장음표시 사용
111쪽
saburrae speciem constituit, lentorem in ore facit, ciborum appetentiym dejicit, Vermium genu rationi favet, flatusque copiosos generat, qui, si sursum expelluntur, saporem & odorem ejus rei, quae ultima
devorata est, Vehementem, ac parum dumtaXnt mutatum , reserunt, ponderis interim sensu in ventriculi regione plerum qile percepto. Quartam speciem, hoc est, saburram putridam, putridus in ore sapor cum ejusdem odoris ructibus, ponderis in ventriculo sensus , praecordiorum oppressio, debilitas, nausea, foetidaeque materiae Vomitus& dejectio, consequuntur. A saburra rancida, sive empyreumatica, nascuntur eructationes materiae acris oleosiae, oleum Vel butyrum friXum referentis, vehemens ventriculi ardor Adolor, cum torminibus, pr2ecordiorum opprestione, ac nausea. Atque haec saburrae species arthritidem inflantem certissime praesagire creditur. In causis cacochyliae generalibus justam corporis eXercitationem neglectam, sanguinis, humorumve, ex eo separatorum, profusiones immoderatas, mentis attentionem acriorem, in una re assidue defixam, animique assectus vehementiores ac diuturniores, numerare possumus: sed, quum singularum saburrae specierum causas investigatum ibimus, res inveniem VS, quae Unius potius, quam alterius , generationi
Ac primum quidem saburra acida locum habere consuevit, ubi alimenta justo diutius in ventriculo
retinentur, Vel propter debilitatem fibrarum muscularium, ex quibus tunicae illius contextae sunt, vel propter justam corporis exercitationem, peculiaris
cujusdam negotii, aut profestionis, causi, vel solo attentioni S defectu , neglectam. Ita enim fieri potest, Ut massa illa, ex alimentis succisque, digestioni in
servientibus, inter se commiXtis, enata, cui secundum naturae segulam justa fermentatio subeunda est ,
112쪽
in ventriculo, vel intestinis tenuioribus, moras trahat, dum, fermentatione prima, sive vinosa, peracta, in secundam, sive acidam, transeat. Idque facilius etiam accidere potest , si ea assumantur alimenta, quae Vel jam acorem habent, vel in fermentationem acidam proclivia sunt, velut lac, fructushoretici, farinae. Ex quo facile praedici potest, quod hominum genus potissimum a saburra acida infestari
Saburra, acidae contraria, sive putrida, extitere potest a nimia victus animalis copia, sine justa vegetabilis admixtione, & a rerum putrescentium nimis longa in primis viis commoratione. Inde enim fieri potest, ut, acidam quoque fermentationem transeuntes, ad tertiam, hoc est, putridam progrediantur: quo facto necessarium est, ut ciborum fastidium ac
Saburra amara generatur, quum bilis justo uberius secernitur, vel justo diutius in intestino duodeno
moratur , atque in ventriculum ascendit.
Saburra inspida glutinosa tribuenda est nimiae secretioni muci, quem natura superficiei internae totius canalis cibalis lubricandae atque defendendae destinavit. Laborant illa plerumque homines laxioris hubitus , & potores strenui, in quibus dubium non est, quin a glandularum mucosarum ductibus eXcernentibu S, per crebras liquorum stimulantium ingurgitationes continue irritatis, proficiscatur. Nimia haec nauci abundantia succorum , digestioni inservientium, vim dissolventem infirmat, atque ita digestionem impedit. Et pinguia , vel oleosa , Ventriculo , sic affecto, ingesta , cum parte alimentorum
aquosa non commiscentur, atque ex solo loci calore acrimoniam contrahentia, saburrum rancidam, sive empyreumaticam , procreant. Quamquam major morbor Um , corpus humanum
asthgentium, numerus ex fontibus, hactenuS com-
113쪽
memoratis , oritur : aliae tamen adhuc caulla illorum possibiles sunt, a scriptoribus medicis ad res non naturales, quas scholae nominant, relatae. Rerum non naturalium appellatione comprehen
tus, ε) res in corpore retentae, vel eX eodem eX- cretae. Atque haec sex momenta suo nunc ordine erunt perlustranda.
