장음표시 사용
321쪽
zahuilia, seu tingens pallido colore manus ab effectu vocata, necnon et alia eodem nomine et effectu Scoparum vicem praestans et flavificans capillos ; de quibus suis in locis dicetur.
Radicem fundit Raphano similem, et fulvam, sed minimum tantum digitum CraSSam, intuS Candentem , eXtra Vero verrucis quibuSdam resertam , unde prodeunt caules valde exiles, teretes, et in rubeum inclinantes colorem a que Ericae folia. Radix devorata a recenter enixis salutem et vigorem eis conciliat, ut Indi testantur, cum frigida et adstringenti natura conStet. Provenit in calidis regionibus Oapanensibus in collibuS ac cacuminibus montium.
De resta TZ0NTE MATL , seu capite ferae. Radice firmatur obrotunda et tenera, quae in luteum colorem ex albo inclinat, magna, dulci, plena Succo, frigida humentique, et grati saporis. Folia sunt in duos sinus ac tres divisa cuSpides. Radices febreS, et quamcumque calidam intemperiem Sedant, Seu devorentur, sive ill
322쪽
nantur. Sunt qui Vocent Tequanc 0ti Seu Batatam ferae. Provenit siuauhquechullae.
CAPUT CLXVIII. De TX0PI TLTZ0NTECO TL, Seu Capite aurae.
I ZOPILOTLTZONTECOMATL , Seu TZ0pilati, Arbor est magna , folia ferens longa et anguSta , fructum magnum et oblongum , nucleOS quosdam planos includentem , amaros, pectori amicOS, ac referenteS amygdalarum amararum Saporem , etsi demum moSchi Odorem relinquant, et foeti dum saporem. Calidi iidem sunt ordine fere tertio , et oleagino quodam liquore , atque emolliente mananteS. De .mum vires olei amygdalarum amararum Videntur referre, atque ita tumoreS praeter naturam diScutiunt , iussi me dentur , emolliunt pectuS, infuSi naribuS Caput eXpurgant, et ulceribus conferunt. Quin Oleum eXpre88um hujusce seu cius faciem feminarum emollit et extergit. Provenit imit-zoci ubique, sed praecipue in collibus.
323쪽
nlimerΟSaS, Orbicula S, mediocres, et funiculis per inter Valla appensas, intus extraque aSperaS et fuSCaS, Tec0m- satu similes: solia ampla, cordis figura, ac florem Coccineum , longum et fistularem, ac acervatim dependentem. Radix frigida humidaque constat natura , editurque eliXa, refrigerat vero atque roborat. Olet sapitque liquorem stin Iatitium florum Mali Medicae. Illinitur praeter naturam tumoribus. Insignis planta est et grato gustu exhibetur febrientibus, atque ita febrilem calorem compescit. Indis erat olim mos impartiendi illam natis, Sed ea lege ut totam non absumerent , sed portionem aliquam intactam relinquerent, persuasum habentes eos qui illam ingererent totam, ObiturOS nondum aSSecutos Senectam ; quamobrem impositum est illi meh0etz0ntecumati nomen, quamvis aliis,
ut diximus, Zaetanaoxochiil dicta sit. Nascitur in planis et campestribus locis Teholatiae.
mos , flores initio quibusdam velut cupulis glandium in
clusos , coccineoS ae candidos, et tandem, ut crines , Spar-
324쪽
sos ac divisos, fructum melopeponi S mediocris magnitudi ne cordis figura, Sed fulvo colore , refertum inaequalibus candidisque segmentis, Sed artifici quadam junctura inter
Se cohaerescentibus atque CompositiS. CorteX arboris foliaque frigida ac glutinosa natura ConStant, Velut et pomorum quoque pelles tegminaVe. At quae intra continentur, adstringentia sunt frigefacienteque facultate praedita, ex qua temperie adversus quae aegritudinum genera praestare
suppetias possit, queas facile conjicere. Provenit regionibus calidis qualis est Idmaxi ecensis juXta flumina et aquarum
Arbor est magna, provenien8 in calidis Taut ecensibus QuΑΓΗXILOTL , Seu arb0r ferens fructum similem spicae Mai zii juxta aquarum decursus: foliis ternis, Ocyminis progi mis sed majoribus, et latioribus, Spinulis undique horrentibus , candentibus floribus calycum figura , fructu cucumeris falcati forma, viridiS coloriS, Sed in luteum vergen iis , striato , eduli crudo CoctOVe , praedulci et Zibethum vo catum mira Similitudine olente, quamquam facile is odor evanescat, nec perSi Stat diutiuS. Jus decocti foliorum me detur surditati e frigore provenienti inStillatum auribus. Calida enim siccaque ordine primo est natura. Vidi aliam
325쪽
arborem eodem nomine, fructu et viribus, sed Spinis ca rentem , foliis serratis , pennatisque ramulis , Seu diiserant specie, seu ea diversitas Soli tantum aut aetatis ratione conburgat.
