장음표시 사용
391쪽
Hinc pyonum erat inferre, quod Sol motu proprio stratur per lineam in
se redeuntem, intra cujus ambitum collocata Terra. Enimvero cum infinitae sint lineae in se redeuntes, quemadmodum ex Geometria constat ἔquaestio incidebat, quaenam linearum in se redeuntium sit orbita Solis Εκ Geometria Elementari notum crat, in harum numero esse circulum, cuinius proprietates & symptomata sunt magis obvia quam ceterarum. Sumebant igitur Astronomi, per modum hypotheseos, orbitam Solis esse circillarein. Qiodsii hypothesi uti noluissent, non sumendum esse contem dentes, nisi quod sit demonstratum simpossibile suisset, ut theoriam motus Solis coelo consentientem detegerent,&Astronomia adhuc deserta di inculta jaceret. Enimvero, quemadmodum in veritate investiganda accidit, ut, si uni quaestioni satisfacias, quantum datur,nimirum vel veritatem det gendo, vel conjecturae locum faciendo, enascanti iratiae; ita etiam in casu praesenti jam quaerebatur, in quonam puncto, intra ambitum circuli sito, polita sitTπ- Tib. IV. ra. EX Geometria elementari tyronibus notum cst, circulum AHPI habere centrum C, a quo singula pundia peripheria AH Pl aequaliter distant. inimstio igitur huc redibat, num Terra sit incentro orbitae C an vero cxtra centrum
veluti in T. Eam dirimere non licebat, nisi denuo interea alterutro assum.
to tanquam vero, consequenter confugiendo ad hypothesin./Nullum adeo est dubium, quin primus invent
tor sumserit , veritat s investigandae gratia, Terram esse in centro C. Inquirendum ergo erat, quomodo loca Solis definiantur ad dat tun tempus , in hac hypothesi, ut locus Solis computatus cum eo, qui per Observationem eruitur I. 1 o Don. , conserri, sicque hypothesis ad examen referri possit. Hoc ubi invest, Tab IV. gare volebat Astronomus, cum per 'principia Geometriae elementaris ipsi perspectum esset, si arcus AD DE sint aequales , angulos ACD Ad DCE esse aequales g. r I Geom.); nova incidebat quaestio, utrum Sol motu aequabili incedat in orbita sua, ut a cus AD & DEiaequali tempore pe
currantur, an vero inaequabili, ut iidem arcus absolvantur tompore i aequali. Nemo non videt, hic denuo
confugiendum fuisse ad hypothesin,
alterutrum horum assumendo tanquam verum; donec examen hyp theseos, per observationes decretorias , proderet quod certum est.
Cum motus aequabilis sit uniformis,& intellectu facilior inaequabili; legibus artis conjectandi, quibus in a sumendis hypothesibus locus est, conveniens erat supponere', quod sit aequabilis. Unde enascebatur hyp thesis Solis concentrica, qua Sol tu ponitur motu aequabili incedere inoibita sua secundum signorum succes.sionem, Terra in centro ejus coli cata. Atque hoc pacto hypothesis sufficienter determinata erat ad cauculum geometricum instituendum put adeo non alia re opus esset, quam
392쪽
38, DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT
ratiocinando hinc colligere, quae ad
Tab. IV. eum spectant. Si Sol motu mauabili percurrit Orbitam ι arcus, quos percurrit AF & FG, consequenter etiam
anguli ACF & FCG, sunt tempori
proportionales. Quamobrem, ut dato tempori respondens angulus ACF, seu arcus AF, computari possit, notum esse debet, quo tempore Sol integram orbitam percurrat: quod cum sit facti, aliter innotescere non poterat , nisi per observationem. Obse vari nimirum debebat, tempore quodam , locus Solis in dato aliquo pumcto A; ac porro observandum, quo tempore ad idem redeat punctum. Etsi autem initio indictrens videretur, quodcunque punctum eligatur ; ubi tamen ad obtervationem accedebat
Astronomus, non commode observari posse tempus advertit, quo Sol ad
idem punctum promiscue assiimium redit. Qi oniam itaque planum aequatoris determinari potest independenter a theoria Solis g. iis Auron. I, commodissena videbatur tale instituto, observatio appulsus Solis adaequatorem; modo constaret, aequatorem constanter secare orbitam S
