Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

71쪽

caputve ob malum habitum obsederint: asthmati devoratastrumisque apposita , di arrhoei S, Ustioni S, ulceribus internis atque eXterniS; renum ardorem mitigare, et corpora fulmine contacta fovere. Temperatis provenit plagis, qualis eSt Μexicana, aut paulo frigidioribus, qualis est Ama-quemequensis, quibUSViS lociS. ASSurgit cum primis aquis, et floret cum poStremiS, unde Vocata eSi Mochiati, seu Flos aluae. Provenit et X iktepeci , ubi sitieqexqui alli ob lacinantem quamdam vim vocant.

CAPUT LXIX.

De NALIZTLI, seu Letili Solis. Nomen invenit I ONALIZΤLI a forma foliorum, Igilinos, id est, ex lapide Ialli factos gladios imitante. Est autem herba Androgaemo magnitudine, soliis , flore , et caulibus paene Simili8, ac fortaSSe Congener: BOS eSt parvus et tu telis in supremis rami S. RadiX CraSSiuScula et Surculosa, amaro Sapore, calidaque et Sicca ordine tertio ; nam jusdecocti ebibitum flatum discutit. Nascitur in montibus Xο- chimilcensibus.

CAPUT LXX.

DE TOTONILIZPATLI seu febrium Medicina. . Herbula est radicibus innixa capillis similibus, unde folia mittit Sinuosa, longaque et quadamtenus Filicis simi-

72쪽

HISTOR. PLANTARUM

CAPUT LXXI.

De altera TOTONILIZPATLI.

Radici insistit longae, tereti, tenui , rubeSeenti, Capit latae , et geniculis interceptae per intervalla , e qua fundit caules tereteS, tenerOS, tenueS et purpureOS, et in eiS folia parva, pinguia, oblonga, ac Sedi similia , nullis distincta interventis procedentibus in latera. Folia tu Sa, pugilli mensura , et ex aqua devorata, aut illita corpori febribus dicuntur adversari; et tamen gUStui odora est, et paululum cum humore calens. Nascitur Hoeit talpae.

CAPUT LXXII.

De TO LOCOTL, seu Pitru Solis. Frutex est ΤΟΝALocoΤL caules ferens fulvos, et in eis folia Lauri, multis interventis distincta: floreS numerOSOS, parvos et luteos, graViS odoris; cujus nullum usum medicum adhuc potui is esuri lanicis , apud quos provenire Sinlet , extorquere, quamobrem neque delineandum curavi.

73쪽

NOVAE HISPAN. LIBER I.

Radici innititur tenui et longae, e qua prodeunt Call-les tereteS, tenuesque: et in eiS folia parva, longiuscula, angusta, similia Erysimo, ac binis angulis juxta cuspidem insignia, necnon flores in postremis ramis orbiculares, Chrysanthemi forma et magnitudine imitantes capitula , Verum e luteo purpurascentes. Frigida, humidaque natura conStat, et sedando calori labrili perquam accommoda.

Est et quarta ΤοNALX1Ηu1TL , herbula radicibus innixa fibrarum forma, pallescentibusque , unde profest caules tenues , teretes, fulvos, ac dodrantem longos: et in eis folia origani paulo minora: flores toto caulium diSCurSU Par-VOS , CoccineOS, modicisque Calyculi S contentOS, et in Sum mis stipitibus capitula oblonga, ex coacervatis floSculiS Congesta. Frigida et humida conStat natura, et exstinguendis febribus apta.

CAPUT LXXV. De TONALXIM II L quinta.

Herba est radicem fundens tenuem, longam et fibratam, eX qua mittit caulem sesquidodrantem longum, et

74쪽

HISTOR. PLANTARUM

2 multis concavum ali S , resertis foliis longis, angustis, Lini aemulis et plerumque inferna parte Serrati S: floribuSque circa cacumin candidis, abeuntibUS in .Pappos, vasculisque purpureis contentiS. Frigefacienti, humectanteque natura, Sicut ceterae fere omneS hujuS nominis, constat, et eodem modo febrientibuS confert.

CAPUT LXXVI.

