장음표시 사용
301쪽
nearum , seu unius cum iam dia. Totam machin m sig. 28.ὶ repraesentati ejus partes , φθω tio multiplici raιione variantur . E G es globias vis reus concavus , u nius circiter pedis diametri licet haec magnitudo variari possit : supra axem O polos facillime vosmi de fiet. Iιius loco adbibetur etiam ejusdem materiae cylindrus . Vitrum aliti materiis praejertur NIa experiensia probante , facillime re incacissme omnium corporum frictione electrificatur. Frictio ad vim excitandam opsima, fit manibus in parse E , quae . aridae sint portet, Er secundum palmas globo veloc ter convoluta Iupra inquatorem applicari debent, ut cum illo congruant . Caetera quae ad macbinam o mulsiplicem illius dispositionem , partes , partiumque munera, efc F , ra tionem Ipectant, ordine dabimus . Prius tamen animadverto , experimenta , quae asseram , desumpra poti sumine ex D. Franklin, Gray , te Roν , Hauri e , duFay , le Μonier , Nollet, Beccaria , Muschemor ela,m Parisensibus Academicis , quos jam nominavi: eaoque omnia ηυideri ab 'omnibus fiscite possunt in actis cademicis , ct in peculiaribus operibus , sitteris , ιra sibus , aut disseriationibus a citatis modo AuctoribMs in lucem editis.
Simpliciora Electricitatis pbaenomena, o obsedimasiones . O. Non melius nos rerum Electricarum ideam erroni philosopho dabimus , quam si phaenomena ipsa tradatim , eoque ordine proponamus, quem Philosophi in tentaminibus suis . atque experimentis instituendis, natura , & ratione ducibus , tenuere. Prius scilicet faciliora illa tentamina , experimenta , atque Phaenomena proponendo, quae humanae menti verit tem quaerenti viam sensim sternerent ad altiora. Hoepacto oceurrerent e non solum mim Electricam ei aiaque proprietates , atque phaenomena ediscemus, quoacaput est , verum etiam ipsommet humanae menim in rebus hisce inveniendi, progressum animadverte
EM. Primo cum non tantum Electrum, sed aliq- alia corpora vim electricam habere animadversum
302쪽
suit ; in animum subiit in omnibus corporibus periculum facere , ut quae tandem corpora hutal modi proprietatem haberent, exploraretur . Corporibus I. itur aliis & aliis paullatim ad petaculum adduitis , manuque, aut alia ratione affrictis , compertum eli, I. aliqua esse corpora , pauca illa quidem, quae enectus electra eos attractions citra ullam frictionem Oderent : cuiuimodi est Electrum , Ambarum, Succinum rouar tria licet ab aliquibus confundantur , lunt tamen natura diversa . Ex prima hac obtervatione , quae antiquissima est, duo praeter alia per tele Int tuntur e Primum, vim Electricam naturalem , promtim attrabendi corpora signflcat, reapse existere inna rura e Secundum , frictionem corporrs non esse per Je συ prersus necessariam ad vim electracam , GHque esse ctus aliquor Iatiemin excitandos , o producendos : aliqua simul esse corpora , quae ciιra ullam homInum ar-ιem , industriam sunt electrica . .
212. 2. Alia corpora frictionis capacia li pauca mox indicanda excipiamus ὶ esse electrica , vim tamen , & phaenomena electricitatis non edere , nHI fricentur. Hujusmodi nominatim sunt omnes preti si lapides , Adamantes , Carbunculi, Saphyra e c. Vitrum , Cbs fallus , corpora omnia in vitrum aliquomodo versa , Matthae vitreae , omnia balsama , reflni, pices , gummi, cera , bitumina , sulphur , gagates , - baltes , flum fericum , animalium pennae, crines , Ia
na , capilli & omnium animalium pili di . haec , inquam , & plura alia corpora electrica elle deprehenduntur , eam tamen virtutem solum poli frictionem
223. I. Aliqua sunt eorpora . quae neque indole , atque ingenio suo, neque calore, & frictione excita ea , & tractata electricitatem aliquam edunt: eaque sunt omnia metalla tam periecta , quam imperfecta ,& omnia fere mineralia v. gr. , marmor 3 ma gnc , agatha, ardos a , saxa, anti montum, ZIncum , -
qua, & omnes alii liquores frictioni impares r omnia animantia . praecipuaeque illorum plodactiones, aut partes , puta , ossa, dentes, coria , pergameaum , ebur. cornua , Duammae , conchilia; omnes denique piantae viventes , & plurima ab iis provenientia, qualia lunt
pavrus , tela , flum , ebordae , & alia hujusmodi, quae omnia quantumvis ealescant, di fricentur, aut nul-
303쪽
tum omnino quod communius est aut vix sensibile electricitat s mdicium edunt . 224. q. Haec tamen corpora . quae nullam calefactione , aut frictione electricitatu acquirunt , aut illius indicta , effectuique edunt , ab aliis corporibus, quae t ictione elactrificantur , vim etiam electrici tatis accipiunt, illamque in alia corpora transimittunt, si illis , dum fricantur , sint contigua . 223 3. In corporibus citra uitam frictionem electricis haec duo observantur I. eorum vim atque effectus, quandiu frictione, aut cales et ione non exiscitantur , esse debili syimos ; cum ad levissimas solum paleas, & alia similia attrahendum eXtendantur e a. facile tamen eorum electricitatem excitari, intendi,
ct insignia edere phaenomena , si accedat frictio.
