장음표시 사용
221쪽
diat: cum igitur anima ignem dolens solummodo, aut
gaudens lentiat . praeterea vero iactam modificatio nem percipiat tantummodo; dicendum videtur, aliua non esse ignem, ab ea modificatione, qua afficitur organum sensus. Ea autem modificatio eu proculdubio motus. Ignis igitur in perturbato , & intestino par tieularum motu consistit. Hoc argumento utitur Desin cartes, ut calorem in particularum motu situm esse evincat ἐν illud hoc loco exposuimus , quia , ut sta tim patebit, eamdem in calore, atque igne naturam agnoscimus . Rei p. Argumentum plurima continet v xar parum tamen aut nihil ad rem facientia. Neismo jam inficiatur, aliud esse qualitatem U. gr. CR-lorem , sonum . colores &c. in anima , aliud extra animam: intestinum etiam particularum corporis humani motum calorem elle, & calo is tensum in n his effeere agnoscimus : sed praeter illum motum , in quo Ignem mixtum, & calorem constituimus. alium esse elementarem Ignem in natura , iacis evincunt adductae superius rationes. s. Tertium eorum argumentum est e Plurima sunt heterogenea corpuscula , ct diveriorum corporum partieulae , quae licet seorsim ab aliis nullum habeant motum, si tamen secum ipsis intime permisceantur, fermentantur , intestinum , & vehementem aequi Tunt motum , calescunt , aestuant , & fervent e quin imo parvum identidem fermentum ingentem massam, quacum commiscetur , ad motum concitat: & ex parvo illo sermento magnus sensim efficitur servor , quin illa ad id externa conquiratur cauta. Resp. In omni sermentatione, & diversi generis particularum immixtione, ex qua ignis aliquando excitetur , aut sensibilis ea lor , intestini huiusce motus , & ignis causam extrinsecus esse petendam ; nihilque proinde arulatis exemplis conficitur e neque enim motus ex seipso augetur e neque materia a parvo ad magnum motum , velut ex se ipsa , transiit.
a7. Ignis es materia quaedam simplex, Me est , Mantia Di teneris , ab omni alio corpore aflincta, γρον sese Midissima. Prima pars satis ex superioribus consequitur δρ Ignis
222쪽
primigenius , seu proprie dictus non est motus , sed
materia . Cum vero haee proprietates habeat , dc yr dueat effectus n. 6. in a caeterarum Omnium mat rialium substantiarum effectibus diversos ; ex hae v ro effectuum diversitate . atque oppositione parem iri ieramus in ea ussis distinctionem ἰ necessaria inde con sequentia est , ignem elementarem sui generis esto substantiam. Ita sane fit, ut ignis, terra, aer , aqua, quae tria postrema tot sunt peculiares in natura substantiae, quatuor sint terum materialium elementa,& inter ie , dc ab omnibus aliis corporibus diversa. 23. Secunda pars et Materia ignis liquiditatem iri aliis corporibus efficit, & conservat, ut in superio
ribus adstruimus; quamdiu enim plurimo igne, aqua. metalla &e. interius agitantur , fluorem retinent tigne abeunte , gelascunt, aut concrescunt: hoc autem fieri nequit , quin ipsa materia ignis sit etiam fluida . Materiam ignis esse subtilissimam , per omnium corporum poros penetrare , penetrando autem
alias ab aliis partes separare , rumpere . in motum concitare e notissimi sunt huius elementi effectus , partim jam superius demonstrati , partim statim exponendi . Haec vero ab illa substantia peragi , qua
non sit sui dissima, dc rationi, dc liquiditatis noti
29. Quandoquidem igitur ignis elementaris motus intestini in eorporibus , eorumque liquiditatis caussa est ἰ duo etiam haec , quorum in aliis semper est caurusa , in se semper habebit , dum non suerit ab aliis corporibus impeditus. Purus idei reo ignis semper est fluidus , dc motu perenniter agitat .am opponi hie posset. Experientia Moeemur , re inferius probabimus, igneas partieulas per media alia
corpora intromissas, eorumque sinubus, ramosis par tibus , 8c angulis implexas Iubsidere , motum amittere , dc in massam eum aliis eorporum partieulis conerescere r ergo etiam Deum ipsis adeo implicari possunt , caeterorum emporum instar, ut motu peni tus amisso, secumque ipsis eatenatae , re eatenati ns unitae , conereseant; liquiditatemque suam eo pacto amittant . Resp. Intra eorpora ob varias qui seentium partium e formationes, figuram, & tex