De A H PATLI , Seu herba nascente juxta riv0S. Radici innititur ATEHUAPATLi , quam alii Ahoat alii, aut Tiat lauhcapalli vocant, tenerae, longae , ac capillatae, cui appendent tentae quaedam, Julive, piperis longi formam aemulantes. Ex hac prodeunt Stipites hirSuti, teretes, purpurei, dodrantales , foliis binis , obrotundis , hirsutis, Serratis, inseriae rubeis aut squallentibus, denique Urticae proximis referti. Folia erraticum Papaver Sapore imitantur, frigidaque et humenti conStant natUra , non Sine quamdam adstrictione. Radix epota foecunditatem Procurat, Prae' Cipue si cum vocato Chilatolle Sumatur , et abortum prohibet. Nascitur Quauchinanci, et Copitiani, locis tempe' ratis , CirCa SaXa.

CAPUT LXXVII.

De ATECNATE , seu Jluminum femina , aut c0njuge.

ATECIDATE , quam alii Tolachichistic , Seu Cor rubrum

75쪽

vocant ob foliorum formam et Colorem, quae rubra Sunt, et cordis figuram imitantur. Radicem fundit mediocris crassitudinis, et sibratam : tenueS callieS, ae magna eX parte rubentes; et in eis folia cordis, Ut diXimus, figura , Serra 1a , et e viridi in rubeum colorem vergentia: flores modicos rubeScentUS , et tandem abeunteS in pappo8. odora est, calidaque et adstringenti natura, ideoque jus decocti ejus permista fuligine ebibitum , vel infusum diarrhoeas sistit, renibus utile eSt, proCidentem vulvam in propriam sedem reducit, confert Satietati et Sudore evocato medetur febribus. Nascitur temperatis regionibus juxta humentia et uti ginOSa loca, unde Primum nomen. ESt alitem apud medicos singularum partium USuS i Verum Sunt Suis quaeque temporibus deligendae.

CAPUT LXXVIII.

De ATE IHV L, Seu herba lacustri. Laveris videtur ΑΤΕΝXIΗUITL SpecieS qUaedam peregrina , ramos fundenS SeX tantum unciaS longOS, inferna pam te purpurascentes, e radicibus fibriS similibus prodeuntes: quorum eXtremiS partibus appendent folia terna, mediocria, Obrotunda, Serrata, et Laveris soliis haud dissimilia , quibus etiam Sapore, nutrimento, et temperie, quae calida et Sicca est, Sunt paria. Cruda, coctaVe manduntur, Urinam evo.

76쪽

cant, et ObStructioneS aperiunt. Nascitur Teiacoqui in locis patu Stribu S.

Caules profert ATEΜATZAI QUILITL Virides, duos dodrantes longoS, geniculatos , COHC VOS, et rotundos, e radicibus similibus capillis , et in eis solia longa, angu Sta et angulosa , quina per intervalla, ae florem Cyaneum. Radi ces odore et Sapore insigni carent, frigidaque et humenti constant natura. TUSae eaedem, et resolutae eX aqua, n, ribus inflamatione laborantibus ter die instillatae medentur. Nascitur in calidis, quale est mitrocum, juxta flumina.

Herbula est ATENXiHUITL tota eXilis, parva Ue: tenuium foliorum ac purpureorum .: frigidae, humentisque naturae, Saporisque et odoris prope nullius. Colli eruptionibus solet admoveri. Nascitur in calidis uuauhnahuacensibus.

CAPUT LXXXI.

DE ATE ATLI, Ssu medicamento palustri. Radices fundit AT ENPATLI surculosas, et eX hiS caules cinereos, folia Limonii mali, sed oblonga et acuminata, SD

77쪽

liquas tenues et longiusculaS , plenas proli Xa lanugine. Calida est ordine tertio , Siccaque natura , acriS, et ali quantulum amara. Loto capite jure decocti radicis ejus moriuntur Statim tendes ac pediculi. Nascitur in calidis Tlacuiloste nanci, lociS aSperis et praerruptiS.

CAPUT LXXXII.

Genus rit volubilis ΑΥΕcuiYXΤLI albescentibus, ternisque soliis. Et quamquam ii Sia medico caret, inSignis tamen est planta , minime praetereunda , vel ob Siliquas refertas granis media parte nigris , et media rubeis , Peoniaeque haud dissimilibus. Provenit siuauhilani Amili inici.

