Philosophia libera seu eclectica, rationalis, et mechanica sensuum ad studiosæ juventutis institutionem accommodata, ac per lectiones digesta. Auctore Ignatio Monteiro. Tomus 1. 8. Tomus 5. Aerometria physica, pyrotechnia physica, naturalis atque art

발행: 1775년

분량: 428페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

181쪽

vaporibus descendentibus , dehis eunt . de hae i Ilae

motae excavatam , Ac salcat,m superficiem oculis o iieiunt a

R. o S E T PLUVIA.

. 368. Ros sunt vapores quidam tenues, 3c subtilis, qu non conflantur in nubes ; sed in parvas dc sen biles guttulas concreti partim ab aere , cui innata rar, secundum gravitatis leges decidunt ; partim e terra, seu eorporibus terrestribus exhalantur , & praecipue ex omnibus vegetabilibus , puta arboribus , herbis, plantis, & id genus aliis per transpirationem exeunt, atque ipsarum plantarum , ct caeterorum corporum superficiebus , quasi naturales sudores., in guttarum formas redacti adhaerent: quin ea meti rei totam plantarum superficiem pluviae instar humeAent , aut per aerem guttatim , copiose descendere appareant . Si tempus spectemus , quo ros observatur copiosior; alius est matutinus, vespertinus alter , aura seroιina ritan- Cupatus . Eadem utriusque non est natura: caussae item , & origo diversae . Rorem alii ex solis vegetantibus exhalare , & quasi sudor expirare autumant, ut Muschembroe ain . Secundum communissimum physicorum sensum ros ab atmosphaera . vespere , nocta , mane descendit, tam

quam subtilissima de invisibilis pluvia .

369. Triplieem nos dis inruimus roris speciem e primus est inυisibilis Bla pluυia ab atmospbaera nocturn tempore deicend ns r fecundus est plantarum , potissimum

vero berbarum sudor et tertius e terra universim sub me sperum ascendiis. Circa primum perspicia um est, vapores & subtili Dma corpuscula a corporibus , praecipue autem a Par tibus eorum fluidis avulsa , ea lore rarefacta, sursum in aerem elevata , per eumque volitantia, vel iri eo libra-

182쪽

librata , dc suspensa , frigore nocturno aecedente cori R densari , deorsum aliquantulum descendere ι mutuo iη se invicem incurrere ι in insensibiles guttulas coale stete, re in huiusmodi formam eonflata , quasi pluvia insensibilii propriae gravitatis ope & indole intelluris superfletem descendere , eorporum stiperficiem humectare , quoad vel in ter am ablorbeantut , vel ea lore iterum eleventut , vel aliis de eausis dissipentur ι37G. Quoad secundum observationibus constat, guttulas illas, seu rorem matutinum , qui in plantarumὸ& alborum tam is , dc foliis deprehenditur , esse praeeipue arborum ι de plantarum ludorem est earum Uasis spirantem: 'neque tamen immem rorem aut om nes roris matutini tuitulas ex data modo eausa provenite . Primum ex eo mihi inadetur, quod guttulaetoris eodem die , & loeo in diversae speciei plantis observatae pro earum plantarum diversitate sunt magnitudine , si tu , figura ι & dispositione diversae r in aliis si quidem plantis, & foliis circa carpum , in E liis ad foliorum centrum, seu medium iacent : aliariti foliorum extremitatibus, aliae secundum fibratum dispositionem guttulas majores, aut minores habent quod non obscurum est argumentum ι varios piorsus esse plantarum rores, pro varia in iis fibrarum i vasorumque dispositione , ordine , magnitudinet ab iisque vasis secundum quae disponuntur guttali , in he barum superficiem exsudare . Si enim ex huiusmodi sudore non proeederent , sed ab aere deeiderent; eodem modo per totas foliorum superfietes eoalescerendi guttae ἰ cum eodem modo , it quantitate eadem de-eide tene ι .

vitrea psobe coopertae sunt, ne ab ambiente aere humorem aliquem accipere possent et insuperque maxiet eaut tim ι nequae etiam particulae e vase ι aut terra ι qua erarit dispositae sstititns, aut vapores in exter nam plantae tu perficiem ascenderent. Utrumque enim

183쪽

ea perent, eum iiique congruerent. In plantis eo moado noctu dispositis idem , aut copiolior deprehensus est ros , ac in aliis ejusdem speciei plantis.

