장음표시 사용
211쪽
De PDsca unis natura, er proprietatibus. s. ' I Ullum fortasse est in natura corpus , cuius natura magis nos lateat, atque omnes Physeorum conatus , ac tentamina magis eludat , quam Ignis; licet alia ex parte nullum forsan sit in nat ra , cujus proprietates melius agnoscamus , a quo plura accipiamus beneficia , & eirca quod plura hactenus instituta fuerint experimenta . Inter Physicos omnium accuratissime , meo saltem iudicio, hoc argumentum tractavit Hermanus Boerhave sa) , ex quo plurima desumpsi et illa vero , quae ulterius addam , vel tantummodo ab experimentis, & notis effectibus deduco, vel nonnisi dubitanter proponam et eandide enim fateor, in Igne illiusque natura, proprietatibus, phaenomenis, & agendi legibus , si quo in alio Physiis cae argumento . obscurum , nescio, quid mihi semper,& ubique observari . Quare in hae potissimum philosophiae parte observationes, experimenta , & nota phaenomena praemittere , ex iisque deinceps philosophari opus esse existimo . a. Circa physicam ignis naturam, reeonditam illam quidem, & in naturae sinu bus latentem quaenam sint, aut suerint philosophantium opiniones . paucis acci pe . Nonnulli fuere , qui existimaverint, Ignem ne que purum spiritum , neque purum eorpus haberi , sed mediam quamdam esse inter spiritus, & corpora su
212쪽
lubilantiam. Hujusmodi opinamentum omnium pene calculo reiicitur. Peripatetici, veteres potissimum, omissis rationibus mechanicis , Ignem in peripatetica forma substantiali statuebant ab omni corpore diverissa. Haec iterum penitus jam est obsoleta . Inter mechanicae physicae cultores Cartesus cum plurimis aliis Ignis naturam in perturbato inflammati corporis particularum motu adstruunt, ita ut,ad ignem non peculiaris materia , sed peculiaris motus cujulcumque materiae requiratur, &lusticiat. Praecipua hujus sententiae disti cultas in inveniendo , atque statuendo hujusce motus principio , & causa consistit . Ultima tandem, & communissima Physicorum opinio, Ignem in subtilissima quadam materia , ab. omnibus aliis corporibus diversa, & ubique diffusa constituit.
3. Rarescere dicitur eorpus , cum illius massa ad majus spatium distenditur et eum scilicet corpus aliquod , puta, aqua , aut spongia , manu antea τ'mpressa , sibi libere relinquitur, ad majorem locum ex tenditur . Condensari autem est ejusdem corporis ad minus spatium reductior aqua v. gr. aut lac palmum cubicum occupans, si ad semipalmarem locum redigatur , condensari dicitur; si eadem semper maneat materia. Porro si densatio per vim aliquam externam prementem sal; qualiter a manu constringitur spongia : dicitur compressio : alio modo facta, dicitur Proprie dentatio. De corpore raro , dc denso, raritatis , & densitatis modo , communibus ignis, & calo-xis effectibus, in serius a Sem.
. Fusio, sea solutio corporis est duri eorporis in particulas insensibiles divi uo: Ut si faec harum in aquam injiciatur , ab aquae a Rionibus multipliciter dividitur. agitatur, illiusque particulae hae illae disperguntur. Coagulatio , seu concretio est corporis ante x fluidi congelatio, seu in massam firmam reductio. Physicas corporum solutiones & coagulationes inferius dabimus. s. Ignis, notissimum omnibus elementum, est Iub
213쪽
tile ilius tarpus, ad crius praesentiam arctrem quem iam in nob6metios experimur; cujus etiam proprium es, ct peculiaris character , corpora cae era rareface re, veι - Ie ipso lucem emittere. Haec duo sunt prae cipui ignis charactetes: lieet enim sit aliquando ignis, aut vehementissimas calor , qui lucem non emi tat , ut in aqua , & oleis ebullientibus, sit & interdum . qui corpora non rarefaeiat, ut in lunari lumine inustorii speeuli taeo congregato visitur eorum tamen alterutrum raro aut numquam desideratur. 6. Potissimi deindo effectus , & characteres ignis
sunt 1. Omnia corpora penetrare r omnia enim aut se gnescunt , aut vehementissime , & intime calescunt. a. calefacere , eu caloris in nobis sensum excitare ;corpora rarefacere: 6. corpora solvere: 3. Intimas cor porum particulas ad motum concitare , in motu , revehemenιi agitatione ponere : ε. Lucem , ut plurimum saltem , edere: 7. Corpora comburere , o penitur dissipare
7. Est tamen , ut dixi, ignis intensissimus , qui non lueet; de Iux intensissima , quae non eatefacit a rvrimum visitur in ferro candenti, & calidissimo e inlaeo speeuli causti et , dum corpus illi non applicatur opacum, & in mille aliis exemplis: secundum in i mine lunari clarissimo . quod in foco congregatum ferri ab oeulis aliquando non potest r dc tamen nullum caloris indicium praebet b) . Porro lux solari directa, quam oculi facillime serunt, calorem sen bilem producit.
