Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

401쪽

CAPUT LXVII. De CHICHICOTLAPALMIN.

Arbuscula est folia ferens Olivae, sed breviora, et sorem, ut ferunt, nullum. Frjgida, et Sicca temperie constat. Cortex radiciS tuSUS trium draChinarum pondere, ac bibitus cum pulvere SeX granorum Cacahoati exhibetur his, qui vocatas Variolas, et morbillos patiuntur felici successu, quin idem cortex tuSus, et applicatuS confert tumoribus praeter naturam. Provenit in humidis locis, et montium fauci bus regioniS Hoexotzincensis.

De CECE Argi Chuti siensi. Herba est radices fundens similes Tlalcacahoati , et inde ramos, et folia Cenanan, aut Oxylapatho similia , ac flores , ut ferunt , compositos in corymbos. Radix, cujus est in Medicina usus, frigidae , humentiSque Videtur temperiei, dulcis SaporiS , atque . OdoriS aliquantulum virosi. Eadem tusa , resoluta eX aqua , atque appOSita unius paene

unciae menSura tumoreS praeter naturam, ac praecipue testiculorum sanare dicitur. Nascitur in humidis locis Provin

402쪽

CAPUT LXIX.

De ZACANELΗVATE ciuit siensi. Herbula est e radicibus surculosis cauliculos edens dodrantem longos , et in eis folia , ac fructum Ana gallidis. Radix est dulcis, et temperati caloris. Eadem tuSa, reSOluta ex aqua, et inStillata peni dicitur urinam evocare, ejusque meatus tractis etiam lapillis extergere. Provenit in locis siccis regionis Chululiensis.

De Argi Chutullensi secunda. Radicibus insistit crassis, teretibus, ac longis, Unde profert caules tenues, teretes, ac volubiles, et in eis folia terna, Loto urbanae Similia, et in Summo eXiles, et spicatos flores. Radix est dulcis, et Subamara, calidaque ordine primo. Eadem duarum drachmarum pondere tu Sa, atque resoluta ex aqua propinari Solet passis eXanthemata. Pro-vsenit imbrium tempore in locis humidis regionis ciuiuuensis.

CAPUT LXXI.

De Arbore Cassiae quam de sVITO U0cant. Arbor est quemadmodum a viris fide dignis accepi, allatoque ramo, ac fructu mihi cognitum est mediocris

403쪽

magnitudinis, laurinis paene foliis, cortice Supervacuo , ae fructu parvae umbellae forma , Sed CaSSiae odore, Sapore , colore , temperie, et Viribu S, intUS laevi, et extra scabro. Provenit in calidis Zumacae Provinciae locis ultra Quitum, ac VerSuS Septentrionem , adeoque sub ipso circulo aequinoctiali.

CAPUT LXXII.

. . . De Planta , quam COCA, Pervinam vocant.

Herba est, ut audio , quatuor Spithamas plUS , minus longa , foliis Myrthi, sed paulo majoribus, mollioribusque, diluti viroris , et in quibus alteriuS minoris folii imago est e. preSSa ; Semine Vero racematim dependente, ac Myrthi in- Star , Cum matUreScere incipit, Vergente in rubeum colorem, Et tandem nigricante ; quo tempore folia colliguntur, in cratibus eXSiccantur, et reconduntur in USUS. Quod spectat ad culturam, imprimiS Semen Serendum in Seminariis est, dein de transferendum , atque ordine Velut Fabae, aut Ciceres disponendum repaStinato , et culto Solo. Miscent folia dentibus commansa pulveri tellinarum ti Starum, in catapotia conformant, exSiccantque , atque ita illiS Sunt usui: ore si quidem gestata, atque, hinc et inde convoluta sitim dicuntur eXStinguere, egregie nutrire Corpus , famem Sedare, ubi cibi, et potus copia non eSt, et tollere per longa itinera lassitudines: quin eisdem catapotiis uti solent permi-

TOM. III.