216. Corpora igitur omnia ad Electricitatem relata in dupli ei ordine & classe ponenda sunt e imo de duis plex distinguenda est electricitas; alia quidem Maturalis, artifcialis vero alterar primam illa habent eorpora ambarum , electrum , sulphur vitreo poculo fusum, quae paleas, & levia alii corpuscula attrahunt citra ullam sectionem, praeparationem , & artem. Secunda iis competit corporibus, quae frictione , hoe est , arte electricitatem acquirunt, dc supra suerunt relata. E corporibus similiter alia iunt natura , dc origine euctrica, alia arιe solum electrica, alia dentisque non electrica.x27. Ex iis constat, frictionem, calefactionem, aut electra corum corporum contactum non esse necessaria ad electri ei tatem; cum in corporibus origine electri cis virtus hujusmodi exeratur , quin eorum aliquod
praecedat.128. Quoniam tamen vis haec electrica naturalis , di effectus ab illa editi sunt tenuissi, , Ac nullius
fere momenti, aliaque ex parte corpora origine electrica intensissimam vii tutem frictione , seu arte acinquirunt . hinc inter corpora arte electrica merito numerantur 2 ac proinde corpora omnia in electrica, AUmon: electrica distinguimus. Prima sunt illa , in quibus electricitas frictione , aut calore excitatur, producitur , aut intenditur, cujusmodi sunt omnia ori-
304쪽
sine, aut arte, aut utroque de capite clectrica . Cor pora non electrica illa sunt, in quibus praedicta rati ne electricitas non excitatur, producitur,.aut intenditur , quae superius recensuimus. Atque haec est recept issima corporum divisio , quod ad electricitatem spectat. Corpora non electrica non perinde intelligenda sunt , quasi nullo modo electricitatem habere possint ; sed quatenus solummodo consueta methodo, ocratione illam non acquirant 2 aliunde enim experi mentis demonstrabimus , quod haec eadem sint eom municatione maxime electrica . Sed claritatis, & distinctionis gratia recepta vocabula teneamus. ary. Aliud etiam deprehensum est inter corpora electri ea & non electrica discrimen , quod lcilicet cor pora citis ine.electrica frictione electricitatem excitent , ab aliis tamen excitatam non accipiant in sese , neque transmittant a si v. gr. globo vitreo circumvoluto atque electrificato corpus aliud origine, etiam electricum admoveas , & ad contactum adducas ; secundum hoc corpus materiam electricam a globo in se non accipit, neque in alia transmittit: corpora autem Origine non electrica electricitatem quidem non excitant, ab aliis tamen excitatam facile recipiunt , & ad alia corpora transmittunt. Et hinc , si corpus non electricum sit ab electricis omni ex Parte circumdatum , tangatque volventem globum , atque electrificatum p materiam electricam in sele colligit , & servat . Cum aer sit ceus sit corpus origine electricum ; omnia corpora v. gr. nubes aere sulyen sae , & unde quaque circumdatae electricitatem , uquam habeant, servant, novam etiam accipere pos sunt , atque collectam servate. Si tamen aer sit pluvius , aut humidus ; ad corpora non electrica ab electricis leparandum aptus non est. Ex hac aeris pro
prietate, & materiae electricae indole fulgurum , dc fulminum phaenomena, naturam, & effectus in loco
a Io Corporibus jam in Elemica & non electrica distinctis , dubitatio facile suborta est , essent Decne
priora corpora aequaliter electrica λ Re experimentis Probata , compertum est, innumeros esse in iis cor-
305쪽
potibus electricitatis de virium intentionis gracius , imo Electricitatem in divelsis corporibus gradatam fere, de ordine deerestere usque ad corpora non eis frica, in quibus nulla est huiusmodi virtus . iaci 4 Dam inter caetera corpora sit magis electrictim , definire adhue non possumus t indubium est , adaman-fes, gimmas, vitrum , crasallam inter priora locum
