장음표시 사용
181쪽
vaporibus descendentibus , dehis eunt . de hae i Ilae
motae excavatam , Ac salcat,m superficiem oculis o iieiunt a
. 368. Ros sunt vapores quidam tenues, 3c subtilis, qu non conflantur in nubes ; sed in parvas dc sen biles guttulas concreti partim ab aere , cui innata rar, secundum gravitatis leges decidunt ; partim e terra, seu eorporibus terrestribus exhalantur , & praecipue ex omnibus vegetabilibus , puta arboribus , herbis, plantis, & id genus aliis per transpirationem exeunt, atque ipsarum plantarum , ct caeterorum corporum superficiebus , quasi naturales sudores., in guttarum formas redacti adhaerent: quin ea meti rei totam plantarum superficiem pluviae instar humeAent , aut per aerem guttatim , copiose descendere appareant . Si tempus spectemus , quo ros observatur copiosior; alius est matutinus, vespertinus alter , aura seroιina ritan- Cupatus . Eadem utriusque non est natura: caussae item , & origo diversae . Rorem alii ex solis vegetantibus exhalare , & quasi sudor expirare autumant, ut Muschembroe ain . Secundum communissimum physicorum sensum ros ab atmosphaera . vespere , nocta , mane descendit, tam
quam subtilissima de invisibilis pluvia .
369. Triplieem nos dis inruimus roris speciem e primus est inυisibilis Bla pluυia ab atmospbaera nocturn tempore deicend ns r fecundus est plantarum , potissimum
vero berbarum sudor et tertius e terra universim sub me sperum ascendiis. Circa primum perspicia um est, vapores & subtili Dma corpuscula a corporibus , praecipue autem a Par tibus eorum fluidis avulsa , ea lore rarefacta, sursum in aerem elevata , per eumque volitantia, vel iri eo libra-
182쪽
librata , dc suspensa , frigore nocturno aecedente cori R densari , deorsum aliquantulum descendere ι mutuo iη se invicem incurrere ι in insensibiles guttulas coale stete, re in huiusmodi formam eonflata , quasi pluvia insensibilii propriae gravitatis ope & indole intelluris superfletem descendere , eorporum stiperficiem humectare , quoad vel in ter am ablorbeantut , vel ea lore iterum eleventut , vel aliis de eausis dissipentur ι37G. Quoad secundum observationibus constat, guttulas illas, seu rorem matutinum , qui in plantarumὸ& alborum tam is , dc foliis deprehenditur , esse praeeipue arborum ι de plantarum ludorem est earum Uasis spirantem: 'neque tamen immem rorem aut om nes roris matutini tuitulas ex data modo eausa provenite . Primum ex eo mihi inadetur, quod guttulaetoris eodem die , & loeo in diversae speciei plantis observatae pro earum plantarum diversitate sunt magnitudine , si tu , figura ι & dispositione diversae r in aliis si quidem plantis, & foliis circa carpum , in E liis ad foliorum centrum, seu medium iacent : aliariti foliorum extremitatibus, aliae secundum fibratum dispositionem guttulas majores, aut minores habent quod non obscurum est argumentum ι varios piorsus esse plantarum rores, pro varia in iis fibrarum i vasorumque dispositione , ordine , magnitudinet ab iisque vasis secundum quae disponuntur guttali , in he barum superficiem exsudare . Si enim ex huiusmodi sudore non proeederent , sed ab aere deeiderent; eodem modo per totas foliorum superfietes eoalescerendi guttae ἰ cum eodem modo , it quantitate eadem de-eide tene ι .
vitrea psobe coopertae sunt, ne ab ambiente aere humorem aliquem accipere possent et insuperque maxiet eaut tim ι nequae etiam particulae e vase ι aut terra ι qua erarit dispositae sstititns, aut vapores in exter nam plantae tu perficiem ascenderent. Utrumque enim
183쪽
ea perent, eum iiique congruerent. In plantis eo moado noctu dispositis idem , aut copiolior deprehensus est ros , ac in aliis ejusdem speciei plantis.
372. Ratione etiam idem evincitur ; etenim plantae & cetera vegetabilia , ceu viventium corpora , fuceo nutritio aluntur, qui per plantarum venas,&vasa undique transfluit , ut innumeris patet experimentis , alibi exponendis . Humani igitur corporis in .star plantas ob caloris actionem , copiosum eκ se sise dotem per superficiei , seu cutis poros emittunt, qui in plantarum superficiebus subsidens in sensibiles guttas conformatur. Hicce autem plantarum sudor per- metuo ab iis, velut ab humano corpore , emittitur;
sed vel a vento , & spirante aura , vel a calore, vel aliis de causis dissipatur, re alio avolat.