Iis in eodem puncto, seu, astronomicesimumdo, puncta aequinoctialia esse fixa. sumebatur hoc primum denuo per Uodum hypotheseos, & inquirebatur in modum observandi tempus, quo centrum Solis ad aequatorem appellit. Et sic incidebatur in armi s Quatoreales, quibus Veteres
ιπι- aequinoctia novimus. Quinniam sic, etsi adhue nigiter constare poterat quantitas anni solaris, si .m mentum aequinoctii vernalis sumeb
tur pro epocha; per regulam trium computari poterat locusSolis ad datum quemvis diem in hypothes concentrum , quemadmodum docuimus
computata conferebantur cum obserivatis S. et o 3 Astron. i illa cum his
minime consentire deprehendebantur ; adeoque hypothesin concentri- .cam a veritate alienam esse palam erat. Quoniam igitur Terra inna amisinum orbitae Solis constituitur, cenistrum illius extra centrum hujus situm
esse debet in hypothesi circulari. ANque adeo in locum concentrici circuli sumebatur, per modum hypotheseos;
circulus eccentricus, retento motu
aequabili. Ponamus jam in C esse cen Tib. v. trum orbitae, in T centrum Telluris in Id punctum aequinoctiale unum din I alterum. Repraesentabit schema hypothesin Solis circularem eccentri iacam. Inquirendum adeo erat, quae. nam ex ea consequantur, ut denuo
quae inde colliguntur cum observatio. nibus, quibus inde deducta occasioa nem praebent, conserri possint. Quia lnos Solam ex puncto T intuemur )ὲ statim apparebat, distantiam ejus com itinuo variari , cum sit maior ipse TL, eamque in A esse maximam, in
393쪽
C . IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 38i
Astron. . Enimvero jam incidebat
quaestio, 'utium aequinoctium orna.
te, seu principium arietis supponendum sit in id , an vero in I; item in quae orbitae solatis puncto , si ad eclipticam refcratur,haereat Apogarim A, in quonam Perigaeum P, & quanta sit
eccentricitas TC. Nemo non videt confugiendum hic esse ad observationes, quales autem caedem esse debeant, ut sint decisivae, ex hypotheli deducendum. Quodsi Sol sit in S; patet distantiam ab Apogaeo in centro orbitae C videri sub angulo ACS; ex Tellure autem in T sub angulo Ata quod cum ita sese habeat per intcgrum semicirculum HAIi distantia Solis ab Apogaeo semper minor videtur, quam revera est in eo semicireulo, in quo haeret Apogaeum Solis A. Ex adverso si Sol sit in L, ex centi Oorbitae distantia a Perigaeo PL videtur sub angulo PCL, ex Tellure in Tau. tem sub angulo PI L, adeoque in semicirculo IPH continuo apparet major, quam revera est, S. Tab. IV. 99. ros sis. . Considerem po
ro Solem in punctis aequinoctialibus Id & I. Quodsi spectetur ex ce0tro orbitae C. distantiae ab Apogaeo A, a nempe AI & AH, videntur sub angulis rectis ACI & ACH, ut adeo Sol videatur absolvisse semicirculum, ab
uno aequinoctio usque ad alterum, dum revera semicirculum HAI pem currit, in quo Apogaeum A haeret rcnimvero ex I et ra spectantur distamine Al & AH ab Apogaeo A , sub angulis ATI & ATH, qui sunt rectis minores s. a 39Geom. I consequenter HAI minor semicirculo apparet 6.ao9 adeoque Sol minus temporis spatium consumere videtur in semicirculo HAI, in quo 'est Apogaeum A, quam in altero IPH, in quo haeret Per arum P. Iam cum 'porro Tab. IV. in semicirculo HAI distantiae solis a centro Terrae T sint majores distantiis a centro orbitae, veluti TS major CS,& in Apogaeo A distantia TA sit maxima g. 3o3Grani. , in semicircillo autem l PH distantiae Solis a Terra sint
minores distantiis a centro orbitae, veluti TL minor CL, & in Perigaeo P distantia TP sit omnium minima g. cn. Geom.); Sol ipse major videri debet in semicirculo IPH, in quo est Perigaeum, quam in semicirculo HAI, in quo est Apogaeum A. Qilodii iam
meditationem coeptam codem , quo hactenus, modo continuare velimus; observationes determinare licebit , quales esse debeant, quae desiderantur.