Omnia corpora firma , o fluida, in quibus bactenus factum fuit periculum , igne dilatantur , σ secundum
omnem dimensionem extenduntur , seu rarefluus, se σει pristinam dimensionem pinea rediguntur ' . eum segne aut acquisito ealore emisso , primum recuperant rem
214쪽
examentum . Id in solidis ope pyromeisi demonstratu
sa) . Flurda autem in phialis , quae ex ventre capaci in gracile , oblangumque desinunt collam , contenta , dum icalesunt, in collum ascendunt; ab igne amota in ventrem iterum subsidunι . Non omnia tamen corpora in qualiter ab eodem igne dilatantur . Illud insuper no tandum , corpora eo amplius rareseri , quo vehementiori admoventur igni, calescunι , auι ignescunt. Quoe cumque tamen ιgnrs intensiate agitentur, numquam dilatantur ultra certum rarisHis , o exunsionis serminum . Res ussur in metallis faesis , aqua ebullient m. Hoc insuper discrimen observatar. quod pari ignis ιntensitate magis dilasantur fluida, quam fma corpo ra: magis , quae rariora , quam quin densara exi fluus 9. corpus a minimo eatoris gradu Qque ad insγω mam ignem gradatim transeundo, gradarim etiamua latatur . Rasto Iese dilatandi ess separatio , as ae ἀώην actio parsium corporis et separatio es motus t Ignis ε- ιών aut es materta cum Pi movendi, aut ipsitis materiae motur. Deinde ad di abenaeas , separo ι , σsolvendas particulas corporum senacis e steam ipsis catenatas maerimis opus es viribus a igitur ign. 3 max -am babcs vlm movendi.
Io. Metalia , semimetalla , c Nura stem alia eo inpora, puta , cera, fulphur , sebum . pia oec non tam tum rarescunt, dum gni admoventur; sed mimiam eseram calafacta dividunιur, solvuntων , σ liquescunt . In quo iterum notandum ἔ non eumdem caloris gradu- ad fluvita haec corpora opus esse , ut ab eodem gra figoris ad liquorem usque reducantur a sed quo auamn Muescere incipiunx, alia tiquescunι pers σώ
215쪽
Ieis calorem c municas: ct tantumdem er communi cat , quantum de suo amitrit . Haec caloris , ct igma communicatio eatenus continuatur , quoad aequalem u-ιriamque corpus ignem habeat , . aut calorem : dummodo ι ejusdem caloris capacia .., Neque ullum est diIcνι-
men , vel 1οtida Iolidis , fluida fluidis , vel fluida soli
dis , aus vice versa apphcentur corpora.
i Ia. Ignis neque est spiritus , neque medium aliquod inter 1piriium , ct corpus p sed est materia, seu verum
Hic est communis omnium fere hominum sensus , eontra paucorum opitiamentum. In igne scilicet comporis attributa deprehendimus : agit in corpora , ea penetrat , dividit, rarefacit, agitat, in liquorem redigit: corporibus isitur resistit sa)r est igitur materiai: si enim ellet spiritus, nullam in corporibus resistentiam offenderet ; sed cum iis intime penetrare aue ; neque in corpora ageret : eatenus scilicet agitur in corpora quatenus ea resistune b). Deinde motum etiam in igne deprehendimus , impetum, vires, modumque aghndi aliis corporibus communem . Spatium praetere, inlipat ignis , eorporaque alia ab ejus loco expellit: a corporum superfic e reflectit: ut videre est in speculis causticis. Haec enim vero omnia sunt corporis proprietates r quae nequaquam Conveniunt spiritibus. 3. Unde tamen est quod ignis a nullo corpore impeditur , aut detinetur , quominus in omnem sese diffundat locum , in omnia ingrediatur corpora λ id spiritus tantummodo , non corporibus competere pintest. Reip. Id solum probare maximam ignis subtilitatem , qua fit, ut possit penetrare per omnium cor porum potos . r . Radius tamen ignis, feci lueis, inquies , ita sinperficiem reflectentem recta illapsus per eamdem viam
216쪽
regeritur t ergo secum ipso penetratur ac proinde corpus, seu materia . Resp. Nullo experimento nos edoceri, radium ignis res exum , semitam physico νδ ut ireometi ace eamdem relegere I is unum liquido conitat , radium sensib lem , qui eκ innumeris radiis minutioribus conflat , per 'eamdem sensibilem viam Tegeri r quocum bene stat , minutissimum quemque raudium luxta se , non per se , ab obitaculo retroire . Rel pondeo tamen a. actionem , & radium luminis , prout lumen est , per eamdem lineam resecti , & re-S ab obice in luminosum , si sit perpendicularis
ad superficiem reflectentem : quia scilicet lumen, usinfra dicemus , in vibrationibus , & oscillationibus materiae aethereae , seu subtilis consistit : hae autem Olcillationes per eamdem lineam ire , dc redire pos-Iunt: ad modum oscillationis chordae , aut penduli et sed de hoc inferius erit dicendi locus.
