장음표시 사용
271쪽
imen rem , aut remissiorem applicetur ignem . tinis enim vel mediocriter intecus aquam ita agitat, iv d , impellis, movet, viamque μοι intra illam Ita αρ ris , ωι, major licet o tutensior appliceιur ignis aut c tor . omnes tamen inius particulae per apertos jam canales facile erumpant , quin no υas sibi vias facere , no-mumqur motum imprimere M opus . Vide , quae incimus , cum de aqua disserimus .r so. Vos ipsius supra ignem impositi, σ aqua repti.
tr fundus non eodem modo asscitur remper . Aqua ad
ebullitionem usque cate1cente, magis calescit fundus , quam postquam ferveat: extracto deinde ab igne vase, cum primus fervor cessat, magis iterum calesc/ι fundus, quam dum ferveret aqua . Hujusce phaenomeni ratio est; quia igneae parιictili , quamdiu aqua non ferves . infundum potismum agunt. adnituntur , inhaerent: illius scilicet poros ingressae , c aquam 1mpelientes , ab rua ad c inersi , immobili , portlque etiam occlusis in fundum iterum retunduntur, eumque vehementius agitani:
fervente aqua . apertisque iam , . in fundo . GT per
aquam poris , facilius per eam penetrant, ab eaque erumpunt , ad fundum non reversurae: quamprimum Minde
cesset fervor , perturbata 31erum pororum , O viarum aispositione , i ad fundum iιerum reruMuntur , eumque fortiter iterum exagitant, utrimque concutiunι, . M- dentiori a ciunι caure,
De Frigore , seu Statu Corporum calori Opposio. III. Frigus opposita ea lori qualitas, animae sensus,
a ut status corporum, vel est ab olutum . ut dicitur , vel relativum, seu minor ea loret utrumque sensuum ministerio , & ex pluribus etiam e flectibus agnosci. mus. Veteres Peripatetiei illud esse existimabant qualitatem ab omni subitantia , & modo distinctam. Sunt recentiores , qui cum Leucippo , Democrito , Epicure hane rerum qualitatem in quibusdam atomis , seu particulis salinis cuminatae figurae consistere autumant , & propugnant. Cartesus tamen , Cartesiani ,& plures deinde nulli systemati addicti , eam quali ratem calori oppositam per insens bilium partium
272쪽
quietem , ut ea lorem per intestinum earumdem metpartium motum explieant .asa. Frigus , ut de calore diximus, distinguere, dcconliderare oportet in an ma , in corpore animato , in corporibus externis non animatis . In anima est doloris, aut gaudii sensus , qui ob praesentem cor pinris statum in anima tune elieitur secundum legem commercii inter corpus , & animam . In corpor bus
vero animatis , aut in animatis est aliquid physienm materiale . In iis distinguere est status eorporum frigidorum, seu essectus aut phaenomena in iis observa ta, & hujusmodi statuum , seu effectuum caussam . Postrema haec, qualis eumque tandem statuatur, ma teriale frigus proprie dictum nuncupari debet: & quid illud si , quibusve legibus agat , examinari, atque definiri . Ille vero animae sensus in homine rigenteirigus generatim proprie nuncupatur; de quo impraesentiarum non est nobis sermo.
II 3 Corpus quodcumque animatum , aut inanime diacitur , er est frigidum, cum iniensibiles ejus partes ru'ser se quiescunt , atque ad intestinum motum , congela tione aliqua impediuntur.