Dc s V uora altera, quam Platanum alii vocant. Arbor est mediocris, familiaris calidis regionibus hujus Novae Hispaniae , vocata a quibu8dam recentiorum Musa. Folia sunt valde longa et lata, adeo ut hominis Superent Saepenumero magnitudinem : fructus racematim dependent incredibili numero et magnitudine, CUCUmerum CraSSOrtim et brevium forma, dulces, molles, atque temperiei proXimi, nec ingrati nutrimenti. Eduntur hi crudi, aSSive ex vino, atque ita sunt gustui jucundiores. Differt fructus magnitudine, et quo minores Sunt, eo SalubrioreS et SuavioreS. Advenam esse fiant huic Novae Hispaniae atque translatam ab Aethiopibus aut orientalibus Indis, quorum eSt alumna. Caulis et radix , quae fibrata eSt, multiS conStant membranis , Saporis eXpertibus et odoris, lubricis et frigescentibus, ex quo facile quis conjiciat, quibus morbis poSSint esse utileS.
326쪽
DE TLALXILON, Seu spica humili. Herba est Orobanchae fere similis , adeoque ejuS Spe cies , onusta floribus cyaneis, denSi S, cauliculis appendenti bus ac caulem medium undique circumdantibus. Moschum mire olet, dulcis est , edulis et Valde frigida natura. EX hibetur infantibus, cum os ob nimium calorem male habet. Nascitur in montibuS alibi eceinsibus , adhaereScit attrectantium manibuS lubrica quadam natura , et quamvis praefractuS cauliculuS Candens e VeStigio appareat, dicto tamen citius pallescit.
XILoXozHITL , Seu Jl0S capillaceus, arbor est visendae pulchritudinis et naturae, floreS coccineoS, et in capilla mentorum formam apte CompOSitOS ante exortum foliorum, quae obrotunda, vireScentia et quina Sunt, proferenS, e quibusdam velut glandibus pullulantes , quamquam Sunt quae candentes proserant. CorteX radiciS laevigatus ex aqua ut 'ceribus gingivarum, dentium dolori, ac defluxui opitulatur, urinam eX aqua aSSumtUS educit, renes et VeSicam a sanie et quibusvis aliis obstruentibus eXcrementis emundat atque
327쪽
tatur. Est autem Salivosae et frigefacientiS temperiei, saporisque et odoris fere nullius. Provenit in calidis siuauh- cocolani, multisque aliis ejusdem temperiei locis.' Sunt et aliae species hujus plantae , quaS quoniam eadem paene rina et virtute ConStant, non curavi SeorSim aut depingendas aut describendas.
