장음표시 사용
291쪽
punctum ue in g. lx, ad quod hydrargirum elevatur,
η od ea propter calorem indicat ebullientis aquae numero a a notatur . Intermedium spatium DB ipartes aequales divit citra , mediorum etiam caloris 'adn im scala existit. Pars inserior tubi a B usque ad cylindrum in 32 aequales partes sim liter dividitur. Dumerique naturali ordine decrescentes iis apponuntur usque ad Eero , Ο , qt ae nota est summi frigoris Isiancliae . Summum ergo frigus eii , frigus glaciei est 33, eator aquae ebullientis est a Ia , calor hydramgira fervere incipientis est o. Nonnullos e aeterorum Cot porum ea loris , aut frigoris gradus superius attuli. Si accidat aliquando , ut aqua intenso quodam frigore non gelascens , mitiori nonnumquam ne
lascat, id quod observatum iam suisse affirmat --raidus sa) ; phaenomenon hucusque dictis non opponitur . Neque enim congelationem summum naturale
frisus dicimus in multipliees , & aequales partes di- vita , ut crescentis frigoris , & caloris gradus designentur . Unum e relatis supra defectibus patitiae descriptum , seu emendatum hae ratione thermome trurn , quod nulla hactenus industria vitari potuit equod icilicet , dc capacior cylindrus , ct tubus gracilior calore amplientur , frigore contrahantur , Exactamque proinde Rigoris, & caloris graduum me suram impediant. Therm metrum hoc modo constructum , seu potius emendatum Farobestianum dicitur , propterea quod Farenbellii opera, & industria ad eam perfectionem sit perductum . Eoo. Duo ad calcem animadvertenda sunt: primum ut caloris gradus exactissime numerari , dc dignosci possent , ad eos seatae gradus adducendum esset hydrargirum, in quorum alio nullus , in alio maximus indicaretur calor: quod fieri non potest ,' cum neque hydrargirum , neque circumstantia corpora omni privari possint calore . Neque etiam exploratum est , Utrum ad maximum calorem possit adduci . Secundum : Duplum hydrargiri ascensum non esse duplicatoris indicium ; quo enim magis rarescat corpus ,
diffieilius distenditur: dupla proinde distenso plusquam
292쪽
duplam caloris vim requirit et Qua tamen p oportio tione id negotii fiat, ignotum est. aoI. Thermometri Farenneltiani constructio divisionem graduum habet albitrariam , neque certum,ha
het a natura terminum, unde veram menturam graduum ea loris desumamus . lii strumenti igitur perficiendi gratia Christin res ae Lugdun nsis societatis socius re diligerit eriperpensa. , pliar larasque experimentisfactis , thermometrum tandem illud hae ratione per fecit . Primo quidem ex neriendo comperit volumen
hydrargiri sei eo te glaciei correpti elle ad volumen eiusdem in aqua ebulliente positi , ut 66 , ad 67 : si igitur hydrarg ri volumen in priori illo statu partes habeat 66oo, in secundo habebit 67 . Spatium igitur CD inter utrumque terminum in Ioci partes in quales divisum gradus caloris a glacie ad ebullientis aquae calorem demin strat. Infra punctum C fis .ar. aequales pariter gradus notantur ; sicut etiam lupra punctum De primi quidem frigoris glaeie intensioris, secundi vehementioris , quam in aqua ebulliente , ea loris indices sunt. Si instrumenti capax talem ex mcte exploratam habeamus thermςmetrum eκ noto sol cim modo illorum terminorum altero construi potest.2o2. Missas facio plures alias thermometri species, quae suorum auctorum nominibus distinguuntur , &passim circumferuntur . In hujus moli instrumentis perficiendis operam praeter alios impinderunt Halle , υton , De I' Iste , Prins , Boberave et praecipue aia tem Amontons , & Reaumur . Quae postremum hunc hab rit auctorem , caeteris sunt celebriora , ct accura
