장음표시 사용
301쪽
mine. Munt tumores praeter naturam impositam bis die repellere: Saporis enim et odoris insignis est expers , frigidaque et glutinosa natura. Eodem nomine appellat eadem gens Volubilis quoddam genus, Hispanis jam frequens, quo funes irretiuntur, soliis cordis figura, cyaneisque, et interdum purpureis floribus hinc inde prodeuntibus exornantur , quod tamen velut nostriS jamdiu notum, et Cujus perplures apud Indos nascantur SpecieS, praetermittitur. NaScitur ubique in calidis ac praecipue juxta rivulos et flumina.
. Volubilis genus est AssoAYOXOCHITL , radicis longae ac tenuis, foliorum paulo Ocymo majorum, ac delumbatorum , floris cyanei longi, siliquarum Erviliae, ac geniculatorum caulium. Pulvis foliorum impositus medetur ulceribus. Frigida siccaque est, ac saporiS et odoris inSignis expers. Provenit montosis locis, in calidisque O vocant regionibus nasci gaudet.
De ACHILTON , Seu Siliquastro aquati . Radicibus innititur sbris similibus ACMiLΤΟΝ , unde eaulem fundit ulna longiorem, tenerum, teretem , ac medio'
302쪽
27ocriter cra8Sum, sella Urticae, mollia, serrata, atque majora, et flores arentes, glandibus Spondylisve, candentibus, et parvis persimiles. Acrem Saporem praeSeseri, Urentem, Calidamque et siccam quarto Ordine naturam ac SubtileS partes , unde nomen. os linguamque Siliquastri more gustata adurit. Oculorum pruritum Sedant illita germina teneriora. Provenit in calidis Temimilianici , non procul ab aquarum fluentis.
De AcmLTO, seu Chilli parvo aquae. Folia fert Acui1 To Urticae, fructum in poStremis cau- Iibus Typhae granis parem. Succus instillatus naribus dicitur dolorem capitis tollere, quod non videtur valde rationi consentaneum, cum Sit frigidae et humidae naturae, nisi sorte dolor a calefaciente cauSa Sit ortuS.
De ACHIL N Tacasichtiensi. Radicibus insistit surculosis ACHII TON Tacapichtiensis, quam alii Pillaint euhxochili seu forem Alii Herois vocant, e quibus proseruntur caules Sexdodrantes longi: et in eis folia saligna, et flores extra coccinei, intra Vero palleScentes. Folia principio saporis videntur expertia , postea vero
303쪽
sentiuntur amara , calidaque et Sicca ordine Secundo, et craSSarum partium. Provenit juxta aquas. Nascitur apud Ta-casichtienses , ubi etiam offendi fruticem quemdam , Achichil vocatum , soliis ornatum Amygdali, tamen minoribuS, frigidae et adStringentiS naturae.
Radices fundit fibris similes, et inde cauleS breves, solia in tres cuspideS longas et anguStas divisa, et flores ex albo purpurascentes et modicos , toto fere CauliS procurSu. Frigidae et humidae est naturae, aut temperatae, calida glutinosaque, et tumoreS praeter naturam appoSita repellit ; pulvis vero inspersus medetur ulceribus, oculis inflammatis ac dysentericis. Nascitur in calidi S O ο0canensibus juxta flumina, necnon Ocolluci et Tacapichilae , ubi Ma-cuibina vocant.
De CHIL CHIM Amaquemequensi. Ηerba eSt CHILXocΗITI aqvemequensis tres dodranteS longa, rutaceis soliis, ac modicis floribus, tenui et longa radice, frigidaque et Sicca natura. 'unt mederi Satietati, corroborato fortaSSis ventriculo , aut viiS communibuS eX-
304쪽
272 purgatis , quod nisi compressione quadam eveniat, qu1 seri poSSit, non video. Provenit Amaquemecae, Unde Cognomen. Est et alia planta Chilpipika Seu pendens Vocata, radice firmata candenti, Raphani forma, unde prodeunt Caules ornati foliis longis et angustis , et coccineis floribus, quae Sapore et Odore caret. Frigida conStat natura, et febres quomodolibet admota exstinguit, tumoreS repellit et fluxus sedat. Provenit siuauhetulat.
