장음표시 사용
251쪽
aliquando Ialtem , essiciunt aereae particulae, quibus Omnia fluida Iunx referta , atque penetrasa . Ior. Oh ovatione dignum est : I. at qua esse meta la , quae, licet fundantur, numquam tamen semens et quod peculiari partium texturae referendum ess ; non tamen gravitatι ; cum mercurius iis gravior ferveat . x. Metalla , π alia liquescentia corpora non majoremium babere calorem , cum ab une funduntur, sed quando fermens . lanis scilicet , qui ad eorum fusonem I scis , ferυori satis non es: ad primum se biliores corporis partes dissolυere , CP pe, tui bate movere Iussicιι aad secundum minutiores et am parsiculas diυidere, cu' violentius mouere opus es.
XI. io 3. Supra diximus , terrestres ignes, flammas , car bones esse inter se viribus , intensione inaequales : quo
de capite aliquae flammae corpora, aptum alias igni a-Iendo pabulum , non depa cuns , aut accendunt ; cumagentes .vires debeant esse proportionales res enitae. Et binc neque paleae accentae . neque spiritus vini ligna ut plurimum incendunι : .candela inversa extingulturc -- ride etiam lignum debilem ignem exιinguit . Adde dum modo , nullum terrestrem lauem , quantumvis ἄν-
denιυΤmum , summam habere intensionem . Longissime enim distas illius es acta, ab ea , quam habent radii solares a speculo caustico collecti . Io . Ope speculi caustici grandioris es afabre politi, . quale es illud Mileti, quodcumque metallum , aut fe- mimetallum breυusme funditur , in calcem , aus vi trum vertitur. Corpora omnia combustionis capacia in ictu oculi inflammantur: saxa omnia marmor , jalpis, arena , silices liquescunt , ct viιrscantur . suin imo ipse asbesus in vitrum versiiur in foco. Iaisis, flices , arena , lateres vulgares , argilla , pumex , ossa a nimalium, o alia plurιma ejusdem , aut diversi generis pota in foco illlico solvuntur, atque in vitrum con vertuntur : frustum columnae Pompejanae Alexandrinae intra so. min. secunda st vitrum . Calculus bumanus V in calcem , inde in vitrum cito redigitur , O postea liquesciι: generatim vero nullum es corpus , quod in Deo non fundatur, o in cineres auι vitra non convertatur , ut data opera, ct plurimis experimentis ob sese
252쪽
s νυarunt Desaguliers, T schir nausen, HOmbers. Har. 1 oeker , GeoMoy , Muschembroeli , & alii . Illud prorsus mirabile In hujusmodi speculorum foco , radios Icilicet, qui sibi invicem occurrentes , ct in foco inter 'cantes intolerabilcm illic calorem , π ignem illico es sciunt , in exigua a foco distantia , puta η. digitorum
messus speculum , si manu omne1 excipiantur , modicum tantummodo calorem in ea Gmere: occursus igitur, ο' mutua radiorum impulsio immensam Dum virium intenstatem , quae notas naturae leges multum excediι .escere videtur.
ios. Caloris nomine id significamus, ex quo in nobis oritur peculiaris ille sensus , quem experimur, cum dicimus, calore insuo. Frigoris item nomine eam rem, qualiscumque illa sit, intelligimus, qua peculiaris in corpora nostra assectio , & inde in anima sensus emcitur , quamque peculiari vocabulo , frig Ico, significamus. In praedicto animi sensu , di mentis idea postam esse frigoris , & calor; s naturam , a mimavit Cartesus cum discipulorum plurimis : quorum judicio calor, & frigus nihil essent in rebus , .nisi homines, & animalia existerent , qui eas in se
affectiones experirentur Ios. Distinguenda tamen est grata , aut molesta illa animae perceptio, seu sensus ab externa illa materiali eaussa , a cuius actione illi in nobis oriuntur sensus. Eam vero causam , quaecumque illa sit , calorem, aut frigus appellamus; ne de voeabulo instituatur quaestio , seu potius calorem extra animam realoris vero sensum nuncupabimus calorem intra ani
Io7. Memmet corpus, aqua v. g. tepida etiam tempore est calida , π frigida relatu ad diversos homines, imo e respectu eiusdem , Dextram manum intra ni
253쪽
Dem , o seni ram intra aquam calidam aliquanti preMtentas , re Amul eductas in eandem aquam tepida immitte r dextra quιdem calidam , frigidam fini fra d prehendes . Similiter , qui e culina , ex interrori camera ab externo arae libera in aliud conclave, quoad aerisDrno , aut nocturno tempore permeat, egreditur, frigidum in dicto conclavi aerem experiιur: calidum aurem, qui rediens ab agro Iese in domum recipit. Ita in