Co: pus ejuimodi ita frigidum esse dico, ut neque frigidi gradum, neque frigoris caussam definiam; ha- tim)que, dc qualitatem intelligam ab animi dolore . seu frigore 'in anima distinctam . Is tamen dolor ab
animato corpore ita ass cto consequeretur . Propos
tionem ita explieatam suadent sequentia . Calidum procul dubio est corpus , cujus iniensibiles parti uiae intestino cientur motu r id igitur , cujus partes non modo quiescunt , sed ad illum praeterea motum stini cateriatione impeditae , in statu existit ealidi eor' ris flatui contrario , qualis tantum est status fritidi a sq. a. Id etiam mos doe et eontinua in nobismetipsis experientia. Numqu m sanguis , eaeterique humores vehementius in vasis motu intestino agitantur. quin intensius nos etiam ea leseere sentiamus e num quam ex adverso motum illum remittere, parte aliqua corporis cessare , eamdemque gelascere animadvertimus, quin per eos deni etiam remittentis motus,
273쪽
S ereseentis congelationis gradus corpus sensim tra-g scere ex mole uo sensu non experiamur . Primum quidem aestate intra balnea, in vaporariis , aut noste ivturnum violentum motum e secundum dura hye
rs s. Duo eum statum corporum constituunt , par tium insensibilium quies, de major minorve illarum congelario: primum , si particularum inertiam excitias, est aliquid negativum , intestini motus , seu cacris desectus. secundum vero est phνficus causiae rea lis effectus. Utrumque suam habet caussam e partium quies is nis elementaris non amplius exeitati, in te sint motus deficientis effectus est , de consequentia . Congelatio ab hamatis nitri, & salium particulis prinvenit . Uterque etiam ille effectus insimul existens frigidum corpus constituit eius modique est noster in
minum , caelarorumque animantium status , cum do. lorem illum sentimus, frigus vulgo nuncup tum .
II 6. Aliquae ne tamen iam petat eunt nossri eolporis partes , cum frigus sentimus 3 Id nequaquam mirabe ris , si animadvertas sequentia . 1. Λ summa , aut persecta partium omnium congelatione ad pii trium illius terminum sensibilem infiniti fere sunt gradus . crescit illa aut decrescit ex numero partium conc e scentium , crescente, aut decrescente , & ex vinculorum intensitate . a. Praesens semper calor, seu momtu intestinus in corporibus animatis opus est , ne vi scosae alias eorum partes mutuis vinculis ea tenentur, di gelascant . Praesentes semper sunt congelationis cεussae et earumque actionem a prae tui semper calore impediri opus est. cnia igitur ratione hic remittat, illa statim incipiet, 1eu potius intendetur. Subtilissi mas fi arum ramos per se semper viscosos , quam primum non 3gitentur, conerescere iacillimum est , dc necesiaria remittentis, aut cessantis caloris consequentia .
Is 7. Nullum in natura eorpus agnosco, in quo pu-r illa insensibilium particularum quies existat sine ulla earumdem catenatione , seu eongelatione . Qua rere igitur superauit , sit necne frigidam corpus illud, cujus particulae iniensibiles citra ullam catenationem aliae alii 4 gppositae quiescerent . Corpus in hujusmodi hypothesi consideratam 3. non esset ca Iidum. nesativum haberet frigus. 3. qsset praeterea
274쪽
aliquo etiam reali frigore ex inertia partium motu restantium derivante praeditum.
133. caussa Hysca ejus flatur, in quo crepus est re uisur frigidum , seu quae iniens iles eius panicui
Enim vero cum cinnus quodcumque antea ex inmaestino motu calidum siue se it , motumque & scium sinnem partium amittit ἔ a,iqua est novi hujulee sta. tua caussa physica . Haec vero illa erit, a qua ppreticulae a motu detineantur . tedentur . implicentur ealiud in naturo non agnoscimus , a quibus haee pera gantur, nisi salinas ut M . nirrcisas , & similes alias ramosas particulas, ipsorum corporum proprias . autia illa introductas . Hae scilicet sunt caume semper dc ubique praesentes ἔ cum Iate per armosphaeram. αcorpora terres ria di fi undantur: effectui ipsi sunt prinportionales , eum semper comitantur . filiusque aec dentia , & phaenomena explicant. Hae una sane ratione liquores antea tepidos, aut calidos quotidie re- iris eramus, aut congelamus: eas nurosas particulas in liquorem introducendo 1 ture illi eo ac per liqui dam massam distribuantur , motus intermittere, Par tes grandescere , ct gelascere incipiunt. asy. Et hine etiam illud est explicatum iam supra phaenomenon admirapione dignum, quod calor prod gat aliquando friguν: seu corpus in frigidi statum adoducat . Praeterea congelatio partium corporis est muΦeua ipsarum catenatio , atque implexio: quam a ra.