373. Secundum vero, non omnem scilicet plantarum rorem ex earum sudoribus provenire , inde patet ; quia corpora etiam arida nullum ex se sudori rem exhalantia, puta, vestes laneae, aut ex filo se
rico contextae, terra , arena, Uitrum aeri aperto ex
posita madescunt , & rorem contrahunt , ut quoti diana nos docet experientia.
37 . Quod tertio loco diximus , praeter alia hoe evincitur experimento . Laminae metallicae sub solis occasum posivae horizonti parallelae , eaque positione per tempus aliquod relictae, madidae quidem deprehenduntur ex inferiori parte , siccae ex superiori . contra vero accidit, si sub finem noctis , & sub auroram instituas experimentum . Quin ii iiDo , si pinsiremis hisce horis laminas disponas horiZontales ,
obliquas, perpendiculares ad hori EOntem ; obiervantur sequentia . perpend culares ex neutra parte ii mectantur , horizontales iuperner ex superiori etiam obliquae: minus tamen , quo magis recedunt ab hina irontali positione . Qua quidem observatione ulte rius confirmatur prima propositionis pars.
373. Ros eas habet qualitates , quibus praedita sunt corpora , seu subitantiae , ad quas roris partieulae spectant , & ex quibus emittuntur . Multiplex igitur qualitatum genus in se continet, estque proinde aliquando plantis nocivus, aliquando innoxius: qui Corporibus aliis saluti serus habetur , est aliis maxime exitialis; segetibus modo, & terris ubertatem, si erilitatem modo inducit. Omnia haec, & id Senus alia
184쪽
lis inlinitam pene habent varietatem, pro temporum locorum , corporum diverstate . Crediderim ego , eum Torem plantis maxime nocere , qui ab ipiis mei plantis , velut sudor , exhalat ἐν id vero, ut alias omit tam rationes, propterea quod ex subtilioribus plantarum particulis , oleis , re succis hujusmodi ros , seu Iudor componitur , easque secum defert i iis autem subtilioribus spiritibus , e planta abeuntibus , eam languescere, visorem paullatim amittere , atque infructuosam reddi Opus est . 376. Fit nonnunquam , ut ros alio de capite sit e , neris plantis , earumque fructibus maxime noxius; si rorem copiosum clarus subsequatur sol matutinus .
ROs nimirum in guttas copiosas conformatus teneris.
Plantarum , olerum , ct frugum fibris , floribus , dc
sese explicantibus germinibus adhaeret t per eas igitur guttas , mycros copii munus exercentes , radii i lares transeunt, dc in earum guttarum focis concur- Tentes vehementiorem , quam ferre possent tenues Plantae, calorem, aut , si mavis , ignem producunt,
qua frugum , Olerum , florum , dc fructuum teneras labras adurunt , exsiccant , de infructiferas reddunt. 377. ROs nullus aut fere nullus deprehenditur , si
Pluvium , aut nimbolum sit Caelum , aut vehemens spiret ventus. Priori easu in nubes, aut pluvias ha Iatus resolvuntur , & in grandiores guttas conforma
. poli'riori autem ventus spirans humidas parti si 'δ' Miuipat , secum defert , neque in arborum foliis , cc reliquis plantis subsidere permittit . Hyeme Situr nullus, aut sere nullus deeidit , aut observa tur ros vel enim in nubes abit , vel a vento dissipatur, vel rigentibus frigore corporibus, apti ad ro efficiendi m halitus non exhalant ab arboribus. Illiuimodi enim sudor praecipuus est roris sons . Hyeme tamen, sereno caelo , eorporibus , & aere frigor origentibus decidunt procul dubio ab atmosphaera copiosi vapores nocturni r sed frigore concrescunt in
pruinam. Vere autem , autumno , aestate e contraria ratione copiosi e corporibus ascendunt, dc eva pinrantur halitus , atque in eorum superficie inhae
378. Non omnia loea eadem etiam aestate , Ac tem pore eandem habent roris quantitatem et quin immo
aliqua sunt, in quibus copiosissimus , alia , in quibus. - Μ 3 nul-
185쪽
nullus decidit. Si loea sint nimium arida , puta , are nosum solum , paucique ex hujusmodi solo vapores alaendam , neque aliunde Ventorum ministerio adve bantur I sere nullum illic decidere opus est φ e con-ttario , ii loca sint admodum humida, lacubus, fiuminibus , sontibus praedi a , Hinc est, quod plurimi, copiosi observantur rores in paludosis locis ad fluminum margines, ct in iis vallibu , quae perennibus aquis irrigantur paucissimi vero supra aridos ,& elatos montes. Porro aurae serotinae , dc ros matutinus
eo magis hominibus , & animalibus nocent i quia a. perriores in iis poros offendunt et iis enim facilius se
se insinuant vapores , diversasque inducunt infirmis
33s. Pluvia nibu υ aliud , quam aquae ab aere , seu potius a nubibus in aere pendulis , , sensim sese
in guttas resolventibus decidenses, Propositio explicatione solum indiget. Immensa it. Ia vaporum , & exhalationum, seu bullulatum vis , ea qua nubes Conflantur, multiplici de causa . solvitur in guttas . Sunt illae primo minutissimae , dc purum
veluti stillicidium ; dum singuli vapores , seu bulla.
