Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

391쪽

NOVAE HISPAN. LIBER IV. 3s9

Arbor est procera , foliis querneis forma et magnitudine similibus , sed longioribus, fructu obrotundo purpur Scente , et sapore gummi quod stillat ab eadem. Id interdum sponte fluit, interdum vero evocatur Scarificata arbore; appellaturque peculiari norni palli, etsi Iodis haec dictio quodlibet gummi genus significare soleat. Quo fit ut arbos ipsa dicatur CoPAL AHUIΤL , quaSi arboS. Ibi quor hie , quemadmodum jam universae circiter Europae innotuit, candidus ac tranSlucidus est, et concretus in so mam assularum latiorum, etsi e nonnullis arboribus praedictae haud dissimilibus Moatani Vruapae provinciae Me-choacanensis , de quibus Capite quadragesimo sexto hujus Libri agemus, fluat pallidum aureumve , et Anime perquam simile, adeo ut congener possit eXi Stimari. Tertio fere calidus ordine et exsiccantis adstringenti Sque Monnihil naturae, facultatis discussoriae, et odoris, si in ignem projiciatur, adeo suavis, ut mos fuerit eo thraniamate, aut Suffimen to quamvis Tecopalli quoque ejusdem rei gratia usi sint in solo supplicare deos, eodemque primos hujus orbis expugnatores , quos Tetrub, id est deos rudis illa ac imperita gens vocabat, exceperint. Capitis dolorem idem gum-

392쪽

mi, Velut et ipse arboris Stipes, aut radix si ex frigida cauSa contigerit, Suffitu levat, uteri Strangulatui medetur, et ut universim diXerim, morbis omnibus auxiliatur, qui ex frigida, humidaque causa orti sunt. Provenit in calidis Quaurunahuacensibus , et Mechoacanensibus, planiS montosisque, Sed humectis locis. Verum nonnihil intercedit diScriminis montanam et campeStrem , tum formae arboriS , tum coloris ipsius liquoris 3 quamobrem SeorSim alterutram pictam exhibemus. Cortex Stipitum Anethum olet Sapitque , ipsumque fluens gummi, et adstringenti quadam vi sentitur pollere.

QUAMUIΤL, velut admonui, eam arborem, quam deScripsi praecedenti Capite, et ejus gummi Copallia, tamen UniverSim quan libet arborem , gummi manantem Odoro, eodem modo nominant; nostri vero eaS Solas, quae candidum fundunt; quae vero in fuscum colorem inclinantem, et quod thuri Sit quam simillimum, Indici thuris aut Animi peregrini plantas. Cum vero animus Semper fuerit cum diStinctione loqui, permultaque arborum genera hujusmodi liquorem fundant , quarum aliae congenereS Sunt, aliae Vero longe inter se differenteS ; de eis Seorsim agemus, et ejus gummi differentias

393쪽

NOVAE HISPAN. LIBER IV.

omnes, etsi similis Circiter facultati S eSSe reperiantur, cum suis arboribuS erunt nobi S percurrendae , f icto ab arbore in principio Capiti8 proposita exordio. Ergo ea arbos ab amplitudine foliorum , qua ceteraS COAgenereS Videtur excedere, ita Vocata, mediocri constat magnitudine incondita que , soliis serratis, et Rhoi obsoniorum perquam Similibus, tum colore Squallenti, tum etiam magnitudine et forma, sed pennatis stipitibus et rami S. Gummi candidum eXhibet, nec absimile illi , quod stillat e Copa Mahisiti, parciUS tamen. Nascitur regionibus calidis, ac praecipue siuaubnahliacensi bus, ubi eam arborem paSSim Vidimus naScentem , etiam intra ambitum oppidi, ae Curavimus depingenda na; possetque , ut ego quidem conjecto , in Hispaniae ferventiores agros non omnino inutili opera Per maria deportata transferri.

CAPUT XLIII.

