장음표시 사용
311쪽
tea non aSSueverant, leniter emolliant; quamquam ejus rei acumen poSSimVS non immerito in cauSa eSSe affirmare. Urinam et menSeS evocant , corroborant Ventriculum obfrigus imbecillem, coctionem eadem occaSione labefactatam juvant, appetentiam contemperato eX eiS Cum Vocatis Tomame intinctu mire excitant , et pituitoSos humores undecumque, sed potissimum coxae articulis adhaerescentes discutiunt, et purgant. Aliqui sunt hecticorum pem
opportunum CSSe remedium Ventrem lumboSque aculeis illi madentibus perpungere. Nutrimentum item CalenS, ac siccum multumque praeStare, Sed reneS excalfacere, et imflammato sanguine atque jocinore, ad nefriticos, phreneti cos , et pleuriticos assectus, ad perineumonias, aliosque tumores internos, puncta et Similia Symplomata , Seu nutrimenti , ut saepissime Indi solent, seu condimenti, vice immodice aut frequentiUS utantur, perducere. Prior ergo Species , ut singulae jam membratim enarrentur , MeXicanissiuauhchilli, hoc est Chilli arboris, Hattinis Vero , apud
quos minor, orbiculatior et a minori planta edita praefertur, illi montanum dicitur. Minimum est id omnium, et oleas tribachas forma et magnitudine repraesentanS. Cumque omnia fere genera quarti ordiniS calorem attingant, hoc ceteris omnibus sentiaS urentiUS , atque ideo in Condimenta, non in nutrimenta Venire , solumque intinetibuS et salsa-
312쪽
mentis piperis loco misceri, et toto proVenire anno. Secundum genus Chilte in dictum a culicibuS, quos parvitate et colore videtur imitari, ab aliis vocatur Totocuit lati, quod est passerinum stercus, Ob parvitatem et colorem, ab Haitinis vero, ut audio, Huarahua0, quod licet aliquando videatur praedicto urentius, citiuS tamen calorem amittit. At tres videas hujus generis differentias , natali Solum loco, et tempore, quo leguntur, distinctas. Prior Vulgaris est, altera priori similis, sed Soli ratione in atrum inclinans colorem , atque ideo dicta I silchilli, quod est Chilli nigrum,
tertia demum minor omnibuS, et poSt praecedentem fructu media ; omnes enim hujuS plantae Species triferae apud Indos Sunt, primus fructus major eSt, poStremUS in nimiis , et natu medius mediocri S quoque eSt magnitudinis. Seritur Septembri menSe, et a Decembri ad calendas usque Aprilis colligitur. I ertium a Sole Tonalchilli dictum, irriguis enim locis cessantibus jam imbribus, id est, Augusto et Septembri mense solet Seri, et producere fructum a Novembri usque ad Μartium et ab Haitinis Chilli album,
viride est primo , mox pallens, aut ex pallido rus escens, et demum in rubrum , ut cetera circiter genera, mutatur colorem. Quartum dictum Chiloozili a colore, quo tingit, croceo quae eX eo parantur condimenta , et ab Hispanis Haitinam insulam occupantibuS eadem ratione Agi crocus,
313쪽
sex septemve digitos longum est , mediocriter tenue, interdum ex albo rubeScenS, interdum Vero inclinans in passeum. Seritur Decembri et ab Augusto in finem usque totius anni fit vindemia. Quintum genuS, I inquauhF0 , quo niam montanum est, Vocatum, ab Haitinis vero Corollum ob similitudinem formae et coloris, gracile eSt, et quinque digitos longum. Seritur Martio , et totius anni discursu proveniens legitur. Sextum Tex0chilli, Seu Masseum voca tum a mollitudine, longum eSt, amplum, particeps dulcedinis , lubri coloiis , atque adeo miti acrimonia, ut cum 2Duolli seu placentis ex Indico Frumento paratis mandi consuescat , multique et optimi existimetur ab Indis esse nutrimenti. Idem genuS, Cum fumo CXPOSitum Siccatur, ut in annuos uSuS recondi Commode poSSit, alioqui corruptioni valde obnoxium ob nimium humorem eXcrementitium, quo redundat, Poc Dilli dicitur, totoque anno et Seritur et
fert fructum. Est et aliud Mikhilli dictum haud minus
praecedenti , Sed in acutum tenuemque sensim desinens mucronem , tandem quoque rubescens , nec ob aliud ita apellatum, quam quod quo tempore TD0lli et seritur et metitur, et Seri soleat et lectum recondi. Quid memorem alias species Haitinis peculiares, inter quas ea occurrit Hi Spanis etiam nota, quae fructum fert Halicacabi fructui cerasisque dulcibus nostratibus forma , colore et magnitu-
314쪽
dine persimilem, Arbusto modico innaSCentem; alias praeterea duas, quarum alteram r0Strum str0bili hodie Vocant in digenae , alteram Vero ἴβSSeris, utramque ob Similitudinem; item Mabodiamboniatam , C0rniculatam , Cacicam , mrtensem, et ceteras quarum HiStoria , quoniam majoris e8t operae, quam USUS, timeo ne Sit lectoribus ingrata , atque mole sta. I am calidis quam frigidis temperatisve regionibus genera omnia proveniunt, sed foecundius temperatis aut calidiS.
