Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

81쪽

misque emicantem resertis foliis Mali punici, sed minoribus. Semi uncia radicum ex aqua devorata medetur fluxibus, sed praecipue dysentericiS.

CAPUT XC. De altera A CHIN.

Nascitur et alia Axocu1TL Cocolani, radices fundens similes fibris, et eX his caules teretes , laeveS , CinereOS, octo longos cubitos, et in eis solia Persici, scabra, atque venosa , ac florem e luteo fulveScentem , modicum circa singulos foliorum exortuS. Sapore Peponem amarum aemu latur, ac guttur uredine quadam obscura videtur afficere. Lacte manat, quod illitum dentium sedat dolorem. Nascitur in calidis Cocolani, prope flumina et aquosa loca.

De AX CHIra, quam alii Gazialxochiti, seu sorem capitis candentis, alii vero Tex0x0lin vocant.

Radicem fert ac solia Caeparum, NarcisSive, CUJUS Videtur species: flores et caulem Omixochiti, Vere prodeuntes. Lubricitatem quamdam cum amaritudine participat, aenonnullum calorem. I umoribus pedum et lichenibus fiant auxiliari , tumores praeter naturam pellere , noma8que et depascentia curare ulcera. Radix laevigata , et semiunciae

82쪽

pondere ex aqua bibita dySenteriaS coercet. Succus vero ejus, Si tantumdem urinae humanae permiSceatur, et naribus instilletur, sanguinem fluentem SiStit. Me XicaniS provenit agri S.

CAPUT XCII.

De ATLANC NE, seu herba aquosis in lacis proveniente. Radicibus innititur ATLANCHANE Surcul OSis , e quibUS profert ramos longos , teretes, laeves, ful VOS, CRUOS , aerepenteS humi, nec pennis AnSerum crasSiores: et in his folia paene saligna , ac flores in poStremis ramuliS oblongos , vasculis fulvescentibus persimiles. Frigida radices et Sicca natura conStant, laxa adStringunt, dySenterias cohibent , ac ceteras paene defluXioneS eodem modo coercent.

CAPUT XCIII. De altera ATLANCHANE.

Radice firmatur altera ATLANCHANE prolixa , Candenti, ac minimum digitum crassa , capillataque ; ex qua Prosericaules , et in eis folia oblonga, et mollia. Frigefacit, et nonnihil etiam adstringit cum quadam dulcedine. Usus est perfrigerandi eos, qui a vehementi febre uruntur, cum nonnulla laxitate ventriculi aut alvi.

83쪽

NOVAE HISPAN. LIBER L

CAPUT XCIV.

Frutex est ATLINAN radici innixus CraSSae, atque SurculoSae , unde cauleS eduntur, et in eis folia in longum Producta, anguSta , Subalbida , Sessata , hirsuta , et fere saligna, ac floreS candenteS et magnoS: radix castaneas

inveteratas Sapit; solia, quae odora Sunt, reSinam. Herba vero tota Calida et Sicca constat natura. Folia pugillimenSura tuSa , et matutino tempore devorata febres finiunt , vacuata Superne atque inferne pituita, et bili citra molestiam ullam. Infunduntur eadem paulo majori pondere , ac per inferna praedictoS humoreS trahunt. Nascitur in calidis Quauhnahuacensibus prope rivos ac flumina, campestribusve ac planis locis.

Radices fundit ATLiNAN circinata, quam alii latii, Seu medicam nium nascens juxta aquas vocare malint , capillissimiles, et eX hiS caules rotundoS, hirSUtOS, rubescentes, et quatuor cubitos longOS: folia Salviae Similia , sed majora et aspera, CirSiive, quod Buglassum quipiam vocant: fores toto caulium procursu e pallido rubeScenteS , ob-

84쪽

longos et loculis haud absimiles, unde calyculu8 prodit ovisgura, plenus semine gracili et fulvo. RadiX ac solia trita, et in farinam redacta ulceribus putridis, si illis inspergas, medentur; frigida enim, Siccaque et adstringenti constant temperie : quin diarrhoeas Si Stunt, dySenteriaS cohibent, ceterasque defluxioneS, maXime si eX calida cauSa ortum ducant, coercent. NaScitur in calidis, quales Sunt agri mari tepecenses, in plani S ae campeStribus locis.

CAPUT XCVI.