lae in aquam primo resolvuntur: postea vero insensibiles hujusmodi guttae , seu ros minutissimus sensim in majores guttas excrescit ; dum sei licet descensu suo aliae in alias guttat incurrunt , aliae aliis adjunguntur , de plurimae in unam coaleseunt . Intra nubem igitur pluvia a rore parum differt , ut ii quotidie experiuntur , qui εd iuga montium per medias nubes in pluviam se resolventes adscenderunt: ad montium enim radices longe infra nubes copiosum imbrem, di praegrandes guttas experiebantur r ad nubem vero po stea conscendentes, leni stillicidio madescebant.. Temeporibus postea, & observationibus sepum collatis inveniebatur , ut dum intra nubem ros , seu stillicidium M t sopiosum , ad montium radices decideret pluvia. 38o. Vapores aquei, ex quibus nubes componitur , pluribus de causis in aquam , & guttas resolvuntur primo quidem si ob intensum frigus nimis condensem
186쪽
viores factae paullatim descendant'; descendendo a gesciant, ut modo exposuimus . Nimio etiam calore dilatari possunt bullulae , seu inclutus in iis aer , ut pelliculae diffringantur , atque in sensibiles guttulas aere ipso graviores conformentur , aliaeque aliis adjunctae descendendo in eopiolam , & sensibilem evadant pluviam. Variis ventorum agitationibus mutuo in se invicem vapores concurrunt, adhaerent, in guttas conformantur . Nubis in nubem casus , aut adjunctio, ex quibus fit ut vapores inter se permisceam tur, addententur , majoremque acquirant molem , &pondus e communis etiam sunt pluviae caussa . In id rei vaporum , nubiumque electricitatem non parum influere , luculenter probant exposita superius nubium formatio, natura , phaenomena. Adde etiam electricaedi phaenomena , dum interim pluit caelum . eoque magis saepe intendi, quo copiosior decidat imber ta . 38 I. Pluvia eo copiosior , quo plures sunt in aere nubes & vapores aquei; si praedictae accedant causae . Eo autem grandiores sunt guttae , quo ex altioribus nubibus descenderint ; eo minutiores , quo hu milius librantur nubes . Phaenomeni ratio ex modo dictis est manifestae & ulterius a communi observatione confirmatur. Cum per medias nebulas, seu nubes terram lambentes iter agimus ; copioso saepe madescimus stillicidio. Illa guttularum tenuitas humilitati nubium est tribuenda. Hinc etiam aperte deducitur quod etiam identidem observamus , grandiores aestate , quam hyeme , guttas e nubibus descendere: aestate enim ob intentiorem calorem altius
381. Pluviae in nostra saltem Europa , autumno ,& vere sunt satis frequentes , aestate rarae , hyeme copiosissimae r Intensissimus aestatis calor , vapores plurimum elevat , rarefacit , dissipat , in fluidam sensi-hilem massam resolvi non permittit et frigore autem contraria fiunt . 383. Pluviae maximam terris sertilitatem afferunt, suntque segetibus , plantis , frugibus , arboribus statis temporibus saluberrimae , & maxime necessariae . Prae-
187쪽
terquam enim quod aqua ipsa sit quasi terrae, & vegetabilium sanguis , sine quo ipsa , velut triste cadaver , existunt ; pluvia aqua maximam secum spirituum , saliumque copiam , & vim affert, qui plantarum , & omnium vegetabilium nutritioni inserviunt, communeque sunt earum alimentum , & succus nutritius . Neque enim putandum est, pluviam esse aquam puram, sed potius aggregatum ex infinitis pene halitibus , spiritibus, & subtilissimis particulis ab
omni corporum genere exhalatis , & in atmosphaera Volitantibus , quae eum aqueis vaporibus permiscentur , unaque cum iis in guttas res lutae in terram de cidunt , in maximam ejus fertilitatem , & salutiferum plantarum alimentum vertuntur .