turam particulae igneae detinentiar ; sibi tamen ipsis Permissae , cum motum omnes affectent. de habeant,
223쪽
neque figura lid mutuam catenationem apta sint praeinditae ; a motu nunquam cohibentur.3 I. . Perinde igitur ae superius de aere, ita & m do philosophamur de igne . Utrumque hoc corpus per totam terrestrium corporum eomplexionem latissime extenditur , praecipuaeque sunt naturae , & materia lium retum systematis partes, atque fundamentum . In utroque purum ab impuro distinguimus elemen-gum . Quantum a puro aere differt atmosphaera lquaenam et i m distantia est inter aerem in dupli et illo statu existentem, fluidissimum , maxime elasti-Cumi, & aerem intra corpora , eorumque sinus intimos latentem , non amplius fluidum , neque elasti-cumi Parem in igno anim duerto statuum gradationem . Ignis purus, flamma , seu corpora inflammata, aut accensa , duo illi sunt .status ignis prioribus aeris statibus respondentes Est praeterea ignis intra omnium corporum partes , & substantiam latens ,
dispersus: illic vero sitne motu , ct liquiditate destitutus anter componentia Corporum elementa, peri de ut aer , consistit. Omnia haec lex sequentibus confirmabuntur . λ . 32. Opponi potest 2. in contrariam partem . Ignis per motum communicari videtur: ergo non conssistit
in aliqua materia simplici ab aliis distincta , sed potius.inciteterogeneis plurimorum corporum particulis, motu perturbato , dc intestino quaquaversum com citatis. Resp. Licet per motum sommunicetur ignis;
In praedicto tamen motu non coasistit, sed in simplicis materiae particulis , quarum quidem actio, & eian Rus non, nisi per motum perturbatum, & intesti
33. Ergo ex tradita explicatione , inquis , ignis in
sua ratιο ne necessario complectitur motum , neque sine motu intelligitur, in eoque proinde consistet. Rei p. Ignem in materia simplici , ejus actionem in motu consistere . Igitur, pergis , Mehementissimus ignis vehementissimum etiam motum secum desert . Conce do: At, reponis , cinae in magno aliquo incendio a parva aliquando scintilla orto incredibilis sere motus causa st In eamdem en m dissicultatem recidimus ,
quam superius declinare studebamus , crescentis scilν cet ignis, seu mqtus caussam invenire. 34. Resp. Hanc dissicultatem, quae maxima est . dc ignis
224쪽
ignis i propagationem, & augmentum spectat , si non
penitus felicius, quam quis alitis, explicavit Euler, qui praemium, ejus rei eκplicandae gratia propolitum tanno 1798. adeptus est. Ad illius igitur mentem sup . pono oc amrmant Matebranche , Lemeo , Boerbave), minimas etiam materiae: ignis particulas virilite sese expandendi esse praeditas, aliasque ab aliis sese em ea re, & separare adniti. Si , inquit , in eam stro constituas centum globulos vitreos , aere plenos , ocen vitro adeo tenui consectos, ut incluti aeris elasticitati vix possit resistere ; leviterque unum ex Prae dictis globulis percutias , eoque pacto interni aeris elaterium adjuves; non is solum, quem pereussisti . disrumpetur globulus, sed reliqui etiam a pruno me diim aliis pereulsi , hoc est , omnes disrumpentur . 33. Eo igitur pacto pulveris pyrii εrana, velut eo
iidem eanistri, innumeras sere laneas particulas con
tinentes , spectari possunt et hujusmodi igitur igneae
particulae, relῆta Virtute praeditae, quamprimum gra norum aliquod externa aliqua percussione , puta ,
scintillae impetu , diffringatur . alia omnia disrum punt r. inelususque in omnibus ignis, in magnam flammam erumpit . Igneae particulae . in granorum poris
delite seunt: indubium est enim , omnia corpora innumeris sere poris esse pertusa r in iis igitur grano rum , & omnium quorumcumque eorporum poris lae tens ignis , exigua etiam vi excitatus , datae illius virtutis, vel si mavis , elaterii beneficio, magno im i pexu seu motu concepto . in magnum incendium erumpere potest. Partieulae enim primi grani percussi, - dc disrupti, praefati grani poros egressurae aperiunt , eodemque concepto impetu in circumstantium gran rum poros ingrediuntur ; latentem in iis ignem . eis tint, commovent . secum trahunt, auctoque agmine , & viribus alia grana , fulguris instar, impetunt, perfrigunt, disrumpunt.
