguiniS fluxum retinere, devoratam mederi acceSSionibuS, quae tertio quoque die, quartove repetere Solent, vacuato semite morbi per Superna, atque inferna : tuSam vero, atque admotam affecto loco dolores ortos e gallica lue curare , et enixarum mederi torminibus. Vocant hanc Arborem Mechoacanenses Cundemba, unique aquam colatam , in quam ejus radices injectae Sint, purgare corpuS, atque ita diarrhoeas SiStere, eXStinguere febres, et alias ventriS, si homachique Solvere morbos ; Succum Vero infusum extergere intestina. Nascitur

ubique in frigidis, calidisque locis.

CAPUT XLVI. De XIVNTLEPATLI, seu igneo medicamexrto.

Frutex est Surculosis, eisdemque capillatis innixus radicibus , e quibus profert caules quatuor cubitOS longos, et in eis Solani folia, acinosumque fructum, in tres velut partes