장음표시 사용
261쪽
aia. v. Tandem pericula saepiuε facto a Musebeum
compertum est, in pluribus diversorum liqv mmo, mixturis c3lorem insigniter fuisse auctum, nullo intemno motu observato et sit pro millibus unum e tribus olei vitrioli drachmis p r aquae pluviae affusa fruit copia e Nullus ea in mixtione servor observari. Uri immeria tamen in ea thei mometri liquor a 48. ad y I. Madum ascendit dc similiter in aliis plurimine ergo sine ullo motu est e lor . Resp. sine ullo parotion sensibilium , dc quae observari possint , motia stat eglor: non vero sine ullo p*rtium in lenii bilirum motu . Primus, non secundus motus deprehendi semitibua potest : primum item, non secundum, in prandis bis observationibus desiderari, deprehendere tantum possumM . ι
calor in suima es quidam doloris. gaudii seniss , ας perceptio : calor in corpore es intensor . vel
remissior ejus paritum , puta , nemorum , Fbromm,mu scutorum motus ope Dirimum animalium auctus , commmynicatur , .er ιυ cius e causa vero huiusce motus .
seu infor tr is corpore , oe se os in anima suns paria culae ignis elementaris per coetus ipsum d ad tum eνρισις; vel aliquid illius intestat, re mi, rarii particularum motus, qui, se nimium intenderetur,unem mixtum e Gras. Prima piopolitionis pars satis paeter ex iis . quae diximus, cum quAlit 3 tum perceptiones in anima, seur rionem , qu3 anima qualit axes percipiat . expotui. mus ε .aῖα oliae dirae partes ex distis hactenus sum pro lux m msessae. Porro si divertiis status corporis humani ab intensissimo frigore ad inlepsissimum calorem . seu ignem sensim transeuntis consideremus ;rem ipsam observando, vel ex iam experiendo .& semtiendo confirmabimus. Corpori frigorae xigentis par
262쪽
i es prorsus hebetes, & inertes corripiuntur amisso que motu concrescunt , & gelascunt: admoto igne ιvel perfricto, concusso, agitatoque corpore , primus iensim membrotum torpor minuitur, partibusque cor poris paulatim excitatis , & sese movere incipientibus, gaudii in anima sensus incipit. Igne tamen vel nimium , vel diuturnius admoto, & agente , vel Vio lenta etiam corporis agitatione , frictione i atque m tu per longius , quam par est, tempus continuato , nimium etiam in sentibiles nostii corporis partes agi tantur moventur , pori recludunt ut , sudor erum pit, di incommodum doloris lenium in anima perci pimus a
sunt plurima corpora , quilina in alimentum utimur. quorum quidem temperamentum est calidum , obptu
mun4s . quaε in se continent, elementaria enis particuus: quae , dum intra corpus irretitae latent, εtvit in externa causa excitatae , subsidunt i, neque uI lum interea caloris sensum ex ei tanti illico autem iin stomachum mittuntur, naturali stomachi ea IO- re eτcitatae magnopere calat cune r suntque proin hujuimodi alimenta valetudini aliquando nociva. E aduersa a Iam lunt plurima corpora , maxime calerseentia , aut ealefacta . quae tamen . naturali mrum temperamento spectato , sunt fruida . Linet enim ab externa caussa in eum tale factionis statum adduc ε tur , sibi tamea cummissa io nativum critoris trans
svt. Ejusmodi sunt plurima , quae indicantor, aptat lcribunt ut ad nimium stomachi, dc corporis caturrem temp'randum, remedia; quae utiliora sunt , si calefacta hauriantur. Sit in exemplum aqua comminnis, qua utiti ut e lida , quam si frigida sit. 44 ai-mii calorix remedium inpe utimur. Calore enim a s eatae illius particula, sosa invicem extricant , subii lius dividuntur, hac illac impato propelluntur . iaci lius igitur in stom ehum mistae sanhuinis mas i- scent M i intimas u reconditiores eo poεis venulas, s PO
263쪽
poros, canaliculos tu heunt m a is atra sanguinis resti gerant , igneos spiritus toto corpore distusos secum abripiunt , dc in sudorem versae expellunt. Quae sequuntur , de calore in secundo sensu accepto sunt potissimum intelligenda.