Ρrimum igitur de tempestatibus locorumque mutationibus observamus, ab aere nimis calido fluidaeX pandi, eXcretionem per cutem augeri, per Vesicam autem imminui. Inde subtilissimae succorum partis dissipatio, sitim immodicam, agrypniam, maciem, viriumque imbecillitatem pariens. Olim existimarunt, in aere, ultra calorem sanguinis nostri calefacto, vitam protrahi non posse: sed recentiorum observationes non consentiunt, ut quae, thermo metro Farenheltiano ad gradum centesimum secundum , imo altius, ascendente , homines fanos esse posse docuerint. Quod tamen ita pro Vero ponimus , si rationes, ab illis subductae, non fallunt. Aer nimis frigidus sanguinem spissum efficere , perspirationem, occlusis cutis poris, cohibere, doloribusque & instam mationibus originem praebere statuitur. Sicca tempestas, nisi nimio aut calori, aut frigori, conjuncta, fere minus, quam superiores, morborum ferax esse existimatur : aer autem humidus semper pro insalubri habetur , tonumque partium solidarum relaxando , fluidarum mutationes morbificas efficere
At fatendum tamen est, cognitionem nostram de aeris calidi & frigidi, humidi & sicci, effectibus nimiS Vagam esse, quam ut in artis e Xercitio multum utilitatis inde sperare liceat. Quamvis enim plures viri diligentes hunc laborem susceperint, ut, per
114쪽
longam annorum seriem, tempestatum Varietates summa cum cura in tabulas referrent: nondum tamen id consecuti sumus , ut sine dubitatione dicere possimus , quae morborum genera ab illis nascantur. Generatim tantum atque universe de iis loqui possumus. Quamquam enim dubium non est, quin moria hos illos, qui saepe certis anni temporibus magnam hominum turbam una pariterque corripere observantur, quorumque ab una regione in alteram progressus vestigari potest, aliquid , quod per aerem sertur , disseminet : haud quisquam tamen detegere adhuc potuit, in quo morbi ficum illud aliquid consistat.
Quare, sicut in caeteris materiis morbificis specificis , ita etiam in hac, effectus observasse contenti, cu-veamus , ne in causis investigandis tempus inutiliter
Morbos , qui ab altera rerum non naturalium classe proficisci possunt, supra jam tetigimus eo loco, quo, quemadmodum variae saburrae species gignerentur , ostendimus. Minutius hoc argumentum pertractari , instituti nostri limites non sinunt. Nihilo tamen minus paucis effectus commemorabimus, qui alimenta, Vel quantitate, Vel qualitate, peccantia ,
Si ventriculus nimia alimentorum copia repletus est, fibrae tunicarum motrices, supra modum dis . tentae, Vim contenta propellendi amittere possunt, quae, sic retenta , Ventriculum in tumorem attolia lunt, ciborumque fastidium, spirandi dissicultatem, ac forte animi defectionem , pariunt. Quod onus nisi mature vomitionibus rejiciatur, ex insolita illa retarum fermentescentium copia, ad acidam, vel ipsam putridam , fermentationem transeunte , flatuum eructationes, ventriculi dolor, & atrocia intestinorum tormenta, interdum cum dejectionibus, interdum sine his, nascuntur.
E contrario justi alimenti inopia , vel inedia, diutius
115쪽
tius protracta, praeter incommoda , ex appetitu naturali non eXpleto pro Xime oriunda, succos uniVe
sos nimis falsos & acres reddit: id quod protinus iii saliva ac bile se manifestat. Ex hac autem fluidorum
animalium acrimonia complures assectus morboli, przecipue sitis, debilitas, macies, agrypnia , spasLmus, delirium, & tandem mors, e X istunt. Qualitate si peccant alimenta, nimium aut acria, aut glutinosa , aut oleola sunt. IHinc autem , Uti supra demonstravimus, variae saburrae species oriunt vir , quae pariter plurimas noXas, ibidem recensitus, pariunt. Alimenta, quibus utimur, hujus naturae sunt, vel esse debent, ut digestionis organa facultatem habeant cras in illorum ita immutandi, ut substantiae corporum nostrorum similia reddi, cum eaque conjungi possint. Sed plura vel fortuito , vel consulto, in Ventriculum ingerimus, quae sic immutari nequeunt. Quaedam ex his vi pollent tantas tamque repentin AS motuum animalium mutationes essiciendi, ut gravissimi morbi inde erumpant, nec raro ipsa vita destruatur Uenena nominantur, aguntque a lin, motus animales incitando, alia, eosdem supprimendo atque inter
Quaedam venena maxime in si stema vasculare agunt, totiusque fluidorum crassiorum universitatis motus evidenter vel accelerant, Vel interrumpunt: alia nervosum praecipue systema assiciunt , nausea na-que, Vomitum , dolorem, Vertiginem , cpecitatem, delirium , convulsiones , soporem , an aesthesiam , creant : alia denique non , niti in singula organa, agunt, singulasque secretiones aut promo Vent , aut supprimunt. Uenena animalia, ut Viperae, aliorumque serperl-itium pestiferorum, virus, in Ventriculum ingesta, innoxia sunt: vegetabilia autem, aeque ac minera lia , & gustu, & in vulnerς , nocent. Tom. I,
116쪽
Uegetabilia haec, vel mineralia, quamquam tantas tamque repentinas motuum animalium mutationes efficiunt, ut imprudentem illorum usum necessario mors sequatur : nonnulla tamen a Medicis, in quamessicacissima remedia, adhibentur, nec parum scaepe , si perita manu tractentur , mutationes summe salutares inducunt. Ita opium, multa ex vegetabilibus catharticis atque Emeticis , ac Varia illa pirarmacu, ex argento Vivo S antimonio parata, prout improvide, aut pro Vide ,
In Iasum Vocantur, Venenorum , aut medicamento-Tum , Vices agunt.