mosis, & hamatis particulis se se comprehendentibus esse , ac in Physica generali probavimus , ct satis per se se intelligitur. Inter huiusmodi figurarum partes potissimum loeum habent particu Iae nitri , salium , Ac aliae . opus tamen esse dixi motus intestini de sectum , seu dictas partes vehementi motu intestino
non moveri. Eo enim motu axitatae ea lorem etiam
ipsae emetunt . Ex ea lidissimae esse possunt . γεω. Ex 4 ictis, nisi fallor, totam hane quaestionem QIvere possumus . Iterum tamen es distinguendum frigus i iura animam a Digere extra animam. Pona
275쪽
mus e X. gr. corpus nostrum nocte hyberna aperto aemri expositum esse , sensimque , ut fit , dc paulatim rigere . Quid in corporibus externis , ct circumambiente aere, quid in nostromet corpore, quid in anima fit λ Defieiente igne elementari , & mixto , qui sunt & motus, & motuum caui a s deficiente etiam calore sensibili , qui est modica ignis elementaris , di mixti quantitas , & modici etiam intestini motus
causa , Circumpositorum corporum partes motum amittunt: aliae supra alias subsidunt : seeum ipsis obpeculiares figiatras implicantur: a particulis salinis irretiuntur . pori constringuntur , volumen corporis misnuitur , illius qua partes magis vel minus prehensae .& irretitae, magis, vel minus etiam gelascunt. Aercircumstans maxima volatilium talium , nitri vero potissimum , partieularum vi abundat , ea idemque
Particulas tamquam commune Vehiculum circumpo
sitis corporibus communicat . Hoc illud est , quod frigescentibus corporibus aecidit , & quod vocamus frigus in corporibus inanimatis . seu extra animam et idque ipsum vocari potest peculiaris corporum status . In hoe vero duo distinguenda sunt , quies nimirum , dc implicatio particularum corporis: & h jusce quietis, aut implicationis , congelationisque causa . Seeundum hoc in defectu ignis , aut caloris , &in patriculis ipsis salinis consistit, atque frigoris causa existit: primum illud huiusce causae enectus existit . I 6 I. Parti eulae insuper nostri eorporis ob easdem caulas quiescunt , irretiuntur , & eonglaciari incipiunt . Id ipsum est frigus in corpore, seu causa sensus frigoris in anima. Conglaciatis corporis partibus, Puta nervis, fibris, nascitur in anima dolor, seu incommodus quidam sensus . & perceptio , quam frigus in anima nuncupamus . Facta vero jam aliqua partium corporis congelatione , facile concipies , quo pacto enascatur animae dolor ; si animadvertas , eo in statu impeditum ex parte esse spirituum animalium motum; animae & eorporis commereium diffiei-lius peragi, subtilissimos nervorum ramos , dc fibras flexibilitatem amittere; fieri ad motum ineptas, famelle in partibus ipsis minimis fractiones quasdam accidere, doloris ei tra dubium caulas .
asa. Tria igitur habes inter se distincta, quae &
276쪽
voeari a te possunt , & vulgo nuncupantur frigus :molestum in anima dolorem e intestim motus , seu caloris defectum , & inceptam congelationem partium : utriusque caussam. Singula haec seorsim , aut simul loquendo saepe intelligimus . Cum asperum , frigidumque aerem, diem , anni tempus esse audis , aut a stirmas: frigus sere intelligimus in tertio sensu usurpatum: nonnumquam etiam in secundo. Primum sere sensum significamus , cum frigore rigere queri
Is 3. Quod eumque ex his tribus stigoris nomine intelligas ; satis per se liquet, phvsicam hanc qualitatem non esse purum caloris desectum , seu negationem . Physicorum enim defectuum , aut statuum . quales proculdubio frigoris sunt , physica etiam est caussa. Eorum effectuum praecipuos modo attingemus, ut a posita jam caussa deducamus: ab iisque ulterius explicabitur , dc confirmabitur asserta hucusque doctrina .