De APATLT Myanalanensi. Caules prosert APATLI IV anatinensis CinereOS, ter tes , ac binos cubitos longoS , Oblonga et parva folia, siliquas longas et exiles , Semine refertaS longiusculo et ni gro, appensis candidis flamenti8. Amaro Sapore constat, calidaque et sicca temperie. Folia in farinam redacta inspersaque ulcera curant, infrigidata calefaciunt, et laxa debiliaque corroborant. NaScitur apud Madianalanenses, unde

cognomen. CAPUT XCVII. De XANATL, seu latere crud9 aquae.

Frutex est XANATL quaternOS quinosve proliXUS cubitos , caules fundens e fibrata radice Plei OS lenta medulla , geniculatos, contortos , et ficulneis Similes , in eisque

85쪽

NOVAE HISPAN. LIBER I.

solia Mori, quamvis minora, rara, ac multiS iterueiS discursibus distincta , ac flores Imauhili. Jus decocti soliorum medetur torminibUS eniXarum, et earumdem imbecillitati succurrit. Nascitur in calidis Papalati ac, humectis et aquOSis lociS , unde nomen. Sunt et aliae plantae, quae ab aqua nuncupationem traXere, Sed quoniam ad Filices pertinere videntur, in eum locum relinquentur descri-

bendae.

CAPUT XCVIII

De ActumTL, seu medicina tingenia apta. ACH10ΤL quam Mechuacanenses Chacangariqua, et intemdum quoque Pamacua nuncupant , arbor est magnitudine,

stipite , atque omni prorsus forma Μali Aledicae, foliis Ul- meis figura , asperitate et Virore similibuS: colore extrinseco corticis trunci et ramorum fulvo : intrinseco vero in viridem magis inclinante, et ligno ip8o aculeato et candenti , floribus magnis , stellatis , quinorum soliorum, ex albo rubescentibus , et fructu erinaceis Simili , amygdalarum viridium , parvarumque serma et magnitudine, qua tuor modicis distincto angulis, qui secundum longitudinem discurrunt. Hi cum maturi sunt, dehiscunt, ostenduntque intra cavitatem grana quaedam, acini S uvarum Orma Similia , admodum rubescentia , frigida ordine tertio, et nonnullam siccitatem , adstrictionemque participantia. Regioni

86쪽

bus provenit calidis, locis potius Siccis, quam humidis. In di maximi aestimant hanc arborem , atque ideo eam juxta

domicilia Serere conSueverunt. Folia fert toto anno , ac fructum vere edit, quo etiam tempore colligi solet. Μate ries utilis est igni velut e Silice excitando, si lignum ligno fricetur: corteX Vero funibus teXendi8, qui sunt cannabinis sirmiores, ac Semeia Pictoribus coccineo colori exprimen do , innatans liquori aeque frigido , nec minus utili Medi cis : exstinguit enim epotus , aut admotus febrientium in-

cendia , opitulatur dysentericis, repellitque tumoreS prae ter naturam , quo fit ut epithematis , frigorificis potion bus , vocatis Pulapiis , et quibusvis infrigidantibus ciba

riis , et medicamentis , miSceri perquam accommode poSSit. Additur semen Cacaoati refrigerii gratia, comendandique coloris atque Saporis. Dentium doloreS a cauSa calida ortos levat, corroborat , evocat Urinam , Sitim eXStinguit, ac croci apud aliquas gentes gerit vicem. Excipiunt parando pigmento grana jam matura, ac in calentem aquam pro jiciunt , agitantque continenter eodem Semper modo, donec totuS paene color aquae haereat: permittunt demum SubSidere, ac in placentulas estbrmant, eodem paene modo, quo diximus Anii, Seu Mubuit si parari ex Xiubquiliti, ut cum OPUS Sit, in usuS evocentur. ESi vero adeo tenaX hoc pigmenti genus, ut Semel illitum ViX , etsi Vehementer eXter-

87쪽

NOVAE HISPAN. LIBER L ue ue

g S, possit deleri: urinae autem permistum , sit indelebile. Adstringit nonnihil, ideoque cum reSina perini Stum medetur scabiei atque ulceribus, ventriculum corroborat, fluxum alvi cohibet, lac auget permiStum cruSti S cica0at quem reddit innoxium, quacumque menSura bibatur; ejus siquidem gratia, facile ac citra SatietatiS in Commodum Solet concoqui. Provenit in calidis plagis, qualis eSt Hoitzo-

De AHOTA ATLI, Seu suavi et o ra medicina. Musci species est Saxis apud Mecat lanenses adhaerens, aut trunciS arborum, qui naScuntur juxta aquaS. Folia profert exilia, origanum reSipientia , acri, calidaque et Sic ca ordine tertio constantia natura. Pectori confert, ventriculum calefacit, flatuS discutit, colicoS dolores levat, hujusmodique praestat alia, quae effici solent a rebus hujusmodi praeditis temperamento.

