장음표시 사용
181쪽
ortum. Amat loca temperata , aut paulo gelidiora et humentia. CAPUT LXXXIX. De ATOCHI ETL altera.
Herba est dodrantalis, odore et foliis Pulegii, Verum anguStioribuS, minime Serratis, fibrisque similibus radicibus, tenuibus caulibus, ac floribus utrinque per Singulos foliorum eXortuS lutei8, et oblongis, a media Caulium parte US-que ad Summum. Acri S eSt ac quarto fere ordine calida, Verum cum primo gustu Calefaciat Vehementer , mox lingua osque velut grandine contacta frigescunt: quod in plerisque aliis herbis hujus novae Hispaniae obServavi. Ad Pulegii species refertur, ejuSque Sortitur facultateS ac Vires. Dolorem capitis levat, si naribus admoveatur, Olfiatque, et Praecipue madens aceto; pituitam evocat , et caput emundat. Nascitur Huitetitaque montosis et asperis locis.
CAPUT XC. De ATOCHI ETL: tertia.
ATOCHIETI tertia, quam alii Dictamum vocant, allata est ad noS per eadem, quibus reliquae, tempora ab oppidis cujusdam Gut mani, Mechoacano proximis. Herba purpureis et longiusculis constans floribus, crassa et fibrata ra dice , foliis parvis, serratis, forma et odore Pulegii, cujus
182쪽
ISQcitra dubium est species. Ad eam compertum sugere cervos , ubi Sagittis se sentiunt transfixos, laethalibusque confectos vulneribus , illaque degu8tata noVaS recipere Vires, reddique ad curSum promptioreS : Unde etiam cognitum e pertumque plagis recentibus mire prodesse; his praecipue, quae toxico insectae sunt.
zitalaui, seu sorem Dei, Mexicenses Vero sitiauhyah0al, Seu plantam rotundam vocant, Pulegium eSt a Ρlinio femina vocatum , radice fibrata foliis Pulegii, et floribus purpureis, spicatis, verticillorum forma, toto fere caulium ac ramo rum procursu, et temperie, facultatibusque Pulegio paribus. Illud est ab Indis Μedicis frequenti experimento cognitum, jus decocti ejus enixis mirum in modum conferre, aut herbam ipsam tuSam, atque utero emplaStri modo applicatam. Nascitur temperatis, sed humectis aquosisque lociS, qualis est Μexicensis.
Adnexuimus praedictis Pulegii speciebus hanc plantam,
183쪽
quod multi ex indigenis Hispanis eam Pulegium quoque vocent, cum Τragorigani sermae et naturae videatur propinquior. IJerba est magna, fibratis radicibUS, caulibus purpureis, foliis Majoranae, et sapore Origani Pulegitque, foribus vero oblongis et ex albo rubescentibuS, calyculorum figura. Jus decocti eju8 menstrua egregie eVOCat, Cachecticis et hydropicis medetur, obStructioneS aperit, colorem vitiatum restituit, discutit flatum, evocat Sudorem, impeditos motus eXplicat, splenem minuit, humoresque alte lims arctos educit , lentos Vero craSSOSque eXtenuat et pellit, appetentiam intermortuam excitat, et VetuStiS, rebellibuS, at que alioqui insanabilibus medetur morbis. Quin tuSa et ore gestata solia instar Picieti celeritatem addunt venatoribuS,ac Sitim ea Stingiliat. I emperies est Ρulegii, aut Origani. Nascitur montosis locis humidisque calentium regionum, qualis est siuauhnahuacensis.
