장음표시 사용
281쪽
π mii istam Divamno : aquam statim frigescere deprehendimas . Ipsemet Dieitar , ετ sales liquoritas immissi
eos in glaζiem vertunt . Ea item Ioca sunt prae aliis frigidiora , quae copiosiori nitro abundant. Nitrosi sc sicei parriculae hamatae , oe ramosae minuri mas aquae,aar iiquoris cujuscumque partes motu intestino agitaras detinens , ct catenanr r in romum proinde earum m tum perturbant, ct minuunt, eas in ad quietem redutiant, hoc es, ratorem destruunt, foteus eniciunt. Et bine es , quod ii venii , qui ab alit is monti--s nive coopertit , ab iis , qui pIurimo abundans
333. Aquae frigidae, aut tepidae balneo immoderatus Noris rator imminuitur, re ad ustam addueitur temperiem ς π inaee est , quod homines ratione ima , kne omi e temporas experientia edocti , ad recuperanaam , uri servandam valetudisem balneorum afum ad hibent. Si exum aqua si corpore calidior , cujus poros recludit, o dilatat ; per eos eo pacto apertos plures e corpore erumpunt spiritus , immoderati caloris principium aut pabulum o niιros etiam balnei spirituι -- gre inmur , qui perturbatam animalium spirituum m sum olorem arremperant. Quod se aqua fit eοπο-- frigidior ς massa sanguinis , spiritus animates , rem galea majori, quam aquae partes , moria agitatae, b jae in m lux partem in aquam transferunt, de suo amitrant , inrernus ignis copiosior , aut magis agitatus , quam in aqua in illam di fandisur e temperatiorique proinde ealore gaudeι corpus.
Iabia , manus , aures, re aliae humani corporrs extremitares ambienti aeri expositae frigore dehiscunt , reper multiplices hiatus DiiDunt e quod contra frigoris
narων- esse vide e : eo enim potius contrabuntur, quam dilatantve corpora . Frigore quidem primo con 'ingitur oris , auriumque , manuum , ct tabiorum
extremi ater , atque super ies ; subterfuentis fangui nis , re is rituum impeditur cursus. Hujusmodi hum
282쪽
res a libera circulatione impediti , ct issenti fermen-rantur , fermentasione pus rescaeni: inclutae in illis aeris particulae amigam libertatem recuperant , in maiores moleculas confantur ἔ π elaterii viribus , atque sese inlatandi conatu flbras rumpunt , cutem dehiscere coingunt , ut majorem ιn libertatem reflituantur . Eadem de causa arbores, ct frutices nimio frigore in extremι latibus concretae in plures subinde , b praegrandes mas fatiscunt: vehementi enim frigore nimium constringuntur arborum extremitates, o cortices ; unde inciusae aeris particulae nimium compressae fortiorem acquirunt
ei icitatem , qua amplas sibi ad egredienaum faciunt vias , extremas scilicet arboris partes , ct corticem hat illae rumpendo , separando , dividendo .
179. Hic tamen in curiosorum gratiam , ω utilis rem omiιtendum non es communa in septentrionalibias regionibus malo praesens remedium , licet paradoxum videatur . In provinciis prope polum jacentibus , Laponia, Siberia, o aliis rarum non es, exiremos manuum di gitorum articulos, brachia interdum integra , nares , aures ob nimium frigus congelari. ct a reliquo corpore non citra vitae atiquando periculum se se , tamquam glacies , rumpendo separari . Communi malo remedium
es , concretas frigore partes intra frigidissemam aquam
mittere , aut urve cooperrre : eo Iciliceι pacto sanguinis, spirituumque animalium solvitur gelu , redintegrataque humorum circulatione ad functiones auimales obeundas intermortua jam membra apta iterum evadant . Paradoxi remedii causa , er virtus ea GD videtur ; quia
nitrosi spiritur , quorum ope , o plexu sanguis , oque
humores modo supra explicaro concreverant , ab aqua , ct nive imbibuntur, ρο solυuntur; neque amplius naturales ad circulandam vias sangMini occludunt.
