장음표시 사용
401쪽
ritudine quadam ; hoc est gummi illud candidum , quod
apud MeXicanos circumfertur, habeturque maximi in compescendis dysenteriis. Nascitur in calidis locis montosisque Texaxahuaci. Sunt qui Tatacquauhxihoti vocent.
Arbor est, cujus cortex interiorque ligni pars rubra sunt, exterior candens, et StipiteS rubet, folia numeroSa, obrotunda, firma , laevia, granulis di8tincta , ac velut commaculata: flores circa mediam arborem quoque rubet ac orbiculareS , fructus contusu8 Τhlaspi modo et lente major. CorteX tritus atque impoSitUS scabiem Curat. SuccuS ge minum Sorbetur adverSUS tUSSim, et pectori S asperitatem; frigidus tamen est, Siccusque, et nonnihil adstringens: fortassis vero evenit Sedato calore, atque ita destillatione cohibita , aut a portione quapiam leniente admista ceteris. 6 Quid mirum experimento compertum ab Indis Aledicis esse ita evenire, cum ipSe periclitatuS Sina plantas valde adstringentes permiStas Vino Meti mire urinam evocare , et alia his similia, quae primo videntui salsa ; cum vero attentiUS confiderantur , atque eXpenduntur , non citra rationem accidere CenSentur / Sed haec omnia propriis reddentur locis, Christo optimo maximo aspiran-
402쪽
te. Provenit in montium cacuminibus apud Ttztollucenses.
De 'TA UAV- TL, Seu siuauhxiotl alba. YZΤACQUAUAXIOTL , quam alii siuauhxioti vocant arbor est mediocris, foliis obrotundis , et Stipitibus atque pediculis rubescentibus. Gumi ni Stillat candidum, acriS Saporis ac
tertio, ut videtur, ordine calenS. Cohibet hoc alvum fluen tem devoratum ex aqua Scriptuli mensura, et dysenteriis mirum in modum opitulatur. Quin dolores illitum sedat, ac discutit praeter naturam tumores aquam, in quam infunditur , lacteo tingit colore. Est et aliud genus eisdem praeditum viribus , formaque , vocatum Tlatlahuicquali ioth sed gummi manans rubeScenti, ut nomen indicat. Provenit in calidis Ttz0cani.
Arbor est magna, soli a ferenS obrotunda, Serrata, et mediocria , ac fructum in postremis ramorum flagellis pamVum , Obrotundum , fulvum aC resertum Semine , nucleo persici haud absimili. Acris planta est , et odorata cum quadam adstrictione, calidaque et Sicca ordine tertio. Fluit ab hac arbore scarificata aut incisa , et interdum etiam
403쪽
sponte sua, lacryma nulli fere ignota, eadem praedita temperie , et viribus, quam plerique loco myrrhae Substituunt, dolores a flatuoso spiritu frigidave causa ortos SedanS, flatus ipsos discutiens, utero amica, Ventriculum roboranS, SistenS menSeS, atque deStillationes emplastri modo imposita, quae ulceribuS etiam nervorum opitulatur , dolores dentium sedat, frigus pellit, cerebrumque et nervoS resolutos fortificat. Nascitur apud Mist ecas, necnon Tancitari regionis Mechoacanensis, p088etque in provincias nostri orbis paulo calidiores vel mediocri negotio transferri.
arbor est magna, ful VOS Stipites fundens, laeves , nitidos, et odoros : folia Tecomati, eodem modo in crucis formam compoSita. Odora arbOS eSt, guStu aeris, et nonnihil adstringens. Gummi, quod ab ea fluit, Curannam quoque vocari audio, eisdem fere Viribus, quibus Tecomahaca, praeditam, Sed vehementioribus. Pulvis ipsius Stipiti8 devoratus mire Ventriculum et cor firmat, flatus discutit, frigidam emendat distemperiem, et uterinos curat assectus. Fama est apud indigenas cacodaemoneS eam arborem pertimescere, ac fugere et fascino adversari ; corticem vero eX aqua illitum con-
404쪽
ferre cordi , devoratum autem clam Caca0ati pectori simul et cordi ferre suppetiaS. NaScitur apud Mechoacanum et Mistecam inferiorem.