Sed ne justo prolixiores simus, filum
abrumpendum est,contentis monstrasse viam, qua sit eundum, quantum aspraesens institutum sulficit. Annotabimus potius alia nonnulla, quae usui
esse possunt illis, qui Matheseos studio
intellectum perficere gestiimi, ut e
dem rite extra candem utantur.
g. 3io. Ex iis, quae diximus, cla rissime perspicitur, quomodo in investigandis vetitatibus a potari Hri sit procedendum, & quam indispensabitis usus sit hypothetiuin, ut, si iisdem
394쪽
DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
uti nolaeris, nulla seperiit spes verit iis unquam detegendae. Non est quod excipias hypothesibus equidem locum. esse concedendum in inveniendo, ab iis tamen esse abstinendum in libris,
qui publici juris fiunt. Etenim ubi
veritates ab iis, quae nobis perspecta sunt, principiis procul remotae sunt, ut a priori denegatur ad eas acccssus; non semper unius hominis est ea absolucre, quae a posteriori accessibilem faciunt: quin potius haud raro sociae requiruntur operae, cum hic valeat illud pervulgatum, oculos plures plus videre quam oculum unum ; & sul inde qui accessum parare studet, Iaborem coeptum aliis continuandum relinquere tenetur. Qui animum ad ea attendit, quae de theoria Solis in. vestigara modo annotavimus, dictis facilem praebebit aurem etsi rationes non pe spiciat, quas dare poter mus , si prolixiores esse liceret. iamvis igitur, examine instituto, hypotheses deprehendantur a veritate alienae ; non tamen ideo censendae sunt inutiles; propterea quod aberrando a veritate deducimur ad veritatem , ubi methodo conjectaras opus est. Unde memini me saepius audit ribus meis inculcasse, deberi etiam averitate aberrantibus suas laudes, ubi
nobis errandum fuisset, nisi ipsi priores errassent. In aliorum enim meritis censendis aequi esse debemus, ne quid admittamus, quod contra osicium boni viri est. Nemo Astronomus vitio vertet ei, qui primus de
theoria Solis cogitavit, si hypothesin
motus aequabilis in orbita concentrica excoluerit, utut successores eam a v ritate alienam examine per observa,
tiones instituto deprehenderint. Ubdet enim eum fecisse, quod initio fruciendum erat, & aliis perficiendum re
liquisse, quod ipsi perficere vel non licebat, vel quod perficere nolebat. Quodsi Physici Astronomos imitati
fuissent, ex observationibus comm
nibus eliciendo hypotheses, & has, per observationes studio quaesitas fleexperimenta, examinatas corrigendo
ac perficiendo, nullus profecto dubito , quin Philosophia naturalis dudum magis promota suisset. Idem dicendum de Medicina, de qua iam disertius dixi in Horis subsecivis, cum Medicum Astronomos imitantem in
g. 3Ir. Discimus etiam , quales esse debeant hypotheses, quibus in Philosophia concedendus est locus 3 nimirum quas methodus conjecturalis suggerit, qua in veritate investiganda
utendum. Sumitur nimirum in gratiam nonnullorum phaenomenorum, unde ratio eorum reddi potest; ac deinde inquiritur , num ceterorum
quoque per id, quod sumitur, ratio . reddi possit; quatenus ea, quae in hypothesi a priori colliguntur, conferta tur cum iis ,quae observantur. Perinde enim est, sive antea observaris phaenomena, & postea demum inquiras, num eadem a priori ex hypothus M. ducantur, sive primum a priori desducasD fle
395쪽
ducas ex hypothesi, quae inde necesserio consequuntur,&postea demum Observes,mum eadem quoque in rerum natura ita sese habeant. Patre autem certum esse debere, quod id,
quod sumitur, in se spectatum possibile sit. Ita sumebatur in Astron
mia, orbitam Solis esse circulum. Certum nimirum erat, cam esse lineam in se redeuntem. Quamobrem
cum circulus sit linea in se rediens, in se spectatum non impossibile est, ut orbita Solis sit circulus. Non leti. tur probamus commentitias hypotheses, quas hodie bene multi in Philosophiam naturalem invehunt, quidvis pro lubitu tingentes, utut demonstrare minime possint talia, quae sibi imaginantur , in rerum natura existere poste.