I LACOXILOXΟCΗΙΤL , quem alii etiam X ikxochitI , alii vero Tent zonxochiti Seu Jlorem barbatum vocant, frutex est liis Miaquila, floribus comantibus, capillis longis et coccineis similibus, prodeuntibus ab acinis orbicularibus et rubescentibuS, radice fibrata , extra fulva, et intUS cum Secatur, rubra , rubriS stipitibus, et fulvis Siliquis. Cortex radi ciS siccus et adStringens est, et nonnihil glutinosus, calidaque ordine tertio constat natura et Sapore acri. Radicis pulvis naribus injectus aut in Stillatus eX aqua dolores dentium sedat, tusi flores, immisti aquae et inStillati, oculorum morbis mire opitulantur, nam inflammationeS cohibent, a
naScentem Carnem abSumunt, et diScutiunt argemata. Radicis quoque decocti epotum jus aut infustitia sistit fluentem alvum et prodest dysentericis , sopitam appetentiam
328쪽
excitat et satietati medetur. Sunt etiam qui adjiciant pra dictis pectus lenire, alvum Solvere, bilina vacuare per superiora , et tuSSientibuS quoque eSSe remedio, Vocarique a quibusdam Tlamacaetcatlacoit, et ab aliis Tepexiloxochiti et Tialxiloxochiil. Nascitur in planis montosisque lociS, et interdum juxta aquarum fluenta. Axtuchi lanenses Huitetooloti vocant, fiantque folia tacta Statim marceSCere , radicem Vero epotam Sterilitatem facere.
CAPUT CLXXVI. De XILOPALLI, Seu medicina c0mata.
Radicem fundit X LOPATLI magnam, CauleS SeSquiSpi-thamaeos, Ocymi folia , Sed longiora , flores purpurascentes ex albo , eX quibuS generantur Siliquae tenues, digitalis longitudinis , ac refertae semine, Sinapi simili fulvoque , sed aliquanto crasSiore. Folia tuSa adque admota Ventriculum imbecillem, nec probe alimenta concoquentem corroborant et obstructiones reserant. Calidis quippe pollent viribus, et quibusdam partibus tenuibuS, amaroque Sapore.
De ATLA CHI A Tettianensi, seu Tlachichinoa aquatili. Radicibus firmatur capillis similibus , unde prodeunt caules ulnam longi , quadratique , Oblonga solia , et pro
329쪽
fructu erinacei in summis caulium partibus. Frigida humentique natura viget, et Contra febreS, quaS Comitantur puncta, haud mediocriS reperitur esse uSus. Nascitur apud Ttatianences , unde Cognomen.
De AcmVETON , seu planta rorida. Herbula est tota exilis , caules proferens ' geniculatos e radicibus capillorum instar , folia cordis figura , sed inium dilatatis lateribus , floribus multis in capillorum modum, universam fere Occupantibus plantam. Frigida humi daque est natura, et lubricitatiS particeps. Admovetur tu moribus praeter naturam, videturque ad Alfines genera pertinere. Nascitur in vallibus humectisve quibusque locis:
De AALAC N , Seu herba lubrica.AALACTON , quam alii Tlallaala , seu Mahaxn Vocant.
herba est Hibisco forma et natura similis , et ideo pro eo in myropoliis hujus Novae Hispaniae passim Substituta. Est enim sine dubio ad Malvarum genus reserenda. Nam et ea elixa quotidie fere utor ad acrimoniam urinae Compe-iscendam, et radicis jure decocti, loco aquae fontanae, magna cum utilitate et successus felici. Duas vero habet dif-
330쪽
ferentias, quarum altera capitula fundit Stoechadis capitualis similia, sed flosculiS ornata ex albo rubeScentibus, folia
magis sinuosa et acuminata, et unieam atque fibratam radicem.
Radix hujus plantae adeo Sapore, colore, et odore, Substantia et viribus radicem Veri Rhabarbari repraesentat, imitaturque, ut nisi foliis ab illo distaret , quae desinunt in acumen nam illa ex anguSta origine in latiuS finire ce nuntur) verum Rhabarbarum Alexandrinum a nullo, qui utramque plantam eXpendisset, non judicaretur: quamobrem hortensem Hippolapathum congenerem eSSe Vero Rha- barbaro censemuS, POSSeque in ejus penuria Substitui, ac pares paene vices praestare ; bilem enim benigne, et cum quadam roboratione , quae a craSSioribuS et adstringenti hiis accidit partibus , praecipue Vacuat felici Successu, quemadmodum nos SumuS apud Hispanos periclitati ante hos triginta plus minuS annos, et Μexici, ubi magnus est ejus proventus diligentia Bernardini Castillii, cujus optimis manibus hic honos debetur, viri, dum JuVenis esset, in propugnandis hostibus dexterrimi atque animosi, a primo vero senio adusque obitum et postremoS halitus in se