Dc . TEC0PAL AH TL, Seu scilli montana. ΤΕCΟΡΑLQUAΗUIΤL arbor eSi mediocris magnitudinis, folia Unedonis ferens, fructum glandibus similem, quemdam velut Strobilum continentem, opertum lubrica et resinosa quadam saliva , atque includentem intra Se nucleum candidum ad multa utilem. Fluit ab hac arbore gummi illud thuri antiquorum odore, Sapore ac viribus adeo Simile, ut

illi reputem esse congener, nam et in Philippicis insulis

394쪽

nasci copiose audio; quo factum est ut ab Hispanis lis jus

orbis thus ore pleno Vocetur, quamVi S a quibusdam Anime Indicum dicatur. Calidae sunt tertio fere ordine, Siccaque et paululum adstringenti natura omnes propemodum hujus arboris partes, Odorisque gratiSSimi. Ventrictatum , cor, cerebrum , Uterumque Suffitu Corroborant , fluXiones coercent , pituitam abSumunt, rigore8 febrium arcent , et sotavent membra perfrigerata, Vulvamque Procidentem in suum locum restituunt , atque reponUnt , deciduamque confirmant , ac velut affigunt. Provenit in calidis Papuloti a censibus, possetque ad fervidiores Hispaniae regiones trans

ferri.

CAPUT XLIV.

De TECOPALI IIVII L Plizah0ac , Seu tenui folia. Reperi, dum apud Tep0ettianenses describendarum herbarum gratia agerem, necnon apud ImaNirpe EnSes, arborem aliam mediocrem , Stillantem lacrymam thurisve speciem in candidum vergentem colorem , sed perfusum fusco, eisdem Viribus et Odore praeditam, quibUS praecedens, sed foliiS ex utraque ramulorum parte Ordine compositis , parvi S , minime Serratis, et rutaceiS paulo majoribus ; fructu Vero parVO , coccineoque et piperi rotundo forma non absimili, Singulis binisve acinis per intervalla ramorum appendentibus. Gummi hujus arboris permistum for-

395쪽

NOVAE HISPAN. LIBER IV. 36 a

micarum et puerorum Stercori unt unciae unius ponderebis terve epotum insanientibus citra febrem mederi.

CAPUT XLV.

De XOCH P ULLI, seu Copalli sorenti Arbor est mediocris folia fundens Menthae, sed profunditis serrata, ternaque ae StipiteS impenSe odoroS, Stillans liquorem fulvum , ac limoniam Odorem magnopere referentem , generibu S thUris Indici annumerandum, nam et arbor ipSa Congener est, ei8demque gummi praeditum viribus , verum efficacioribus. Nascitur in calidis Collymae, at que etiam Mechoacanensis regionis. ESt et alia arbos eo dem nomine, et liquore, sed soliis 2 laxochiti, quae apud Teocaltrincenses proVenit.

MIZQUIXOCH1COPALLI , quam alii X0chicopa vahuiti vocant , arbor est magna foliiS Mali Μedicae , et stipite candicantibus punctis distincto , fructu pruno simili, et flori bus coccineis et modicis. Gummi fundit e fulvo in purpureum VergenS , Anime Vocatum a quibusdam, ab aliis vero pulli; maXimi habetur ad cetera , quibus alia hujus generis inserviunt, praestanda, sed praecipue ad odoramen

396쪽

UISI OR. PLANTARUM

ta, et Capiti S roborationem. Nascitur Cogit lani et Colbinae ferventibuS loci S.

CAPUT XLVII.

Arbor est magna , soliis Mali Medicae, virore tinctis exsaturato. Gummi Stillat p sit persimile , quod in assulas quoque candentes, atque illis Similes cogi solet, in eosdemque recondi USUS. CAPUT XLVIII. De C9PALYOCOTL, Seu arb0re gl-m0sa pruna ferente.

Arbor est, foliis subrotundis Prunis Hispaniensibus forma similibus, sed fructu modicis mali8- qui praedulcis est, valde adstringens et SaliVam Stillans impense glutinosam. Haec illitu febres curat, medeturque dysenteriis, ae diarrhoeis. Materies est operibus inte8tinis aptissima , et ad divorum simulacra efformanda ceteriS Praestantior : nam praeterquam quod se facilem artificibus praebet, nec findi, nequePUtreScere , aut corrumpi est promptum. Resipit gummi solquabuit . unde nomen. Provenit regionibus calidis, ac praecipue Mechoacanensibus , ubi Popoaqua solet vocitari.

397쪽

NOVAE HISPAN. LIBER IV. 36s

CAPUT XLIX.

. Est et altera eodem nomine arbos , sed foliis imaioribus , quamquam Similiter Obrotundis , et in parvam cuspidem desinentibus, fructuque prunis aut nucibus juglandibus forma et magnitudine simili. Hic impense adStringit, conglutinatque, et est , Si decoquatur , edulis ac saporis grati, praecedenti par , Viribusque et firma Congener. OSSis nucleus gustu SuaVis est, et leprae curandae , Si eo corpus illinatur, perquam accomodu8. NaScitur Tlacuiste ranci.

