Philosophia libera seu eclectica, rationalis, et mechanica sensuum ad studiosæ juventutis institutionem accommodata, ac per lectiones digesta. Auctore Ignatio Monteiro. Tomus 1. 8. Tomus 5. Aerometria physica, pyrotechnia physica, naturalis atque art

발행: 1775년

분량: 428페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

191쪽

tium mutua incursio , aliarumque aliis eontinuata a ditio ejus magnitudinis caussa est . 393. Elatiores nubes solvuntur in grandinem, humiliores in nivem, aut pluviam: propterea quod ut decidentes guttae in glaciem vertantur, fiantque grando, opus sit vehementi frigore corripi in atmoiphaera . Id vero magna aeris altitudine semper esse , pro hant nives supra altiores montes semper extantes . Hinc vero habes , quare hvberno tempore ningat , sellivo grandinet caelum'. Humiliores primo tempore sunt nubes , elatiores secundo.

LECTIO IX.

DE METHEGRIS LUCIDIS .

Iride , Icilicet , Halone , Parbelis , Paraselene,

o virgis . . I. Iris a 39 . Iridis nomine rem omnibus notam intelligi.mus, eum scilicet arcum illustrem in nubibus apparentem ex multiplici variorum colorum Zona , aut arcubus sibi invicem parallelis compositum , quem tempore pluvio , & lucente supra horiaontem sole ita nube pluvia soli opposita identidem spectamus . Eum arcum esse caussarum naturalium effectum , experientia , signum Divinae erga nos elementiae sacra pagina testatur a . Unica saepissime apparet Iris; frequenter duplex . Aliquibus etiam terrae locis non raro videri triplicem , statim referemus. Sed quoniam incommuni phaenomeno duos observamus arcus compositos; duplex proinde distinguitur Iris: Primaria , quae propius ad terram existit , & Secundaria , quae primariam Iridem, si utraque simul appareat , semper comprehendit . Nonnumquam solus primarius ; aὶ Genesios cap. 9. v. 13.

192쪽

aliquando solus seeundarius , aut truncatae si ngui xiam partes spectantur. 393. Circa Iridis naturam absurda plurima in medium attulerunt veteres Philosophi , quae ne referre quidem operae pretium est ἰ cum liquidum iam sit , atque per lyectum omni bos, quae sit iridis caussa , atque natura . Primus ignotum antea hoc physicae arcanum homines edocuit Marcus Antonius ae Dominis Archiepiscopus S palatrentis in Dalmatia , & variae postmodum religionis, & fortunae vir a) . Eum v ritatem omnino assecutum fuisse, omnia posteriorum temporum , dc Philosophorum experim nia confirmarunt : nullumque jam est inter philosophos in praesenti argumento dubium. Illa sane diligentia , labo-

Te, animorum Contentione , experimentis teritate res

fuit, atque discussa ; ut eae tantum nobis supersint Peragendae partes , rem nitide exponere , dc ex suis principiis evolvere. 396. Generatim in hoc phaenomeno observamus semquentia. I. Colores Iridis tam primariae , quam secundariae sunt iidemmet, qui per prysma triangulaxe visuntur , aut quos habent radii solares per pry, ma trajecti.

II. In qualibet Iride tres praecipui. & distinctissim

obtervantur colores, puniceus, seu ruber , flavus, ceruleus. Re tamen bene perspecta , septem in Iride sunt colores , violaceus , purpureus , caeruleus , viridis , fammus , aurantius, ruber. Cum tamen aliqui aegre a pr vi me vicinis discernantur ; tresque superius dicti distinctissime perspiciantur; ad eos potissimum deinceps attendimus; licet alios etiam admittamus. III. In interiore areu , seu Iride primaria ita di sinpoliti sunt colores : infimus , seu interior est caeruleus , medius flavus, superior rubeus . In secundaria, seu exteriore Iride contrario sensu disponuntur e i terior est rubras, eXterior caeruleus. Diversa haec e

lorum dispositio est praecipuum utriusque Iridis discrimen .

397. IV. Paelle cuique est , Iridem arte effieere; si a lole aversus ex ore ita aquam pressis labiis in at-

a) De radiis visus, ct lucis.