233. Et hine globus vitreus machinis electricis adhibetur, eam vitrum inter corpora maxime electet. ta numeretur, lini loque negotio ex hujusmodi materia globi, cylindri, aut alia eujuscumque magnituadinis , & figurae corpora parentur ι quod eu gemmis, aut adamantibus fieri nullo modo posset. 232. Tentando igitur ad id paullatim deventum e st , ut & vitrum ad vim electricam excitandam a. liis omnibus materiis piae serremus , ct in globum cono formaremus , qui ope mathinae circa proprium axem convolvi facile posset. Frictione enim opus esse, temtando compertum fuerat: de prius quidem nuda manu , ut dixi , citra ullam machinam cylindrus vitreus excitandast electricitatis gratia perfricabatur ecum tamen id re esset per se incommodum , ct ad vim excitandam non satis efficax medium existeret, Deile fuit machinam excogitare , atque construere , tua vitreo globo velocissime convoluto magna obtineretur frictio.
233. 1. Lieet hactenus ignoremus , quodnam ex dilectricis corporibus intensiorem vim frictione acquirat; constat tamen vitrum tacilius , citiusque electra ficari , quam eaetera omnia corpora , dummodo reliqua sint paria . 23 q. a. ExpErimentis eompertum est, & millies eo firmatum , duo praecipue esse virtutis electricae , e jusque effectuum impedimenta, quibus stantibus , quantumvis corpora electrica fricemus, vis hujusmodi non excitatur , & antea jam excitata destruitur , seu dissipatur : Ea proinde in experritentis e tererreis instituendis , & seliciter proseqffendis sedulo cavenda Iunx . Primum est huismre. Si corpora nimirum electrica sni humida. quaestumvis frictionem prosequamur;
306쪽
aut nulla , aut tenuissima sollim modo virtus excitatur. Et cum corpora ab ambiente aere pro ejus tem periei dc flatus ratione maxime assiciatur , si experimenta pluvio caelo, humido aere, aut vento etiam non satis sicco spirant 8, capimus a inutiliter tentan tur , dc in selicitet sueeedunt omnia'. Gontra ver 1ereno eaelo, arido fluenta vhnio, de sicco aere cir eum stante , res optime vertunt , eoque felicius pio
cedunt, quo, dieteris paribui, major re in frieandis corporibus , re in ambiente aere feeitas suerit . Si Amiliter si corporum frictione praecedente, intensa jam virtute excitata,'flobum sufflando ι aut quacumque
alia ratione humectes; exeitata virtus, ejusque essectus illico cessabunt . Huic eausae se serendum est , quod intentissimis gestatis ea lotibus infeliciter proe dant tentata hujusmodi experimenta ν eum intensi ea Iores copiosos vapore, e ctirporibus elevent , iisque aerem humectent. Non obseurum hoc indie tum esIου existimo , materiam electri eam idem eum elementari igne existere. Utrumqu8 extinguit ut aqua, feeitate accenditur , dc servatur . Hinc etiam est, I. quod eo facilius , dc emeacius excitabitur electricitas, quo sicciora sint corpora; ad ignem idcirco admoventur,tat omnis humor exhaletur. 2. Nihilo melius eor p xum frictio peragitur , quam man: bus humanis bene aridis , aut ex sic eato solio chartae armatis , qua sciue et & frictio peragitur , & omnis exsugitur humor. 233. 3. Alterum Electri eae virtutis impedimentum est ignis: si flamma eandelae , aut earbone accensi ,
ferro rubescenti, & aliis hujusmodi globum jam elemctricum tangas, aut illa globo proxime admoveas plota illieo excitata jam virtus dissipatur. Aliqua hieesse videtur inter vim electricam , atque magneticam analogia; eum utraque igne destrui videatur . Restamen in electricitate eo mirabilior esse potest, quod haec materia aliud ab Elementari Igne ei e non vi detur. De eo tamen in serius erit dicendi locus: interim notasse lassiciat, flammam, res quantumvis levissima , ab electricis corporibus non attrahi.