36. Scintilla icilicet in primum granum impingens, illud comprimit, & rumpitu vel per illius poros a
se apertos ingrediens , vim ignis internam , cui adjungitur . auget et vis aucta granum , rupto aequilibris . diffringit e diffracto , rumpuntur etiam alia . . Eo ainem facilior erit inflammatio, quo major ignis copia in tragilibus contineatur granorum supernete bus. Ignis eo pacto excitatus omnem materiam aeque. O cito,
225쪽
elio, aut inaequaliter consumit . attenta sei I iret IgnIacopia , continentis corporis resistentia , ct mille aliis, quae in hujusmodi negotio attendi debent. Primo enim si continentis corporis partes , hoe est, Pororum parietes sint validiores majori pereussona Opus est. Secundor Si continentes cellulae sint nae. qualiter resistentes ἔ non eodem impore totum pus , sed paulatim , de consequenter inflammatur . Λ liquando etiam aliqua: supersunt partes igni im-
Perviae , quae majori pereumoni, & validiori isnt eo lderent.
37. Panicatae ignis elementaris Iuni omnium terra. Mium corporum , quae n imus, particularum subtilissimae r ommes etiam soliditate , ct duritie superam. Corpora enim omnia , quae ignem intra se contiis nent , eum ab ingressu non cohibent, sed ignere ipsae partes hae illae egrediuntur, erumpunt, & cireum- quaque disperguntur : omnia igitur corpora intime ab igne penetrantur, adeo ut vel minimos eorum por los ignis pervadat. . Omnia corpora igni applicata rareseunt, di ID tantur, calefiunt: eorum quam plurima liquescunt , atque in subtilissimas particulas dividuntur : hoc a tem ea tenus fit , quatenus igneae particulae vel angustissimos reliquorum corporum Poros pervadunt , eorum parietes hinc inde concutiunt , agitant , in reconditissimos penetrant snus , alias ab a iis partibus convellunt, separant, movent, easque in liquorem redigunt: ad hoc autem mira partium subtilitate, quae caetera corpora superet , opus est . 3 Aer , aqua, spiritus . & liquores reliqui vasis continentur: solus ignis a nullo continetur. 38. Secunda pars & sequitur ex prima & iisdem rationibus evineitur . Partes enim, ut alibi probavimus , eo duriores sunt, quo minorem habent maintnitudinem ; eum ulteriori divisioni magis, & forintius inde resistant. Citea particula rom ignis figuram non est eur immoremurr eum eam divinando potitas,
quam Physicis rationibus utendo dignoscere possit phialosophust a
226쪽
fusa. Subtilissima , atque mobilissima ignis materia non modo in eorporum , di materialis nujusce terres risis stematis elementum , sed veluti naturae anima , reprimum materiale muris; cum ab eo corpora caetera excitentur, in motu Ponantur, eoque defieiente, conceptus antea motus paulatim languescat, & eese set tandem: motus autem est veluti naturae anima, ct c nium phaenomenorum, atque materialium effectuum ratio, & veluti clavis . omnia fiunt motu reum si tolleret Deus, aut sublatum parumper conci-yiamus , tum vero in m riuum cadaver redigeretur natura. Ad utrumque illud munus, elementi ici lieet rerum , & universalis terrestrium corporum mobius,
quod ulterius adhue , dc tu lentius ex dicendis probabitur , diffusio illa opus erat in propositione al-
serra as. Sed experimenta ipsa rem demonstrant. The
mometrum s aptissimum metiendo igni instrume tum ) ubique terrarum suas patitur variationes, ascendente modo, deseendente postea Mercurior ubi que igitur materia ignis , earum varietatum causa , reperitur. 2. Lapides duo, vel duplex chalybs se se mutuo pere utiendo , ignem ex se emittunt , aut e rumpere,& te intillare permittunt, leumque terrarum Iapides efficiantur , aut parentur chalybes ἐν idem in pluribus aliis eorporibus deprnenditur . 3. Omniaeorpora , ubi vis terrarum fiat perieulum , materia elemi ea donantur: materia autem electrica idem eseis Fidetor, ae materia ignis. I. 4. Nullum omnino eorpus est , quod omni e lore sit destitutum, aut, si agitetur, fricetur, m veatur, ea lorem non concipi. tr est vero ea lor ipsiasma ignis materia . Ex communi omnium hominum
observatione, & re tibi familiari gygumentom des me . Saeptisme fit hyberno ni idimmo tempore , cum Drmi a sunt gelu & nive obducta , nosque ipsi intemsmmo hirore rixerim , ut supra Ilaciem , & ni em, sub durissimo aere ad deambia landiam egrediamur.