193쪽

rum sursum oblique conspergas , ut ea sillicidii instar decidat r in parvis enim it illieidii guttis eo lores Iridis observabis , dc parvum arcum momento dispatentem. Idem etiam phaenomenum videbis, si sontem exilientem , cujus aqua pluviae instar decidat , soli oppositum . ct illuminatum inspicias . In insigni fluminis Sancti Laurentii in Ameri ea Septentrionali Ga

tadupa immensa aquae massa ab altitudine Iso peduni in praeceps ruens perennem attollit nubem , ubi Iriadis colores , ct arcum viatores observant cain. Irides igitur aliae sunt artificiales, alae naturales h398. V. Spectator videt Iridem soli oppositam , ita ut inter solem , dc Itidem tam naturalem , quam artificialem existat. Iris praeterea itim solummodo a paret, cum pluvium est caelum eaque in parte, in qua nubes in parvas guttas resoluta decidat , & sol ex adverso resolutam nubem illuminans, non sit 1upra horizontem elevatus ultra a gradus , si Iris sit primaria, vel ultra sa, si Iris sit secundaria 4

399. Linea S A fg. 11. a centro Solis S pet oeniniam spectatoris o ad A centrum iridis ducta , dicitur

axis visionis , seu axis ipsius Iridis . Anguli autemA O V , A O Z, quos in spectatoris oculo efficiunt rectae v Ο, Σ Ο ab arcuum circumserentiis ad oculum ducti , cum axe visionis, vocantur Iν dis anguli. oci. vI. Planum arcus Iridis multoties est ad axem perpendicularer potest tamen esse , & saepe est obli quum . Anguli autem primariae Itidis 4 I gradus excedunt , sed ad gradus 42 non attingunt , vel nori excedunt et anguli , inquam , non ab horizonte . sed ab Iridis centro computati . Colot caeruleus videtur sub angulo AI graduum I 4 minutorum e fatus sub angulo I graduum , go mincitora mirubetis sub angulo AI graduum , 46 minuto tum . Secundatiae Iridis

194쪽

ulo graduum: eae Leus sub angulo si graduum ,

Is minutorum Observatur ι. 4o I. VII. Irist igitur spectari potest ut bas, huA1uidam pyramidiι , cujus vertex est in spectatoris Daeuio o , altis est recta Ο Α a sole diei verti.em pyramidis conicae ad illius basis centrum docta . Si sol sit in horironte ; dimidius tantum 1 reus D spectatur ad horizontem ipsum rectus. Relthuum im pedit telluris eram ties ; eum supra axem BD hori honti parallelum dimidius solum extet circulus et eo ea su spectantur supremi eolores Iridi, sub altitudinerraduum 41 ab horizonte. Quo autem altius ab ho rigonte elevetur Sol . eo minor Iridi areus , & quidem ad horizontem obliquus spectabitur e quoad, So- ise ad altitudinem tradnum 42 elevato , nullus iam rimat Iridi, color spectari pothri h . Integram Iridem , seu tire lum in nube resolut1 fa Rum varci observabis , nili su rii montem exist,s, a rhus verti in nube appareat Tota vallem ineumbenti: maxime tamen artificialem , aut in aquae sursum violenter salientis lapsu. 4G2. VIII. Si parvam vitream phialam, aut bulliniam aqua plenam A tri. I 6. ita soli S oppositam constituas , de paullatim eleves per ABC, ut fiant angulus D Ο Λ graduum, & I minutorum , angulus D OB AI graduum 3o minutorum , angulus DOC 4r graduum, 46 minutorum; iis in posit Ioniis hus in parva bullula colores Iridis observabis; in prima quidem Α eaeruleum , in secunda B Ravum . in tertia C rubeum. Idem observabis phaenomenum , si bullula immobili oculum ita moveas , ut praedicti amguli essiciantur. In hisce autem suttulis, seu phialis .itreis radii solares duplicem patiuntur refractionem , & unicam reflexionem , ut statim explicabi

o3. IX. Quod si eaedem phiaIae, seu Fullulae E FO H. I 6. in ita disponantur, ut radii EO, FO a bullulis illuminatis ad ocultim o incidentes essiciant eum axe Ο angulum , sub quo seeundaria Iris apparet ; eolores seeundariae Iridis in guttulis ita diis positis eodem t nodo, & ordine, atque in secundaria Iride observabis. In hujusmodi tamen bullulis radii solares duplicem restati ionem , & duplieem reflexio

195쪽

O . Quod si oculo existente in O , omnes praedictae phialae insimul ponantur sub datis ansulis in Λ BC, EFG; in iis utriusque Iridis colores spectabis..Concipe modo, lineas ΟΛ, OB &c. circa aliud anguli latus o D immotum volvi; extrema ABC &e. d scriberent arcus circa D sub iisdem semper angulis es secundum eos arcus phialas disponas ψ tum peris. Ram spectabis utramque iridem . Hucusque exposita sunt prorsus indubia.

