Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

331쪽

NOVAE HISPAN. LIBER ΙΙΙ.

minandis atque excolendis quibu8que raris et peregrinis plantis diligentissimi Quoniam vero partibus conStat Subtilioribus , quae sunt eXpurgante8, aliiS vero crassis atque adstringentibus; consuevere Indi Succo expreSSo , Velut eX- purgante pnarmaCO, drachmae unius cum dimidia pondere uti , faecibuS autem eadem menSura Velut alvum adstringenti medicina; quod si cum totalitate sua exhibere arrisserit duarum drachmarum portionem, ab his, qui non difficile solvuntur, bilis, unt, quod Satis sit, expurgari, cujuS rei nos certiSSima fecimus experimenta. Miscetur interdum unica drachma Succi unciis duabus electarii ex tenerrimis Cassiae nigrae fistulis confecti , atque ita bilina primo et maXime, Secundario Vero pituitam expurgat. Quibusvis locis provenit excultum, Sed praesertim calidioribus, qualis est siuauhnahliacensis , humecto et fertili solo. Post quaternos a Satia annos radiX eSi medicinae utilis. Colligenda vero ineunte Vere , mundanda , Secanda in fru Sta , quae Boletos Vocant, qua magnitudine illa Rhabarbari vulgaris ad nos

consueverunt deserri ab ortu, Super aSSeres collocanda ac Saepe SaepiuS quotidie, ne Succus, quo abundant, effluat, evertenda. Quatriduo tranSacto , filo trajicientur firmiore, ac SUSpendentur ad Umbram locis aptis , sed quos radii solis non attingant, namque ita duorum mensium intervallo siccari abunde solent , demumque recondi et Servari. Haec

332쪽

HISTOR. PLANTARUM

ZOo mihi de Rhabarbaro monachorum Vocato dicta Sunto, non quod nesciam apud Hispan0S quoque hanc plantam aliquot oppidis non admodum a Mantua Carpetana diStantibus aliquando fuisse excultam ; Sed quoniam in hac Nova Hispania apud se uhnahoacenses in horto praedicti viri uberrimu S est ejuS proventuS , ubi patriis plantis vel eo maxime opus eSt, quod medicamenta extera , in hunc orbem per tot maria tranStata, emarcida vitiataque tandem accedant,

et ut Hispani meminerint, apud eos, Si cura adSit, quanta libeat copia proventuram, ac in optimi Rhabarbari penu ria permittentibus conScitSque medicis Suffici pro eo saepenumero non incommode pOSSe. Ceterum fabulae , quas quidam inculcant, ut persuadeant Rhabarbarum hoc monachorum vocatum eSSe Alexandrinum, dicentes Iurcas,

cum illis per Henricum Galliae Regem Massiliae portu et urbe potiri licuisset, Gallicis quibuSdam Monachis semen

impertitos veri Rhabarbari, unde nomen defluxit, atque inde devectum ad Hispanias et has Indias , nugae sunt, quibus Sit omnino deneganda fides.

CAPUT CLXXXI.

De PqL0E Tacapichilensi. Cum essem ad Tacaptohilenses herbarum describendarum gratia; allatam ad me memini eX vicis circurnvici-

333쪽

NOVAE HISPAN. LIBER III. 301

nis speciem quamdalli ALOES peregrinaim, foliis angustioribus ac craSSioribus Vulgari, tenerrimiS, ac lubrico Succo manantibuS, adversus erysipelata et impetigines egregium medicamentum. Quam etsi depingendam tunc temporis non curaverim, quod ΠOStrati CenSuerim aut eamdem aut valde congenerem , nunC tamen describendam duxi, tum quod alteram fortassis facultatibus excedit medicis tum ut sum-

mus Deus in ea etiam differentia Aloes eXaltetur, qui tot

rerum SpecieS, et ubi minus quandoque Sperabantur, in hanc mundanam fabricam et Commune orbis theatrum dignatus est transferre et inducere. Indigenae Tlathchtiam , Seu repellentem medicinam Vocant.

CAPUT CLXXXII. De ATOLLA PL.

Arbor est magna, ulmeis soliis, sed majoribus. Cortex redactus in pulverem, et hauStUS eX aqua calorem ventris Sedat, et tamen Olet Sapitque Ax0 0pa 0ni, et nonnullum participat calorem. Provenit siuaubquechulae.

CAPUT CLXXXIII. De ATLATLA GUILTI C.