I8o. Olera , arborum fores , ct teneri fructus , vinearum palmites, parvi , tenerique racemi , π id genus aha magno ingruente frigore marces ηι , qu Fab Une corriperentur , aduruntur . Intento enim frigore rigescuns, εν gelascum tenerae fibrae ; frigore crem prae interfluentes succos detinent, s in glaciem item verrunt . intento postea , ct repentino succedente calore , interclusus parvis in cellulis aer rares,t; sique, ni ,
283쪽
. rarefunt etiam succi, cellularumque parietes , tene. was scilicet fibras , o minutissimos canales dissindunt: canalibus autem contoriis, disrupιis , fibris ui sectis,
succoriam atrractio , π circulatio , atque nutritio impe-ὐιώr e marcescere igitur fores , contrahi, rarescere necesse est. φά modi igitur essectus intenso calori ad magnum frigus supervenienti τribui potius debet , quam frigori: s enim intentum frigus moderatus calor excipiat, ut liquescens paulatim succus occlusos canales len- se recludat; nihil mali 'mendum es ; soluto enim pau-ιatim gelu . revirescunt iterum fores . Igi. Contra hactenus dicta sequentia opponi videntur . I. Ventus a septentrionali regione spirans in tota
Lusitania , ct aliis passim regnis , ct praυinciis est maxime violentus , magnoque cierur motu , ct aerem s cum rapiι ; es tamen maxime frigidus e frigus igitur flare potes cum violento partium motu . Respondeo , magno cietur motu , quo ab uno ad alium locum distiam ingentes aeris massae , vel etiam tractus transferantur: non tamen magno cietur motu intestino , . perturbato,
quo sciliceι intensbiles particuli aliae in alias incurrant , . sese versus omnes partes impellant. In secundo autem , non in primo motu frigus consistere diximus, ct probavimus . Adde , quod venιus ab arctico spirans parυas secum glaciei particulas afri , quibus etiam frigoris intensitatem in Iese auget. I 82. II. Frigus corpora potius dilatat , quam in mianorem conιrabaι molem 2 Periculo saepius facto a Domino Hiighens , Μ ariolte sa) , ct a plurimis Regii Academiae sociis b) tubi ferret , aut aenei quatuor limneis cras bermetice utrimque claust , aqua pleni , vehementi frigori exposti magno cum strepitu sunt dif pii , notabili aperta fissura et quod interiori aquae ob ni-mιam frigoris intensitatem , dum in glaciem verteretur, dilatatae tribuendum es . Hoc argumentum idem feres, atque aliud , quod paulo ante exposuimus ; quare simili ratione est solvendum . I 83. Respondeo: Hujusce pbaenomenon non frigoris , aut aquae, sed latenris intra aquam aeris effiectum esse.
284쪽
Primo enim se in aqua ab aere expurgata periculum flat ; neque tubi , aut caetera vasa bermetice clausa di
Anduntur , neque aqua in glaciem concrescens in majusdsenuitur volumen'. Intra aquam Qualem innumer
pene o in ensibiles aeris bullae delitescunt : 6 modi bullae nimium compressae , a subsdentibus aquae s dum in glaciem vertitur particulIs magna ex parte liberi, aliae ad alias consuunt , sensibilis , m orisque vo- liminis bullas e funa . ut D ile est in aqua in glaciem veria observare. Insensbiles hujusmodi particulae
. um in eundem confluunt locume, CT arcte uirrmque comprimunιur, ,ea elaterii virtute donantur, qua obj ctos suberum parieteso, velut carcerem difffingant,Jut majorem libertatem , oe extensionem acquIrant. I 84. Expostae causae referendum est, quod aqua commcreta majus 1emper/occupet Ipatium , quamis iterum solvatur : ut videre est in phiala in longum collum desinente , st..iqua ad notatam in collo altirudinem ν-pleatur possea vero urbementi aeris frigori exposita mersatur in glaciem . Hinc glacies ex aqua non expurgata concrescens est aqua ipsa levior : s ab aqua ab aere expurgata ess)rmetur erit graviori, quam aqua ς cum ad minus volumen extendatur ; sique proinde den-stor. Porro eam aliquando elaterii intensitatem Di trantur latentes in glacie aeris taliae, ut vel durissima v 1a infingant. 83. Sequens etiam experimensum , alii iam Iuperius relato simile , hucQque dictis non opponitur . Intra flvi
gnantem aquam fr/gidam vitreum vas frigida etiam aqua plenum immiιte , ct intra vas thermomeirum , optum scilicet ad explorandum frigus in rumentum :cum ad frigoris gradum circumfusae aquae proportiona xum liquor in thermometro Iubsederit , accensis carbo ues Inrra flagnantem aquam conjicer liquorem in thesem ometro statim descendere deprehendes sa) , manifestum fritoris efectum , ct indicium . Respondeo : Prius calescit , rarescit , ετ ampliatur,tubus , quam Ddrargirum intra illum contenium : quandiu rgitur non Iaiis caluerit. Ddrargirum , illud magis descendere necesese est. a) Mem. de I' Acad. I7OO. p. II '.