I 64. I. Dum congelatur aqua, ae proinde frigescit; maius acquirit volumen . Quanam ratione eo aquae statu res peragitur Respondeo: Intumescere , seu augeri concrescentis aquae volumen ob plurimas aeris bullas, quae in frigescente aqua compinguntur,& remanent, ut superius diximus . At, inquis, plu'rimae e glacie evaporationes , & halitus erumpunt, quos, cum fluidi sint , perturbate moveri necesse est: ergo internae glaciei partes etiam cientur motu: est tamen glacies frigida , ergo frigus cum insensibilium rarticularum motu cohaeret . Respondeo : Aliquem intestinum motum in aliquibus glaciei partibus , aliquemque proinde calorem existere , perius probavimus : licet hujusmodi motus non liquiditatis , sed caloris proprius sit. Iss. II. Cum frigescens aqua congelatur ἰ tanta vi intumescit, & dilatari nititur; ut nisi.id libere possit emeere, fortissima etiam vasa dilatari impedientia disrumpantur, & in frusta dissiliant . Unde autem ejusmodi aquae vis provenit λ Eam esse aquae ingeni tam , nec nisi a calore impediri λ ealescens enim aqua dissolvitur e dissoluta ea virtute destituitur. Ex Mont. Phil. Tom. V. S alia
277쪽
alia tamen parte qui fieri , intelligive potest , quo
modo calor, hoc est, intestinus particularum motus, eam vim des mare valeat /Quaenam tantae rei caussa Z Respondeo, phaenomeni circumstantiis diligenter examinatis, aliisque rejectis caussis, id unum superis est, ut ejusmodi effectus & bullarum aeris elaterici, dc partium figurae , rigiditati, duritiei, firmitati tribuatur. Equidem aqua aere expurgata conc Iescens , neque dilatatur, neque vasa diffringit sa).I66. III. Experimentum celeberrimum Florentiae saepius pari semper successu repetitum secundum aD sertas caussas explicatur. Rei summa est, quod sicut radii luminis aut ignis in speculum causticum incidentes, ad illiusque focum reflexi , thermomatri in soco positi liquorem rate faciunt, & calefaciunt, ita si flammae loco ponatur glacies , aut nix thermo metri in soco existentis liquor frigescit , condensa tur, & descendit . Sicut igitur primum fit per ignea rum particularum a speculo ad secum reflexatum inmissionem , ita etiam secundum per particulast num
Ex dictis etiam saei te statues, quid rei quonam discrimine distinguantur rigus absolutum, ut dicitur, & frigus relativum . Primum duo significat is
a. summum frigus , quale forsan non existit in nam tura . Id vero esset perfectae insensibilium partium quies , dc summa earum congelatio/hoc est, plus cta exclusio caloris , dc summum illius impedimentum. Σ. Μagnam quamcumque frigoris intensitatem o Hac tamen dicitur etiam frigus relativum et quo nomin potissimum intelligimus excessum intensitatis frigoris in uno corpore ad aliud comparato . Hoc unum re lativum frigus in natura agnoscimus: quo sane , cum
infinitos habere possit intensitatis gradus , quod libellcorpus dc frigidom, Ac calidum dieitur , cum ad diversa corpora comparaturis
278쪽
ό8. Corpora plurima aete frigent , quae . speRata
eorum indole , sunt calidas aliqua ex adverso Gient. qnae ex tua peculiari natura , seu partium constitutione , & figura sunt frigida . primi generis ea sum, quae plurimas primigenii, & elementaris ea loris par titulas intra sese continent , implexas tamen, di mo-eti destitutas ἰ vel i: s constant particulis , quae ob so- Iiditatem figuram , texturam sunt facile mobiles ἐsed a ramosis quibusdam spiritibus extrinsecus advenientibus implicantur , & ad motum impediuntur . Hujusmodi sunt plutima , quibus utimur , alimenta .r 9. Ad seeundum genus ea spectant , quorum insensibiles particulae , dc elementa ob figuram ramosam , tortuosam, scabram sunt ad motum inepta , desaeillime ad quietem reducuntur e vel etiam ea , qua plurimo nitro, de sale abundant. Duplex enim hieeorporum ordo , dum violenter ab externa pausa ad intestinum motum concitat ut , calet ; sed ea causa amota , si libere sibi permittantur , motu intestino in alia corpora translato, frie escunt; cum ad quietem, vel minorem motum eorum partes reducantur. s.
Aliqua frigoris phaenomena , causa , Ac Propeietates.