CAPUT C.

De AH A ATLI O mi folia referente. Herba eSt tres dodrantes longa, radicibus fibratis inni-Xa, et cauleS fundenS VirenteS, SarmentoSOS , ac geniculatos: et in eis solia Ocymi, Sed productiora, et mucronata. Frigida, humentique natura ConStat, Odore Vero et Sapore

88쪽

insigni nullo. Jus decocti ejus bibitur adverSus febrium armdores. Nascitur in calidis ac montosiS locis Papalati aci.

CAPUT CI.

De AHUTA LACOTT , seu Virga Suavi.

Radice innititur AlauYACTLACOTL transversa et fibrata, e qua profert Stipitem quatuor cubitos longum , laevem, ac teretem , Urticae folia, et flores candenteS, in umbellam compoSitos. odore constat Rhodomellis , ac alterius Sisymbrii sapore , non Sine quodam Calore et acrimonia ac tandem Lilium olet. Jus decocti ejus, in quod lapis ignitus injectus sit, dysenteriis opitulatur. Provenit Xic0te- seci , montanis, atque etiam campestribus lociS. Sunt et aliae plantae eodem nomine ; verum quoniam ad alterum genus videntur pertinere, in propria loca Servabuntur de scribendae.

De AHOACA CHII L, seu fore Ahoacati. Arbor est parva , mult0S proserens ramos, folia Ilicis Serrata et oblonga, ac florem in SpicaS compoSitum eX albo pallescentem. Laurum olet , in cujus fortassis Species reserenda est. Pulvi8 ejuS et recentibus et inveteratiS me detur plagis. Provenit Mattactiani, montanis , aSperiS ac

89쪽

CAPUT CIII.

De AHOACAM HUMI L, Seu arb0re siuei cui limili, cui fri ctus appendet.

Arbos est procera, Mali Medicae foliis, virentioribus, amplioribus, et asperioribus: flore parvo, eX albo palle scenti : fructu ovi forma, sed quibusdam in locis longe

ampliori, aut si mavis ficuum praecocium fgura et magnitudine, extra nigro, intra Virescenti , pingui, qlia bu tyrum aemulatur, natura , et Sapore Viridium nucum. Folia Sunt odora , calidaeque et Siccae ordine Secundo temperiet , quamobrem commode lotionibus adhibentur : poma quoque calefaciunt, gustui Sunt grata, et non omnino malae alimoniae, sed pinguis , humenti Sque et Venerem mi rum in modum eXcitantiS, augentisque Semen: haec nucleos continent e candido in rubrum Vergentes , Solidos, densos, nitidos , atque in duas partes sisSOS, Velut amygdalae, quamvis oblongi Sint et columbinis ovi S paulo ampliores. Hi sapore amygdalarum amararum ConStant, funduntque, si praelo comprimantur, Oleum amygdalino haud absimile non odore modo , Sed Sapore quoque et facultate : medetur impetigini, stygmatiSque, et adstrictione quadam opitulatur dysentericis, ac findi capillos prohibet. Aimbos toto anno viret, et quibusvis regionibus sponte , aut

90쪽

culta adolescit ac gaudet, calidioribuS tamen, plani Sque l0cis laetior provenit, et in majorem aSSurgit amplitudinem.

De AHOACAPUAM Ira Securida, seu muniano Aboacati. Folia fert minora AHOACAQUAIsUITL , rubentioreS Stipites , ac fructum hortensi, campeStrive longe minorem, Ut qui pruna, quae a Damasc0 nomen traXere, magnitudine non eXcedat, Ceterum forma atque natura eadem. NaScitur in incultis, mont0Si S et aSperiS locis.

Dc TLALAHOAC ATL, seu Ahoacati humili. Herba est ΤLALΑΗΟΑcATL radici inSiStens luteae, atque capillatae , unde profert caulem Virentem , tenuem et rotundum , plenum ramuliS per intervalla exilibus, et in eis soli a Corrudae , terna tamen, ac tenuiora , et luteos flores, exilibus, oblongiSque vaSculis contentos: cujuS nullam ad huc insignem facultatem accepi.

De ACAXAXAN, Seu planta palustri et lenta, quaeque statim comprimentibus cedat digitis. Herba eSt AcAXAXAN , quam alii Tochira artii, Seu δε-