PROPOSITIO XXXI.

4os. Iris primaria, seu Iridis colores ex eo e ciuntur , quod radit solares CL., Μ N Fig. as. in ρω- viae e nube labentis guιtulas , quasi in aqueas phratas incidentes , in easque ingress , ps duplicem refracti

nem, γ' unicam reflexionem ita ab iis erumpant , ut ad spectatoris O octilos resectantur sub angulis I gr duum , I minutorum 2 I graduum Io minutorum et 4r ιraduum 46 minutorum et eoque pacto e gustulis ais queis colorati egrediuntur . oe dictorum colorum Iem sum excitant in spectatoris ocula. Haec propositio ex iis , quae supra posuimus, aper te deducitur. Colorum naturam impraesentiarum non

explicamus: Id tantum ex alibi dictis animadverto , per prysmata bullulas, & phialas aqua plenas radios luminis ita diffringi , separari, ae modi fieari , ut diversos efficiant colores . omne igitur spatium P LN G, quod , in guttas sese resolvente nube, parvis guttulis sese eontingentibus , & aliis alias subsequentibus plenum est , perinde spectari debet , ae si innumerae parvae bullulae essent per totum illud spatium arte dispositae r idem enim est, sive bullulae sint naturales, sive artificiales r eo in casu omnes guttae dc bullulae in semicirculari fas eia , seu Zona FN G dispositae, e quibus radii ad spectatorem O missi efficerent

cum ave ΟΑ angulum 4 I graduum , 24 minutorum, sub colore caeruleo apparerent: sub flavo, quae mmdiam Lonam G L in sub angulo AI graduum, 3O min torum componerent: sub rubeo denique , quae exte

196쪽

ctita , seu primariam Iridem emciunt , hoc pacto di-x Iguntur et per superiorem partem R ingrediuntur pici enim patet in artificialibus phialis ; sit enim tan-llummodo pars superior R operiatur ; colores illico evanescunt s licet reliquum phialae corpus a sole illuminetur. Secundo: Ipso in ingressu R refringuntur ad perpendicularem cum a rariori ad deosius medium transeant . Radius idcirco C R flectitur ab Rversus centrum L . In posteriori guttae parte T pa tim ulterius ad aerem transeunt , si rectam , & aptam offendant viam: pars vero, quae in parietes, &partes solidas aeris incurrit , refectit , dc ad partes infer, ores V regeritur . Tertio : In inferiori parte Vin aerem iterum exeunt : ac proinde iterum refringuntur a perpendiculari recedendo ; quia a gutta ad aerem , a densiori ad rarius medium transeunt . Qua ratione radii per prysmata, aut guttas transeuntes , reflexi, & refracti in colores vert2ntur, aut evadant colorati ; utrum scilicet id fiat per radic-xiam modificationem, per umbrarum mistionem , an per mutuam separationem, alibi exponimus. o 7. Secundaria Iris in naturalibus pluviae guttis,

sicut in artificialibus phialis, hoe pacto essicitur. Radii Solares Κ S M. I s. in per inferiorem phialae , aut guttae partem S ingressi , illitque ob datam modo causam refracti , ad oppositam superficiem H appelltini ; ibique refectuntur , qui in partes aeris solidas impingunt, & ad superiorem partem X tendunt,

in qua novam patiuntur reflexionem , cujus beneficio ad anteriorem . & superiorem partem Z appulsi in aerem denuo refracti regrediuntur non quidem

omnes , sed pars sensibilis j , & a perpendiculari recedendo , deorsum versus spectatorem O diriguntur . Guttae igitur omnes , sue naturales sint , & a nube pluvia decidentes, sive artificiales , quae Zonam .ESYcomponunt sub angulo graduum II. 66', colorem habent rubeum: quae mediam Zonam aET D Q. essiciunt sub angulo sa graduum , flavum : quae in extima tandem Io I existunt sub augulo 32. 16', caeruleum.