xM. Calor igitur, dc frigus e2terna sunt res rela livae e eum a praesenti animantium temperamento, &satu pendeat , ut calidum , aut frigidum vocetur eorpus . Sie Lusitanum clima , dc aerem indigenis hyberno tempore frigidum, Germanus homo , aut lius arctico polo vicinior, durissimo gelu, & rigidae stationi assuetus , calidum pronunciabit, dc experietur . In apposito de aqua tepida exemplo id corpus reputatur , Ae est calidum respectu dexterae ; quia minorem , atque illa , habet calorem: frigidum resepectu sinistrae ; quia minori , quam illa, calore prae ditum est. Fortasse nullum est in terra corpus omni calore, aut frigore destitutum e sed de hoe iterum postea . Circa ealorem tria , .vel etiam quatuor distinguenda potissimum existimor calor in anima, seu caloris sensus p calor in corpore animato ; calor in corporibus quibuscumque , quin ulla in iis conside. tur relatio ad animam . De hoe igitur primum lin
Ios. Eadem es materia , ct natura caloris , atque ignis e consequenter igitur aes ea , quae hactenur de igne uiximus, confinx calor vel in Elementaribur igneis par siculis p vel in vibratorio , atque intestino insensibiltum,
o beterogenearum particularum corporum motu .
Est dicere, calor est ignis moderatus, & in gradu valde remisso; ignis est intensissimus ealore ab in te sissimo enim igne ad remissum usque & vix sensibilem innumeri pene intereedunt intensionis gradus pquorum discrimen in majori , minorique particula
254쪽
rum numero, magnitudine, velocitate consistit: om nia autem haec a certo , & mediocri ad.summum uiaque intentionis gradum ignem constituunt: e infra eum .gradum sunt, & nuncupantur calor . IIo. Ignis euioumque pabulo applicatus ealorem prius , deinde ignem in eo producit , seu prius cale iacit, postea inflammate cum igitur ignis vel in per turbato insensibilium particularum motu, vel in tria
teria quadam simplici tenuissima , dc versus omnes partes mobili eonsistat.; nihilque aliud efficere possit, nisi similem pabuli particulis motum communicare , vel latentem intra ipsius partes ignem , simplicem scilicet materiam excitare, & se ipsum circumqua que diffundere; consequens est , ut caloris etiam nam tura in praedicto insensibilium particularum.motu , vel in simplici illa materia, seu elementari igne consistat III. 1. Iidem pene sunt ignis , & ea loris effectus , idem character & criterium: corpora uterque calefacit , dividit , landit, dilatat: eorum partes a se invicem singuli avellunt, dissipant , elev4nt &c. nec aliud inter eos effectus intercedit discrimen , nisi quod sensibiliores sunt in igne, quam in calore : utriusque igitur eadem est natura . II1. 3. Ignis sese per circumposita corpora diffundendo , & debilitando fit ea lor: ealor etiam sese V hementissime augens fit ignis , ut pluribus passim e xemplis constat . Ignis igitur est . intensus calor, e tot debilitatus ignis. II 3. 4. Ignis est omnium terrestrium corporum calidissimus: est autem per suam mei naturam calidus Iperperam enim, & prorsus ridicule alius opus esset calor , ut calidus esset ignis r calor igitur ignis est ipsemet ignis, at ejusdem prorsus sunt narurae , dc rationis ignis, ac caeterorum corporum calores, ut ne
xx3. Duplex igitur di ingui potest calor, us de igne
rurmure elemensario , υ sen ilis et primus in exitissimis illis corpusculis solidissimis , maxime mobilibus consistit, in quibus elementarem ignem consistere iupra diximus. Secundus in explieato hactenus insem
255쪽
sibilium particularum motu, in quo, si vehemens sit, sensibilem ignem statu inms . Potest vero corpus pri- . mo esse praeditum, quin habeat secundum: potest item habere secundum , licet primum , aut copiosum in se se non habeat , aut admodum catenatum serinvet. Primum visitur in aqua vitae, seu spiritu vini in gelu verio , ut fit in regionibus maxime sententrionalibus: in iis enim ita concretis copiosae igneae
varticulae latent, citra ullum tamen mCtum , Cum
sint mutua partium catenatione , & plexibus impediistae r estque id corpus calidum quidem natura , seu temperamento: sensu tamen frigidum . Seeundum in Asbesto v. gr. cinere, aut aliis ejusmodi corporibust, quae ignem illum primitivum aut in se parum conti. Ment, aut in illius alimentum cedere non possunt.