De TLALATOCHI ETL , Seu humili Pulegio
SpecieS est ΤΕΑLATocu1ETL Pulegii peregrina, Tragori ganive , radice longa, tenui et fibrata , unde prodeunt cauliculi tenues: et in eis folia parva , Serrata, origano Similia , binaque per intervalla, et minora , ac floreS PUrpuraScentes eX albo, bini quoque, et ab ipso foliorum pro
184쪽
Is adeuntes exortu Calida Siccaque ordine quarto natura constat , et cum ceteris generibuS Urentior Sit, linguam tamen, quam primum calefacit, paulo post, Velut prior Atochieli Species , reddit impense gelidam. Jus decocti ejus discutit flatus , dolorem ventris tollit, colicis medetur, frigus pellit,
urinamque et Sudorem eVocat Provenit montosi S ae planis X alat lauhei locis, ubi servari in manipulos redacta in totius anni uSum paSSim conSuevitia
De TLALPICIEM , seu Picieti humili. Ita vocant Atlapulaenses genus quoddam Pulegii, nostrati forma et facultatibus simile, veram soliiS minime Serra tis i quamobrem, quae de nostrate dicuntur, de hoc etiam dicta volentes nihil circa ejus naturam docendam addendum putavimus, praeterquamquod contra tu8Sim, atque impeditas motiones proclamant Indi quamplurimum valere.
De COAPArar Origanoide. Uerba est CoapATLi Origanoides, quatuor sere cubitos longa , fibrata radice , soliis Amygdali, coccineis flosculis, in VaSculis contentis , odora amara, acrique guStu. Calesa Cit exsiccatque ordine tertio, ac flatum quomodolibet ad-
185쪽
mota discutit, origanum videtur odore, Sapore et forma aemulari; quamobrem fortassiS posset, neque immerito, ad ejus specieS referri.
Radici insistit ΜοT1NEN sis herba fibratae , eX qua a8Surgunt caules tenues et prolixi, ornati soliis praelongis et angustis, et Semine Cardamomo Simili, Calido Siccoque ordine tertio. Tumentibus membris uni mirum in modum auxiliari, si ex aqua resoluta illinatur eis. Nascitur in his, quoS M0tines Vocant, calida nempe regione provinciae Me
De altera mTINENSI herba expurgante.
dici insistit fibratae, ex qua prodeunt caules rubri atque volubiles . et in eis folia parva, Hederae figura , et
flores rubet, calycibus Similes, Vasculaque obrotunda, ubi includitur Semen, quod iugum atque ex aqua devoratum drachmae uniuS pondere omnes humores citra noXam Uniam expurgat. Nascitur Xiquilpae, et Tharmabari provinciae MechoacanenSis.
186쪽
De AmHUITTI , seu herba surpurea nascente juxta aquas. Frutex est ΑΜΟΗUITLI , cauleS serenS multoS, quatuor cubitos aut ampliaS longoS, geniculatoSque, et in eis solia Mali Persicae , flores coccineos, orbiculareS, ac Velut in umbellas congestos, in quibus gignitur Semen eXile. Amara planta est, et cujuS decocto abluantur perfrigerati. Nascitur in planis et calentibus locis Huaxtetecensibus.
De AmΗVII 11 2Dauhtepecensi. Herbae Murali similis est, sed majoribuS alarum cavis, floribus purpureis, unde nomen. Nullus perhibetur de ea USUS: Verum meminisse eius in hac plantarum enarratione arrisit, quod indistincta Similitudine oleat ferculum ex ca ne arietina, Ovis , pipere et butyro apud nostrates parari ad vespertina jentacula Solitum.
De mHUITLI , seu herba purpurea. Herba est radicibus innixa surculosis, e quibus Proseri caules duos dodrantes longos, SarmentOSOS, Contorios et teretes, flores coccineos, longiuSculos: solia Solani,
187쪽
inferne subalbescentia, quae guStata cucumerem indistincta sapiunt similitudine. Frigida, aut temperata natura constat glutinosaque. DySenteriis medetur ac nimium menStruorum fluxum cohibet, si aqua ubi aliquandiu trita maduerit, quoties expediat, hauriatur ; scabiem curat, inficitque lanas purpureo colore. Nascitur in planis editisque locis Hoax- tepecensibus. Non est tamen in hae planta praetermittendum , utrinque ab exortu soliorum prodire ramulos quosdam parvulos, appendicesve resertos soliolis aliis Cupres so similibus, minoribus tamen et tenuioribus. I ales sunt Naturae lascivientis luSus atque Varietates.