I 33. Intensitas ea loris in quaeumque corporis parte rationem habet compositam eκ densitate, seu ma sis partieularum intestino motu se se moventium , &rapiditate ejusdem intestini motus. Sequitur ex dictis supra , cum de igne disputavimus . In eo erram stat intensatas caloris, in quo stat quantitas motus , qui propriam caloris naturam effieit. Hinc ealidius multo sentitur ferium, quam lignum, ad solem per idem temporis spatium exposita , pro majori in fer ro, quam in ligno partium moventium denssitate.
234. Calor cujuscumque corporis ealidi ex natura re rum communicaιur secunaum ejusdem corporis massam,
o major est massa, seu densitas; major item est motus intestini, & perturbati , hoc est , ea loris quan
titas , aequali motus velocitate utrinque polita : at quo maior est motus quantitas , caeteris paribus, ma pr etiam motus communicatur. ut est ex se notum. ixi , si caetera sint paria , potest enim aliquando rarius corpus, ob majorem illius partieularum motus rapidiatem, intensiorem communicare calorem, quam aliud densus corpus , cujus tamen particulae non ad eo celeriter moveantur . Corporis etiam , cui eo- municatur calor , attendenda est densitas , partium
III. I pia etiam experientia propositionem demons rat. Ferrum candens ligno aequali ardentius , eique applieatum maiorem illi calorem communicat, quam ferro in iisdem ei retim stantiis communicaret lignum ardentius . Similiter deperditur calor in ratione mal sae aut densitatis eius corporis , cui eommuni sttur . Sit vuls re ex mplum : sensibilibus refrigeratur ma-
264쪽
nus , si serrum , quam si lignum.ge qualiter frigi sacontingat , eatenus autem refrigeratur , qua teuus ea lorem suum amittit , & corporibus communicat . Eduobus corporibus homogeneis aequalibus aeque cali dis supra alia aequalia , sed raritate dissimilia corpora impositis, illud plus caloris amittit , quod densiori corpori imponitur . Ratione etiam eadem suade tur veritas , multo enim plures in ferro , quam in ligno partes tangit manus; plures igitur ad motum concitat in serro , quam in lignor at quo plus communicat motus, hoc est , caloris, minus retinet. I 36. Multiplex est propositioni exceptio. I. Rem solum affirmamus de caloris actione in te spectati , re in motu consistentis . 2. Ex corporibus alia aliis facilius ignem, seu calorem recipiunt, transmittunt, illiusque actioni cedunt. Id vero a polorum ratione, a partium tenacitate, a diversa ignis copia pendet. sicut autem diversa corpora diversas etiam igni omponunt res stentias ; ita etiam neque ejusdem admit. tendi ignis sunt capacia , neque idem ad eorum fusionem, aut fervorem est necessarius . Sequentes caloris gradus in diversis corporibus in thermometro Fa renheltiano observantur Re in Therinometro Farenheltiano observata , sequens ratio deprehenditur . Calor aquae incipientis
. . . summi caloris aestivi . . . . . sanguinis in homine sano
. . . Cerae diffluentis . . . .
Spiritus vini rectificati ebullientis Aquae ebullientis
qualia , & inaequaliter calefacta permiscentur ; ita dividitur & sese attemperat calor, ut permixtus liquor remissius uno, intensius alio liquore simplici ea leat . Corpus , seu liquor magis calefactus aliquid δε suo calore amittit, & alteri communieat, divisa se i- Iieet ea loris, ant motus differentia secundum ratio-
265쪽
nem massarum , aut voluminum ad eum modum ,
quo superius disseruimus in lectionibus de motu. Quae enim ibi tradidimus, ad calorem, peculiarem motus speetem, applicanda sunt.