tissime constructa: eorum structuram, formam de comseruendi rationem lege apud auctorem ipsum, ad quem lectorem remitto a .ao3. Circa Τh rmometrorum risum unum aut alterum notandum est: si plura unius , vel diversorum aut horum thermo metra in eodem loco & se eum ipsis conferantur ἰ fieri potest , ut non eundem caloris gradum indicent, si therm metra ipsa sint dissimilia, inaequalia, aut diversum contineant liquorem: Alius enim
293쪽
enim alio saei lius eodem eatore dilatatur. Quare e . dem semper , aut similibus , & aequalibus thermometris instituendae sunt observationes .E . Meunduma Ut aeris, seu atmosphaerae satum. de temperiem quoad ea lorem , & frigus dignoscas ;non intra cubicula, & elausa conclavia, sed aperto sub eaelo disponendum est instrumentum d intra cu-hicula parieti assi xum , quae intra cubiculum, non quae atmosphaerae sit temperies , indicabit . Quod si thermometrum a cubi eulo ad liberum aerem , aut vieissim transferas ; quod in fingulis hilae loeis sie horis, & frigoris discrimen, dignosees . Neque etiam omittendum est , thermometra ad illos non ansigenda eme muros , qui ob latentem caminum , vel hujusmodi alia plus , quam externus& liber aer , caeloris habet. Eos. Tertium t Ea etiam loca vitanda , quae lueis solaris reflexioni obnoxia sunt r neque etiam ad so
Iem exponatur thermometrum , eandelae praetereatum amoveatur p cavendum tandem ne inter obserinuandum aut manus thermometrum , Stobum praeei
me , contrectet , aut oris flatu illud multoties minveatur r in singulis enim hujusmodi casibus ab alia causa praeter externi , & ambientis aeris calorem ra- restit spiritus, 3c alium , ae in atmospharta existat, caloris gradum index monstrarit.
294쪽
aω. in Physaea argumentum est , quod1 hiseo temporibus sit aeque commune , at
que omni fere hominum generi seque notum , fami liare , parique studio cultum , ac Electricisas , quam modo exponendam aggredimur . Argumentum qui dem, si nominis tantum rationem, aut prima rei ip-13us fundamenta, atque imperfectissimam ideam spectemus, antiquum t eum vis tantilla attrahens ele ctri veteres philosophos non prorsus latuerita re tamen novom . Ex una enim parte nihil praeter nommeri Electricitatis , di vim electri , qua paleas aut levissima aliqua eorpulaala eirea se posita ad se at traheret , veteres agnoverunt; eπ alia vero eo , quo vivimus, saeculo tot a philosophis detecta, probata. re demonstrata sunt nova , mirabilia utiliaque Electricitatis phaenomena, eoque res est perducia , ut non philosophi tantum in musaeis experimenta Electrica instituant , promoveant , examinent , & stu diose prosequantur, sterum quamplurimi etiam sint , qui privatis domibus eadem experimenta repetant . In omnibus fere conversationibus de hisce eebus sermo instituituri hominesque sunt , qui Electrica machina sibi comparata provincias , & civitates ei mcumeant atque in frequentioribus urbium foris pacta mertede Electrica spectacula populo ex bibent , recommunia experimenta vieatim etiam repetunt.167. Ne igitur physico in opere amplissimum hoc. .& eeleberrimum desideretur argumentum. rem totam T a qua
295쪽
qua potero claritate exponam. Methodi eaussa di ias et lationem in duas dividam partes . In prima quid Electricitatu, di materiae Electricae nomine intelliga mus , hujusce studii progressum , & praecipua omnia experimenta, Phaenomena, re proprietates, quas hactenus in re praetenti agnoscimus, in medium afferemus . In secunda autem quid circa eorumdem ess ctuum causam tenendum sit, aut Philosophi hactenus eogitaverint, exponemus, totiusque rei theoriam in compendium redigemus , & phaenomena secundum ejusdem theoriae principia explicabimus.
ne Electricitatis , ct materiae Electricae notione, Phaenomenis , er Proprietatibus .