De A TE Panucina , seu Qvauhiz 0ti, vel Anona. Arbor est parva, foliis Limonis, Sed longioribus, Medi caeve Mali, odoris, calidisque , et Siccis ordine fere tertio, rubeo Stipite, ac egregio fructu, Matralli extra Simili, intra Vero Anonae, unde nomen, dulci, et qui citissime putreScat, nec Malum Punicum eXcedat magnitudine. Nascitur Paniaci, ubi in magno habetur pretio , ac nuper adseuauhnahuacenses , ubi eam vidimu S arborem , coepit pertinere.

78쪽

Herba est ATLii ATL quinque cubitos longa , radice constans fibrata, e qua prodeunt CatileS tenueS, laeveS, teretes atque purpurei, et in eis folia Persici, latiora tamen et breviora, et acini nigri, Ciceris magnitudine ; quorum SuccuS, qui insipidus est, inodorus , frigidaque et humida temperie conStanS , aut moderate calida, argemata tollit. Clementi auhchinanci caelo gaudet, ac montanis praecipue provenit lociS.

CAPUT LXXXV.

De AXIIIVIra, Seu herba nascente juxta aquas. Caules profert AXIΗUITL quadratos et PUrPUreOS e radicibus surculosis , et in his folia Serrata, ocymi aut Vrticae forma, Sed paulo majora. Fructum in ramulis primo viridem , mOX Purpureum , ac t i dem nigrUm , et in corymbos compoSitum, piperis rotundi, nigrique Similes, tingentem purpureo colore attrectantium manu S, ac singulis adinis bina granula includentem , et flores Purpureos, racematim etiam dependentes. Succus soliorum ea portione, quae ovi putamen expleat, omnes humoreS CXPurgat superne , inferneVe pro Corporis, aut SUCCoriam redundan tium ratione et copia. Nascitur in Calidi S si tauhnahliacon- aibris juxta rivos, et aquarum quOSViS decUrSUS.

79쪽

CAPUT LXXXVI.

De altera AXIHUIPL.

AxiAUiTL altera, quam alii latii, Seu aquae medicamentum , alii lapallacili ob latitudinem Vocare Solent, herba est quinos prolixa cubitos, radici innitens Raphani, libratae , ex qua profert caules quadratos, cavoS, folia cordis aut Vrticae figura , lata , Virentia, mollia , Serrata, et Sapore alterius Sisymbrii , tenuia, longiS purpuraScen tibusque pediculis appensa, ac floreS modicOS et candente8. Folia gustu odora Sunt, acria , subtilium Partium , calidaque et sicca tertio ordine natura. Flatum devorata di- Scutiunt , ventriculum calefaciunt, dissipant , maturantque Praeter naturam tumoreS, plagiS VetuSti S et antiquiS medentur , obsistunt frigori, dolorem inde excitatum mitigant, Opitulanturque perfrigeratis. NaScitur in Tep0zllanicis , et

Ocollucentibus agriS.

CAPUT LXXXVII. De tertia AXI HUI'.

FIerba est Axiuu1TL tertia dodrantem pluS minus longa , caules proferens e radicibus capillis similibus teretes et purpurascentes, et in eiS folia Serrata , Oblonga, Venisque diStincta, recta in cuSpidem procedentibus, et flores candentes parvos. Frigida conStat, humidaque na-

80쪽

tura, et Sapori S Odorisque eXperti, quo fit, ut solia pugilli mensura devorata calorem nimium viScerum exstinguant, et febribus ad vergentur. NaScitur Xochipeci campestribus planisque lociS.CAPUT LXXXVm. 'De AT LICHIPINCA, Seu aquae gutta.

Herba eSt ATLICHIPINCA parvula, Caulem funden8 bre-Vem , tenuem , ac tenerum, e radicibus Similibus capillis: et in eo Solani solia, Piperisve, nervis Secundum longitudinem procedentibus, molliora tamen et magiS acuminata. Sapore et odore in Signi caret, frigidaque et humenti constat natura. Propinatur unciae uniuS menSura eX aqua fontana , BugloSSive adverSus cordiS affectuS, quOS Velie menti ardore laborantes pati solent , Sedat enim calorem, arcet animi deliquium , omnemque angustiam et anXietatem fugat. Provenit in calidis Pahuatianensibus circa loca humentia, ampleXa CauteS.

CAPUT LXXXIX.

De cis CHII L , seu flore aquae. Frutex est AXocuiTL multas fundens radiceS, candi daS ac mediocris crassitudinis; ex his scapum quinque dindrantes longum, anSerinam pennam crassum, liguosum, ru