De COPALXmrura, Seu herba Cosdsii redolente. Frutex est COPALXiΗUITI quatuor dodranteS longuS, multos proferens ramos, caules lignosos, paulisper fulvos, folia Ocymi, sed obrotunda, insertae Squallentia, Superne Vero viridia , rara , et aliquantisper Serrata , et baccaS rube scenteS. Odorem Suavem Spirat, ae I hymi Saporem praefert. Calida est et sicca Ordine tertio , febrium arcet ty-pΟS , aC SUCCUS eXPressus confert oculis. Nascitur Teubtioa cani, juXta tesqua, asperaque et SaXOSa loca.

398쪽

Arbor est mediocris magnitudinis, foliiS Obrotundi 8, pam vis, acinisque racematim dependentibUS, Oxyacanthae simi libus , valde odoratis, glutinosi8que. Gummi fert candidum, subodorum , ac valde durum. Calida ordine fere tertio et humenti natura Constat, Vocaturque a quibuSdam X loqua huiti, quod Stipes lepra infectus Videatur. NaScitur calidis regionibus 2Dauhtetecensibus, montosis, SaXOSisque locis.

DE TEUC0PALLI, seu pulli Dei. Herba est ΤEUCOPALLI fibratae innitens radici , unde caulem fundit cavum , Ferulae Similem , geniculatum per intervalla et candentem: folia Acocotti, Seu Ligustici Indi ci , et in extremis caulibu8 fructum comantem in muscarii modum, sed exiliorem, et flores lanuginosos. Calida natura constat, atque adeo radi X ejus in pulverem redacta, additaque Nanahuapalli Toholanensi tuberculis e gallico procedentibus morbo mederi solet. Regionibus provenit calidis.

399쪽

NOVAE HISPAN. LIBER IV. 36

CAPUT LIII.

Arbor est COPALQUAUΗXIOTL eXcelsa , laevis, et quae facile membranam eXternam eXuat, unde nomen: foliis parvis oblongis , et rutaceis , sed majoribus, et longioribus: fructu acinoso , sed singulatim dependente. Liquorem et haec resinosum Stillat, Cos illi colore et odore similem, sed parcum. Calida arboS eSt ac Sicca ordine tertio, odoraque, non Sine quadam adstringentia. Eumdem liquorem dilutum ex aqua immiscent Copuli atque ita fiant egregie sistere diarrhoeas. Nascitur in calidis Texaxahuaci regionibus, montosiS et aSperis locis.

CAPUT LIV.

DE COCOPALI Zm , seu parva Copalli. Herba est COCOPALTZiN radici fibratae insistens, unde oriuntur caules multi, teretes, tenuesque, foliis ornati Alsi-neS, eX Utraque parte Caulium ordine dispositis. Calida herba est et resinOSa, unde Sumsit nomen. Nascitur in caliadis TepoettianiciS.

400쪽

AESTOR. PLANTARUM

CAPUT LV.

DC COCOPALTIC, Seu planta simili Coptili. Herba est crassae in Si StenS radi ei, purpUreae , ae SVrculosae , unde profert cauleS, e rubeo in Cinereum elanguescentes : et in eis solia Ocymi, sed majora: fructum acinoSum, Viridem , racematim dependentem, et modicum. Radix calida est, odora, et adstringenS, Unde nomen. Jus decocti infunditur enixi S nimium defatigatis Sub partum, lassatisque hominibus, et nimio perfractis labore. Provenit montosis Chiauhilae locis.

CAPUT LVI.

DE COPALTI C, seu arb0re fundente gummi simile Cop ELExcelsa arbor est , laeViS, epidermide Cuticulave superne Vestita , quae suapte natura deSquamatur ; Unde nomen ; Ocymi foliis, fructu Oxyacanthae paulo majore, primo viridi ac tandem coccineo. Resinam haec fundit candidam , et paulisper Odoram , Sed modicam3, qtiae eX aqua devorata, ubi Statim in lac Solvitur, UniuS Oboli mensura, aut per Se solum, aut permista pcilli, sistit dysenterias, et sanguinem undecumque fluentem cohibet: Vitandum tamen est auctius pondus. Cortex ligni calidus eSt ordine se eundo , odorus, et grati Saporis , non sine Siccitate et ama-