Frutex est CA1LXiΗUITI solia serenS Lauri, sed tamen magis acuminata , flores Coccineos, dilutos, oblongos et parvos , ac Siliquas tenues. Frigefaciente facultate constat nec ullum insignem praesert Odorem aut Saporem. Nasci tur in frigidis Totot ecensibus.
De CHILM LITE , seu olere Chilli CHII QUILITL , quam alii Achill0n Vocant, herba est radici capillatae insistens, unde mittit caules geniculatos, folia inferne subalbida et hirSuta, Superne vero Viridia, an gusta longaque. Folia prodeunt e nodis, caulis vero illum Polygoni aemulatur. Flos est pusillus, orbiculariS, et sit
305쪽
NOVAE HISPAN. LIBER III. et 73
perna parte hians, herba Vero tota squallida. odore et smpore caret insigni : infusa alvum lenit, ac ventris tollit dolorem ; foliorum vero succus medetur morbiS Oculorum. Nascitur in frigidis Tototefeci.
De CHIL OmTE , seu sore Chilli. CHILXOCHITL , quam alii TlacoxochitI seu virgam Mohiti vocant, frutex est stipites proserens lignosos, folia Solani, serrata tamen, oblonga, Virentia, ac Venis Secundum longitudinem discurrentibus insignia. FloreS coccineoS, oblongos, illi similes, a quibus nomen , unde procedit paxillus eodem colore. Frigidae eSt naturae, lubricitatem quamdam praesesert , compescitque infusum jus decocti ejus dysenterias. Septembri floret, calidis regionibus et locis planis
De CmLPATLI , seu medicina Chilli. Radici insistit fibratae, e qua prodeunt caules Virentes et geniculis intercepti, sex longi cubitos , Septemve : et in eis folia Ocymi, sed majora, circinata, et inferne Subalbescentia: flores modici, lutei, compositi in corymbos et in coccineum inclinantes colorem, e quibus demum compin-
306쪽
les. Acris eSt, calidaque et Sicea Ordine quarto natura. Initio reSinam Sapit, poStea urentem Ostendit Vim. Folia duo rum scrupulorum pondere in pulVerem redacta ac mista decem unciarum Attolli mira Velocitate et efficacia corpus a cunctis expurgant humoribus, et quartanis praecipue medentur ; plura Vero inducerent periculum. Dentium dolorem sedant admota folia , et palmarum licheneS : curant membra rimis dehiscentia Scabieinque, et ulceribus putridis ac cancerosis opem ferunt infusa aliquandiu TLolli potio ni. Lac verrucaS eXedit, et tumoreS praeter naturam rumpit. Quinque folia devorata unt dySenteriae mederi, ex tergo fortassis cruore aut adStrictione, CUJUS non est omnino expers, et doloribus articulorum. Sunt qui sagittas ejus succo inficiant vice toxici, atque ita commodiuS cervos ferasve consternant. Ρrovenit in calidis Pahuallani, Papa tiopaci et Hoeit talpae, in locis planis et montium acclivibus ; seriturque et colitur in hortis medicinae gratia.
Frutex est radici sbratae insistens, soliis roseis , floribus coccineis, parvis, binisque juxta singulOS soliorum eXoriuS , universo caulis procursu. Calida Siccaque ordine ter
307쪽
tio temperie constat , dolorem Ventris devorata sedat, et cum Chillatolli folia pugilli mensura pectori mirum in modum prodesse feruntur. Quin si exhibeatur his qui febrem quartanam patiuntur, brevi ab ea liberantur. Provenit in calidis Hoaxtepecensibus et Tacaptat lensibus, ubi ejus ex ploravimus tradidimusque VireS.
De OGqCHILTON , Seu cuspide Siliquastri. Volubilis genus est, radici innixum SurculoSae, Unde profert caules SarmentoSOS, laeVe8, et Squallidos, in his vero folia Helxines, Singulis ex utraque parte aliS eminenti bus. Acris est radix, lirenS Calidaque ordine quarto et exsiccantis facultatis : folia mitius calefacere videntur, quibus illitum corpus a febre unt liberari evocato, ut puto, Sudore et morbi causa per poros Vacuata. Nascitur in montibus Xoohitesecensibus.