Iy. Ignis primigenius seu proprie dictus , hoc. est ,
in intensibila oe intestino insensibilium particularum motu et Ied ess aIiquid ab huju)modi motu diversum.
ignis natura obscurissimum Physicae arcanum est a Candelae flammam , accensumque , ct inflammatum carbonem vulgo nuncupamus ignem et sed si , ut philosophos decet , exacte loquendum sit , samma , aut ignicus carbo , vulgaris quidem , sed non primigenius, Cc elementans vocari debet ignis: hie enim non famoma, aut accensum, ignitumve corpus , sed flammae, accensionis, ignitique eorporis caussa. Aliquod enina Veio est physicum Rammae , accensionisque principium,
unde haec , hoc est , 'err physici effectus, proveniant. Ue eo igitur principio . quod elementarem , & purum ignem appellamus ; probatur propositio. Si ignis in prae Iato motu consistit I sensim semper imminuere
tur, & numquam augeretur , dum ab aliis eorporibus in alia communicaturr aliaque aliis apposita i cenduntur 4 utio enim pluribus corporibus eadem motus quantitas c*mmunicatur, eo plus languescit . dc tardior evadit motus: languesceret igitur ignis, hoc
eit, motus,per, mmmunicationem.
Flammam quamcumque si penitus consideres ;
217쪽
quamdam in illa tantum animadvertis motus quEnti gatem . ac materiam. Haec enim vero in se ipsa a gere nequit motum , aut sui motus esse caussa . Μ tus etiam se ipsum non intendit . a Quin imo parva aliquando scintilla integra depascitur , & consumit nemora, si arbori semel applicetur r in immensum igitur augescit ignis , seu motus et immensam autem hane ignium, seu motuum vim a parvo, qui in scintilla erat, motu differre necesse est: ignis igitur non eonsistit in puro sensibilium particularum motu. II. Non nego, insensibiles eorporum particulas eo motu agitatas , vulgarem ignem esse , aut edicere rid unum contendo, hujusce motuum causam , primet pium , & sontem non esse earumdemmet, aut simi lium particularum motum . Etenim iam habemus ex phaenomenis , quod ignis non sit spiritus e superest igitur, ut sit materia, aut modus materiae; hoc est, vel aliqua materiae species primitiva, simplex,& per naturam suam ab omnibus aliis corporibus diversa ;vel potius minutissimarum cujuscumque materiae partieularum motus. In omnibus corporibus ignitis , ignestentibus , calescentibus vividos, & intensim mos saepe, ae rapidissimos motus animadvertimus, ut in incendiis , in pulvere pyrio inflammato , & mille aliis passim . Priusquam pulvis pyrius, sylva , aut quod- eumque aliud eorpus accendatur ; nullum in iis sen-sbilem motum animadvertimus, nullumque Ignis indietum rudibus saltem sensibus observamus : accenso igne tota sylva , aut pulveris pyrii massa ardet, inflammatur , ignescit ; vehementi ssimos percipimus in
eorum corporum i particulis motus , atque effectus r&, s sensibus judicemus, materia , quae antea erat lignum , pulvis pyrius &c. modo apparet purissimus Haec omnia plane eonstant . Quid ergo est harum rerum , ignium , seu phaenomenorum caussa δQuid est ignis/ ipsiusne pulveris pyrii , lignorum , aut
aliorum quorumcumque corporum partieulae motu imtestino vehementi asitatae λ an potius alia materia ab his , & caeteris corporibus distincta R. Si primo m ;Isnis non est peculiare corpus, seu materia , sed pinentiaris satus , dc motus materiae r quae tamen erit in hae hypothesi vehementissimorum illorum motcium causa, quos in praedictis casibus observa mira si s
218쪽
eundum illa materia vocabitur ignis Elementaris , di puri mmus: erit tamen illa ubique aequaliter dissu ia , fluida , elastica, gravis Rursus erit ne materia illa semper in motu , an potius quiescit , & motum solumodo excitat, & producit , cum accenditur Ignis,& incipit inflammatio λ Si illud primum statuamus ;materiam subtilem Cartesianam reapse admittere vi demur. Si secundum, iterum redit insuperabilis diseficultas e quae sit prodigiosi illius motus , & virium causa , quibus flamma omnia disrumpit st Praeterea in decantatam sphaeram Ignis Arsotelis post tot in Physica progressus, & exsibilatum ubique Aristotelem incidere, & probare iterum videmur. Quid enim l si fluidam , & subtilem materiam aetheream ubique
spartam appellemus , atque statuamus Elementarem ignem , ut quamplurimis hujusce temporis Philos phis placet ἱ eκ alia vero parte ultra aetem potissimum illa materi ι distendatur , ut inter plurimos etiam Phylleos communiter statuitur ; nil superest jam, neque deiideratur ad sphaeram ignis iterum agnoscendum.