De tertia quartaque rerum non naturalium classe inter omnes constat, ab actione musculorum Vehementiore & diuturniore humorum circuitum nimisnc celerari, calorem animalem augeri, tenuiores fanguinis partes distiari, sitimque maciem , ac debilitatem procreari. Eademque, ubi ad suminum Venit, Prosecto non potest , quin sanam sanguinis crasin destruat, cumque vitae sit stentandae ineptum reddat , nut, si corpus jam mali habitus est, & viscera quaedam corrupta sunt, subitam mortem afferat Somnus nimis brevis, sive vigilia immodica, robur exhaurit, mentis facultates imminuit, corpus emaciat, ciborum digestionem prohibet, atque Universam humorum massam ita vitiat, ut acrimoniam ipsi impertiatur: unde agrypnia continens ac delirium existere possunt. Quies nimia & somnus nimis longus vires fibrarum muscularium imminuunt, qui dorumque circuitum retardant: Unde languor, mentis facultatum hebetudo, corpulentia , atque aquarum collu Vies , propter derectum virium absorbentium in vatis valvulosis limphaticis, quorum actio a musculorum , in motu constitutorum , pressu laterali insigniter adjuvatur. Stupendae sunt mutationes . quas violentior animi
agitatio in corpore essicit. Mo RGAGNus in libri de
117쪽
dibus morborum Epist. XXXVIII, lari. et , duo
admodum memorabilia exempla hanc in rem attulit, linum hominis, poli velle mentem irae impetum momtui , alterum hominis, repentino atque ingenti terrore enecti. Apertis cadaveribus , in utroque pliarium partium internarum non species modo , sed ipse etiam situs, supra, quam cuiquam credibile Videatur, mutatus repertus eis.
Ira & laetitia motus si stematis vascularis intendunt atque accelerant: tande calor & agrypitia. Terror ac tristitia contrarios habent effectus , ut qui stricturas spasmodicas creent , humores a peri pheria ad centrum repellant , motusque systematis vascularis retardent: unde frigus, praecordiorum Oppressio; spirandi difficultas, sitis, virium resolutio.
Affectus magis compositi motus animales aligere, deprimere, Vel interrumpere solent , prout irae &' ) Hic Nostrum memoria fefellit, siquidem per totam Episolam XXXVIII, ea, quae a 'ORGAGNO Commemorirari dicit , frustra quaeras. At fortassis Esis. XXXVII, scribere voluit, vel x XVIII, pro XXXVII, per typothetae errorem irrepsit. In Epistolae enim XXXVII, Art. 2 exemplum Sacerdotis juvenis refertur , qui paulo post
quamdam animi perturbationem, regio morbo Correptus , decubuit , cum dolore ad regionem stomachi, & vomitu, cui, tertio exeunte die , febris magna accessit, cum delirio & convulsionibus vehementissimis, quibus cessantibus , aeger, in soporem delapsus, quarto transacto die, obiit. Atque ibi d. Art. 4, eXemplum juvenis narratur, qui magno terrore perculsus, postridie ictericus factus, mox delirus,
tum convulsi vis agitationibus tanti S correptu S, vi X ut retineri posset multorum manibus, intra horas a delirii initio viginti quatuor exstinetus est. Sed in neutro cadavere stupendae istae mutationes , quas Noster memoriae prodidit, repertae sunt. In posteriori sane, ut ipsius MORGAGNI ver- his utar, sectio nihil osendit, quod Uideretiar m ΠOPereiadnotatione dignum, γῆ vasa excipias sanguifera, per i Πuem meningem repentia qua nigro sanguine plurimum HArita reperta tulit.