38. calor a corpore calido bine inde infusus decres ι in ratione duplicata νeciproca inflant aruis ab ipso
corpore calido , seu in ratione inmerja quadratorum in flantiarum a corpore. Sit quodcumque corpus calefactum , calorem Circumquaque diffundens ; ejusmodi calor , seu motus per corpora vicina diffunditur , de communicatur in sphaeram ex vi elastica ignis , qua sese diffundere a nititur; illius igitur intensitas decrescit in eadem Tatione , qua augetur spatium, seu corpus sphaericum ,
cui communicaturr eo enim minor est . ec remissior motus , quo majori corpori communieatur: at spatia haec , seu cireumferentiae crescentes sunt inter te i verse, ut quadrata distantiarum , seu radiorum a ce
ero a a calores igitur . in iis superficiebus , seu spatiis diffusi sunt, ut, quadrata di si antiarum a corpore ealido inverse. Corpus calidum supponitur esse ce trum , seu quasi centrum , a quo utrimque diffunditur calor.
339. Licet propositio , ejusque demonstratio in natura Caloris, indole materiae ignis , & legibus communicationis motus innitantur , & ob haec tria pii mei pia ex indole sua secundum assertam rationem di Diundi adnitatur ealor; nihilominus ob impediment rum i equalitatem , & circumstantium corporum naturam , in terrestrium compositorum systemate regu la illa diffusilonus vix umquam ad amussim observabitur. I. Etenim ob circumstantis aeris pressionem , vehementius sursum . quam deorsum , aut in latera diffunditur calor . Facilius enim sursum elevantur particulae ea lidae. Secundo non omnia circumstantia corpora actionem ignis , dc caloris aequaliter admittunt a cum angustiores rarioresque alia prae aliis habeantiaὶ Elem. Geom. n. 182.
266쪽
heant poros , neque eandem , aut similem partium
i o. s. Diffusio illa solum asseritur de motu illo in te itino , caloris proprio , seu particulis ignis Hementaris ad motum.concitatis: seu actionibus ex solo corpo se calefaciente provenientibus et non vero de effectibus in corporibus circumstantibus alio de eapite productis. Corpora enim alia aliis sunt igne magis referta: in alio prae aliis iacilius excitatur resei cir praeterea, quo aestuant corpora. ab interno igne potissimum producitur . Ea propter corpora ab igni remotio: a vehementius saepe , dc citius inealescunt quam proximiora: non eu intentiori ignis externi a
ctione, sed quod internus illius ignis minori actuma
citius, facilius , & vehementius excitetur . q. Tandem vera ibium est regula , comparando sensibiles superficies eum superficiamus e quod si crassiores di profundiores crustas sphaericas cum aliis similibus conaeentricis compares; in majori ratione decrescere de bet calce . Superficies enim , ut quadrata augentur.eorpora tamen similia , ut maifae , hoc est , ut e ubi diametrorum. Iam vero calor in massas, non in fise perficies aSit .
I 3. Duo igitur , os plura sorpora salefacta inqua Aa , ο eadem caloris inten ne praed/νa H eandem , aut aequa ιem distantiam Mndem pro cons sariorem Quod si aliud sit alio intensius intensiorem in ua dum distantia calorem efficiet. Similites quo propius ad corpus calidum accedimus ἰ intensiorem sempes lorem sentimus a cuius quidem augmentum fit le-a udam rationem Madratorum distaratiarum recino ce ; da v.g. ad 4. pedum distan iam caelovem , a quam tuor, esse intentum ἰ ad distantiam a pedum erit calor intensus. ut 16; sunt enim distantiae directe . a: earum quadrata inverse Is , 4 r Haee tamen laeunis auium datas enae icines intelligandae.