Arbor est mediocris, LiquidambariS plantae par, stipites
edens laeves, rectoS, eXtra eXSaturato Virore tinctos, intra vero candenteS, folia Serrata, acuminata , Oblonga , et ocyminis quadamtenuS Similia: flores parVOS, e Candido in luteum colorem vergenteS. GUStu arbOS haec est, atque etiam odore quavis sui parte mire refert Anethum, ejusque effectus praestat, verum efficaciores , nec Sine quadam adStringentia ; calida enim Siccaque prope ordinem tertium videtur natura. Folia lusa illitaque frigora febrium arcent. Jus decocti corticum urinam et Sudorem evocat, ObSis Ucta aperit, quartanam Curat, trabit mei Ses, Cor roborat, tumores praeter naturam diSCutit, medetur Satietati, firmat ventriculum; ac vapor decocti Seorpionum ictibus medetur, et gummi odoratum fundit. NaScitur in calidis regionibus siuauh-nahuacensibus, et ubicumque ligni frustum infodiatur, agit statim radices. DiverSa autem arboS eSt ab ea, quae Foeniculum resipit, naScitur Ue apud Floridam regionem, et jam apud Hispanos Sub nomine Saxifragor circumfertur, quam
405쪽
tametsi adhuc reperire apud novos Hispanos non potuerim, audiamque apud Mech0acanenses provenire; eX ramo ad noSu Floridis allato et descripsimus et curavimus depingendam.
Quam plantam Panticini Chu te vocant, noStri vero In dici Balsami arborem , Mexicenses Imitaikxiti, seu affuentem resina nunCUPare ConSueverunt, quod liquorem effundat Syriaco Balsamo Simillimum, neque odore aut viribus in feriorem , arbos est Mali Medicae magnitudine , foliis Amygdali , majoribus tamen , obrotundioribus, et magis acuminatis : floribus in extremis ramorum flagellis, luteis, initio loculorum oblongorum forma, Sed procedente tempore quorumdam velut foliorum ceteris longiorum , et latiorum ; in quorum eXtremitati S caVitate Semina incluSa continentur candentia , et in quemdam pallorem inclinantia, oblonga, et paulisper contorta , Seminibus Mali Medicae similia , aut verius his, quos Haitini Vocant Manies, ac Saccharo velut strobilos nostri incrustare Solent, de quibus Suo loco est dicendum a nobi8. Inciso ergo quoviS anni tempore hujus arboris cortice, Stipite Ve, Sed praecipue exactis jam atque desinentibus imbribus, liquor ille nobiliS toto orbe celeber, necdum satis laudatus Stillat, quem Balsamum appellant,
406쪽
e fulvo in nigrum inclinans colorem, Sapore aeri, et paulisper amaro, odore Vehementi, Sed tamen gratiSSimo, quar-xo fere ordine Siccus ac calidus, Subtilium partium, non Sine quadam adStrictione et corroboratione. Extrahitur idem decoctis etiam surculis minutim inciSiS eX aqua, et vitro excepto innatanti liquore , Sed Viribus inserior, innumeris morborum generibuS propellendis, atque SanandiS utilis: nam
treS quatuorve guttae matutino ante CibOS linctae ventrici tum a frigida causa imbecillem confirmant, urinam et renum veSicaeque eXCrementa evocant, Pelluntque e corpore , aperiunt ObStructa, ac medentur reSpirationis difficultati. Ventriculi et alvi doloreS Sedant, commendant colorem , ac juvenilem Vigorem diutius ConServant, et tuentur. Quin liquor ille in pessulos ei formatus ac obdituS vulvae secundas emortuoSque infanteS trahit, Partum aecelerat, et sterilitatem a frigidis humidisque ortam humoribus profligat. Dolores ab eisdem causis enatoS, Ubicumque contingant , extrinsecus illitus Sedat, flatum et tumores praeter naturam discutit, cerebrum corroborat, nervorum origini impositus auxiliatur paralySi, et eorum gelidis omnibus medetur morbis. Colicis, iliacisque et articulorum doloribus mire est utilis. Quin vulnera recentia conglutinat, et Sanat inveterata, ac diutinarum febrium repetentia frigora
cervici dorsoque illitus pellit. Idem praestat ab ipso semi-
407쪽
ne eXpreSSUm. Oleum , miti US tamen, benignius ac mollius, quamvis acre quoque Sit , gratiSsimi odoris, gustuque et odorum et Suave , et tertio Calorineum ordine ; quod nos omnium primi curavimus praelo eXtorquendum: est autem oleo, quod ab amygdalis amariS, aut nucleiS perSicorum eX- primitur, Sapore atque Odore Simile, Sed odoratiuS, vehementius, et acrimoniae longae majoris. RegionibuS provenit calidis, qualis est Paulicina , Unde impositum nomen : est et ad Hoaxtepe enses hortos a Regibus Alexicanis delitiarum et magnificentiae gratia translata , Ubi eam rurSus vidimus editis ac montosiS locis, etsi ad campestria jam hominum cura, atque indulgentia descenderit, cultaque et hortensia velut coacta amet; unde sperare aliquis possit loca Hispaniarum calidiora minime refugituram. Sunt et alii liquores simplices atque compOSiti, quos eodem nomine Hispani, qui ad has regioneS penetraVere , appellant; verum de eis tum inter Hastinas , tum inter has Novae Hispaniae plantas, a quibus stillare pararique Solent, Domino concedente loque
De TZINA QUI AH II L , Seu arb0re ferente gummi simile sterc0ri vespertili0num.