DEFINITIO. ao8. Materiae Electricae nomine intelligimus subtilissimam quamdam , fluidissimam , atque mobilissimam
materiam , quae producit omnia phaenomena , atque
effectus Electricitatis , attrahit, repellit, lucet , forn filias, calefacis , trecendit, infammat, o fundit etiam corpora . Huiusmodi sunt effectus , quos multiplici experimento ab illa materia produci edi se imus, ut statim ordine prosequemur . Eamdem praeterea materiam esse ubique diffluam , omniaque sere corpΟ-ra iacillime pervadere , ex ipsismet experimentis e docemur . Aliam nos ejus materiae definthionem dare non possumus, nisi per effectus, ct proprietates, quas cum postea evincamus, plane constabit datae definitionis veritas.
aos. Electricitas duo potissi mum significat , effectus
nimirum, di actiones materiae seu virtutis electricae,& vim ipsam , qua corpora electrificata , seu materia electrica praedictos effectus producit. Qui sint hia jusmodi effectus , modo recensuimus, & inferius demonstrabimus. Electricitas in posteriori sensu est communis illa plurimorum corporum proprietas, status , asque Virtus, qua ipsa corpora, certa quadam prae-
296쪽
paratione praemissa , Omnes relatos effectus produ eunt . Electrificare igitur corpora , liceat in re nova voces etiam cudere novas , eli materiam electricam corporibus communicare , aut in iis excitare, seu corpora ad eum statum ad dueere , quo Electricitatis phaenomena edere possint. Habes quid nominis sit propositum nobis argumentum. Quid illud rei sit , quove pacto illa hactenus fuerit promota, deinceps aggre diamur.
a Io. Ambarum, Succinum , seu Electrum minuta alaqua e T lem a corpu)cula v. paleas , pennas N alia simitia ad se attrahere , Cr a se repellere , veteres
agnoverunt, eamque vim a graeco vocabulo ηλεκ rρου Electricitatem nuncuparunt . Unus ille erat lectus, quem
βω-modi ut tribuerent antiqui , eoque nomine signi carent , ct cum rem ipsam curiosius non indagarent , neque experimenιis promoverent , non modo reliquos omnes Electra citatis effectus ignorarunt , sed ipsos etiam latuit, B Hmovi vIrtutem aliis ab electro inesse , auscommunIcaι ι corporibu . Per plurima saecula mirabilis, si ., THσ pμ α iacuit incutia. Nonnihil Fraca rumiae IIIa attrabendi proprietate in electro attusse lego , parum tamen progressus eam aliis reliquis colendam .
Primus rem banc sub elapsi proxime saeculi initium δε-cte , o diligenter aggressus Dis Guberius , Medicur
Anglus , Et Philosophus , ut illa erant tempora , illu ΠΥIs . Argumentum Iedulo tractando , quam Plurima . ab eo detecta, antea penitus ignota plurimis dives generIs cor Orιbus examinarrs, invenit, non modo an 'harum . succinum , electrum , sed quamplurima a Da electricitate , seu vi minusa corpora σι trabendi esse praedita , nominatim vero istam animadvertit in adamantibus , er omnibus fere aliis gemmis , taleo, gummm: ar' 'ico , sulphure, resina . Dum haec omnia scrupulose obserυabat, duo anrma extiι , praedicta corpora non tantum paleas , aut plumas , ωι de Ambaro , 9M Electro crassiderant antiqua verum etiam omnina alia cor pora levia iis admota attraherer Corpora deinde e te ctrica , quibus nimirum vim attrabendi deprehenderat, non αqualem semper , atque constantem vim babe re . Eoque tandem tentando, di obser and venit, us
297쪽
cognosceres corpora electrica , in quibus factum fueras
periculum , frictione opus habere, ut vim suam σι quσαectus electricos producerens et intensiorem esse eorωndem corporum virtutem , quo ipsa magis essent sicca a Prima haec erant, atque rudissima electricitatis funae