ATLATLACOQUILTIC , Seu ollis siquae frutic0sum, radice firmatur capillata, unde proseri caules quatuor Spithamas

334쪽

HISTOR. PLANI ARU Μ

ῖO 2 longos, fragiles, subalbidoS, multo8 ac tenueS: et in eis folia longa, angu Sta, Serrata , angulosa, Squallida, hirta, interventisque Secundum longitudinem discurrentibus: flores abeuntes in pappos et Subalbescentes. Radices Pastinacam sapiunt , eodemque Sentiuntur temperamento, et tamen adversus febres dicuntur valere. Provenit Oc0petiolicae.

CAPUT CLXXXIV.

De Amr VCPATLI Tetexicensi. Herbula est AHOYACPATLI , vel suavis medicina , radici innixa velut e globuli S precaritS VOCatiS Concinnatae, extra fulvae et intra candenti , unde Profert caules : et in eis folia origani, minora tamen , et circinata. Radices dulci sapore sunt praeditae , lacte manantes , frigidaeque ethurnidae temperiet. Sedant febres, et cordis affectionibus a calore ortis medentur. Sunt qui adjiciant Cacuoati, Huei-naoaetili Totoxochiti, et I lilx0chiti, atque ita testentur matutino devoratas, quae diximuS, PraeStare efficacius. Nascitur Tepexici, Mistecae inferioris.

CAPUT CLXXXV.

Herba est radicem fundens Paeoniae similem, sed aliquanto longiorem, solia Unedonis angu Stiora, ac diluti vi-

335쪽

NOVAE HISPAN. LIBER III. 303

roris r flores purpureos, et Siliquas parvaS, teretes, refer tas semine. Radix eSt dulcis, Glycyrrhigae Sapore ac caloris temperati. Eadem dicitur trita ac Semiunciae pondere ex aqua devorata vivi succurrere doloribus. Nascitur injugis calentibus Tonaliae , Miste e inferioris.

CAPUT CLXXXVI.

De A PATTI, Seu medicamento cucurbitino Atostacensi Herba est magnae innixa radici, et surculosae, unde prodeunt caules teretes: et in eis solia Limoniae Μali, flores vero candidi atque eXiles. Radix est amara, et ordine tertio calefaciens et eXSiccans. Eadem in pulverem redacta solet ex aqua potari adversus dolorem intestinorum, et ad interficiendas pellendasque ventris tineas. Nascitur in jugis calentibus Alooque , Mistecae inferioris.

CAPUT CLXXXVII.

De ALA ATTI, Seu lubrica medicina.

Ηerba est ALACPATI I radicem agenS tenuem, Contor tam et longiusculam , unde profert caules tenues, tereteSac dodrantem longos: et in eis folia Ocymi, serrata, 'iribdem florem, ac fructum rubeum , Coriandro similem. Radix virus effundit Paeoniae , calidaque est ordine primo aut fere Secundo natura. Succus semiunciae pondere haustus se-

336쪽

men retentum pellit. Nascitur in frigidi S, editis, campestri busque oppidi Teporculullae, quod est Mistecae Superioris

CAPUT CLXXXVIII. De AXI 0ZAHUILIZPATLL

Ηerba est illa , quam recentiores Galegam Vocant, aut illi forma et facultatibus similis , quamobrem non du-

xi depingendam. Radix frigida natura, temperatave et adstringenti constat, appetentiasn eXcitat, Vomitum coercet, et ventri auxiliatur. Nascitur in frigidis collibus Tepoeto Iuliae , Mistecae Superioris. l

CAPUT CLXXXIX.

De Ana ATLI Tep0z ulullae. Radici insistit fibratae , unde prodeunt ' caules, quatuor dodrantes longi, teretes, Subalbidi, tenuesque, hirSUti, argentei: et in eis. folia parvula ejusdem coloris, longiuscula et angusta, leguminis forma , UOresque in summis caulibus Alopecuro similes. Folia Sunt dulcia cum quadam amaritudine, et moderate calida. Urinam retentam dicuntur pintere eadem Semiunciae pondere epota mane aC VeSperi. Nascitur in calidis lociS, Sive edita sint, sive campestria, Teporculusiae eSt Misi eoae SuperioriS.

337쪽

NOVAE HISPAN. LIBER III. 30s

De ATD HVI APATL1 Tepuzculullae. fruteX est radiceS agens SurculoSas, unde profert stipites terete8, quatuor dodrante8 longos lignososque: et in eis folia Ocymi , minora tamen et Crenata, aC flores Candentes. Radix est amara, tenuium partium, calidaque et Sicca quarto ordine temperie. Folia appoSita tumores praeter naturam discutiunt, epota Vero eX a Ua Unciae UniuS pondere febrium intermittentium pellunt frigora. Provenit Te-puaculusiae, oppidi Mistecae superioris.