285쪽
De Caloris , ct Fritoris eriterio seu mensura , hoc est m Nermomet is eorum De Qu. Cum ignis & ealor universale sere sit principium, a quo materialia corporum phaen mena, ei lectus , vicissitudo peraguntur e multiplexque caloris 1 radus pro corporum varietate requiratur , ut ipsis ut conserventur , aut mutentur , propriasque functiones edant; pronum inde fuit certam aliquam men
suram quaerere, secundum quam ignis & caloris itatui posset intensitas , ct gradus. Virium eaussae men sura est illius effectust eum igitur inter caloris esse cta primum habeat loeum, re dimensionis sit capax Corporum raritas ; in id tandem cogitando deventum est , ut vitrei instrumenti ope liquoris in illo infuliraritas , raritatis gradus , ct conseque iter caloris intensitas dimetiretur. Utile hoe Physicae caput , cu ius communissimus est usus , hreviter saltem ex μnendum est . ,
387. Corporis densitas es duplex r absoluta, o rela
riva et prima est perfecta plenitudo materiae . hoc est , cum corpus sub proprio volumine tantam habet materiam , quantam habere potest. Densitas relativa scopiosior materiae quantitas , 'b aequali spatio: hoc mo do densum relativum , seu densius eii corpus illud , quod sub aequali volumine, de spatio copiosiorem, quam aliud, quocum consertor , habet materiam . Cum ma teriam, seu massam dico, eam solummodo intelligo, quae est propria ipsius corporis: alio enim sensu om nia corpora sunt aque densa , si nulla admittamus disseminata vacua. 188 Cum materia, quae in corporum potis reperi tur , ad corpora ipsa non spectet, vel nulla plerum que sit, si disseminata Uaeuo admittamus; id corpus erit magis densum , cuius pororum summa minor fue rite Id ex ad veris erit magis rarum , cuius pororis
ivmm1 major fuerit, si atriusque volumen fuerit ae
286쪽
quale . Corporum pori pro ipsorum corporum divertate, & te κtura sunt & numero . & figura , & m snitudine inaequales, atque diversi: erit corpus maioribus poris donatum , quod tamen si alio densus , cujus pori sint minores , sed plures, numero magnitudinem compensante, & exredente. E duobus etiam corporibus; id erit aliquando rarius , quod majores habeat poros , Ad corporum raritatem , & densita tem nihil refert , sint neene vacui corporis pori.
II9. Corporum raritas idem est , atque poro tum summa sub dato volumine . Corpus igitur quodcumque est alio rarius ; si sub aequalibus voluminibus
majorem pororum summam habeat, quam secundum. Raritas idcirco major alitu jus corporis est minor illitis densitas relativa , seu minor poror Um lumma . Raxitas perfecta , seu summa, est impossibilis ; esset corpus si e materia . Corpus dicitur condeosari , cum eadem in ipso mahente materia , ad minus volumeri redigitur. Dicitur vero rarefieri , cum ad majus v lumen distenditur , quin nova illi accedat ejusdem generis materia e liceat hoc per materiam externam in corpus ingressam peragatur.