De AOU OCHITE, seu Jhre nubis. Quatuor AYAUAxociliΤL landit radices, columbinis ovis forma pares, Paulo tamen majores, e quibuS prodeunt cauleStenueS, rotundique, et binos dodrantes longi, solia minuta et Serrata, flores parvi, orbiculareS et rubescentes. Radices frigidae sunt temperiei, Sapore et odore carentes ; quamobrem Semi unciae menSura eX aqua devoratae , quotieS eX-pediat , febres exstingunt. Nascitur in montibus regionis
188쪽
Radices fundit fibris similes AYAUHXOCHITI altera , et ex his cauleS tenueS, fulvOS et breveS, OrnatoS foliiS an gustis, longiu8culi S, et Serratis , adeoque amygdalinis: Bo- res Vero in Summi S caulibus cyaneos, et in Spicarum sormam paene compositOS. Frigida natura aut moderate calida conStare videtur, Saporeque et odore inSigni carere. I usa illitaque tensas colli cordas laxare dicitur, atque emollire dolores, febres sedare , et tumoreS praeter naturam repellere.
De AOU ATLI Chiellae , seu nubis medicina. Non ob aliud id nomen sortita est AYAUMPATI 1 Chi ilae, quam quod nubeS oculorum discutiat. Est vero Frutex folia ferens obrotunda, in acumen tamen desinentia, Parvaque et cordis ligura, fructum obrotundum ac fulvum. Paululum calefacit ac nubes oculorum diSSipat, unde nomen. Nascitur in calidis ac montanis Chiellae locis.
189쪽
De est 1 AU VILI , Seu herba serpente per terram.
Praeter eam herbam, quam Arabes Kali, seu Athali
vocant, eXhibentque plerique recentiorum delineatam, quinque alias , ex quibuS Vitrum conficitur, reperi , dum in Indos occiduoS ago iter, . differentiaS. I rium illarum icones nondo, quoniam apud magnam Canariam, alteram Fortunatarum inSulam , eaS inVeni, Cum nondum nactus CSSem PictoreS, et ut eXSiStimo, ViSuntur quoque in nostro orbe, foliis Sedi vocati vermiculariS, Sed magnitudine atque crassitudine disia ferentibus. Duas alias delineandas curavi, quae agriS Μe-Xicanis sunt frequenteS; quarum folia seisi altera Serpat, altera subjecta sit in Portulacae Similia sunt, alterius autem floresaloi persimiles Scorpiuro, aut Tialchichinoae Seu Heliotro-pii, alterius vero purpurei, et modici, et obrotundiora folia , Numulariae vocatae Similia. Priori viS est cum siccitate nonnihil calens, nam et Salso Sentitur gustu : poSteriori vero frigida. Quamobrem priori S solia tusa, admotaque Cance rosis ulceribus mire dicuntur mederi ; posterioris vero erysipelatis, combu StionibuS, atque adeo quibuSCumqtie re-Pul Sione atque refrigerio est opus. Haec siue yauhquisit altera vero I teox0chiu seu Jios heri dicitur. Nascitur utraque temperato Solo, quale eSt Alexicanum , non longe
ab ejus palude, campestribus et uliginosiS locis.
190쪽
De P0P02 AU UILITE, Seu herba illustrata. POPOYAUAQUILITI , quam alii Tetthuinuquisiti vocant, herba est edulis, olerisve genus, ex quo Indi Suos tamales arto creaSve interdum permiscere Solent. Radicibus innititur fibratis , e quibus prodeunt cauleS tenueS ae tereteS, et in eis folia parva et serrata, flores parvi luteique, et exiles siliquae. Calida Siccaque natura conStat, et cocta vulgare est ac calefaciens nutrimentum. NaScitur temperatis locis, quales sunt Μexicani, in suburbiis et maceriis, et ad Irionis species videtur pertinere.
Spina est ALAuoΑcΑΡHLI in Τunae sortaSSi S genera roserenda, ternis quaternisve eminens globulis, Spithamaeis, foeliorum expertibus, horrentibus , Stellatis, floribus candentibus , radicibusque longis et tenuibus. Succus ejus Semivnciae epotus menSura ante Cibos alios calorem nimium Sedat. Provenit regionibus paulo frigidioribus, qualis est Tos0zllanica, saxosis montosisque locis.