Caules mittit CHii TEPiTON , Seu Chilli parvum, anserinam pennam craSSOS, ex radice fibrata et longa: et in eis folia Ocymi, circinata et tendentia in acumen : florem fructumque Ricino similem, racematim dependentem. Ad temperiem videtur attinere, et glutinOSam participare naturam. Succus foliorum putaminiS OVi mensura ini USUS Valet contra febrium frigora , et Ventris aliorumque membrorum dolores. Mirum eSt IndOS aSSerere , majori menSura non sine vitae periculo offerri.
De ATLANI UNTLI, seu Aquila aquae.
Arbor est ATLANQUAUATLi foliis Oleagineis, brevioribus
315쪽
tamen, et mucronatiS, Semine viridi, Simili sinapino. Folia ejus frigida, humidaque et Salivosa conStant natura, ideoque illita corpori calorem febrilem sedant. Provenit in calidis Ma 'anatanentibus in jugis, et cacuminibus montium.
Volubilis est A Xocu1ATL AEalliopacensis soliis Mori magnitudine , cordis figuram quadamtenus imitantibus, se ratis , mollibus , et fibrata radice, unde funditur caulisteres, hirSutuS, tenuisque et SarmentosuS, ac flores albi. Infunditur ejus succus his qui urinae aut faecum detentione vexantur, flatumve aut dolorem Ventris patiuntur. Odora planta est Secundo calens exsiccansque ordine, et subtilium partium : haec cum primum ori admovetur, alterius Sisymbrii saporem reseri, ac demum quamdam ostendit amaritudinem. Provenit in calidis regionibus.
De A CHIATL Xantet eici Radice firmatur fibrata AXocΗΙΑΤL Xantet eis, unde proferuntur caules teretes , tenuesque , et nonnihil pu purei , 8eX prolixi Spithamas: flores in corymbi formam compositi, eXtra Coccinei, intus vero pallescentes: folia lon-
316쪽
ga et angusta , Salignis proxima, Sed tamen latiora. Ain
ra nonnihil est , et calida acrique natura , quamobrem in digenae adversus febrium horroreS ea uti Solent.
Arbor est magna, montaniS locis aridi8que magna ex parte proveniens, ae ferventium regionum alumna : foliis oleagineis, sed in cruciS formam compositis, orbicularibus, pomo malicotonei forma, Sed ampliori, trunco stipitibusque, velut evenit Sycomoro, adhaerescente , et densa quadam medulla , initio candida, ac Postea nigra, et Simillima Cassiae fistularis vocatae, referto qua eXtraeta guini, oleis, aliisque rebus Servandis, parandisque Sonalibus apud Indos passim inservire Solet, Unde contigit ei nomen. Folia isti gida sunt, adstrigentiaque et aliquantulum glutinosa, quo fit ut diarrhoeas Sistant, capillos fluentes coerceant, faciantque renasci novoS. FructuS ejus medetur herniae inguinum, si ejus medietas ad ignem excalefacta assecto loco alligetur, atque imponatur. Est et aliud genus Quauhtec01 nati nuncupatum , longe majori pomo, ae nostratibus melopeponibuS pari, medullaque referto nigra , Ca8siae nostrae fistulari odore,aSpectu , Semine , Sapore et lenitione, Si deVOretur, persimili:
foliis vero longis et angustiS, Sed VerSUS mucronem sen-
317쪽
sim dilatatis. Quin et duas aliaS Species fructus tantum firmitate differentes reperias, qui apud Indos magnopere rem vasariam eXOrnant, qualis eSt TChcatecomati et Tecumat quae eisdem regionibus, quibus Adiacachtecumati, provenire
De re CO PATLI , seu medicina Te comati Tabaci. YETECOMAPATLI , quam alii Pallaboacxibuiti seu latam medicinam Vocant, alii vero Acapaxibuiti a plausu, herba est excelsa, radici crassae et fibratae innixa, ex qua fundit caules caVOS, rotundos, laeves, naevis diStinctos , ac per intervalla geniculatos: iselia e nodis prodeuntia ac soliatis , pennatisve appenSa geniculis, et flores in summis caulibus racematim dependenteS modicos et purpureoS. Gustu est acris, et tertio CalefacienS eXSiccansque ordine. Jure decocti illinunt Indi perfrigeratos, aut vehementes dolores sentientes: tumores Pannosque discutit, maturatve, ac aperit, quod etiam bibendum exhibent his, qui febres punctis comitataS Patiuntur, aSSerenteS evocato Sudore, et humoribus ad cutim pulsis statim liberari. Scabiem quoque et vetuStas plagaS apposita curat, aliisque permultis subvenit morbis, quibus medicamenta simili praedita temperie , subtilibusque partibus, opem ferre solent. Nascitur
318쪽
in montibus Tep0zllanicis et Masinalci, aliisque calidis regionibuS.