I. Globus vitreus supra descriptus ei rea a teria velociter revolutus & aridas manuum palmas ejus
307쪽
aequatorem prementes irieans intra brevissimum tempus electricitatis indicia, dc est edtius editilevsa cos puscula ad distantiam usque trium pedum attrahit , aut repellitr: quae tamen di i antiqP, sicut etiam motuum vivacitas varia est pro diverso & gbbi , & ae-xis , dc fricantis corpor 1 ita tu . .amdiu durat globi cireum volutiin, ct frictio , durat etiam electrici- , 237. 2. Si interimi. faciem globo comminus admoveamus ἡ levissimae materiae e globo emanantis: sen sum percipimust quasi scilicet delicatissimum velum in faeiei superficiem caderet , eamque tangeret . U trumque hoc observatur phaenomenon , quandia volventis globi frictio perseverat: ea cessante , paullatim etiam observata haec phaenomena , hoc est , electricitas tinguescit, minuitur, & evanes t. i aἶ8. 3. Globo praedicta ratione revolvente vis ele.ctrica, cic relata modo phaenomena l em per perseve. rant , quamvis unum , aut plura corpora electrica globum quacumque ex parte tangant . Quod si glo-hus electricus a corpore aliquci non electrico tanga. tur , . puta ab aliquo metabo , homine , vegetabili quocumque &c. tot virtus il l ico destruitur , si corpus, istud non electricum cum terra Communicet.
239. Materia , seu virtus Electrica est verum Grin
Cum mihi ipsi statuerim materiae Electricae proprietates ab experimentis deducere dc per illa tacitummodo demonstrare , illo ordine theoremata proponemus, quibus probandis experimenta praemiserimus . Iisdom experimentis non modo Electricitatem iri natura existere evincitur , sed definitionis etiam superius datae veritas ostenditur i cum ex iis omnia illa phaen men' , & proprietates in materia electi a demonstre itur, quibus illam definivimus . Dubitari solum aliquo modo posset , esset nec ne electricitas verirum corpus e alter tam igitur veritatem probemus. 24o. Prop. sitio ex relatis moeo, experimenris , &ex inferius etiam afferendis demonseratur . Μateria
electrica corpora impellit , & repellit., in faciem o servantis tanquam subtile velum impingit, verumque
308쪽
t actus & impactionis sensum essicit ruit piam et male eia seu vis electrica lucet', stridet , inflammat , in corpora violenter irrumpit , dolores vel vehementissimos creat, ut multiplici eκ perimento statim referendo conii abit e luculentissimis igitur phaenomenis, effectibus , & iensuum testimoniis constat, vim electricam ei Ie verum corpus. Ultro fatemur aliquas in hacce materia observari proprietates , quas in nullo alio corpore deprehendimus; id tamen minime obstat,
quominus eam Verum esse corpus statuamus , cum omnes corporum characteres in te se haheat. 2 I. Ad ea, quae sequunturi, experimenta recte intelligenda , observandum est corpora non electrica duplici modo , quod ad rem praesentem attinet , dilaC-ni posse in machinis electricis: vel enim ita statuuntur , ut ipsa per sese , aut mediantibus solum corporibus non electricis terram contingant ἰ vel ita aptan tur , ut ab omni parte sola corpor 2 electrica tangant.
Cum hoc secundo modo disponuntur, dici post uni separata , propterea quod sint ab aliis corporibus non electricis penitus sejuncta.
24x. Separari autem possunt tota machina , homo globum fricans , conductor, seu catena , oc homo conductorem , catenam vel globum experiundi causa tangens vel unum, aut aliqua solum ex iis interim que fecundum Omnes separandi combinationes experimenta institui . Ratio corpora hujusmodi separandi est etiam diversa e conducifr seu catena , quae levior plerumque est , & ad magnas distantias aliquando extenditur , vel f upra vitreos cylindros , vel chord8ssericas , quae electricae sunt , sustinetur. Homines , eum ab aliis non electricis experimentorum gratia separandι sunt, si ra quadratas , aut cylindricas picis , cerae, resinae aut sulphuris massas aliquot pollices altas sese sistunt.