372. Ratione etiam idem evincitur ; etenim plantae & cetera vegetabilia , ceu viventium corpora , fuceo nutritio aluntur, qui per plantarum venas,&vasa undique transfluit , ut innumeris patet experimentis , alibi exponendis . Humani igitur corporis in .star plantas ob caloris actionem , copiosum eκ se sise dotem per superficiei , seu cutis poros emittunt, qui in plantarum superficiebus subsidens in sensibiles guttas conformatur. Hicce autem plantarum sudor per- metuo ab iis, velut ab humano corpore , emittitur;

sed vel a vento , & spirante aura , vel a calore, vel aliis de causis dissipatur, re alio avolat.

373. Secundum vero, non omnem scilicet plantarum rorem ex earum sudoribus provenire , inde patet ; quia corpora etiam arida nullum ex se sudori rem exhalantia, puta, vestes laneae, aut ex filo se

rico contextae, terra , arena, Uitrum aeri aperto ex

posita madescunt , & rorem contrahunt , ut quoti diana nos docet experientia.

37 . Quod tertio loco diximus , praeter alia hoe evincitur experimento . Laminae metallicae sub solis occasum posivae horizonti parallelae , eaque positione per tempus aliquod relictae, madidae quidem deprehenduntur ex inferiori parte , siccae ex superiori . contra vero accidit, si sub finem noctis , & sub auroram instituas experimentum . Quin ii iiDo , si pinsiremis hisce horis laminas disponas horiZontales ,

obliquas, perpendiculares ad hori EOntem ; obiervantur sequentia . perpend culares ex neutra parte ii mectantur , horizontales iuperner ex superiori etiam obliquae: minus tamen , quo magis recedunt ab hina irontali positione . Qua quidem observatione ulte rius confirmatur prima propositionis pars.

373. Ros eas habet qualitates , quibus praedita sunt corpora , seu subitantiae , ad quas roris partieulae spectant , & ex quibus emittuntur . Multiplex igitur qualitatum genus in se continet, estque proinde aliquando plantis nocivus, aliquando innoxius: qui Corporibus aliis saluti serus habetur , est aliis maxime exitialis; segetibus modo, & terris ubertatem, si erilitatem modo inducit. Omnia haec, & id Senus alia

184쪽

lis inlinitam pene habent varietatem, pro temporum locorum , corporum diverstate . Crediderim ego , eum Torem plantis maxime nocere , qui ab ipiis mei plantis , velut sudor , exhalat ἐν id vero, ut alias omit tam rationes, propterea quod ex subtilioribus plantarum particulis , oleis , re succis hujusmodi ros , seu Iudor componitur , easque secum defert i iis autem subtilioribus spiritibus , e planta abeuntibus , eam languescere, visorem paullatim amittere , atque infructuosam reddi Opus est . 376. Fit nonnunquam , ut ros alio de capite sit e , neris plantis , earumque fructibus maxime noxius; si rorem copiosum clarus subsequatur sol matutinus .

ROs nimirum in guttas copiosas conformatus teneris.

Plantarum , olerum , ct frugum fibris , floribus , dc

sese explicantibus germinibus adhaeret t per eas igitur guttas , mycros copii munus exercentes , radii i lares transeunt, dc in earum guttarum focis concur- Tentes vehementiorem , quam ferre possent tenues Plantae, calorem, aut , si mavis , ignem producunt,

qua frugum , Olerum , florum , dc fructuum teneras labras adurunt , exsiccant , de infructiferas reddunt. 377. ROs nullus aut fere nullus deprehenditur , si

Pluvium , aut nimbolum sit Caelum , aut vehemens spiret ventus. Priori easu in nubes, aut pluvias ha Iatus resolvuntur , & in grandiores guttas conforma

. poli'riori autem ventus spirans humidas parti si 'δ' Miuipat , secum defert , neque in arborum foliis , cc reliquis plantis subsidere permittit . Hyeme Situr nullus, aut sere nullus deeidit , aut observa tur ros vel enim in nubes abit , vel a vento dissipatur, vel rigentibus frigore corporibus, apti ad ro efficiendi m halitus non exhalant ab arboribus. Illiuimodi enim sudor praecipuus est roris sons . Hyeme tamen, sereno caelo , eorporibus , & aere frigor origentibus decidunt procul dubio ab atmosphaera copiosi vapores nocturni r sed frigore concrescunt in

pruinam. Vere autem , autumno , aestate e contraria ratione copiosi e corporibus ascendunt, dc eva pinrantur halitus , atque in eorum superficie inhae