s. In quamcumque partem convertamur, in difficultates incidimns insuperabiles , dc maxime obse ras . Ego quidem perspectis phaenomenis , & effectibus Ignis, atque perpensis insuper , quae nos in pra*senti argumento premunt , difficultatibus , ita mihi statuo e duplicem esse ignem; Uementarem primum, purissimum , dc alterius caussam ; secundum vero mixtum , vulgarem , & prioris effectum , atque phaenomenon. Primus, mihi est peculiare Elementum , seu materia ab omnibus aliis elementis , & mixtis corporibus distincta . perinde ut de Aqua, Aere , Terra communiter statuitur et illum dico vulgaris ignis caussam οῦ quia ab illo dependent prodigiosi inflamma torum corporum motus . & effectus . Haec igitur materia , seu Elementum , ut sit, re nuncupetur Ignis, ab ullo motu , aut peculiari illius partium statu non dependet, ut de aere, dc aqua dicimus . Unde vel ejus particulae quiescant', vel motu quocumque moveantur , sunt Elementaris Ignis . Haec materia mihi est fluidum ubique diffusum, actionibus luminis efficiendis , atque transmittendis proprium. Hane tamen , dc alias illius proprietates in sequentibus exponam .
220쪽
eitatur motus: a qua autem causa hujusmodi motus augmentum provenit ρ ille enim vero motus eκ seipio, ut jam dixi, non augeretur; cum certa motu quantitas se ipsam augere non possit , aut majorem motum producere: ignis igitur lignum depascens eadem semper quantitate existeret: nequa major pabuli massa, seu corpus ardere insimul , dc conflagrare posset. 13. secundo et Extincto Igne . seu motu , eum alius de novo incenditur , hoe est , intestivus , & perturbatus particularum motus efficitur, praesens esse debet novi hujusce effectus , seu motus causa : in hac tamen , quam evertimus, sententia aut nulla , auuarbitraria tantum inductim. εTertio: intestinus particularum motus potius est effectus, quam natura ignis et hujusmodi enim motus ab impellente aliqua materi R proveniret I eam a 'tem materiam potius , quam productum ab ea mintum , ignem appellamus .
Σ4. Secunda pars sequitur ex prima , de facile insenditur ab indicato jam argumento , aut observa tione ei rea speculi focum. Qui secundum Cartesium philosophantur , sequentibus ducuntur rationibus. Intelligi aut existere nullo pacto potest ignis, quin existat etiam intestinus , α perturbatus particularum motus , & vicissim: subitato autem motu , extinguitur ignis et illius igitur na- Iura in incalescentis corporis particularum motu con
esistiti. Resp. Ex argumento solummodo colligitur , intestinum pasticularum motum esse primarium, seu naturalem irnis es ementaris effectum: seu potius argumentum solummodo verum est de igne vulgari,&miato , quem sine intestino illo motu esse non posse, aut in illo etiam motu partim saltem consistere fa
ms. a. Ignis, inquiunt, est proculdubio subsantia. ista res sensibilis, quae se ilieet sensu percipitur a se sibile vero a sentu , seu anima percipitur, ut voluptas , & dolore voluptas autem , dc dolor ab anima quidem percipiunt ut, non tamen existunt in corporibus extra animam: sed potius objecta externa diverso modo organa sensuum assiciendo , & movendo, anima ipsa ex lere commercii ita assicitur , ut aliqua quidem objecta voluptate, dolore alia perientiscat e