Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

131쪽

periore parte rubeos, unde prodit floS sex foliis longiusculis et angustis, latioribus tamen ipSis foliis plantae, conten tus , ad radicem viridibus, deinde vero Coccineo colore micantibus , a quo inditum eSt nomen , adnascentibus umbi lico albis praelongisque capillamentiS : Semen latum , ni grum , in orbem se cuplici grano compositum. Sunt et aliae eodem genere plantae , quae nisi candidos flores ferrent, essent ei, quam describimuSperSimiles. Provenit tempe ratis aut paulo calidioribus regionibus, qualis est Mexica na , montosis, ae Campestribus locis, culti8que et vacantibus cultura : in justam quamcitissime assurgens altitudinem , septemque dierum intervallo flores edens ac amittens ; et hoc imbrium praecipue tempore Frigida est et humida natura, medeturque impOSita radiX HStionibus , atque inflammationibus. Verum praecipuuS USUS est florum,

qui pulchritudine sua in floridorum manipulorum , atque

corollarum Ornamenta Venire Solent.

CAPUT VIII.

De Morri, seu de Cucurbitarum Indicarum natura et generibuS.

Cucurbitarum , quas Indi AYOTLI vocant , genera, Omis Sis his, quae nostro orbi coepere eSse familiares, multae reperiuntur disserentiae. Omnium folia similia inter se ma-

132쪽

gna ex parte Sunt, adeoque Viniferae Vitis, ni eSsent longe ampliora. Flores lutei calycum magnorum, atque ob longorum forma : at fructus et forma, et nomine omnino varii; qui modo sunt a nobis, qua dabitur, brevitate et perspicuitate tradendi. Ergo omnium prima Cucurbitarum differentia Tettiaca y0lli , Cucurbitave sonans, et ab aliis iovistis otii seu picta vocata, cava est, Vel SOnitu ipSΟ, Si Verberetur, atteStante, in tantamque augetur amplitudianem , ut tres SpithamaS ambitu Compleat. Semen est nigrum et modicum: candidum callum, libris intextum, cutique ipsi paene adhaerescens: laevis Superficies, et virore eXsaturatiore, et dilutiore promiscue Variata. Secunda, quae

Getti Folli seu pallida Cucurbita, a quibusdam, ab aliis

vero Hac otii, et HoeFac otii, quoniam bono nutrimento , et oblonga Constet figura, Vocatur, callo eXStat luteo, ut nomen ipsum indicat, palmum eraSSO, Candido Semine,

striisque per intervalla , lineisue profundioribuS, cavatisque canaliculis , Melopeponum quorumdam modo , Secundum longitudinem distinguitur. Cortex hujus quamquam virore quoque eXsaturato et dilutiore principio niteat , ut plurimum tandem pallescit, cujus rei gratia Coaticeo otii eo

tempore mutato nomine Vocatur. Tertia Tamal otii nuncupatur , quae impenSe ampla, et Obrotunda forma constat, unde nomen eSi sortita. Cortex hujuS durus est, cal-

133쪽

lum spithamaeum, luteum, et in cibariis suave, et Semina, quae complectitur, candentia. Quarta Tamal otii quoque vocata, luteo est cortice, forma protuberante in latitudi nem , pallenti callo, candidoque et lato semine, quam hemorrhoidibus et oculis inflammatis unt mederi. ESt et alia eodem nuncupata nomine , oblonga , fulvaque, eduli callo rubro, ac candenti semine, sed provenienS in regio nibus calidis. Quin uuaub olli Melopeponum constat sor-ma , rubro callo , binos lato digitos, semine eXili et candente , fulvoque cortice ; ne memorem aliam ejUSdem no minis , quam, quoniam ad arbores pertinet, in alium locum differemus. Est et Teton olli seu capillata Cucurbita, ita vocata ob callum fibris Similem, et in cibis inutilem , seminis vero eX petiti, et Coloris Candidi, viridis, atque pallescentis, etsi non desint, qui Tamat olli pallentem Taona 'olli quoque vocent: hanc vero etiam Talac otii. Est et Tetractetilao olli , candido et lato Semine , Callo can denti et fibrato , binos crasso digitos, Salubri edulique. Est et I listic otii aeandido semine et longiusculo, callo tres digitos crasso, luteo dilutiore, et mediocri magnitudine. Est et Tatac otii ex maximis, candentis corticis . Semi

nisque , quod 1Orima est oblongum, callo Vero candido, eduli, ac ternos craSSo digitos. Possunt etiam his adjici, quae etsi edendo non sint, ad Cucurbitarum tamen genus perti-