Ab bomine naturalium scientiarum instauratore, mirum esset, hoc etiam argumentum non fuisse attactum . -- rabilius tamen, eas ab illo tradi electricitatis propri tates , efectuι , ct explicationes , quae aetate nostra r I rem aliis peperere gloriam . Vitrum esse maxime eD-ctricam : ab hac materia levia corpuscula attrahi , repellir ab igne elementari illam non infingui: ληω-entem , ο Iuentem materiam hac in re intermenire ,
non obscurae Isnt Cartem sententiae b . Plurimis acarteso ela s annis, Otto Guerus consul Magdeburisti, Robertus B le , Honoratus Fabo rem electricam selicius promovere. Iuatuor imprimis Gueri bis debemus , quae ad consequentia deinde inventa stravere et iam. I. Sulphureum globum paravit , eoque frictione excιιαιο atque revoluto, prima macbinae electrrcae fumdamenta posuit. 2. Hujusmodi globo praeter alia obsese vavit corpora electrifcata non tantum attrahere , sed etiam repellere e corpusculum a globo attractum , p contactum repelli, O st dum repellitur , in corpus none ricum impingis, iterum ad globum attrahi. 3. Gl hum inctrifcatum , axi ad horizontem perpend/culari , per cameram deferebat, qui quidem globus leve corpusculum in aere sustinens una secum circumducebat. 6. Dum tandem experiendi graιIa diversa corpora globo admovebat, id etiam comperit, vim electricam a gis bo per corpus ira admotum ad ulnae dissantiam tranf- mitti .
Eodem ferme tempore Boyle potissimum a ur-- rate, labore, ingenio compertum ess , primo , corpora
non qualicumque calore eiectri arι, sed frictione , seu calore ex frictione genito. Secundo , Corpus jam ab Ggne calidum longe facilius , atque e acrus electricans
298쪽
feri , vimque eleci icam in illo excita, i quam st frigidum fricetur. Tertio , vim Electricam etiam in va. cuo conservari, juosque Φlltc escius edere. Quarto imnique vim electri eam ab aliis ad alia corpora transmilisti , ac communicari , ct corpora vim illam ita accipiemsia eιiam atιrahere , repellere era. sa a I 3. Florentinis etiam Academicis aliqua debemus experimenta . Compertum ab iis suis ambarum parite attrabere , O attrahi , repellere repelli, mω tua que proinde esse electricorum corporum actiones ρο efectus rab eodem ambaro trabi fumum, non tamen fammam rejus virtutem a frigore non destrui omnesque tandem liquores ab ambaro attrahi.2I . Phaenomena hucusque relata a tempore Roberti
Bovie, ab annis scilicer 8o. N amplius, γ' scis omnibus erant nota e electricitatis tamen studium extra privata eorum musaea non producebatur , dicique illa possunt prima Electricitatis fundamenta , atque Epocha. Multo post sempore eidem pudio operam dedit Hauκε bee, Londinensis Socius, antiqua experimenta, o nora phoenomena iterum , ct diligentissime quidem examinavit, in bene multis correxit, quamplurima antea peni3us igno ta observivit , eg totum hoc argumentum mirum in modum promoυit. Anno I7o9. tractatum de Electrici- rare edidit, in quo plurima amoenis ima , er ingeniosa experimenta a se ipso instituta proposuit, quibus de re Physica bene meretur . Post Hau sbeum magno anim
rum ardore eadem experimenta Institueruns quamplur
innumeri fere alii , qui Per omnem fere Europam maximo studio rebus Electricis operam navanι. 2Is. Ilujusce animorum contentionis , ct ardoris causesa fuit detecta demum rei ipsius utilitas , necessas, am plitudo . Materia electrica , quae primo curiositatis , o oblectamenti existimabatur argumentum , urite postea inventum est , Ο saepe etiam necessarium . D vegetan sium
299쪽
tium nutritionem , in animalium oeconomiam , in morbos , re υalesudinem , in omnia asmos phaerae phaenomena agit materia elect ica. in postremum hoc caput, naturalem scii cet electricitatem in Aerometria , o Ge graphia Pb Da fuse tractatum, modo omittamus ; et m ca materia , electrifcasio nuιritionem , π πιπρο