Im. Raresunt corpora per majdirem Pororum ampli tionem , σut numerum , aut utrumque simul e conde santur per eorumdem pororum contractionem , obfructi
Corpus enim vero quodcumque datum V. gr. digitas cubitus auri, cujus meti numero, aut Capacitate, aut utroque simul de eapite augeantur , pro idubio rares it i cum aucto ejus volumine propria non augeatur materia . Id vero eatenus fere semper fit . Raatenus ei reum stantium Dorporum partieulae, & su
tilia ramenta in corpus agunt, illius poros ingrediuntur, hinc inde diducunt, & dilatant , vel novas sibi per medium ipsum eorpus aperiunt vias. Quod si hujusmodi particulae extensae, sese ab iis carceribus liberent, di poros egrediantur, quin aliae in earum locum sue cedant; rarefacti corporis partes , extremitates , &
287쪽
pororum ipsorum parietes in evacuatos lain poros proprio pondere relabuntur ; contrahuntur , vel minuuntur ipsa foramina ; iubsidunt partes , , diducti modo parietes a i l in alios recumbunt, totumque Corinpus evadit densius . Hoc autem pacto rarescere , aut condensari corpora , nullus inficiatur: rem praeterea docet experientia . Notissimum est , corpus igni a motum, & ab actione ignis incalescens sensim dilatari a jus poros ab igneis particulis impetu hue illuc immissis recludi, totumque deinde corpus in majus volumen extendi e circumstantium etiam corporum, aut aeris humor effectus producit non dissimiles. xyr. Corpora elastica ab externa caussa compressa. aut diducta , cum sibi ipsis postea re icta ex elaterii viribus restituantur et ob easdem etiam Vires rar sciant, aut addensantur. In reliquis corporibus, potissimum vero . in omnibus suidis , cum rarescunt , aut condensantur , argumentum id est effectus &inensura aucti, aut imminuti caloris . Liquores intra vitreos tubos contenti ab ea una caussa dilatantve . In thermometri inventionem 1 ponte haec mentem de
I91. Quoniam frigore densantur corpora , fluida potissimum , & imprimis aer , calore autem expanduntur ; neque tactus ope dignosci exacte potest , ad quos frigoris, & caloris gradus corpora ascenderint; Instrumenta aliqua meditati sunt philosophi , quibus citra erroris periculum caloris,& frigoris decrementum, dc intentionis gradus dignoscere iacile possent,& ea in humanos usus convertere. Ipsa vero instrumenta ex peculiari , ad quem serviunt , fine Thesemometra , seu Tbermos copia nuncupantur . Sunt ea multiplicis seneris , & sormae , dc perfectionis etiam variae , pro diversis eorum , qui ea invenere, ingenio , re indole. Quas enim sunt primo inventa , ut humanarum rerum fert conditio , & pluribus erroribus obnoxia , ct prorsus inutilia esse usus comprobavit. Sunt igitur Tbernometra apta ad caloris ,
288쪽
rigoris gradum , incrementum , ct intensionem dignoscendum instrumenta .
Cum aer omnium corporum facillime ob mutatum calorem rarescat, sitque continuis raritatis ,re censitatis variationibus maxime obnoxius , ut ille
dignoseendo scaloris , ct frigoris discrimini in serviret,
sequens Thormometrum exeogitavit Drubelius r Sit tubus vitreus ABC superne in sphaeram vitream cavam desinens s fig. x . deorsuin autem in Α apertus , & in vas item apertum A , in quo fluidum aliquod ex illat , immittatur. Anthliae pneumaticae ope aliquid aeris ab sphaera C prius extrahatur: tum fiat, ut ri quor stagnans Α aliquantulum per AB ad B v.g. ascendat , ad eamque altitudinem sistat r quamprimum igitur augeatur ealor, illico internus aer , in sphaera C inclusus , incalescens dilatabitur; cum autem dilatari non possit , quin per tubum Cis deorium extendatur , fluidumque deprimat ; ab eo tubo Ii qum rem versus A detrudit , & eo magis descendere cogit , quo major fuerit calor , & consequenter interni aeris rarefactio. Si igitur in tubo CB notetur punctum , ad quod descendit liquor intensissimo aesta. tis calore, vel intra ebullientem aquam immissus; aliudque insuper punctum notes , ad quod intra glaciem ascendit liquor; maximi caloris, & frigoris habebis indices r spatium inter utramque notam medium in aequales partes divisum caloris, aut frigoris monstrabit gradus.19 . Hujusmodi thermometrum multiplici de capite rejicitur tamquam inutile : primo enim etiam liquor in vase aperto A calore dilatatur , & per tu-bum ascendit , aeremque impedit . ne in tubo secundum caloris gradus rare fiat . a. Vario etiam Et mosphaerae ponderi , & inconstanti gravitati subest fluidum Α , unde multoties fiet , ut aer C maximo aseficiatur calore , & rarescere , & deorsum nitatur extendi , eum atmosphaerae pondus sensibiliter auctum liquorem per tubum AB magnopere urgeat, & actionem aeris insigniter impediat : unde etiam minorem, quam reapse sit , caloris gradum monstrabit . Pluri-
289쪽
bus aliis eapitibus , quae praetermitto , descriptum mDodo thermometrum merito rejicitur .