Immo facile largimur, istiusmodi commenta non esse qualitatibus occultis scholasticorum meliora. inamobrem in Physica, quam patrio sermone edidimus, maluimus pha nomena ex pha, nomenis explicare, nec in hypothesi. bus admittere nisi quae ex observationibus colliguntur; ne incerta cum certis confundantur, & in inventorum - numerum rescrantur , quae' sunt in quaestionum numero. omnium minume autem probamus, si ex commentitiis hypothesibus rationes reddantur in Medicina; quippe quae non modo usum nullum in praxi habent, verum etiam nocent, si in praxi earum rationem habere volueris. Et huc dubio procul animum adverterunt, qui
Philosophiam naturalem & Medicu
nam ab hypothesibus liberam esse voluerunt; atque inter theoriam phy, cam & medicam in arte salutari distin-Xerunt. Propter abusum tamen hypothesium, non tollendus erat usus,
sed hypotheses ad inveniendum Veritatem aptae discernendae a figmentis,
quae in eorum locum si irrogantur.
F. 3Ia. Liquet porro ex iis, quae de theoria Solis analytice pervestiganda diximus, in veritate a posteriori investiganda perpetuum esse debere
experientiae ac rationis connubiumia Neque enim ex observationibus com
munibus, quae primo loco astumuntur, quicquam concluditur, nisi in sul sidium vocatis principiis geometricisia Immo ipsae hypotheses inde non derivantur ratiocinando, nisi vi illorum principiorum. Et ubi ex hypothesia priori deducenda quae eκ ea nec Liario consequuntur, & sine quibus eadem examini subjici nequit, principiis
mathematicis denuo opus habemus neque absque horum ope observationes in hunc usum capiendae determinari possunt. Qiiamobrem si Astron mos in Philosophia naturali, & cidemi agnata Medicina , imitari velimus iacogitandum erat de theoria demo strativa. Ontologia, qualem dedimus, suppeditat notiones directrices, doquibus plura diximus in Horis su secivis WEt hisce inprimis locus est ubi analyticam viam ine essuri collia gere debemus, qnid sit faciendum aquamvis etiam principia ontologicae conducant ad conclusiones ex o -yationia.
396쪽
at DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
vationibus & experimentis eliciendas. Subinde etiam usui iunt principia mathematica, de quorum ad experimenta applicatione nonnulla diximus in superioribus capitibus quinto, sexto, & septimo, cum de studio Me.
chanicae, Hydrostaticae, Aerometris, Hydraulicae,&Opticae ageremus. Ex observationibus quoque atque experimentis eliciendae sunt propositiones determinatae, eo modo quem in Logica capite a, sect. a , pari. 1, eXpinsuimus, cum methodum formandi judicia intuitiva de notiones a posteriori traderemus; atque ex hisce principiis demonstranda sunt alia, quae a priori inde deducuntur. Hoc enim pacto condenda forent Elementa Phulosophiae naturalis, eundem usum pro mittentia, quem habent clementa EUCLlois in Mathesi. Quamdiu enim desiderantur principia certa, quibus in ratiocinando utaris, luxurianti imaginationi omnia tribuuntur , atque adeo non mirum, si abortus imaginationis pro veritate in Philosophiadi theoria medica obtruduntur. N que mirum videri debet, quod de eodem subjecto meditati incidant in cogitationes toto coelo diversas; ita ut unus per principia chymica explicare velit, quod alter explicat per mecha nica , alius per figmenta, ad imitationem causarum sibi notarum, quae esse. etum ei similcm producunt, cujus causa vel ratio quaeritur. Abstinemus ab exemplis, ne sint odiosa. Censere alios
videri nolumus, dum docere nobis propositum est. Quod si Deus nobis
vitam animi , ac corporis vires consei
vaverit, ut ad Physicam, Philosophia praetica absoluta, progredi licuerit; operam dabimus, ut istiusmodi principia stabi iamus; ne facultatibus inferioribus tribuatur,quod ab intellectu
expectandum. Eorum autem necessitatem in dubium revocare nequit, qui facultates cognoscendi earumque