38 . Η me est , quod prae pluviae desectu maxima in terris sterilitas observetur. Aer etiam seu atmo DPhatra nunquam purior existit , quam postquam eo piosa decidit pluvia . Nubes enim , dum in pluviam resolvitur, & prolabitur, aerem quasi verrit, & ab innumeris , quibus scatebat , particulis expurgat . Contra vero, si diuturno tempore desideretur pluvia;
383. Rarissime pluit, nisi Caelum sit nubibus obductum ἔ aquei enim vapores eum aliis heterogeneis permixti nubem ipsam componunt . Rarissme, dixi, neque enim me latet , non semel jam claro existente Caelo eoniosum imbrem decidisse. Leg sse me aliquando in H. storicis nostris Lusitanis caὶ memini rem prodigio similem . Cum in Indiam ex Ulympone solvisset Vaseus da Gama , qui primus Indiam orienta lem, & maritimum ab Europa ad Indos detexit iter; iam celeberrimo Bonae Spei promontorio , clarissimo existente caelo, tanta imbrium eopia supra Lusitanam classem deeidit , quantam h vectoribus ,re nautis nullus unquam , vel summa hyeme, & eae lo maxime pluvioso vidisset. Paueas aliquando es a- To caelo pluere guttulas, non adeo infrequens est , ut illud prodigioso simile dicamus. 386. Prodigiosas saepe deeidisse pluvias passim legimus apud credulos nimium seriptores . IIllae imprimis
a) Vide La eau hist. des conqueres. .
188쪽
mis p istis featet Livius: quo auctore hae in parte sanguis, illae lapides, ranae, insectaque alia pluebant saepe de caelo. Ηaee admittere, prudentis hominis non est : sed imbecillem potius mentem dc vulgus sapit, apud quem aniles hujusmodi sabulae avide
narrantur, audiuntur ; & adhibetur etiam fides. Sed quoniam, ut fert proverbium , insignium saepe falmiativo principium est, tantilla veritas ἔ ex suum , cevulgare phaenomenon verum repetita narratione sen
per grandescens , ut plerumque fit in fabulosum de teneravit prodigium. 387. Plurimae aliquando in campis post trant aetam
pluviam ranae recenter natae apparent, & exigua a tia insecta . illa omnia e nubibus ex caelo excidisse eo tantum argumento ductum existimat vulgus . Ηui ut modi tamen insecta non ab aere , sed e terra e rumpunt: Aqua enim pluvia per telluris foramina , fissuras , cavernulas , eorum vermium lustra se se insinuante , & penetrante , insecta illa , quae in lubterraneis iis cubilibus nidificant , & delitescunt , lur- sum in telluris superficiem erumpunt , ut mortem , di naufragium inundatis nidis fugiant . Enim ver neque per eivitatum vias, neque supra domorum tecta huiusmodi insecta observantur, licet eopiosus etiam illie, ut in agris , imber descendat . Sanguineas aliquando guttas aliquot, hoc est , sanguinem colore referentes pluisse fateor. Rem postremis hiate. temporibus observarunt illustris Petrefc . in Provineta a , Vendetinus Bruxellis ψὶ , Schuri Lugduni Batav rum c . Verum illas non esse sang uineas, sed aqueas,
manifeste deprehenderunt relati modo vir I in physi eis rebus cum primis ecmparandi , qui rubetam , cc sanguineum guttarum colorem e N innumeris fere in-s is rubeis provenire deprehenderunt , quos seeum descendens pluvia asserebat . Ab exerementis etiam rubeis , quae papiliones e chrysalidis involuero exeuntes amittunt , res derivabatur ἰ notatum autem fuiti Peis ibo post relatam sanguineam pluviam ranu
189쪽
meram pede p pilionum copi Zm per aerem volitasset sanguineae igitur, seu rubeae notae, & maculae, quas in parietibus post pluviam piae dictam passim observatas pluvio sanguini referebat .vulgus terrore per c ul- sum a papilionum ovis, S excrementis originem ducere deprehenium fuit.