267쪽
. Caloris excitatio, effectus & aliqua
142. Eodem prorsus modo excitatur ignis , calor , com eadem utriusque si nataera ; sedem etiam utriusque sunt effectus, boc uno di eri-ne , quod sensibili
res ru gne, quam in calore exsant . suae uitu Iupra de rine retulimus , calori etiam referenda junt rIuoties auo , aut plura corpora ria percutiuntur , ET confricantur, ut aliquae eorum particulae infensibiles agitentur, smarentur, perturbate moveantur . excitaturca os , seu calorem concipit corpus . Eo autem eriι insensior, quo plures , mobiliores . o dissores parriculae rapIdius moveantur. Dicta modo ratione si manus Diag da manum confricas, utraque incalescit: rasone enim, arque fricatione o sanguis , er spiratus animales, σproxrmae ad cutem partes excutiuntur, agitantur, sparsus per illas elementaris ignis excitatur, rupti ue carceribus movetur .
3 I. suod si aliquo tandem pacto ejusmodi motus iminpetatur ; Ubn excitabitur calor. Si manus , inquit Regnauit sa) jure ex contusa caem expresso linias carbones accensos tractare ardenti , fusoque plumbo easdem diluere poteris impune. Ignem etiam manu tra crant, aut In os impune immittunt , qui manum , σos praus mixtura quadam ωυant, quam Dirixas a Sulphure, a sale ammoniaco . ab oleo seu essentia rosmarini, π a succo caepe di Ilaιi pari quantitate componunt. Iuin etiam, eodem Regnauit referente ib), Richarion ejusdem , aus alterius similis liquoris beneflcio ferrum Ignitum manu, carbonem accensum lingua M. to tempore Iervabaι impune. 144. Calore dila antur c pora, vapores ex se emi runt , α Et tret. δε Physic. ro. 2. Eniret. 6. b) ibid. ex Ioarnat. des Ravans I 68O. p. 231.
268쪽
tunt, leviora sunt: insensbilibus enim corporis partiaculis huic rnde concuss, a se invicem avulss , ct ampliaris poris , eorum moles eadem manente massa crescit , leviora sunt , partes aselant . Hinc e remente aqua perenn/s fumorum evia sursum cendit: e mari, viis , lacubus , paludos secis in ita pene vaporum copia exsurgite exsiccantur aestivo tempore paludes , δε-BIIcunt terrae oec. animantia omnia circa se ipsa vap res semper emittunt , immo ct perenni vaporum αι- mosphaera cingunsur ἰ nativo enim calore circulans per arterias o venas Ianguis , caeterique humores in vasis contenti rn subtilissimas , rarefactas , atque leves particulas dividuntur , per apertos ob eundem calorem poros perenniter effluunι , se inmi bilem ιirca corpus nubem est mant . Unde etiam es , quod copio res ab
humano , caeterorumque animan Ilum corpore vapores σBalitas expirentur aestivo , quam byberno tempore rqMod vel ex sensbili jurire , insuavibus plerumque quorundam corporum odoribus manifestam es: intensoris per id temporis caloris necessaria id est coriequentia.
343. Ad eandem etiam causam, subterraneum υ -- larem calorem , referendum es , quod nωtritii Iucer a terra In arborum , O vegetantiam omnium radices , per ora calore ipso operta se se insnuantes per earum venas , a natura rn id iptum dispositos canales , per gruncum ascendant , in ramos , fores , folia , frustus
in partiantur ; unde vel in fructus , ac sortim suistan-riam convertuntur , vel in auras per poros continua evaporatione eripiranι , vel ad terram iterum per cor ricis canales refrediiantur . Notabile intimae exhalatio
nis exemplam ἰn ipsis esiam oleribus . foribus videre est , qui mane quidem vegeti, cadente Iole ob minximam . quam interdiu passi sunt , particularum eo balationem facies, corrugasique in rerram cum ergunt. IV. 136. Aerquiescens . aut agitatur, ventum effficiens in itidem circumstantiis eundem babet calorem r neque enim aeris motus directus, o violentus , in quo vem m conuere certum est , in te sinum , ετ perturbatum
269쪽