227쪽
to progredimur gressu, membrorum rigor lentescit . explieantur paulatim musculi , remittit frigoris semlus , gratus incipit calor, ad teporem , ad sudorem inopiolum , ad aestum vividis per totum corpus princtionibus molestus gradatim sit in nobis transitus . Unde novus ille in nc bis ealor intensiissimus, qui si paululum intenderetur, sensibilem produceret ignem, uerusque est moderatus ignis λ Α nive ne, a gelu, ab aere Ignis in eorpore nostro distributus iatens, motu excitatus , miram illam effectuum, & sensuum vieissitudinem peragit . Ab uno disce alia. 41. Inde vero inferes , & aerem , quem respiramus , & aquam , qua ad usualem potum ut imi &terram , cui insistimus, eorpora omnia , quibus Circumcingimur . imo & nosmetipsos, imo & vacuum in omni tempore, & loco esse plurimo igne imbibiata. Neque aliquod inde timendum nob s est per in lum; eum & ab assuetis nihil patiamur , & secum dum eam eorporum dispositionem , & naturam a Deo
2. Ergo etiam intra glaciem ignis materia delis teicit . & in summo frigore ignis reperitur ρ Rem plane ineredibilem λ Ita enim vero est, respondeo :illic etiam est ignis materia , non tamen summum frigus; neque ulla incredibilitas: nisi loquamur vulgo . Etenim intra glaciem constitutum therm memtrum suas illie patitur variationes , neque idcirco gelateit: adde glaciem admixto sale frigidiorem evadere, ut facto periculo edidicit Nollet ca) glacies praeterea solvitur, vapores ex se emittit: duo praesentis caloris characteres . Licet autem Ignis intra omnia corpora delitescat, eum illis velut intime penetratus , seu potius imbibitus ; sepissime tamen nullum edit effectum corporibus nostris sensibilem r illius quippe actio ab excitatione dependet.
D Materia igitur ignis elemensaris naturali vi sesed undendi, O ad aequilibrium per corpora disribue
228쪽
PHI SIC A. Idi praedita est: ejinue naturalis indesis ratione fele diffundere Uectat , cum in corporibus excitatur . Ignis enim vero quocumque in corpore excitatus in motu politus , mixtumque idcirci acignem, flammam , aut accensum carbonem em ciens , circumquaque violentissime agit , in circumstantia quaeque involat , & proripitur corpora . Eam proculdubio vim in materia electrica luculenter Ottendunt experimenta in serius adducenda r: omnesque admittunt philosophi. Utraque autem materia, aut idem plane existit elementum, aut hac saltem proprietate conveniunt.
Ipsa met ignis perromnia corpora diffusio, dc constans semper existentia vim illam innatam probat . Nisii indole sua eum statum affectaret ignas , & in hujusmodi adniteretur diffusionem ς passim fieret , ut inquam plurimis corporibus nullus existeret . 44. in igne tamen duo semper distinguendi status, agendi , & conssistendi e vel excitatus agit , fluidusque ad fluorem pariter , & motum,caetera corpora adducit ; vel intra universa corpora dispersus latet , dc sine actione consistit . excitando semper aptus'. In utroque illo statu vim illam innatam iervat: in secundo inti a corpo Ium carceres detentus , eorumque partibus irretitus ab actione impeditur . In primo vero e rimulis explicatus , aut una secum deferens vincula , agit, indolem suam exerit, sese circumquaque diffundens . 43. Εκ innata illa indolebisse per corpora proxi ma distribuit larpe ignis: nonnumquam etiam diffusio actione solum , Ac excitatione peragitur : ut pluri mum & actione ec materia dispergitur . Primum, oc tertium facile per se se intelliguntur . Sectindum vero fiet , cum , id quod saepe accidit , ignis corpora calefacit , latentem in i iis ignem exeitando, non alis
unde introducendo. . et ' : ι -
6. In incendiis . immo , dc quibuscumque corpo rum inflammationibus , quae sunt exigua incendia , explicatur potius , quam augeatur ut plurimum ignis. Diserimen idcirco inter duo , accensum , & non ac censum eiusdem speciei corpora est , quod in primo agit de liber est ignis sine libertate de actione in secundo. Parem hyeme, atque aestate habemus intra nos ignem: igne citra actionem existente referri primo illo tempore rigemus: ab ejus actione aestuamus in Mont. Phil. Tom. V. P se-
229쪽
secundo. Ad soIem etiam calescimus , non quod illud astrum a leuearum millionibus in nos displo dat materiam caelestem; sed quod exi flentem in nobis ignem excitat.