404쪽

396 HISTOR. PLANTARUM

sto Teii deliciarum gratia in oppidis, domiciliisque suis manentes ad Somnum conciliandum , ebrietatem inducendam , et laborum , curarumque omnium Oblivionem , atque quietem. Est etiam illis pro nummo, et ejus Plantae commercio ser-Vent emporia.

CAPUT LXXIII.

De Planta CACHOS U0cata. offenditur in Peruinis sylvis quemadmodum a viris si- dedignis accepi) Arbuscula orbicularibus ornata soliis, tenuibus , ac virore tinctiS eXSaturato, fructu vero malis insanis haud absimili , edulique , reserto exili semine fusco, et contuso , nec ingrati Saporis; quod urinam ajunt evocare, coactos in vesicca lapillos comminuere, ac propellere quae cumque urinae meatuS Occludunt; an Vero haec Planta sit aliqua ex his , quas apud Novam Hispaniam descripsimus, aut depingendas curavimuS, cum illam nunquam viderim, judicare nequeo. Id facient Peruini , ad quorum manus Libri nostri pervenerint, quSque rei noS poterunt admonere.

CAPUT LXXIV.

De ELOZAZATL , et Zacamiah0ati. Quamquam non me lateat eam Herbam , quam Mexicani El0zaetati, seu pabulum Elato simile vocant , et Plinius ex quorumdam recentiorum Sententia Canariam , quoniam

405쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XXL 397

Canes ea commanSa fastidium deducant, apud HispanoS nasci; tamen quod alteram speciem illius Mexici repererim, camiahoati vocatam, duxi utramque et depingendam , et describendam, ut et id non lateret rei herbariae amatorem.

CAPUT LXXV.

Frutex est ab una radice SurculoSa multoS proserens ramos, ornatos Cupressi foliis, aut PinuS, cujuS videtur species. Haec amara Sunt, aC Pinum olent. Eadem arida, tu-saque, et adjuncta Gizongari infunduntur morbum gallicum patientibus, diarrhoeasve felici eventu. Nascitur in frigidis, ac montoSis locis Tacambari.

De Cocor LAC0TL MAZUlicae. Frutex est Surculosas radices proferenS, et inde stipiteS tereteS, purpureos , atque lignoSOS, ornatos foliis origani , Clinopodiive , ad cujus fortaSSiS SpecieS referenda venit, ac floribus in supremis caulibuS purpuraScentibu S, pilosisque, et in pappos demum abeuntibuS. Sapor eSt acris, Stoechadis, aut Copalli aemulus , Velut et Odor: Corianum qua- dantentas resipit; urit guttur, calidaque, et Sicca Ordine tertio temperie constat, satietati medetur, inservit lotionibus,

406쪽

398 HISTOR. PLANTARUM

atque ita mederi unt a daemone arreptiS. Odora est, resinosaque. Firmat gingivaS, ac denteS: deVOranda autem dra chinae unius pondere. Jus decocti ejuS menStrua evocat, et venenatis febribus fert opem, ut in epidemico Novae Hispaniae morbo multiS eXperimentiS compertum eSt. Nascitur in collibus Elaetolicae , et Tetzcatege L

Herbula est multos caules proferens , teretes, lignososque, e tenuibus quoque radicibuS prodeuntes, et in eis folia Lenticulae e rubro palleScentia: quam ingeStam audio jumentorum esse deleteriam, et eorum corpora in tumorem protinus elevare. Lacte manat, unde fortaSSiS ad Peplios, aut Τithymali genera posset referri. Nascitur ZaFulae.

407쪽

DE HISTORIA PLANTARU Μ

LIBER VIGESIMUS SECUNDUS,

MEDICO, AI QUE HISTORICO

PHILIPPI II. HISPAN. ΕΤ INDIAR. REGIS,

ΕΤ TOTIUS NOVI ORBIS MEDICO PRIMARIO, AUCTORE.