197쪽

matia vividiores multo habeat edio es, ilii Im seehndaria. Radii enim in re lettiode blurimum debilitari tur , quia plurimi iti obsistetitem superficie id init gressi deperduntur ; eum igitur rildii dupli hem in secundaria , unicam in primaria Iride reflexiohem dix-tiantur , inde est , quod dilutiores multo sint ineliridariae , quam primariae Iridii color ex . Iddhi 8ss dε coloribus intermediit , qui ilium praeeipuotum Lot x, disterminant, suntque eorum velut confinia . . . W9. Quo tamen pacto, inquies , est pileari pote itsingulare illud phaenomenon fi p. Pardies obsee. h- tum sa) y Per loca satis edita iter agens sole se altitudinem 1 s graduum subri hori Eontem orielial εm elevato, it clarissime lueente , raeloque nullis nubi hus obducto , in humili valle soli opposita prinia figia Iridem in herba perfecte vividis eoioribus depi Aam despexit . Respondeo: Eo tempore matutino olera , & caeteras vallis herba, plurimo , & abundanti rore in guttas semper conformato esse eonspersas; & humectatas : in iis proinde eodem modo, he in i,hiali, ,& aquae guttis e nube decidentibus radii scitares n=,positi refringuntur, renectunt , & Iridis eo loreh ef clunt . Neque rarum est , partem Iridis solo laeentem videre , etiam tum , dum reliquam arcu, ipsus partem in aere spectamus. Iris in solo existens , Erus et quasi proiectio ejusdemmet Iridi, , quae intra thIIurem emceretur, nisi ea obstaret.

COROLLARIUM IL

ΑIo. Patet igitur iam ratio eorum omni uti , quae supra ut certa posuimus : iridem scilicet soli semper

esse Oppositam : pluvio tantum caelo naturalem, ari

siet ali stillieidio . aut phialis aqua plenis artificialem efformari &r. Neque enim radii solares colores fiun. nisi refractinis , & reflexionis ope ; in gutti, autem, phialis, orysmatibus, & id genus aliis resectuntur , de refringuntur. Radii etiam solares rουflexi & rhlia Aiad eandem plagam , unde venerant, regrediuntur . opux a Durn. des Ramans et. p . an. lG7.

198쪽

opus igitur est, spectatorem O inter solem, & guttas reflectentes, & refringentes ex .stere, ut adspiciat iridem. AIr. Illud diligenter animadvertendum in omnibus guttis , quae in toto spatio, seu nube l O I A D n. I s. illuminantur a sole, radios sola res recipi , refringi , reflecti , eosque radios in sing nlas hujusmodi pultas ingredi , non tantum per partem inferiorem VS, sed etiam per superiorem R L, ct eae telas etiam guttarum partes. Ex singulis praeterea illuminatis guttis, & per superiorem, & per inferiorem partem egrediuntur. Quin etiam ex singulis guttis innumerisere radi 'rum coloratorum fasciculi erumpunt ; sed ad diversos prorsus spectatores tendunt , & dirigun tur , ut ex sequentibus fiet manifestuin .

COROLLARI M III

41 s. milibet spectator suam vides peculiarem Didem

tam primariam , quam secundariam : neque duo De ct rores eandem videre posunt , nis in eunuem Deum succedant . Sint plures homines B A fit. I . in ea dem linea B A ad axem B D perpendiculari, aut obli qua , & in nubem oppositam conversi. spectator qui dem A arcum . seu Iridem observat C ; spectator tamen B non primam , sed aliam Iridem E videt , c ius axis est non recta A E, Iridis alterius axis , sed tecta B D ad Iridem, seu arcum E perpendicularis

sint deinde H. id. plures spectatores X gY in

eadem recta hori Eontali xv in diversis a nube distantiis, vel etiam in ipso axe Iridi si omnes quidem1ridem spectant, quisque tamen suam: In hoc autem easu Itides omnes tunt a teus concentrici. Remotiora nube spectator P Iridem primari m E F G sub amgulo 42 graduum et secundariam BC D sub angulo saobserveti si spectator Z magis ad nubem proximus eandem spectaret Iridem ; esset etiam angulua EL vat graduum, angulusque BZV s i haberet gradus thoe autem est impossibile ; est enim angulus extem