338. Pruina est ros a vehemeoti frigore coneret M. de congelatus , Hinc est, quod solum tempestate frigida , puta , in hyberno tempore , atque iis tantum regionibus, quae intenso admodum trigore rigescunt , observetur pruina . Hilate, vere, autumno nulli bisere locorum: hyeme etiam pluribus in locis e empe xatis , de ab acriori frigore immum bus , quales stant omnes sere regiones per Torridam nonam sitae, nulla est pruina. Plurimo abundat nitro , quod vel est frigoris praecipua causa , vel saltem perpetuus eomes. Nitro reserendum est . quod pruina molliores herbas,& flores adurat , & ex sieeet . quae autem sunt duriora, ut olera plurima , mollescant.
389. Nix est pluvia quaedam minutissima , stilli e
dium, seu pluviae bullulae, quae in aquam resolutae deseendentes eorripiuntur frigore, imperfecteque gela scunt: concretae autem aliae aliis adjunguntur , &floccos magnitudinis variae . multiplicisque figurae componunt . Plurima quae superius de pluvia diximus , de nive pariter vera sunt: cum haec sit etiam pluvia male congelata . Hyberno tantum tempore ningit e supra agros saltem, atque planities r sub editos enim montes , cum perpetuum ibi sit frigus , vel nova omnibus flationibus decidit nix , vel e servatur antiqua. In agris praeter hyemem minus astin atmosphaera frigus , quam ad nivem efficiendam opus sit. Quo altiores fuerint nubes , ex quibus niri decidat , eo majores erunt flocci ; quia in longiori itinere alii aliis floceis majori numero adjungun
39o. Μagnam terris fertilitatem afferunt nives ob magnam quam secum adducunt, nitri, & salium copiam . Est insuper nivis eorpus admodum rarum , O,
Plurimas aeris particulas s quas flocci partes male sibi
190쪽
Invicem adhaerentes comprehendunt , & quibus di stinguuntur: neque enim parvae guttulae , seu buli lae ritii invicem adjunguntur, dum erant adhuc fluidae ; sed postquam in exiguas concreverant massulas. Eius detilitas est ad aquae densitatem , ut I. ad eirciter e 6. igitur digiti cubici nivis unum acuae es ficiunt . In nivis etiam , dc niveorum soccorum sommatione p rtem habere vim electricam , ex eo prae ver supradicta suaderi potest, quod dum ningit , aut lapsura impendet nix , phaenomena edantur electris in deferentibus filis superius jam descriptis . In lignis tandem nivis albedo eκ innumeris insensibilibus ios,ebus lucem circumquaque verius omnes partes eo piose reflectentibus provenit. 39I. Graudo sunt pluviae guttae , quae dum e nubi bus descendunt , repentino frigore vehementi gelascunt . Cum igitur dum iri glaciem vertuntur , figuram suam servent, sphaerae fere semper habent ser. mam ; ea enim est guttarum pluviae figura. No numquam tamen sunt eu parte complanatae , & alias habent figurae desormitates . Id quod vel ex vari ventorum agitatione , concussiona , & pressione pro. venit, quibus aliae in alias impinguntur guttae ; vel quia plurima aliquando grandinis grana molliter adinbue concreta simul deseendendo uniuntur.391. Grando eo majoribus granis constat , quo e altiori loco, & nubibus decidite cujus rei ratio ea 4em est atque variae niveorum floeeorum magnitu. ditiis . Id non semei observatum , supra montium D stigia, minutiorem ut plurimum esse grandinem, mamioraque erus grana in imis vallibus interim cadere , Gallinaeea ova non raro aequat: ad libram, 3O, AO, unetas ascendit aliquando grandinis pon8us. Uratis-taviae visam semel esse , quae Io , & Ia. libras in singula grana ponderaret, in actis lipsiensibus a , di transactionibus Anglicanis Iesimus ι . Plurimarum guttarum praegrandium ex altissimis nubibus per sei. gidum aerem decidentium , & labendo sese congelari