Primum dicitur , & est eorpus calidum i secundum vero calefactum: quod si utrumque habeat calorem, Mi vinum v. gr. liquidum aut tepidum; & eati m , di calefactum appellatur.
III. Eodem modo incitur , exeitatur, augetur , in tenditur, diminuitur, exsinguitur calor , atque segnis, sera to tantummodo intensonis dbcrimine d Eo Tum enim eadem est natura , idem agendi , & se se diffundendi modus . Haec tamen moveri poetet difficultas: si ita res haberet et omnia terrestria corpora est erit alimentum, & pabulum ignis: sicut omnia ea loris sunt alimentum ; seu ignescerent omnia , sicut omnia calefiunt; hoc tamen est falsum. Resp. Illud primum est inter calorem , & ignem discrimen : ut corpora calescant , id unum. sufficit , plurimas particulas , vel ad ipsa corpora spectantes ,
vel intra eorum poros latentes intestino , pereesrba to. & vibratorio motu moveri: id autem in omnibus corporibus obtinet . At ut corpora incendantur , & sint ignis pabulum, ulterius tequiritur, ut laXa tis omnium , aut fere omnium sensibilium corporis varticularum nexibus . ipsae ab se invicem io lotae praedicto modo rapidissime moveantur: hoc autem
non in omnibus corporibus effieere potest ignis, obtenacissimum particularum in quibuidam corporibus
256쪽
ni rum Circumquaque diffundendi , & ad aequilibrium componendi nisus, calori etiam convenit. Rationem hic physicam, a medicis imprimis prae oculis habendam , attingimus , qua noli ras saepe alii aliis communicamus aegritudines , & nonnumquam etiam mutua e stimus remedia. Erigidi jam san ruinis sene una dc vivido puero, aut juvene eodem lecto accum. bentibus ; ex sυo semper amittit secundu S , lucratur prinnis . Μaligna febri ,'aut simili alio malo aestuet eorum alter: intensior ille calor se te ad aequilibrium diffundere adnitens in adstans temperatioris sanguinis eorpus penetrabit , unaque secum Particulas, praesen-.tis mali semina , adducit , sani hominis sanguinem insectura . Ab uno disce alia.
vetur semper calor : ab eoque pendeat eorum vita ἔeum perenniter excitari, &i veri opus est. Excitatur autem, conservatur , augescit in animantibus calor his potassimum rationibus. I. Fluidorum fermentationibus in corpore factis . Fluidorum nomine hic
etiam intelligo masticatos iam cibos dc in spissum pulmentum redactos. 2. Collisionibus , atque frictionibus fluidorum in fluida, aut solida , solidorum insolida. I. Resolutione , & diliolutione alimentorum.
Omnia enim alimenta plurimum ignis continent : en rum igitur resolutione in minimas partes, ruptisque
carceribus , latens ignis libertatem adeptus, fele &eiborum partes hinc inde movet , & agii'.
est subflantia materialis , corpus Impenetrabile, aut sub stantiae modus , ct assiectio . Si enim est idem eum igne, manifeste liquet Q ejus naturam in aliquo su stantiali consistere . Ipsorum etiam Peripateticorum sententia nullus est calor sine perturbato intestino,& vibratorio insensibilium particularum motu ς eum igitur praeter ejusmodi motum ab omnibus admissum, ejusque motus principium, seu elementarem ignem ad ea loris effectus , & naturam ex pheandam aliud noniit neeellarium , pmperam qualitatem distinctam ad
sti uete ulterius conantur . . 'a 9.