rentis

378. Non omnia loea eadem etiam aestate , Ac tem pore eandem habent roris quantitatem et quin immo

aliqua sunt, in quibus copiosissimus , alia , in quibus. - Μ 3 nul-

185쪽

xta AEROMETRIA

nullus decidit. Si loea sint nimium arida , puta , are nosum solum , paucique ex hujusmodi solo vapores alaendam , neque aliunde Ventorum ministerio adve bantur I sere nullum illic decidere opus est φ e con-ttario , ii loca sint admodum humida, lacubus, fiuminibus , sontibus praedi a , Hinc est, quod plurimi, copiosi observantur rores in paludosis locis ad fluminum margines, ct in iis vallibu , quae perennibus aquis irrigantur paucissimi vero supra aridos ,& elatos montes. Porro aurae serotinae , dc ros matutinus

eo magis hominibus , & animalibus nocent i quia a. perriores in iis poros offendunt et iis enim facilius se

se insinuant vapores , diversasque inducunt infirmis

istes

PROPOSITIO XXX.

33s. Pluvia nibu υ aliud , quam aquae ab aere , seu potius a nubibus in aere pendulis , , sensim sese

in guttas resolventibus decidenses, Propositio explicatione solum indiget. Immensa it. Ia vaporum , & exhalationum, seu bullulatum vis , ea qua nubes Conflantur, multiplici de causa . solvitur in guttas . Sunt illae primo minutissimae , dc purum

veluti stillicidium ; dum singuli vapores , seu bulla.

lae in aquam primo resolvuntur: postea vero insensibiles hujusmodi guttae , seu ros minutissimus sensim in majores guttas excrescit ; dum sei licet descensu suo aliae in alias guttat incurrunt , aliae aliis adjunguntur , de plurimae in unam coaleseunt . Intra nubem igitur pluvia a rore parum differt , ut ii quotidie experiuntur , qui εd iuga montium per medias nubes in pluviam se resolventes adscenderunt: ad montium enim radices longe infra nubes copiosum imbrem, di praegrandes guttas experiebantur r ad nubem vero po stea conscendentes, leni stillicidio madescebant.. Temeporibus postea, & observationibus sepum collatis inveniebatur , ut dum intra nubem ros , seu stillicidium M t sopiosum , ad montium radices decideret pluvia. 38o. Vapores aquei, ex quibus nubes componitur , pluribus de causis in aquam , & guttas resolvuntur primo quidem si ob intensum frigus nimis condensem

186쪽

viores factae paullatim descendant'; descendendo a gesciant, ut modo exposuimus . Nimio etiam calore dilatari possunt bullulae , seu inclutus in iis aer , ut pelliculae diffringantur , atque in sensibiles guttulas aere ipso graviores conformentur , aliaeque aliis adjunctae descendendo in eopiolam , & sensibilem evadant pluviam. Variis ventorum agitationibus mutuo in se invicem vapores concurrunt, adhaerent, in guttas conformantur . Nubis in nubem casus , aut adjunctio, ex quibus fit ut vapores inter se permisceam tur, addententur , majoremque acquirant molem , &pondus e communis etiam sunt pluviae caussa . In id rei vaporum , nubiumque electricitatem non parum influere , luculenter probant exposita superius nubium formatio, natura , phaenomena. Adde etiam electricaedi phaenomena , dum interim pluit caelum . eoque magis saepe intendi, quo copiosior decidat imber ta . 38 I. Pluvia eo copiosior , quo plures sunt in aere nubes & vapores aquei; si praedictae accedant causae . Eo autem grandiores sunt guttae , quo ex altioribus nubibus descenderint ; eo minutiores , quo hu milius librantur nubes . Phaenomeni ratio ex modo dictis est manifestae & ulterius a communi observatione confirmatur. Cum per medias nebulas, seu nubes terram lambentes iter agimus ; copioso saepe madescimus stillicidio. Illa guttularum tenuitas humilitati nubium est tribuenda. Hinc etiam aperte deducitur quod etiam identidem observamus , grandiores aestate , quam hyeme , guttas e nubibus descendere: aestate enim ob intentiorem calorem altius

ei ς vantur nubes.