118쪽
laetitiae, vel terroris & tristitiae, magis participes
longiore8, Vel breviores, Vehementiores, Vel mod ratiores , su ut. Ultima rerum non naturalium classis, ad eXcretiones spectans, uberrimus malorum fons est, pro natura excretionis differentium, quN aut supprimitur,atit supra modum augetur. Plures noXae, a saburra oriundae , supraque a nobis commemoratae , huc pertinent. Praeter quas considerandi nobis sunt effectus, qui ex nimiis per intestina, vesicam, & cutis meatus excretionibus, sicut etiam eae harum suppressione, rerumque, per tria illa corporis ostia e X pellcn- durum , retentione consequi possunt. Quum sympto Ata morborum enumeratum ibimus, occasio nobis dabitur omnia illa mala, quae ex fontibus hic indi-Catis emanant, commemorandi, adeoque nulla nos Urget necessitas, ut ea hoc loco in medium producamus. Generatim monuisse sussiciat, excre lenta in corpore subsistere non posse , quin varii generi S noxas inferant, non tantum Canules, vel receptacula , in
quibus continentur, distendendo, debilitando, vel
forte rumpendo, sed totam quoque humorum Universitatem vitiando, quae hoc modo rebus noXiis, quas ex corpore eliminari oportebat, oneratur.
Sanguinis, aliorumve inde secretorum humorum,nd eXcrementa non pertinentium , profusiones , si Iargae repentinaeque obtigerint, subitam debilitatem inducunt, partium solidarum tonum labefactant, ac reliquam massam idoneam reddunt, quae in mixta morbifica coeat. Quod si1 nunc variis his rebus, quae hactenus enumeratae sunt, eas addamuS, quae, corpori eXtrinsecus admotae , nocendi vim habent, solida viva irritando, distendendo, constringendo vel crispando , ZUt quae partium durarum, Vel mollium, contextum Per fracturas, contusiones , adustiones Si vulnera
dividere , vel destruere, possunt, initis subductisque
119쪽
pationibus, intelligem VS, quantuS numerus, quantaque varietas rerum illarum sit, quae morborum , vel per totum corpUS orientium, vel non , nisi in singulis partibus incidentium , causas remotas, sive possibiles, constituunt. Sollicite autem caVere UOS Oportet, ne hujus generis causas unquam cum proximis confundam US
numerati0 θmplomatum particularium , sive
OUΑΜ uΑΜ aliqua, vel plura, ex quindecim
illis tymptomatibus generalibus quoscumque morbos certis quibusdam gradibus atque proportionibuς comitantur: multi tamen sunt, quorum characterem vitia singularum partium constituunt, quae non , nis1 sumpto matum particularium, sive topicorum, HU- mero haberi possunt. Atque hinc necessarium est, Ut intelligamus naturam, causas atque effectus affectuum illorum morbosorum, qui oriuntur a uitii.
1) singularum animi facultatum ;ao singulorum sensuum eXternorum 33 singulorum appetituum ; ) singularum secretionum ; s) singularum excretionum S6 singularum actionum. Quibus accedunt , 7 qui in vitiis superficiariis, figuram atque habitum externum corporis depravantibus 1
120쪽
8a qui situm nexumque partium organicarum
qui earumdem contextum & firmitatem des
Quum infra, ubi de morbis particularibus, silvetopicis, agemus, occasionem habituri simus omnia illa sumpto mata, quae a vitiis, supra recensit tiS , oriuntur, seorsim describendi atque explicandi, ad praesens satis erit ea hoc ordine enumerasse, quo pro- possita fuerunt. I. Affectus morbosi singularum animi facultatum ad memoriam , imaginationem & judicium , ut separatim considerata , referendi sunt. Una enim quaeque harum facultatum per se, sine duabus reliquis, imminui , aboleri, vel depravari potest, evidenti argumento, distincta in systemate nervoso loca esse, quae pro sensuum internorum organis habenda sint,
a quorum conditione sana integrum memoriae, ima ginationis atque judicii exercitium non minus, quam visus , Odoratus , vel auditus, ab Organortim , eX ternis his sensibus propriorum , integritate dependent. II. Quinque illos, quos numerant, sensus CXternoS , tactum, gustum, odoratum, auditum, & vi- sum , propriis vitiis obnoXios esse, quotidie observamus. Interdum enim tam acuti sunt, ut consiletas rerum, ipsis proprie objectarum , impressiones sine dolore noxaque perferre nequeant; alias obtusi fiant, vel ita impediti, ut impressiones minus valide transmittant ; nonnunquam adeo depravati sunt,
ut impressiones, relitis objectis dissimiles , transmittant; saepe denique organa recipiendis, vel transmittendis, in prellionibus plane non idonea sunt. Ad quatuor haec capita omnia sumpto mata . singulis sensibus externis propria referri possiunt. MaXima appellationum varietate distinguuntur, quarum nonnullsa infra a nobis erunt commemorandae, quum do