particularum motum auget , aut Imminuit. Id e -- sheramometra tesimomo comprobarum es ; veι enim semens , re quieto aeri exponatur , vel In friuatiouos a gatur, aut mento fouium ope , aut naturali de causa orso impellatur ἰ avndem semper caloris , aur frigoris
gradum ostendis . Iuod si flabruis μι plurimum ,
menso alia quacumque ratrone excitato retrueramur id ex eo provenis, quod utratus aer, qui Hus , quam cor pus bumanum , friget , cutem nostram Iambens calidos sudorci , halitus , ei mapores e corpore perenniter erumpentes , re supra cutem , nisi alis immitamur , di mdenuos , eamque calore afecturos , aena quampluriamas ignis elemen aris particulas e co=pore exspirames secum abripiat. Iis enim praecipue referendus est, quem sentimus , calor , re laesus e novus uitur semper aerfrinidus Iuccedens , ο eum , quo sangimur, expelum1, nos semper refrigerat . Id etiam ex eo constat, quod multoties adeo calidus sufflat ventus, κι eum ferre in
re valeamus . Iuandocumque igitur aer agitatus ,
aut ventus sint in se sem frigidi ; id non directit eorumaritationibus stribuendum: Ied iis particulis quas secum ab bumidis , aut frigidis Iocis Merunt, mustinoque ea
1 7. Notabile illud V ealaris phaenomenon, quod in
signi errori locωm dedit: licet in aperto aere , eodem que loco idem set caloν ad ΣΟ , 3o , e σε tηαιιν tuainem ς intra domos . palatia pluribaes tabuiauιώWincia magnum e diurno, nocturnoque tempore asti ris , er 'loris diurimen inter saperrores , 1nfertores e e contignariones r Isb meridiem caelo Ierem , . π i.' e te sole in ma contignatio minus calida , medio cati inor , Iu'rema omnium cattassima ; in erism t menordinem noctur- tempore servans . Tabistria enim eomvir exserna ambienti, calido interi. . noctu frigido, patent , quo altiora sunt : interdiu igitur calidiores , frigidiores sunt noctu Isperiores contignationes . Sea ta men re hoe notabilius in insima domus contignatiomae est nariis, quam inseriω calidior , quod thermo
270쪽
Ρ Η T S I C A. 26 experiri sibi videatur . EiWmodi enim sensus fallacia
ex eo ortum ducit, quia interd/u ὸ calidiore in minua calidum , noctu autem e minus calido in magis calidum locum Iese recipit I idem igitur eveni , ac fi mam nam dextram e frigida in tepidum , sinisyram e caleta
sima in eandem repidam aquam immitteres .
I 8. EOAEem modo explicatur vulgare illud, π simile phaenomenum , quod Antiparastasim dicebanι antiqui. In subterraneis scilicer locis , specubus , aquarum puteis intensiorem noctu , quam interdiu Dberno , quam aestr -- tempore esse calorem et hoc vero ex ipsiusmet Iemus resimonio consciebant : Majorem proculdabro calo moberno. quam aestivo tempore exteriuntur , qui ab aperto aere se rec iunt in praedicta loca . suasi stilues, dicebant . calor ad brberni rigidiorisque trigoris vetus ad infensi mi binis , conspectum perterrejactus , ct ma nas conserere impar in fugam versus Iese in speluncas , velut in securissimum munimentum, atque tum reciperet ; tandiuque illic delitesceret , quoad , ανι tempore appellente , novus calor victosuppetias Verret. Fonvam potius hanc , quam philosophicam ideam tbe mometrum evertit : quod minorem semper dix , quam noctu , arflate quam Θeme In cavernis , o puteis de
monstrat calorem . Unum pro multis adducam experi mentum . Robertus B le thermometrum intra terram ad profunditatem pedum Iἶo collocavit : eumdemque
eme , atque aestate calorem indicabat instrumentum a . Idcirco aurem calorem meme , frigus inflate subterraneis in locis 1entimus, cum in illa scilicet ab aperio aere concedimur ; quia hyberno tempore e frigidiori , aestate vero e calidiori aere , re loco demigramus. Da enim, eumdem Hemali tempore casu al quo esse in armo hi ra calorem , atque m aestate dem procul dubio frigurin cavernis eo tempore deprehendes, atque s per in ηα- rem in subterranea ea loca 3e reclaras .