381. Pluviae in nostra saltem Europa , autumno ,& vere sunt satis frequentes , aestate rarae , hyeme copiosissimae r Intensissimus aestatis calor , vapores plurimum elevat , rarefacit , dissipat , in fluidam sensi-hilem massam resolvi non permittit et frigore autem contraria fiunt . 383. Pluviae maximam terris sertilitatem afferunt, suntque segetibus , plantis , frugibus , arboribus statis temporibus saluberrimae , & maxime necessariae . Prae-

187쪽

3 4 . . AEROMETRIA

terquam enim quod aqua ipsa sit quasi terrae, & vegetabilium sanguis , sine quo ipsa , velut triste cadaver , existunt ; pluvia aqua maximam secum spirituum , saliumque copiam , & vim affert, qui plantarum , & omnium vegetabilium nutritioni inserviunt, communeque sunt earum alimentum , & succus nutritius . Neque enim putandum est, pluviam esse aquam puram, sed potius aggregatum ex infinitis pene halitibus , spiritibus, & subtilissimis particulis ab

omni corporum genere exhalatis , & in atmosphaera Volitantibus , quae eum aqueis vaporibus permiscentur , unaque cum iis in guttas res lutae in terram de cidunt , in maximam ejus fertilitatem , & salutiferum plantarum alimentum vertuntur .

38 . Η me est , quod prae pluviae desectu maxima in terris sterilitas observetur. Aer etiam seu atmo DPhatra nunquam purior existit , quam postquam eo piosa decidit pluvia . Nubes enim , dum in pluviam resolvitur, & prolabitur, aerem quasi verrit, & ab innumeris , quibus scatebat , particulis expurgat . Contra vero, si diuturno tempore desideretur pluvia;

impurum aerem respiramus.

383. Rarissime pluit, nisi Caelum sit nubibus obductum ἔ aquei enim vapores eum aliis heterogeneis permixti nubem ipsam componunt . Rarissme, dixi, neque enim me latet , non semel jam claro existente Caelo eoniosum imbrem decidisse. Leg sse me aliquando in H. storicis nostris Lusitanis caὶ memini rem prodigio similem . Cum in Indiam ex Ulympone solvisset Vaseus da Gama , qui primus Indiam orienta lem, & maritimum ab Europa ad Indos detexit iter; iam celeberrimo Bonae Spei promontorio , clarissimo existente caelo, tanta imbrium eopia supra Lusitanam classem deeidit , quantam h vectoribus ,re nautis nullus unquam , vel summa hyeme, & eae lo maxime pluvioso vidisset. Paueas aliquando es a- To caelo pluere guttulas, non adeo infrequens est , ut illud prodigioso simile dicamus. 386. Prodigiosas saepe deeidisse pluvias passim legimus apud credulos nimium seriptores . IIllae imprimis

a) Vide La eau hist. des conqueres. .

188쪽

mis p istis featet Livius: quo auctore hae in parte sanguis, illae lapides, ranae, insectaque alia pluebant saepe de caelo. Ηaee admittere, prudentis hominis non est : sed imbecillem potius mentem dc vulgus sapit, apud quem aniles hujusmodi sabulae avide

narrantur, audiuntur ; & adhibetur etiam fides. Sed quoniam, ut fert proverbium , insignium saepe falmiativo principium est, tantilla veritas ἔ ex suum , cevulgare phaenomenon verum repetita narratione sen

per grandescens , ut plerumque fit in fabulosum de teneravit prodigium. 387. Plurimae aliquando in campis post trant aetam

pluviam ranae recenter natae apparent, & exigua a tia insecta . illa omnia e nubibus ex caelo excidisse eo tantum argumento ductum existimat vulgus . Ηui ut modi tamen insecta non ab aere , sed e terra e rumpunt: Aqua enim pluvia per telluris foramina , fissuras , cavernulas , eorum vermium lustra se se insinuante , & penetrante , insecta illa , quae in lubterraneis iis cubilibus nidificant , & delitescunt , lur- sum in telluris superficiem erumpunt , ut mortem , di naufragium inundatis nidis fugiant . Enim ver neque per eivitatum vias, neque supra domorum tecta huiusmodi insecta observantur, licet eopiosus etiam illie, ut in agris , imber descendat . Sanguineas aliquando guttas aliquot, hoc est , sanguinem colore referentes pluisse fateor. Rem postremis hiate. temporibus observarunt illustris Petrefc . in Provineta a , Vendetinus Bruxellis ψὶ , Schuri Lugduni Batav rum c . Verum illas non esse sang uineas, sed aqueas,

manifeste deprehenderunt relati modo vir I in physi eis rebus cum primis ecmparandi , qui rubetam , cc sanguineum guttarum colorem e N innumeris fere in-s is rubeis provenire deprehenderunt , quos seeum descendens pluvia asserebat . Ab exerementis etiam rubeis , quae papiliones e chrysalidis involuero exeuntes amittunt , res derivabatur ἰ notatum autem fuiti Peis ibo post relatam sanguineam pluviam ranu

189쪽

meram pede p pilionum copi Zm per aerem volitasset sanguineae igitur, seu rubeae notae, & maculae, quas in parietibus post pluviam piae dictam passim observatas pluvio sanguini referebat .vulgus terrore per c ul- sum a papilionum ovis, S excrementis originem ducere deprehenium fuit.