3. conductor in re praesenti dieitur illud eorpus communicatione Electricum DB , cujus beneficio vis
electrica a globo aut cylindro ad. alia corpora transemittitur. Dicitur secundo eonductor ille tubus hori-aonti parallelus, ex unaque parte globum fere tangens , quo Vim electricam ad plurima experimenta im
309쪽
st 1i uendam dirigimus, quin eam ad alia corpora eratis δmittere velimus: Utrovis sensu accipiatur conductor, debet esse a corporibus non electricis disjunctus r ali ter vim omnem deperderet, iisque communieret; μli isitur serieis vel supra vitrum &e. sustineri &.abiis itum contingi debet fig. . t . 24 . L. Canductur ex maderia per cymmunis hi oem soluarinodo electrica fieri debet v. gr. aquae, me tallis, hominibus , aut aliis animalibus t haec Fnim sola sunt, quae electricitarem perfecte transmittunt romnia alia magis vel minus impediunt , proni sunt magist vel minus per frictionem electrica . 3. Conductor sit forma cylindrica , quantum fieri pomit, levi satus, nullisque angulis , prominentiis &c. praeditus et per cuspides enim re angulos materia electriea effluit, dissipatur , de ad quae statuimus corpora non per Uenit, ut par erae . Haec duo innumeris experimentis probata in causa sunt , ut conductores fiant metallici, & cylindrici. De conductoribus duo etiam haec experimentis demonstrantur. Prim- , quod i lius longitudo virium efficaciae , & trans morii nore officiat e conductorem iam et goo. pedes longum aliquipararunt , quin ex eo aliqua iis electricitate observaretur . di minutio a . Utrum idem semper eveniet , quineumque tandem sit conductoris longitudo' , putasi ad unam , duas , aut plures leucas eκtenderetur , id non iusi post praemissa experimenta , & aeeuratas observationes pronuntiandum est . Secundum et Quod major vel minor conductoris moles in actionis intemsitatem non influat', pantumque virium per vectem terreum , quam per subtile eiusdem metalsi filum transmitti b). . 2 3. Quamvis haec omnia cum H i , tum secum di etiam generis conductoribus aeque conveniant ,' nihilominus cum postremi non ad vim electricam t raris-
mittendam , sed ad scintil is e citandum , diversa
que experimenta instituendum comparentur; scintillaeque eo vividiores habeantur, quo major fuerit conductoris moles , seu diameter , ut quotidianis evm-
310쪽
riore tuis edocemur, estque apud Omnes certum; huic hujusce generis conductores parandi sunt , quorum moles sit notabilis . dat communius ad id muneris adhibentur sunt tubi ferrei grandiorum scio petorum proprii . Franklin tubum chartaceum decem pedes
longum . dc unius pedis diametri , aurata charta Coopertum adhibebat , cuius crassitiem plura spissioris chartae folia se a laminae componebant. a 6. V ιη electrica eadem eii , live magni , si ve parvi , aut subtiles sint conductores riphaenomena tamen attractionis & repulsionis, icintillatum efficacia, vi vacitas , dc intensitas a mole pendentit quam ratio 'nem, massae , an superficiei , edita hujus nodi phaenomena sequantur, non facile definies. Sunt qui luperficiarum , sunt & qui maliarum rationem servari au
tument ,.Omnesque rem experimentis confirmare ad nituntur. Nullam earum rationum exacte obiervari,
eκ ipsis mei observationibus facile deduces. 247. Ut a circumvoluto globo ad conductorem pertrati 1eat electricitas ; ita disponitur conductor , ut aliquo modo globum physice tangat ; vel minima inter utrumque sit distantia . Quoniam tamen si conductor, durum scilicet plerumque corpus , globum Contingeret , magna inde oriretur resistentia , quae dc globum , di rem totam pessumdaret ut utrique Ca veatur malo, conductor aliquanto altius, quam glo bus statuitur , atque ab illius extremitate globum rem spiciente aliquae chartae fimbriae in . si lamenta delinentes demit intur, quae globum contingant, quin ullam sensibilem resilientiam opponant.
2 8. I. Corpora electrica stobum volventem, dc e lectrificatum tangentia non solum vim g bl electri. Cam non imminuunt , ut diximus , sed insa praeterea nullum electricitatis indicium , attractionis scilicet , populsionis, se intillationis edunt. Similiter si eo aductor globum tangens sit vitreus v.gr. aut alterius m a teriae electricae ; vim electra eam neque in globo imminuit, neque in se recipit. aut ulta ejus phaenome na prodit. 2 9. 2. Si tamen eonductor globum electricum tam gens sit non electricv3, ut plerumque fit, V. gr. vir-