17α praecipuae frigoris premistates numerantur u suor e ad frigi riam eo orum con actum frigoria se
sum in nobis experrmur e minuitur corporum motaet ι
eorumque paries condensantur; neque faciis di ausur, aut in vapores abeuns: ipsa etiam sorpora frigore dae rescians . Primum sit . quia frigidi torporis , manai v. g. calidae applicati , partes rusegrnum manus nostrae pari/um mosum 'unt, aut imminuua ι , o in sese κροcipiunt et anima igitur Imminusum in in Aus mosam . ct catorem percipiens frigoris experitur sensum .s7 r. secundum : Calescensis corporis μνi ca - - phantur : rutus etiam particulae a se mutire ob intesti
279쪽
cem angulis, Cr cuspidibus impetunt, expellunt , sep rant , uι est ex Ie notum : Intesino mo u cessante , pori refinguntur , particuli etiam congruentibus faciebus , re Iibi invicem appositi Iubsidunt ό corpusque ad
I 2. Tertium , O suartum pari ratisne funt , reexplicantur e cum paries subsidentes secum ipsis impli-eentur : longe dissicιlius eυοlare possunt , cum re minus patentes sens pora , o alii ab aliis detineantur. Ex eadem etiam subsidentium particularam catenatione , crmutua adhaesione corporum firmitas , oe darities oriuntur , us suis in locis explicavimus.
I 33. Hinc frigore confeκvantur corpora a corruptione, F putredine immunia , puta carnes , pisces, olera , ar borum fructus , ct id genus atra : quae dissicilius aes a te , quam D. me . cairaetori, quam frigidiori climate a putredine servantur immunia, ut quotidiana nos docci experiensia . Loca sciliceν Iunt, in quibus porcinae , aliique carnes nullo sale adhibito per plurimos dies , O menses in cellis penuariis servantur . Me etiam rem
prorsus Angularem legisse memini a variis scriptoribus relatam , apud quos sis Mes , insularum Scottae a septentrione adjacentium babitatores , posteros suos vita functos intra tellurem nequaquam sepelirer sed eos d serto quodam ct sacro genti lecessu secundum familiarum , consanguinitat s ordinem dii nunt in series atque annivenaria quadam die religrose inυssunt, pitFque taί mis parentant . Aliquid eriam simile de Me-x canis principibus , dum Mexicanum 'eιis imperium , Hispani scriptores sa) ; de AEtntiis Regibus alii refe
I7 . Horum autem ratio es e quia frigore circa seipsos addensatae retinentur partes r motus iste in D s impeditur . Sine eo motu nulla fit fermentario , necessaria ad corruptionem conditis. Eadem de caussa subtiles comporis spiritur mutuis rigentium partium vinculis impe diti, neque a sorpore exspiranι , neque ad motum ex
280쪽
ciιatur e integra perinde coνpora servantur nulli comrupitoni obnoxia ..Hac enim ratione marcescunt . σcorrumpuntur corporari: in ι imae eorum partes , si Io Dda junt , solvuntur ι quod quidem interna potio mum fermentatione peragitur . Partibus Iolutis , ID illior corporis substantia , spiritus , tales volatiles acetis ibus partibus liberae , ab igne elementari acti , rarefactaeiIursum in aerem exbalantur. . Iis Οι- ritibus a corpore in partes soluto exhalatis , crassior ejus materra tantum remanet , Iese undequaque rupta catenatione solvens , o ingratum ex se se odorem si plurimum distrindens . Omnia autem calore, θος es ,rntestino motu , π ignis Hementaris explicatione peraguntur : frigore igitur, ct congelasioue haec omnia Impedientibus rntura servari debent corpora . Exposita superius putrefactionis causa modus rem totam confr-mant . Mirum proinde non est , fl alicubi tres , aliis in locis quatuor, in aliis quinque dies effluere opus sit, uscarnes sale non conditae putrescant . In bis tamen ad mariam Ipsarum carnium , fructuumque fructuram attendere necesse est.
7s. AE imo tempore calidioribus climatibus ope falis
communis carnes Cy quamplurima alia a corruptione
servantur immunia et particulae enim salinae angulosae , cuspidari , ramosae per carnium poros ingressae parietes hinc inde aretis vinculis prehendunt , secum sem com mittunt , ad quietem reducunt ἱ fermentationem proin iae impediunt , a corruptione servant immunia . Eo igitur copiosiorem Ialem adbiberi oportri , quo major fuerit caloris intensitas, aut climatis ardor . Humori etiam in causa ess , ut carneι , pisces , oe id genus alia putrescans: bumore Iales Iolvuntur , intimaeque partes
ab iis vinculis liberi fermentationi , o corruptioni
176. cum prima , o praecipua caussa flatus corporis frigidi μι Diritus salini , θ. nitro ἔ eorum posissimum
ope frigescunt corpora, o liquores praeterea in glaciem vertuntur . Equidem se intra aquam calidam , tepidam, aut temperatam Ialem Oommunem , amoniacum, uitruma