PRUINA, UIX , ET GRANDO.

338. Pruina est ros a vehemeoti frigore coneret M. de congelatus , Hinc est, quod solum tempestate frigida , puta , in hyberno tempore , atque iis tantum regionibus, quae intenso admodum trigore rigescunt , observetur pruina . Hilate, vere, autumno nulli bisere locorum: hyeme etiam pluribus in locis e empe xatis , de ab acriori frigore immum bus , quales stant omnes sere regiones per Torridam nonam sitae, nulla est pruina. Plurimo abundat nitro , quod vel est frigoris praecipua causa , vel saltem perpetuus eomes. Nitro reserendum est . quod pruina molliores herbas,& flores adurat , & ex sieeet . quae autem sunt duriora, ut olera plurima , mollescant.

389. Nix est pluvia quaedam minutissima , stilli e

dium, seu pluviae bullulae, quae in aquam resolutae deseendentes eorripiuntur frigore, imperfecteque gela scunt: concretae autem aliae aliis adjunguntur , &floccos magnitudinis variae . multiplicisque figurae componunt . Plurima quae superius de pluvia diximus , de nive pariter vera sunt: cum haec sit etiam pluvia male congelata . Hyberno tantum tempore ningit e supra agros saltem, atque planities r sub editos enim montes , cum perpetuum ibi sit frigus , vel nova omnibus flationibus decidit nix , vel e servatur antiqua. In agris praeter hyemem minus astin atmosphaera frigus , quam ad nivem efficiendam opus sit. Quo altiores fuerint nubes , ex quibus niri decidat , eo majores erunt flocci ; quia in longiori itinere alii aliis floceis majori numero adjungun

39o. Μagnam terris fertilitatem afferunt nives ob magnam quam secum adducunt, nitri, & salium copiam . Est insuper nivis eorpus admodum rarum , O,

Plurimas aeris particulas s quas flocci partes male sibi

190쪽

Invicem adhaerentes comprehendunt , & quibus di stinguuntur: neque enim parvae guttulae , seu buli lae ritii invicem adjunguntur, dum erant adhuc fluidae ; sed postquam in exiguas concreverant massulas. Eius detilitas est ad aquae densitatem , ut I. ad eirciter e 6. igitur digiti cubici nivis unum acuae es ficiunt . In nivis etiam , dc niveorum soccorum sommatione p rtem habere vim electricam , ex eo prae ver supradicta suaderi potest, quod dum ningit , aut lapsura impendet nix , phaenomena edantur electris in deferentibus filis superius jam descriptis . In lignis tandem nivis albedo eκ innumeris insensibilibus ios,ebus lucem circumquaque verius omnes partes eo piose reflectentibus provenit. 39I. Graudo sunt pluviae guttae , quae dum e nubi bus descendunt , repentino frigore vehementi gelascunt . Cum igitur dum iri glaciem vertuntur , figuram suam servent, sphaerae fere semper habent ser. mam ; ea enim est guttarum pluviae figura. No numquam tamen sunt eu parte complanatae , & alias habent figurae desormitates . Id quod vel ex vari ventorum agitatione , concussiona , & pressione pro. venit, quibus aliae in alias impinguntur guttae ; vel quia plurima aliquando grandinis grana molliter adinbue concreta simul deseendendo uniuntur.391. Grando eo majoribus granis constat , quo e altiori loco, & nubibus decidite cujus rei ratio ea 4em est atque variae niveorum floeeorum magnitu. ditiis . Id non semei observatum , supra montium D stigia, minutiorem ut plurimum esse grandinem, mamioraque erus grana in imis vallibus interim cadere , Gallinaeea ova non raro aequat: ad libram, 3O, AO, unetas ascendit aliquando grandinis pon8us. Uratis-taviae visam semel esse , quae Io , & Ia. libras in singula grana ponderaret, in actis lipsiensibus a , di transactionibus Anglicanis Iesimus ι . Plurimarum guttarum praegrandium ex altissimis nubibus per sei. gidum aerem decidentium , & labendo sese congelari

. tium

ii ,

SEARCH

MENU NAVIGATION