at onem promovet . Rem experimentis confirmarunt
thi caepe di Dersis vos vitreis aqua plenis , uι moris est, imm Ar : re cum germinarent iam omnia , essenι-que ετ vcla, re a tuae . re germina , caeteraque pror sus paria ἰ aquam in at quibus ex hisce vos contentam medio flo metallico eleel se ibat . Cum hoc unum in vos . aqua , germinibus , storsius tractindis fueris diaserimen , id unum sasis f is ut electrifcata caepe, germina . flores citius . uberius . felicius provenirent. Parem babutι exitum Nollete experim ntum m Sinapi se minthus inlfitutum . Gemina e feminibus per aliquot dies saepe electr scaris proυementia i 6. tineas erant longa , cum 3 tantum, aut lineas alta disten terentur .ar 6. 2ιοd morbos , π valetudinem ait nes. tent sum saepe , o itu desita rasum problema , solvit tandem Jallaberi deinde vero Saul ages , ct Di. Generaen quidam clavium fater , cognomine Noques , 31. annos natus , a longo jam temρore dextrum bracbium parato correptum bab bat . Himinem tentaminis grat a a dieas. Decembris ad totum februarium in di s se e sintώιον per dim dam horam electe sicaviι Jallab ri. Intra id tempus Iamias homini fuit adeo rest tuta, ut ferream subscudem longam , magmque ponderis at uno ex
Anglia Ed. adus vrν : adeo ut mater am electricam aptum paratim remedium esse dubitare amplius non pose imus a 237 Peculiari inteν caeteros eommendatisne dignus
omnium hactenus industriam lup rrvit . Plurima nova atque mirabilia tnven i , praeci rue vero maximam an
tutam inter maieriam Eleei leam , materiam fuse
300쪽
minum , aliorumque methcoron igneorum , quorum natura causae . origo , π pbae nomena eη al Is princIpit shactenus p ebantur . Cum nova hinc.ιn Poscam , ET causas naturales homin bus plerumque noxras lux oriretur , eaque propter Elect rc iaι s fluvium non 1am ab hominibus existimaretur tamquam pura naturae con
num ordinIbus tanquam algumentum humanae societati Mille ἔ mirum es quonam a dore Frank.ll mana expera menta, π nova inventa rn Europa et Iam InsItuerInt, rem ulter us promovere studuerint Parisis quidem
rebus opst me me itus ὶ ο alib alta quamplurimι , quι-hus tiamnum haec studia insigniter promoventur . χι8 Ex materaris Electrici propraetatibus , psae nomenis , atque tifctibus , quos modo agn cImMI, Plurrma quidem casui fortuito , ut plerumque sit , multa etiam P scorum inaustriae , Ur solertiae debemus . Mairriam Electi icam esse verum ignem, aur saltem effectus ignis eroducere per ude etiam agere , ac materia julmrms, ad primum ord; nem pertinent r quomodo autem huiuI modi virtus excitetur , quo pacto tranJmittatur , atque communicetur , I ntendatur , remittatur , o defruatur, quae corpora snt Electraca, quae huiusmodi virtute careans π alta ejuIdem generis multa ad secundam claj-sem spectini. . at 9. Po 'quam philosophrs Innotu τ, vim EIectricam in corporibus fictione excitari , contactu communIcarι , ct communiculam Drans xiiii ; facile fuit, eam invenire . cir construere macbInam , qua maxImo laborII a1-que temporis compendio coitora fricarentur , iij que alia adiungeremur . quIbus vim electi icam transmIiteie pos-
femus . Primi p imo ad exprrimenta Electrica infli iu-enda vitreum tubum adhibebant. cuius longitudo eras trium cirpter pedum , diameter unIus positos cum vi midio . ei assitudo duarum fere linearum : eumque ma nu bene sicca fecundum longitudinem fricabanr . La ο-ris ρο molestiae mitandae , b temporis compendit causa in locum vitrei rubi manu tractandi globum cavum vitreum . aut capacjor m alium e Wiem materii rubum , ope machinae veloc ter circiamvolvendum adhibuerunt,
cuius aequatori manus applicant T. Drameter globι est unius circiter pedis , crassitus nitri duarum Iere li