CAPUT CLX. De altera TETE MAPAPLI.
Herba est folia producenS Vocatae Nummulariae . obrotunda, firmaque, in caulibuS per terram Serpentibus, tenui bus et teretibu S, ae florem, ut referunt, nullum. I usa ex aqua epotaque matutino splenem minuit, Si quoties opus sit, e liquore aliquo aperienti bibatur. Provenit Tomitae quibusque loci S.
De TE NATTAPANA , Seu frangente Te comat LRadicibus innititur surculosis, unde cauleS fundit sex spithamas longos, folia angusta et prolixa, florem longum et rubeum, VaSeulaque Semine reserta. odoriS et saporis insignis expers est, frigidaeque et Siceae naturae ; quam obrem tusa solia illitaque febres dicuntur eXStinguere. Pro venit in collibus calidarum regionum.
aliquatetit etiqui seu fabuli sorem Vocant, vasta, foliis Mali
319쪽
Medicae, oblongis, floribus magnis, extra luteis, intus purpureis , unde prodeunt capillamenta quaedam candida. Est et aliud genus flores serens omnino luteos, et minora 1 lia , sed acuminata. Utraque calefacit Secundo ordine, tu-sa veto tolia et applicata levant capitis dolorem ; et tu
mores , praecipue a Casu aut ictu eXCitatoS, Cum resina
discutiunt: flores olent Lilium, et habentur ab heroibus Indorum in magno pretio, nec minori Clara Seruntur atque excoluntur in viridariis eorum. NaScitur in calidis irriguisque locis, temperatisve. Provenit apud Acuit lapanenses genus aliud hujus arboris, Tex allec0max0chiti, quod nascatur inter SaXa , vocatum, Simili paene forma, cujus cortex, qui amaria S eSt, calidaque et Salivosa natura, pectori admotus asthmati dicitur mederi.
CAPUT CLXIII. De tertia TECO XOCHI L.
Arbor est Malo Medicae par, stipites proferens lenta resertos medulla , folia subalbicantia , Spinaciae vocatae proxima , e pediculis longis , flores pallenteS, parvoS , Vasculis oblongi S contentOS prope ramOS eX tremoS. Secundo fere ordine calefacit, ac Raphani Saporem odoremque refert. Folia resoluta ex aqua illitaque dolores leniunt. NaScitur magna eX parte in frigidis regionibus.
320쪽
De TLALTECO XOCH L, seu Tecsmaxochiil humili. Radicem fundit I LALΤECΟΜAXoCHITL Balatae Vocatae Si milem, eX albo intrinsecus paulisper palleScentem: caules purpureos , folia Serrata, quinque divisuris insignia : flores, ut ferunt, rubeScentes. RadiX eSt calida Siccaque ordine secundo , odora et adStringens. Eadem tusa discutit praeter naturam tumores. NaScitur in calidi S Telecuacuilai , campestribus planis, et sabuloSis locis.
DE TYI TZONTE NATE, Seu capite formicae. Radices fundit I ZICATION TECΟΜATL , quam alii a Sistendis dysenteriis Tlae alli appellant, tenues , et longas , fulvasque, et fibrataS: caules tenues: folia Lini exilia , per intervalla agminatim exorientia, juxta qUaedam Velut verticilla ad foliorum eXortus. prodeuntia florum Vice, quae lutea sunt. Radix est dulcis, glutinans lancinansque , solia vero frigida et glutinosa. Haec laevigata inSperSaque inVeteratiS medentur plagis. Jus decocti exhibetur enixis ac passis lasSitudinem corroborationiS gratia, talis enim eSt Indorum mos. Sunt qui dicant pediculos illitam perdere. Provenit Tiasticapani. Est et alia huic similis planta, Temaco-