CAPUT CXCI.

De altera TEP CULULLAE AE0nahui palli. Radicibus insistit parvis, fibris similibus, altera Alona ht i ulli, nempe ophioglossi nostrati8 species, unde pro deunt bini ternive caules, dodrantem longi, tereteS ac unicum in quovis cauliculo tantum folium, quod velut per forat inferna parte catalis : fruetuS Vero in Cacumine piperi longo similis , sed tenuior, ac brevior. Radices sunt frigidae, glutinosaeque , et experteS OdoriS ac SaporiS. Folia tuSa tria , quatuorve et eX aqua devorata febribus medentur , et adStringunt laxa. NaScitur clementi caelo juxta loca lacustria Tetuacutuliae, Miste e Superioris.

338쪽

Radicibus insistit ATONAHUIZPATI I tertia Tepurculume, quam alii Oquechpatii vocant, piperi nigro Similibu8, paulo tamen amplioribu8, et tectis parVis capillis, unde proferuntur terni pediculi, quorum Singuli S parte Suprema appendet solium unicum, Orbiculare, parvum, Fungo aut Umbilico Veneris simile , unicu Sque cauliS dodrantem longus cum fructu piperi longo quam Simillimo , sed longiori ad tenuiori. Radices runt odorae, gUStu aCres, et quanto Ordine calentes siccaeque et tenuium partium. Frigora febrium eaedem profligant, epotae Venerem eXcitant, perfrigeratis medentur, aliaque juvamenta solent praestare, quae ex hujusmodi temperie proficiscuntur. Nascitur clementi caelo, lacu stribusque locis, Mistecae SuperioriS.

CAPUT CXCIII.

Radici insistit lignosae, tenui, fibratae ac longiusculae, unde prodeunt caules multi, teretes, breves, lignosi ac longi quinque uncias: et in eis soliola hirsuta, subalbida, oblonga , serrata et pinguia. Chamaedryos Similis est, et flosculi per Singulos soliorum exortus PasVi et coccinei, so-

339쪽

Ita sunt odora, gustu acria, calidaque et Sicca ordine te tio , et Semiputria melimela' redolentia. Febrium medentur horroribus tUSa, et epota eX aqua. NaScitur in culminibus montium calidarum regionum Atolyaque , Mistecae inferioris.

CAPUT CXCIV.

De A NAHVIZPATTI quinta Ato aquensi. Radici insistit fibratae , unde profert caules tenues: et in eis folia Serrata, parvaque, et origani foliis non multo majora, adeoque Menthae similia. Radix frigida temperie constat et sapore nullo. Febribus dicitur adversari. Nascitur in collibus regionum calidarum, quale est oppi dum Atostaque, Miste e inferioris.

Arbuscula est Loti urbanae foliis, eodemque modo terni8, calidaque et Sicca ordine tertio. Coriandrum indistincta similitudine sapit et Olet , acris e8t , et accessionum medetur horroribus. Provenit apud Mistecam inferiorem.

340쪽

les tenues, tereteSque ac fulvos: et in eis folia Cupollin, sed tamen majora et minutim Serrata, ae florem nullum. Frigida videtur Siccaque , et ingratum VirUS olens. Cortex radicis tritus , ac Semiunciae pondere devoratus semel die post assumtum jam nutrimentum lumbricos pellit. Nascitur locis editis, clementi et benigno caelo, quale est Atoaquense in Misteca inferiori.

De A TEPOCAPATLI , Seu medicina gerino arundinis Mi-stecae inferi0ris. Arbor est foliis paene orbicularibUS, SerratiSque et magna ex parte ternis, et flore longo et candenti. Lac ejus cortexque admovetur panniS , qui jam saniem concepere, apertique Sunt, necnon lichenibus et Ceteris cutis infectionibus. Radix tamen, quae CraSSO Cortice operitur, adstringens est, frigidaque et Sicca natura. NaScitur agris Ato Iacensibus j Histecae inferioris.

CAPUT CXCVIII.

Arbor est ANAN CA mediocris, foliis Stipata laurinis, amplissimo fructu , et capite humano duplo majore , pineae nucis figura, Sed Squamis eXilioribuS, et paulo cras-