I s. Aeademiet Florentini, perspectis , quae modo
retulimus, prioris thermo metri vitiis, aliud excogiis arunt . illo quidem longe perrectius , suis tamen defectibus obnoxium . Spaerae vitreae A hermetice infrimque clausae communicaris tubus B committitur
superiori parte apertus . In in eram de uide & tuburuusque ad quamdam altitudinem AB caelo maxime temoperato rubrum spiritum vini infundunt, qui facillime ea Iore dilatatur, aptusque proinde est ad minimas etiam caloris mutationes indicandas . Tum vero tabum ex superiori parte C hermetice claudurit . Inurumentum ita paratum tabulae assigunt ; illudque tabulas affixum ex puncto B incipiendo , sursum &deorsum in partes aequales dividunt , ad maximos , medios , minimos ea lotis & frigoris gradus indicandos. Huiusmodi divisio in charta tabulae conglutiria ta , & tubo apposita notatur . Liquore ad A sistente, temperatus est ealor: si deorsum contractus descen dit , imminuti ea loris, ct frigoris aucti indicium est contra vero si sursum ascendat vini spiritus fig.ns. I96. Hoc etiam thermoseopium suos patitur deiectus r 1. Enim spiritus vini , si ineensum sit frigus , quale in regionibus multum septentrionalibus viget , gelaseit , ut non semel in Lapponia experti sunt Le
inde observationibus ineptus e neque enim intensius atmosphaerae frigus, & multo minus intensissima illa,qnae arte aliquando fiunt , explorari possunt . a.
Temperato solummodo dignoscendo , & dimetiendo calori inservit ; nam spiritus vini omnium fluid rum facillime ebullit, fervet , & quam potest maxime rarescit ; diversos igitur caloris gradus , quibus ut alii ebulliant serventes liquores , opus est , h jus thermometri ope dignoseere, de metiri non pos- fumus. 3. Aer in superiore tubi parte relictus frigore etiam densatur . & sursum contrahitur , calore dila a Mauperr. v age au Nora σc
290쪽
dilatatur, deorsum descendit , aleendentemque vivi spiritum retardat, & impedit. Μinus igitur , quam par erat, ut exacte caloris gradus indiearentur , t quor aseendit. Si enim pars tubi BC esset aere vaeva; saei lius multo spiritus vini ascenderet , ct caloris tradus exactius demonstraret. 397. A. ipsa etiam sphaera vitrea, ct tu frigore contrahuntur , calore di, tantur , minusque proinde spiritus vini astendit , quam si eandera semper eaανacitatem haberent. s. Labente etiam tempore vini spiritus plurimum defaecatur, non parum de fila et M sieitate, & liquiditate amittit, aeque gam iacile cain lare rarescit. & dilatatur .
t cir , & instrumentum, quo MN possi , per sinius eo fruatur ; loco spiritus vini hydrargirum adhibetur: quod in glaeiem naturali frigore numquam vertitur φέ artifieiali enim eo jam Petroburgi perventum est , ne i Ilud tandem gelasceret M . Praeterea omnium fiuidorum dissicillime ebullit, re fervet: esque pro- nde ad omnes cum frigoris, tum eatoris gradus dignoscendos , ct dimetiendos aptissimum . Deinde a tequam in tubum infundatur , in derno purgatur aere, quo omnia se alent fluida et ita purgatum facilius detrigoris , ct caloris actioni , & viribus cedit . Loeo sphaerae capaeior cylindrus Λ tubo BC hermetice
committitur et eo enam pacto plura thermometra eo
fiet possunt similia, & aequalia ς facilius enim cyli drus cylindro . mam sphaera sphaerae construitur ae
. I 39. Ratio id thermometrum construendi est huiusmodi r vitreo instrumento parato , Dex aperturam C in tubum & cylindrum tantum hydrargiri insunditur , quoad thermo metro nive circumdato hydrau- girum ad quartam tubi partem pertingat . & confi- stat. Eiusmodi igitur punctum B naturale frigus glaeiei & nivis indieat, & numero 32 notatur . Therinmometrum deinde in aquam ebullientem immittitur;