usum perspexit. Immo si distinctam
ratiocinii notionem ex Logica hausit, eam agnoscere tenetur. Ubservatio
enim, & experimentum, non suppeditat nisi propositionem unam, quae in syllogismo minoris vicem tuetur. Quodsi ergo hinc inserenda conclusio, principio Opus est, quod majoris lo- , cum occupat. Cumque non semperui fico syllogismo inseratur conclusio,
pluribus quoque principiis opus. Quae
enim ratio est , cur multi multa cumulaverint experimenta, multas collegerint observationes rariores; nihil tamen inde intulcrint, quod ad alia ratiocinando detegenda prodesset, ut
phaenomena nondum observata praeis
vidcre ac praedicere liceret Sane non alia, quam quod deficiant primcipia , quorum ad experimenta &observationes applicatione inserantur
conclusiones. Observationes communes , quae basis sunt omnis cognitionis astronomicae, in vulgus notae. Cur vero Astronomus hinc colligat, quae alii inde colligere nequeunt, non alia
ratio est, quam quod ille iri incipia Geometriae, quae ipsi perspecta sunt, ad
397쪽
op. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 38s
ad illas applicet, his vero nulla sint principia, quae ad easdem applicare
ta dedit de qualitatibus sensibilibus experimenta: quid vero hinc colligit ξ Nil nisi generalem hanc propositionem, quae in Cosmologia ex principiis metaphysicis demonstratur, omnia in natura fieri mechanice. Pr vocare poteram ad hymiam, cujus theoria foecunda, ad inveniendum apta, adhuc desideratur & usus in Scientia naturali praedicatur, sed non ostenditur: sed in re per anteriora satis manifesta prolixiores esse nolumus. g. 3I3. Astronomia quoque nos docet,crinjunctis vii ibus scientiam esse ex collandam, & inventa antece rum esse emcndanda , perficienda, confirmanda , prout occasio tulerit ; consequenter quae ab aliis tradita sunt ante addiscenda, quam ad scientiam ampli, Mandam animum appellas. Qitantum hic peccetur ab aliis, qui Astronom rit m non sequuntur inorem, in vulgus proh dolori notum eae In inventorum numero esse volunt, qui discentium subsellia occupare debebant. Qitae ab
aliis tradita sunt contemnunt, ant
quam ea didicerunt. Sibi soli sapere videntur, qui ex aliena doruina s, pere debebant i Sibi soli sufficere videntur, qui alieno auxilio maxime indigent. Quo quis indoistior, eo ineensendis aliis audacior. Vana virium fiducia summa audent, quae nullo negotio a se confici posse putant, cum vulgat ibus capiendis eaedem vix arie er. Mathem. Tom. U. vix quidem sufficiant. Non amore veritatis ducuntur, sed vanae amestioni litantes, vulgo imperito ut placeant unice studenti Argumentis extrinsecis pugnant , qui rationes intrinsecas ut perspicerent, operam
dare debebant. Quodsi Astronomitisdem moribus suissent praediti, nihil adhuc praeclari de motu siderum sciretur, nec phamomena coelestia tam in certitudine praedicere daretur ,
quemadmodum hodie ab Astron mis fieri solet. Quantum, quaesis, promota fuit scientia astronomica altercationibus istis de motu Telluris Quantum vero incrementi debet hypothesi Terrae motae legitime excul tae Utinam igitur omnes Astronomiae operam navarent, eamque, anhlytice expenderent, quemadmodum paulo ante inculcasimus, quotquot ad scientias excolendas animum ainpellere decreverunt. Ego hunc stu-ctum longe maximum judico, qui ex studio astronomico sperari potest a nec me poeniteret temporis quod in eo consumsi, etiamsi alium nullum inde reportassem. Discant hinc, quam tum sibi desint, qui studium Astron miae negligunt, hac sola de causa, quod nullam ejus utilitatem esse sibi persuadeant in eo vitae genere, quod olim sequi statuerunt. Quasi vero ea mentis metamorphosis, quae a studio astronomico expectanda, nullius momenti sit in quolibet vitae genere, quod Eruditi sequi tenentur. Vulgo quidem iraeminaturi Cec Didi'