Ierba est radici innixa crassae, et longae, unde prodeunt caules ornati foliis Olivae, sed brevioribus , aliquanto latioribus , et minutim Serratis , ac flore Circa Summum rubro, et racematim dependente. Radix frigida , et adstringenti natura constat. Eadem tuSa , inSperSaque cruribus fractis, brachiisve dicitur mederi. Sunt , qui addant ventri illitam propellendo per inserna fatui usui esse, et humoribus occupantibus intestina dejiciendis. Nascitur in montibus temperatis Provinciae Mechoacanensis.

408쪽

HISTOR PLANTARUM

Radici insistit contortae , glutinosae , et prolixae , unde profert teretes caules, et in eis folia origani, flores vero longiusculoS, Cyaneos, et angustos. olet corianum, sed acrius quidpiam sapit. Calida , et Sicca ordine tertio Constat natura , et subtilibus partibus ; ita fit, ut jus decocti ejus infusum torminibus medeatur, urinam evocet, flatum discutiat, obstructioneS aperiat, CraSSa Corpora eXtenuet, aliosque hujusmodi usus permultos exhibeat. Nascitur in Tancitari temperatis locis. Est et alia Erdhueni , quam inauhtonam Me-Xicani vocant , quae ad idem genus pertinere videtur ; de qua Suo dictum eSt loco.

CAPUT III.

De Erac UI'Ac , seu Herba , quae videre facit phantasmata , quam alii Sirangliam , seu radicem , et alii Cuteturi, seu Plantam extergentem v0Cant.

Herbula est radicem agenS longam, et fibratam, unde prodeunt cauleS tenues , lignosi, teretes , et volubiles, et in eis folia rutacea. Vis eSi sicca , et adstringens; Herba vero ipsa aut Polygala nostra , aut illi congener, et perquam simiolis. Nascitur lacinoani Provinciae Mechoacanensis.

409쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XXII.

CAPUT IV.

Arbor est magna , soliis Mietquiti, sed juxta ramulorum snes decrescentibus , ita ut singuli ramuli, Ornati soliolis per multis , unico solio longo , angustoque , et juxta finem gracilescenti sint similes. Fluit ex hac Arbore resina optima ea arte coacta Stillare , qua illa Penjami, vulneribus conglutinandis aptissima. Nascitur Tarequati Provinciae Mechoaca

Herba est radicibus insistens fibris similibus, unde prodeunt caules teretes , tenuesque, et in eis folia parva , Origani, minime Serrata, et floreS , Ut unt, nulli .. Frigida vi detur constare natura, et praeter naturam tumoreS apposita repellere. Provenit juxta ripas fluminum regionis Panticensis.

Uerbula est radicis lignosae, unde assurgunt caules tenues teretesque , et molli referti medulla , in eis vero solia Origani, et flores candentes. Frigida constat natura , et nonnihil salivosa , qua dolores lateris, et cujuSVis corporis particulae

410쪽

HISI OR. PLANTARUM

AO a levare dicitur. Nascitur in calidis Panticinis , sed praeci pue in hortis Sata, atque culta.

CAPUT VII.

De r TSITISJAECO , seu barba Codioth Herbula est radicibus insistens tenuibus, capillatis , et longis, unde proferuntur cauliculi lignoSi, tenueSque , ornati foliis longiusculis, et angustis , et floribus parvis, luteis, in vasculis oblongiS contentiS. Olet, Sapitque corianum, et interpellatis febribus dicitur mederi. Provenit in planis , et temperatis locis Provinciae Mechoacanensis.

Radice firmatur longa, fibrata , et tenui , unde profert teretes caules, et Persici folia , flores Vero parvos, et pallentes. Calida constat natura, viruS Spirat, et lubrica est, medeturque dysentericis. Nascitur lacincani Provinciae Me .

De THONrra Z, id est saniem trahente. Radici insistit fibratae, unde prodeunt cauleS rotundI, ac molli reserti medulla , ornati soliis Ocymi, serratis , et paulo longioribus, ac cyaneis floribus, in oblongis vasculis