257쪽
. Ir9. contra huculque dicta Oppon, in Φεeiem vIdentur sequentia. I. Si calor consisteret in perturbato , vibratorio e & intellino minimarum partieula. rum motu; omne fere corpus fluidum esset ealidum licet enim liquiditas prae icto in motu non eonsistat, magna tamen fluidorum pars eum habent insens,ilium particularum inotum. Argumentum Cartesianis solummodo objici potest , qui corporum liquiditatem ab intestino particularum motu non distinsuunt. Resp. igitur, ea fluida, quorum partes minimae,& insensibiles praedicta rationa agitantur , esse pro culduhio calida vero in sese, aut etiam reIativo ea-Iore. Hic. enim, ut iam diximus, est qualitas ad mlia corpora, ac potissimum ad sensum . & animum relativa . Motua intestinus vibratorius partium in
sensibilium est ealor : Sed quo minor est motus . minus calidum est corpus p imo frigidum re Iae v ad aliuἐmagis calidum, seu eujus insensibiles particulae praedicto motu magis moventur.
Iaci. moties igituν manus, aut cujuslibet alterius organi, seu membri sanguis, spiritus vitales , de animales velocius motu intestino moveantur , quam ii liquores, quos manus ipsa tangit'; reIatu ad manum sunt ii ii quotes frigidi, seu minus calidi, manus ea lorem imminuunt et de manus seu anima ope manus
liquorem frigidum esse sentit. Quod si manus alia egelu , aut media e nive educta in eundam liquorem introducatur ρ sensibilem in eo ca Iorem experietur rhujusmodi hitur liquores verum habene calor- r nec, niti relata ad caIidiora corpora , reputantur frigidi. Equidem pisees, pluraque alia animantia intra aquam fluidam, etsi illa nobis frigidissema videatur, genialiter vivunt e vivere autem non possent, nisi plurimus eiusmodi in mediis esset. calor ad animalium v, tam necessarius .
r. Adde, ipsam nivem, gelu frigidissimum , Ac,
ut verbo dicam, omnia corpora , in quibus experi
menta instituere licet . aliquem semper habere cal rem : ab iis siquidem plurimi semper vapores erumpunt.; cum oc volaminis, dae ponderis aliquid semper amittant, eodem manente frigore a Deinde sub
a Marisue de calido , ct frigido p. IL
258쪽
ipsas etiam aquas, & intra nivem arbores trescunt νquod sine calore heri nequit . Erumpere autem, nisitare facti: dc rarefieri , nisi per calorem, non post uni vapores e cum id primus sit ignis , dc caloris char Eier. P terea intra quaecumque corpora fluida aut firma constituatur thermometrum ἔ suas illic vari tiones patitur,: indubium latentis caloris indicium .
At, inquis, si h*c vera sunt , incredibiletest , ma- vinos fluctus vehementissime non calescere; continue enim . & vehementissime in se invicem, & in rupes
impacti , violentissime moventur. . Res p. Calorem nequaquam in magna hac ingentium massarum mutua irruptione, concussione, & motu,
sed in intestino solum , & perturbato insensibilium particularum consistere a potest autem stare primum, quin existat secundum . . II. Eadem dc ignis, & ea loris , & lucis materia est r calor igitur nequit esse perturbatus, & intestinus particularum motus. Natura enim , & actio
lucis in vibrationibus , & impulsionibus rectilineis
consistit, juxta inferius dicenda r eadem autem materia nequit intestino perturbatoque moveri motu , insimulque rectilineis impulsionibus agitari. Nego hoc ultimum: eadem quippe materia plurimis simul motibus morem gerere potest e equidem in omnium sententia aqua vehementer servens magno , & pertu I-batissimo particularum motu cietur e id tamen non prohibet , quominus aeris eolumnae supra aquae superficiem impendentes , in partes iundi , quibus resepondent , directe premant , haec autem presso, actio atque impuIsio per easdem aquae particulas perturbato, & intestino motu agitatas transfertur, iplaeque in fundum directe premuntur , & impelluntur et par ticular ig tur perturbato , & intestino motui obsequentes rectilineis directionibus non repugnant. Ix3. III PIurimae sunt sermentationes aliquorum liquorum permixtione iactae , in quibus notabilis est,& intestinus minimarum parti calarum fervor , seu perturbatus motus ; & tamen sunt frigidae r cum immissum in eas thermometrum descendat , & plerum que enormiter ; ergo calor non consistit in perturbato intestino insens bilium particularum motu . Remyrobant experimenta . Si dimidiae unciae semiunciae