M. Materia ignis neque tibique est aequaliter dissus
neque in sugalis corporibus pari copia in innitur ne que ab omnibus aequalit: r., ετ eadem tenuisate rei
, Haee omnia observando ediscimus. Corporae alia aliis faeilius calent , ignes eunt , inflammantur et MIio etiam tempore & loco idemmet eorpus non aeque eito inflammatur et non leve diversae in iis materiae igneae indicium. a. In ignem aliqua penteus, vel sere tota rediguntur et inflammari alia nequidem possunt.
48. a. Parem ignem esse sub Zona torrida, atque sub polis ipsis ; vel etiam hic apud nos noctu, atque interdiu. hyeine, atque aestate , non saei te sibi homines persuadebunt. 4. Non omnia corpora sunt ast
que porosa : non eadem igitur in singuIis Ignis massa latere, & exi stere potest. s. corpora etiam alia prae aliis Ignem, seu calorem diutissime retinent , prehen dunt , & imbibitum servant r alia iacillime patium tur abirer priora igitur plus ignis intra se habebunt, quam seeunda. 6. In eadem etiam Ioci, re aeris temperie alia stomacho noeene , quia calida habentur ἔalia vero ob oppositam rationem innocua probantur: hoc tamen ultimum ex alia etiam eapite posse repeti, non dissiteor. 7. In eodem etiam Ioeo non aequa
liter a singulis corporibus ea Iefirmis, vel ea sine de state dissimi Ita , vel etiam similia r plerumque tinmen observamus , quod si ferrum v. s. & lignum ad folem calescentia contrectemus p longe masorem in ferro, quam in I igno calorem experiamur is Tandem cum ignis es ementatis, ct electricus sint psane eadem substantiar hane vero postremam inaequaliter pec diversa corpora distribui conster ; idem pariter de igne statuendum, Haee & alia. quae afferri facile possent. non levia mihi sunt , ad aequalem Ignis eireumaciaque diffusionem negandam argumenta . Verum in
230쪽
i se per diversissima corpora in magno' aliquo spae
esistentia aequaliter distribui contendunt. Ex sequenti experimento tem dedueunt . Ther-hnometrum in eodem loco ι & tempore , si seorsim ι& consequenter intromietatur in plura eorpora ι yu ta aquam, oleum , aquam vitae, ad eamdem in sim-
tulis altitudinem subside eι aut elevatur s eamdem igitur in singulis Ignis actionem patitur , & vim t ubique igitur ι seu in Omnibus eor potibus pari quantitate diffunditur Ignis . Neque alio de capite sunt cor pora alia aliis calidiora , nisi quia in aliis , puta ι in aqua igneae. particulae arctius irretiunturi & detinen- tue , ut difficilius agere possint; dum interea qui ire sulphure v. g. latet ignis , laxioribus vineulis comprehensus , facilius ab iis sese exsolvit 1 eorpusque inde eme te inflammationi aptius . Ea argumentum ,sci. Imprimis hujus argumenti pondus adversarios etiam uiget: si & ia aqua. & in spieitu vini , aut OIeo par lalee ignis : nec aliud intervenit discrimen nisi quia arctius in primo , libellus in ineundo continetur ρ parem ignem paribus viribus ad sese explicandum adniti opus esti quare igitur latens in oleo ignis non majoribus viribus in olei partieularum fiescum, debilius ici lieee repagulum , agie, oleum ma is ea leueit , & immissum thermometrum altius e
s I. Respondeo i Admisso experimento , deductam
inde consequentiam nego et imprimis enim ut experimentum recte capiatur ipso fatente Muschembrae debent corpora ad observationem adhibita neque stsole . neque ab igne neque ab hominibus ealescere,& sibi. ipsis per aliquot hoeas permitti s unde si locus vel actione solis , vel exeitati ignis, vel adstintium hominum ι aut brutorum animantium respiratione foveatur . & cales eat inaequalis in eorporibus deprehenditur ignis ι seu calor id autem nobis maxime favet; ab ipis enim experimento eonstat , ealo-tem & ignem solarem , terra strem , animalem ina qualiter per corpora distribui Moe unum igitur ab experimento illo in quibusdam tantum eorporibus, &eircumstantiis iacto ad summum infertur , idque prae terea valde incereum , exiguum i Ilum . de modera-