134쪽

nent, velut Atecomati , Hispaniensibus similis , hortensis CampeStrisque, expers calli, inepta dapibus, et qHa nonnisi ad aquam perferendam uti Sit ab Indis consuetum , unde invenit nomen : praeterea Axicassi Seu aquae Cucurbita , clipei forma et magnitudine, cra88o cortice, et callo nullo: hac secundum latitudinem divisa bina solent vasa parari magnorum lancium Vicem praeStantia : eX integriS vero Septenis conneXis, cymbae trajiciendiS hominibus atque equis, et quibusvis aliis perquam accommodae. Calli hae Sunt eX- pertes et cibis inutiles, Velut et Macati, ita Vocatae, quod Siphonum USum praeStant. Sapore OmneS et odore velut et nostrates carent , frigidam et humidam praestant alimoniam, parandiS ferculis, et cibandis his qui febres patiuntur, aut renum ardorem , Opportunam, etSi Conditae Saccharo habeantur nOStratibuS inSalubrioreS, atque insuaviores : in hortis locisque humectiS, et cultiS naScuntur.

Hujus plantae flores et capreoli oleris vicem Indis cocti, sed maxime e jure pinguium carnium praebent. Quo tempore decidunt imbres, nascuntur, etsi toto etiam anno pro veniant apud MeXicanenseS, et Veniant in cibos. Sunt vero alia Cucurbitarum genera, quarum di VerSa eSt natura, et ideo seorsim a nobis suis quaeque reddenda lociS.

135쪽

NOVAE HISPAN. LIBER II.

CAPUT X.

De TLALATOTIC, seu Nummularia Indica. RadiX est crassa , candida, et prolixa, ac fere toto discursu crassitudinis aequalis: e qua funduntur cauleS Volubiles , tenues, et duos dodrantes longi, in eisque folia bina , ordine utrinque disposita , parVa et orbicularia, Voca tae Nummulariae aut Veronicae feminae haud dissimilia, et

fructum edulem Cucurbitae Similem , unde nomen. Radix, quae glutinosa est, lacte manat, et qUamquam aliquantulam participet amaritudinem, Vincere tamen in ea videtur cum siccitate frigiditas. Bibitur contra febrium ardores, atque diarrhoeaS et dysenterias compeScit : medetur Singui illi , urinam eVOCat, et ContractoS nervoS laXat: opitulatur ulceribus et oris ampulliS : si urina evocanda sit, adjungitur cica0ati duarum drachmarum mensura i Si vero coer-

136쪽

cenda alvus, idem Caca0ati , sed coctum , pariter devoratur. Nascitur locis campeStribuS.

De AroNC , seu herba simili testudini. AYoTic , quam alii P0xah0ac Seu turgidum ac molle medicamentum , alii vero Ollastic Seu rotundum et orbiculare vocant, radicem fundit Nuci Juglandi forma et magnitud ne similem, candentem , Solidam, et laete manantem , ex qua prodeunt caules SeXquidodrantem longi, tenues, juncei et per intervalla geniculati: floreS exileS et candentes, ex quibuS terna generantur granula, Candentia et in triangu larem cohaerentia formam , Viridi membrana obducta: 1

lia tenuia et longiuscula, et Gramini, Chichimeo allive si milia , in cujus species potest referri. Amara herba est, ac

subdulcis , et tertio ordine calefacienS atque eXSiccan8. Radix tusa et duarum triumve drachmarum menSUra eX aqua devorata, aut infu8a paulo majore pondere humoreS omnes, sed praecipue biliosos perquam commode Vacuat per inferna , Sive arida, Sive Virens recipiatur, etSi levi occasione creat vomitum. NaScitur in temperatis aut ferventi.

bus locis , velut uuaubchinanci, et Tep0ὼtiani , Cum tamen Chichi necati locis nascatur frigidis atque campestri bus, vehementioribuSque polleat Viribus. Floret cum reli-

137쪽

quis plantis, nec esset difficile eam transferre in Hispa

QUAUIJAYOTIC , Seu Cucurbita arborea , radice firmatur magna , CX qua profert cauleS VolubileS, et in eis folia similia Chab otii, fructum peponi Similem, eX luteo rube Scentem, et eX pertem Sapori S , resertum Semine A talorum uel acianorum aemulo. RadiX est nonnihil amara, etsi in frigus et Siccitatem videatur inclinare. Nascitur Temimihetin-zr, nee quidquam quod ad usus spectet medicos, de ea adhuc accepi ; quamobrem nec duxi depingendam.

CAPUT XIII.