398쪽
DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
Didicise Meliter artes ostis mores, nec sinit se feros: quod etsi multo laxiore sensu verum sit, quam vulgo accipitur, in praAitamen parum attenditur. Nemo cnim quaerit, quantum studium aliquod H. ciat ad mores emolliendos, aut, ut clarius dicam, ad omnem facultatum nostrarum promptum & genuinum
S. 3Iq. Occurrendum vero est objectioni, quam forsan nonnulli movere poterant Astronomiae non modo periti, verum etiam in eadem perficienda utiliter versati. Existimabunt enim, eo, quem diximus S. 3os J,
modo veritatem astronomicam non
ibisse detectam. Incessisse inventores per multas ambages, antequam ad viam, qua sit eundum, ipsis pervenire datum fuerit, ac, multis frustra tenta. tis, tandem reperisse quod ad progressum ulteriorem faceret. Immo plures in deviis substitisse, antequam uni licuerit esse adeo felici, ut in viam rectam incideret. Multum haud raro temporis praeterlapsum fuisse, antequam surgeret Astronomus, qui quid daret, cui in Analysi nostra locus esse poterat. Non igitur tam ardua, qualia sunt Astronomorum inventa, tanta facilliste inveniri potu se, quantam prae se fert analysis nostra. Ubi veriatates detectae sint, earum investigationem videri obviam, quae prorsus inaccessae videntur, ubi adhuc ignoram tur. Non nego, si lacta sola respicita, vera omnino esse, quae dicuntur: neque enim nobis dissicile foret exemplis ea confirmare. Vcrum enimvero
nobis non jam qii aestio est de eo, quod factum est; sed de methodo, qua veritas latens tandem in apricum producta. Quod si regulae methodi, quibus legitimus lacultatum nostra rum usus praecipitur, primis invent tibiis distincte Dissent perspectae, ne P dcfecisset theoria, principia ad rati cinandum necessaria suppeditans, aut haec satis familiaria illis si issent; in ambages inutiles non incidissent, sed rectam , qua eundum est, viam statim animadvertissent, nec in devia delapsi fuissent, multo minus in iisdem diu substitissent. Breviori adeo tempore ea dedissent, quae in analysi nostra locum merentur, nisi quantum observandi opportunitas moram iniecisset. Quando in apricum productum, quod quaerebatur; quonam usu facultatum nostrarum id fuerit factum, reperire licet; ac tanto quidem evidentius id patet, si quis in principiis
psychologicis fuerit versariis. Non igitur inutile, immo potius necessarium est, nisi incrementum Artis inveniendi negligere voluerimus, ut in eundem omni animi contentione ininquiramus, atque eum ad distinctas no.
tiones revocemus, ut constet, quin
modo certa methodo reperiri potuisset ab uno, quod nonnisi post multa tentamina, in quibus casui multum tribuitur, detectum. Quia ea perpen
dit , quae de Logica artificiali in Prol gynenis Logicae inculcavimus, dictis faelle
399쪽
ocile assentietur. Homines multi considerantur instar unius, in quo nonnisi Iocum habet rectus facultatum, quem secerunt, usus; rejectis aberrationibus , quae vel usus huius defectui,vel ab usui tribuendae. Quodsi enim extitisset homo, qui reetum facultatum suarum usum, absque ulla aberratione, facere potuisset; is nonnisi ea secisset, quae ad detegendam veritatem latentem spectassent. Quemadmodum in moralibus observandum illud CATONI s, ut ex alieno casu discas quae vites, & nonnisi ea imi- teris quae ad rectum facultatum usum faciunt; ita similiter hoc tenendum in Arte inveniendi, & omni veritatis cognitione. Fictio illa , quae hie admittitur, nihil absurdi habet, atque longc utilissima est. Meretur itaque attentionem, quoad omnia, quae a fa- caelatum humanatum usu proficisci possunt. Qui studio Matheseos inteuleetiam perficere vult, non aliud intendit, quam ut rectum consequatur iacultatum usum aberrationes omnes, quantum datur, posthac evitaturus.