salis volatilis urinae tres uncias aceti distili ti affun-
259쪽
das ; servor oritur adeo frigidus ut thermose pia I tra eam mixturam immissi liquorya 66. ad 33. gradum descenderat . a. Tribus olei vitracili drachmis uncia salis volatilis urinae infundatur, & permis Cea tur . in .esservescentem permixtum liquore' immissoth Im metro , a. ad 44. gradum deprimitur liquor ca . Plurima alia similia praetermitto , quae Vi deri possunt apud Gώglieminum bin, in actis academiae Restim ad annum Iroo. & in aliis passim ti 'It . Resp. Adductas in argumentum fermentati
nes, earum fervorem , ct indicatos thermometri es iactus admittor illas tamen non esse reapse calidas, nego. Rem evolvamus . Sunt quidem plurimae sese mentationes calidae. eae nimirum , in quibus oleo siliquores, aut spiritus potissimum habent locum; hae autem . & calidae in se sunt, & sensibiles etiam caloris effectus producunt. Aliae tamen sunt , seu pintius dicuntur frigidae , eae scilieet, in quibus sales copiosius , quam reliquae materiae existunt. Omnestamen huiusmodi fermentationes sunt in se.ipiis calidae , & majorem , vel minorem habent ea lorem, licet in thermometris eosdem . atque frigus , effectus producant; quod explicandae iam caussae referendum est. Frigidas , quae dicuntur, sermentationes suum habere calorem, & esse in re calidas, inde mani se se probatur, quod plurimus, copiosissimus , & calidissimus eκ iis erumpat fumus , ut insigni experimen eo deprehendit Muschembroe ; duo enim thermC me era adhibuit , quorum primum intra liquorum effer
,vescentium mixtionem , secundum intra erumpentem
ex ea fumum collocavit r hocque notabile discrimen animadvertit, quod prio is liquor I x. gradus descendere te per Io. vero in seeundo thermometro ascem, deret . Mixtio ex duabus solummodo salis ammonia ei, & tribus olei vitrioli drachmis constabat . i123. Calidae igitur sunt fermentationes adductae enihilominus thermometri liquor refrigeratur , & de
scendit; quia salinae particulae volati Ies, & subtilib
260쪽
simae servore, & ealore hinc inde agitatae, a te in vicem divisae per vitri poros penetrant , contentum in eo liquorem ingrediuntur, ejus particulas Llutas ct mobiles hamatis , di ramosis cuspidibus prehen dant , detinent , alias in alias contrahunt, & e arctant; imminuto igitur motu sublidunt , refrigerantur, minuitur calor, contrah tur volumen; quid tamen Inde contra propositionem λ126. Λttamen hujusce effectus non quasi per se, sed Circumliantiarum tantum ratione a calore efficitur . Per te enim omnis calor movet , rarefacit , dissolvit aiunt tamen corpora, quorum partes ea donantur fi Sura , textura, dc ordine, ut a quibusdam caloris. aut ignis particulis , a quibus pervaduntur, detinean Lur, ac implicentur: ipsumque eorpus eo aguletur eccontrahatur et hare tamen contractio , & coagulatio non est aucti frigoris argumentum , ut visitur in Ovialbum ine & aliis similibus , ut obiter hanc etiam difficultatem expediamus γ', quod antea liquidum , calori applieatum ipso calore concrescit, ob eandem, quam modo dedimus, rationem. Unde licet illa sit Caloris, & ignis propria lex, ut ealescentia & dila tentur , & lolvantur ; sua tamen legi exe eptio. Per ese quidem calor solvit eorpora ; nisi tali figura praeditae sint partes, aliae in alias ineurrentes, ut eπincurtu, & mixtione tenaciter secum ipsis eatenen
I 27. IV. Si ea lor in praefato motu consistit ἰ omnia corpo ia dura dissolventur, dum e lescunt . ne que enim fusio aliud est , nisi durae massae divitio, re intestinus iniensibilium ejus particularum motus tplurima sunt corpora , ut metalla v. gr. quae licet maxime calescant, & ignescant, non tamen solvuntur. Resp. Ignem , & calorem ad eorporum fusionem tendere, non semper assequi r tenaeius enim & fomeius aliquando suae ab invieem separationi resistunt particulae, quam ut a sublecto calore possint separari: eum igitur ignescunt , non solidae eorum partes, sed contenta in ipsoriam poris materia vehementissime agitatur, & fortissime parietes impellit, & concutit . Immitte in frigidam aquam ferrum , aut quod Ctimque metallum candens r aquam illi eo effervescere, agitari, & calescere deprehendes ; motum autem non communicat, nisi eo donetur eorpus r sed tamen me Mont. Pbil. Tom. V. R t