DE 'ALTZILA TOTLI, seu TailaoaFotii humili. Radicibus firmatur longis et candentibus, pollicem ciret ter crassiS; e quibus proferuntur rami longi, et tenues, Sparsi per terram ; solia obrotunda, et altero latere magna ' Parte eXeSa. Flos, ut ferunt, CandenS, et fructUS, haud dissimilis virenti siliquastro, unde nomen. Radi X ama ro Sapore conStat, et calida temperie, quae trium draChmarum pondere devorata dolores e gallica lue profectos dat, quamvis Saeva videatur inferre Symplomata. Verum mos est Indis altera die ab assumto pharmaco aegros in

138쪽

balneum vaporis ducere, quod ipsi vocant Temaxcalli, intraque illos aqua quoque calenti abluere. Nascitur in s Yosis collibus arentibusque frigentiS regioniS Huex0cincensis.

De TOMPILILLIN , Seu TriticaFotii. Radice firmatur ΤΟΜPii ILLIN fibrata , e qua Prodeunt caules volubileS , ac per terram Serpentes, ubi naScuntur folia sinuosa, ac tribus insignia cuspidibus, flores in V sculis contenti oblongi et lutei, fructus autem haud glandibus majores, molle8, succo pleni, eduleS, SaporIS aeldl, gratique, et peponum universam naturam, ad quorum se taSsis referuntur SpecieS, imitantes, Sed longe Sunt mino res , neque glandium, ut diximus, superant magnitudinem.

Frigida siccaque sunt temperie, edunturque ab Indis, ac praecipue febrem passis. Radix frigida et humida est, ac febricitantibus aptissima. Nascitur Hoantepeci Tep0zllam, et permultis aliis calidis regionibus.

CAPUT XV.

De TLALLAT0TTI, seu humili Cucurbita. Radice frinatur ΤLΑLLΑYOTL1 longa, tereti, et fibrata; e qua prodeunt caules volubiles, geniculati, et per ter ram repentes: ac in eis folia cordis figura, medriocria et

139쪽

NOVAE HISPAN. LIBER ΙΙ.

I 07acuminata: cucurbitulaeque pollicariS crassitudinis et longitudinis , maculis cinereis et viridibuS interStinctae, edu-les , et refertae lanuginoso semine. Sapor eSt amaruS, et temperieS paululum calida. Radix duarum drachmarum pondere eX aqua devorata purgare dicitur per interna crassos ac lentoS humoreS, admota Vero maturare ac rumpere tumoreS praeter naturam , atque ulceribUS mederi. Na

scitur in calidis Tacapichilae, ubi soliis ejus confricatis palpebriS usque ad Sanguinis extractionem mederi Solent Inditumentibus OculiS.

CAPUT XVI.

De A TE LI, seu planta Cucurbitae simili. Quam plantam AYOTECTI I quidam Vocant, ZaFulenses vero Azazal, alii Chichio olli, id est amaram Cucurbitam nuncupare solent: eSi enim Colla nihidis, Cucurbitaeve sylvestriS SpecieS, nostro orbi ignota , radicem fundens orbicularem, Septem aliiS minoribus pluribusve, rotundis quoque, hinc et inde pendentibus: colore intrinsecus eX pallido purpuraSCente, extra Vero fusco : ramOS VolubileS , eosdem que cum foliis ac floribus Cucurbitae hortensi similes, etsi minori magnitudine. Vehementem radix pitulaeque appendenteS praeferunt amaritudinem, quartumque CaloriS ac siccitatis attingunt gindum. Eadem radiX drachmae unius

140쪽

Io8 pondere urinam evocat, et OmneS humores purgat per Superiora atque inseriora, Sed praecipue craSSOS ac pituito-SOS , si ex aqua devoretur, aut paulo majori pondere in fundatur , Securumque reputatur medicamentum. Non eSt pomum Indis in usu medico, cum tamen nostrae Colocynthidis fructui magnitudine, sorma atque facultate re Spondeat , sed hac aliquanto mitiori. NaScitur in montium Μexicanorum , Tetzc0canorum , et siuauhtepecensium temperatis lociS.

CAPUT XVII.

quaterna solia Limonis per SinguloS ramoS, flores magnos et candenteS, fructum oblongum , haud mediocrem , eduli rubraque medulla. Lae, quo manat, ins Xa extrahit admotum. Nascitur Nohalani.

De C TOTTI, seu planta ferente fructum similem erinaceis. Volubilis est genus cultis hortensibusque locis familiaris , ac Serpendo idoneus. Fructum fert spinosum, maXimi testiculi forma atque magnitudine, callo Candenti conStaniem , et quamdam velut glandem, amygdalamve, aut fa-