199쪽

tu, EY V pauciores habebit gradus, quam ad prima Wriam videm videndam requiruntur. I 3. In postrema hae spectatorum dispositione fiet, Ut eadem mei gutta, seu areus EFG, qui spectatori Z est Iris primaria, sit spectatori X secundari a ; ocea in parte BCD, qua spectator Y primariam , spectator Z secundariam videat ἰ dc sic deinceps . Veligitur plures spectatoris e diversis locis ita nubem aspiciant, vel idem locum suum mutet; alia semper,& alia pro locorum diversitate spectabitur Iris p licet ad hujusmodi diversitatem minime attendatur.

nes simuI, tam primariae , quam fecundariae Iridis c lores emittit versus diversas parιes , altos , re alios spectato, es sub desnitis hucusque angulis Zona U. gr. E, quae spectatori T apparet rubea , in N apparet flava, in Μ eaerulea: in X iterum eaerulea, sed iam ad secuniariam Iridem spectat, ct c. omnisque proi de tractus BFL guttis decidentibus plenus , infinitam pene habet colorum varietatem , nullumque est

eo in spatio punctum , quod multipliciter coloratum non appareat, ut modo diximus fig. I 8. . I s. Iridis altitudo supra horizontem in certa passuum mensura , hoc est , qutat passus v.fr. supra horizontem elevetur arcus HL, aut quot etiam passus a spectatore si remotus definiri certo non potest . Etenim ad altitudinem dignoscendam , opus ese set , ut distantia prius digno iceretur ,' haec autem haberi non potest , nisi eadem Iris e pluribus locis videretur: quod ex supradictis est impossibile . Id tamen verum est , eo altius supra horirontem attolli Iridem , quo fuerit a spectatore remotior ; si arcus sint similes : ut enim arcus similes sub eodem anguinto ex diverss distantiis spectentur; necesse est , ut qui est magis remotus, si magis elevatus, ut fac te patet ex Geometri eis.

I 6. Dis primaria videri nequit , fl solis supra b rizontem ali ituri sit aequalis, vel major 42. gradibus:

200쪽

secundaria si Solis altitudo sa. gradus. I 6. minuta adaequet , vel superet . Cum enim angulus H D crs fg. i' .iit graduum 42. tantumque deprimatur I

ridis , leu arcus I L M apex L , quantum ex alia parte elevatur Sol; sole ad 42. gradus elevato, tu premum arcus apicem L ad totidem gradus deprimi necesse est , hoc est , in telluris superficie evanesce re. Similiter de secundaria Iride statuendum . Hinc est , quod omnibus in locis , regionibus , ct stationibus , in quibus solis altitudo meridiana ad 41.4gradus non pertingit , totae diurno tempore sormari possint Irides. Hujul modi regiones sunt omnes in Toni frigidis, & plurimae in temperatisijacentes. Ex ac- verso per Omnem Zonam torridam Iris primaria spe ctari non potest meridiano tempore , aut per horam ante , vel post meridiem . eo enim tempore pluta quam qI. gradus iupra horizontem elevatur Sol ; licet antarcti cum percurrat , di regio prope arcti cum tropicum sita sit.

i 7. Faelle igitur iam eonstat, quare tris arcum

semper referat. Cum enim radii eluidem coloris ad eun em spectatorem adveniant sub eodem angulo eum axe pyramidis; necesse est, ut arcum circa axem efficiant . Duo tandem animadvertenda unt a primum, .areum , immoto spectatore , sensim elevari vespere . matutino tempore sensim deprimi: contraria enim ad Solem ratione movetur dum igitur Sol matutino tempore ascendit; descendit arcus I ascendit vero,

eum Sol vespere descendit. In sphaera parallela.. in qua So I eodem die , in eadem semoer altitudine parallelus ad horizontem circumvolvitur , Iris motu contrario circa horigontem moveri toto die ηpparpt.

Iecundum ; spectatorem immotum noni iv Iisdem sem- . per guxtis colores. Iridis spectare , .liem reapse id sibi persuae e t ; Interim enim , dum Phaenomen o assi Icis. descendunt, & prolabuntuArguttae , at eque aliis '.. succedunt r qua; i Silux modo iii, Bona in cae in eum ,

in Yona statim C fig. 38. in flὲvum , in eirculo postea Rutubeum colorem spectatori Y ostenditi. ω ita

de aliis tam in primitia , quam in secundaria litis

SEARCH

MENU NAVIGATION