Animum igitur auendere debet ad ea, quae usum istum loquuntur ι parum sollicitus, utrum in eodem, an in diversis subjei iis ea sint observanda ;modo constri, nonnisi his factis ad scopum contendisse inventores, cetera vero ipsis nihil profuisse, sed imutiles tantummodo moras pepoisse,
ab illis minime internas, sed moleste latas. Nisi hoc observaveris, aliorum empla & casus tibi parum proderunt ad persectionem propriam pr
movendam ; quam tamen metam esse
in Philosophia practica universali demonstravimus,ad quam continuo comtendere tenemur, nisi obligationi nostrae naturali deesse, ac felicitati propriae obicem ponere velimus. g. 3I . Nemo non videt amplissimum hic esse dicendorum campum,
squidem omnia, quae ad praesentem scopum spectant, minutissime persequi velimus: sed tantae proli κitati sese immergere non patitur praesens institutum. Neque etiam diffitemur, quod, si quis ulterius progredi voluerit, ei
alios quoque autores consulendos esse, tum Veteres, quorum placita collegit Ri Cio Lus in Almagesto , um Recentiores, quos superius laudavimus, cum scriptores rerum astronomicarui irecenseremus. Quodsi enim ante sibi cognita atque perspecta reddiderit,
quae nos nostro more explicavimus,
ut sine haelitatione in legendis aliorum scriptis progredi possit, quam ad haec
legenda accedat ι & ordinem temporis observet, quo prodita fuerunt, ut pateat, quodnam cogitata anteriora alumentum attulerint ad posteriora : quae exempli loco modo in medium protulimus haud difficulter imutabitur ; praesertim si in disciplinis anterioribus, more nostro, fuerit versatus, nec ullibi suam passus desiderari operam. Hoc consilium qui sequi voluerit, sua sponte animadvertet, quomodo cum Geometria creverit quoque Astronomia. Sane quae ΚEPPLE-
400쪽
388 DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
RUs dare non poterat, utut sagacissimi ingenii vir, non invita Minerva tentarunt alii; postquam nostio aevo Geometria magis exculta, & ad m, to majus fastigium evecta, quam KEPPLERI tempore attigerat. Est etiam Algebrae suus usus in parte Astronomiae theorica, cujus latissimus usus per universam Mathesin. ΚεppL Ri aevo adeo ignorabatur, ut ne somniando quidem eum praevidere daretur; nee mirari debeamus, quod abjecta subinde vir summus de Algebra senseritia In gratiam igitur eorum, qui Algebrae studio delectantur, unum Et rerumque specimen dedimus , quo praeclarum ejus in Astronomia usum insinuaremus. Plura suppeditat GRE. Go R i u s in Elementis A ronomia, de illustria admodum exempla petere
licet ex Commentariis Petropolitanis. 9. Erunt forsitan nonnulli,
qui sibi persuadebunt, inanem Oporam sumi in tractatione analytica studii astronomici, propterea quod absque ea Astronomi sua invenerint, ac hodienum invetua antecessorum perficiant , novisque accessionibus nobilissimam scientiam locupletent. En
vero facilis est responsio. Qui quae ab
aliis inventa sunt attenta mente considerant, eorum animis idea quintam exemplaris usus facultatum sese insinuat ad particulare hoc objectum restricta, quam, etsi confusam, imbrantur quoad idem objectum, nescii
omnino quemnam facultatum usum
faciant ; quemadmodum accidit iis qui in tractandis negotiis imitantur alios in casu simili, theoria omni destia tuti. Neque dictitendum , hac imit tione niti omnem praxin Artis inveniendi in Astronomia ; quidni etiam in Mathesi reliqua, si a regulis Algebrae, seu Analyseos Mathematicae r cesseris; quamvis etiam in Algebrae praxi huic imitationi multus sit locus. Quam multum vero in hac imitatione tribuatur casui, & quam multis ideo
tentaminibus locin se, meum non est in praesenti exponere. Enimvero tota nostra tractatio analytica non alio tendit, quam ut idea ista confusa revoce
tur ad distinctam ; quo facto, imitatio, quae fuerat empirica, rationalis evadit,& multo latius extenditur, immo etiam casui subducitur. Nos jam p
tissimum intendimus, ut Philosophus imitetur Astronomum in qualibet Philosophiae partes immo Eruditus quicunque in suo scibili; cum de intellectu studio Matheseos perficiendo
agamus, ut eodem extra Mathesin rite utamur. Haec vero imitatio expectari
nequit ab idea consula, quae Astron mo prodest in Astronomia eκcolenda. Immo si qui eam audent, quam sint infelices satis patet. Non deessent exempla illustria, quibus hoc doceri poterat; nisi consultius existimaremus ab iis producendis abstinere.