TZiNACANCUITI ATL , quod Lac cum V inar vocant , gummi est arboris inconditae, ae mediocris magnitudinis. Haec
408쪽
folia fert lysizquiti brevia tenuiaque ex utra ille ramorum parte Serie quadam procedentia, Stipites ae ramOS purpureOS , Obtectos gummi, quod diXimVS , nequaquam a formi- Cis elaborato, ut quidam per inscitiam putant, sed ab ipsis arborum ramis undiquaque Stillante, et eiSdem velut tubuli quidam adhaerescente. De uSibUS US Arabes rogentur, ne nos rursus dicta dicamus in tanta praecipue temporis angUStia , et rerum describendarum copia. Illud etiam notum est admista reSina maSSam eX eo gummi parari, quam Lacram corrupta dictione Vocant, Signandis litteris, aliisque schedis aptissimam ; addita vero his arena crassiti Scula, tuSa, percoctiSque omnibUS in placentulam cogi, quae admota igni e vestigio emolleScat, perfrigerata vero eam duritiem ac firmitatem contrahat, quae ferrum , lapides et gemmaS excedat, rumpatque, quod nOS eXperimento ipso cognovimus. Nascitur apud Metellit enses, apud quos eadem Tlahoito vahuiti, vel arcus arbor consuevit appellari.
Arbor est CAICAioAQUAΗUITL mediocri S magnitudinis, soliis obrotundis , mediocribuS, mollibuSque. Laete manat, unde nomen, floreque et fructu , ut reserunt , caret. Frigida et Sicca temperie conStat, admodumque adStringente
409쪽
natura; quo fit, ut pulvis paratus e radiciS corticibus medeatur ulceribus, eademque Cica trice obducat. Provenit montium lateribus regionum calidarum, qualis est Quaubnahua
Radices fundit CHiCHIDALPATLI multaS , CandenteS, et Iongas, ab unica radice prodeuntes: caules binos cubitos longos, et in his folia Amygdali serrata , ampliora tamen, et graciliora, florem luteum rubris lineis intercursantibus insignem, oblongum , et calyculorum formam reserentem, cujus extremum quiddam anguinae linguae Simile occupat. Frigefacientis est atque humectantis temperiei. Succus radicis mammis illitus earum lae auget, unde nomen ; et alios huic temperiei peculiares effectus PraeStat, quOS gratia brevitatis singulatim non duximus enarrandos; etsi Ιndi Medici unam tantum aut alteram cujusque medicamenti facultatem norint, et hane magna eX parte praecipuam.
De CHICHIOAL CHITT, Seu mammarum jἰ0re. Arbor est CniCHIOALXOCHITI mediocriS, Stipites medulla refertos fundenS, teneros, et lacte manantes; Papo aevocatae arboris folia, Ricini ve , sinuosa Scilicet et magna;
410쪽
treS enim aequant longitudine Spithamas , quatuorve, aetreS amplitudine. Fructus adnascitur stipitibus, quod etiam evenire videmuS apud veterem orbem Sycomoro, apud hanc vero Novam Hispaniam arboribuS permultis , quales Sunt genera Xocoti, Seu Prmorum , MAxochiti, Hoeip0chotl, uuauhcacaoati, Coet aquabuit l, Tecomati, Tez0ntetapoit, Xicolli et oti, Papa yae, et aliae similes, de quibus Suis locis dicetur. Est autem fructus luteus et oblongus, initio tamen viridiS , melonis mediocris magnitudine, Saporeque et odore. FloriS usum praestat ac postea cibi: interna ex albo circa initia rubeScunt, procedente vero tempore fiunt
nigra , et gOsSypina Videntur intersectis globulis tribulo similibus aut bellariis e Mali Medicae flore parari solitis. Radix est Napo similis plurimis adnascentibus surculis ; flos vero albus et Similis Omixochiti, quaternis constans soliolis , praegrati, atque jucundi odoris.
CAPUT LXVII. De FTZCUINCHICHI LLI, Seu masntna canina.
Radicem fundit YTICUiNCAICHioALLi fibratam, caules quadratos, Striatos, duos dodranteS longos, et geniculis intemceptos , Olia Chamaedryos, et flores parvoS ac luteos. Odora est, Secundo Ordine Calefaciei S, eXSiezanS , atque adstringens. Pulvis soliorum medetur ulceribus, si aqua, cui