De 1 ACACHILTON uuauhnahuacensi. Volubilis est radicibus in surculorum modum, fuSCiS foliis HelXines ternis, medio tamen majore, quorum inter venia discurrunt secundum longitudinem.
308쪽
CAPUT CXLIX. De alia TACACHILTON.
Herlaa est hominis aequans altitudinem, salignis foliis, caule tereti, Virente et laevi, floribus e luteo rubescenti bu S, coacervatis in manipulos, Siliquis teretibu S, quales Si liquastro , Vertim minoribus, refertiS Semine argenteo, tenui et latiusculo. Germina CommanSa ulceribu S Opitulantur.
Radix est proliXa , lignosa , et librata, Saporis dulciS, temperiei mediocris aut in frigus et humiditatem paulisper inclinans. Nascitur in calidis Tehoitettiae juxta fluvios et
De se VHCHILΣ6ra , seu lign0 Siliquastri vetusti. Fria teX eSt QUAUHCHII ZOTL par VUS, Rhamno similis, s liis subalbidis, legumini aut Nummulariae Similibus, et luteis soribus. Radix addita Meti vinum efficit. Cortex qui Suberneo proXimu S eSt, medetur UlceribuS, UStionibus vero toStus ac deinde contu SUS. Frigida et humenti natura con- Stat , aut paulo calidiore. DulciS eSt. Provenit montOSiS calidisque locis, quales Sunt Luauhnahuacenses et Teucalletin
309쪽
Arbor est I LACOCHILLI , seu Virga Siliquastri, Persici magnitudine. Folia, quae Ocymina Sunt, Serrata, et in acumen tendentia , tu Sa, resoluta eX aqua atque devorata bibuntur adversuS VentriS dolorem. Ramis etiam illius ver berant eorum, qui balneantur , corpora , Ut medeantur Scabiei. Nascitur in frigidis Totot ecensibus.
Radice firmatur I LACOCHII TON fibrata, e qua edit caules lignosos, et purpureos, folia Peptis, flores longiusculos et coccineoS, CalyclitiS contentos. Radix est frigida, siccaque , et Valde adstringens: quo fit ut jus decocti ejus infusum sistat dysenterias, adstringatque fluentem alvum epota , aut illita Ventri. Provenit Ocuilae.
CAILLI seu Piper Mexicanum planta est ferens siliquas illas, quae ab Haitinis Agies , ab antiquis, ut quidam volunt , Siliquastra , et ab Hispanis Piper Indicum vocantur,
310쪽
quae licet jamdiu in nostrum orbem translata Sit, ibique et in hortis et in vasis fictilibus ornamenti et USUS gratia seratur et habeatur in deliciis; tamen quoniam apud Indos multo plura eorum genera reperiuntur, et oreXi eXcitan dae, continendandi Sque ferculis in usu quotidiano est, adeo ut nullam sit reperire menSam sine Chilli, atque ideo quotidiano experimento Sint illi HS facultateS noti SSimae , animatus Sum non modo eorum differentias , quae in Nova Hi spania proveniunt , de quibus modo agitur, verum fere omnium specierum , quae adhUC ad manus nOStraS pervenerunt, eXhibere imagineS, formaS describe se , univerSamque
posteritati facultatem et naturam tradere. Ergo generum
omnium folia Solano similia Sunt, et paene paria, Si siuauh-chilli excipias, quae minora eadem fert, et flores candidi, e quibus Siliquae oriuntur primo virides , moX majori ex
parte in rubrum , et demum in paSSeum inclinantes colorem, refertae parvo Semine, eXili, Candieante , Contuso, in orbem efformato, ac riS gUStus, atque UrentiS naturae, quae ad semen praecipue attinet. Quartum hae caloris gradum attingunt, et tertium fere SiccitatiS, etSi recentes eX crementitio quodam humore abundent, qui tot US paene Vetu State evaneScat, unde fit, ut Saepe excitato flatu venerem stimulent , ac interim alvum, non Sine quodam teneSmo ac