장음표시 사용
361쪽
requiri usum faculiatum cognoscendi, quam in Geometria plana. Qui vero tertium cognitionis gradum acquirere studet, is utique distincte cognosccre tenetur usum sicut tum cognoscendi in veritate investiganda requisitum s consequenter ubi novus quidam usus emergit, ad eundem animum attendere debet, ne attemtioni suae sese subducaria Talia a tem inprimis scrutari debet, qui Α tem inveniendi distincte cognoscere avet, de Mathesi quoque in usum mi. losophiae operam navat,ejusque studio
intellectum perficere studet; cons quenter promptum facultatum c gnoscendi usum consequi conatur , quem habere possunt. Etsi autem intra cancellos , quos praefixit praesentis instituti ratio, nos continentes ad particularia non descendamus;
non possumus tamen non excitare
attentionem lectoris sciendi cupidi ad artificium, quo regula eatholica Trigonometriae sphaericae fuit eruta s. praesertim cum singula huc spectantia satis distincte explicaverimus &demonorata dederimus. Elucet enim ex eo usus prorsus singularis fictionum ad formandos conceptus univer. sales, sit b quibus comprehenduntur, quae, propter intrinsecam diversit, rem, ad commune chaoddam genus, seu universalem quandam notionem reduci minime posse videbantur.
Etsi enim huius artificii iam menti nem quandam injecerimus in An lysi; singularis tamen prodiis hic ογ
currit applicatio, ut aliam prorsus formam induat. Regulam catholicam non. alio fine investigavimus, quam ut memoriae siccurreretur, regularum multitudine non obruendae, & ut omnis applicatio Trigonometriae s cum serat sensim certitudinis manifestiorem. Habemus igitur hie, quod imitemur in aliis disci nis practicis, ad praxin omnem facilitandam Quamvis enim dentur artificia adhuc alia, quibus idem praestari potest.,
nec semper recurrendum sit ad fictio nes ; sitificit tamen hoc exempto nos moneri , cogitandum quoque
esse in Disciplinis practicis de praxi
per regulas catholicas iacilitanda; immo & de theoria multiplici ad notiones universales reducenda, ut is cilior evadat ejus ad humana negotia applicatio. Maximae hoc ipsem utilitatis est, cum non omnium sit theoriam, quae multitudine regula. rum abundat, ita memoriae infigere, ut singulae veluti sua sponte praesentes sistantur intellectui, quoties usus
eas requirit, cum tamen ad recte agendum illis carere nequeamus. -- rabuntur forsan nonnullI, qui, cum
Mathesin sibi soli discant , at alia,
quae extra eam sunt, animum non diuertunt, nos studium Matheseos explicaturos testa proferre, quae cum eo nihil commune habere videnturis. Enimvero qui animo recoluerit, quae
supra de studio Matheseos, intellectus perficiendi gratia instituendo, in medium attuliariis, & cum eodem X κ s studiuim
362쪽
no DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
studium Philosophiae verioris, quam
in operibus nostris tradimus, conjunxerit , non habebit amplius quod miretur, utilitatem eorum, quae hinc inde commendantur, reipsa CXper
s. 289. Trigonometriam sphaerucam non explicamus, nisi in usum Astronomiae & Geographiae. Quam-mbrem non plura tradimus, quam
quae huic fini satisfaciunt. Et quoniam Trigonometria sphaerica d monstrari nequit, nisi suppositis primcipiis sphaericis, nec applicari in Astro,nomia & Geographia nisi mediantibus his ipsis principiis . nec ex hisce addidimus, nisi quae huic scopo susticiunt. Et si itaque Algebra ad doctrinam quoque Sphaericorum & Trigonometriam sphaericam applicari
possit ; usum tamen Algebrae in hac Matheseos parte praetermisimus, cum tinice propositum nobis iuerit praxin Trigonometriae sphaericae reddere faciliorem. Ne tamen quis existimet, eum vel csse nullum, vel adeo dissicilem , ut hactenus detegi non potuerit ἡ provoco ad exempla, quae dedit JACOB Us KREs A e Societate Diu in Analysi speciosa Trigonometriae sphaericae, primo mobili dec. applicata , ct ad hisce illustriora, quae extant in Commentariis Academiae Imperialis Petropolitanati Problemata primi mobilis pcr Algebram soluta, si ad Geometriam puram reducuntur, non sunt nisi problem,ta sphaerica. Geometrae sane de Sphaerica nunquam cogitassent, nisi problemata primi mobilis in Astr nomia de ea cogitandi ansam dedi senti Neque dubium est, initio hanc Geometriae partem ab Astron mia sphaerica non suisse separatam , quemadmodum & ipsa Trigonometria non tradebatur nisi in Astronomia.
g. aso. C Tudium Astronomiae multis D sese nominibus commendat omnibus, qui ad solidam rerum cognitionem adspirant,sive secundum cognitionis gradum,sive tertium intemdant ; & inprimis si quis intellectus perficiendi gratia Mathesi operam navet,ac ad scientiam naturalem excolen.
dam animum appellere veliti immo si
studio medico sese mancipandi an mum habuerit. Diversi admodum sunt fines, cur quis ad studium Astronomiae accedit. inuare nec omnibus eodem modo in eodem versandum,cum diversos fines non eodem modo consequi detur. Nostrum igitur est docere,quid unicuique faciendum, ut finem a se
363쪽
cap. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE.
g. asI. Sunt qui curiositatis tam tummodo gi alia Astronomiam addiscendam esse sibi persuadent; cui tarrato magis satisfaciendum existimant, ne ignorent ea, quae in Calendariis
eκtanti non decere virum eruditum
arbitrari, ut Calendarium liotidie in manu habeat e non tamen intelligar, quae in eodem traduntur. Sunt alii, qui istis oculatiores longius prospiciunt, & adolescentibus ob curios, talem commendant missium Astron micum, ut eadem excitetur sciendi cupiditas & magis magisque insta metur. Sane non alio fine in scholis introductus est JOANNls DE SACRO
osco libellus de sphaera; cui deinceps alii substituere alios libellos
usum Globorum, de computum e cleliasticum exponentes. Etsi enim ea fini etiam Theoricas Planetarum
consignaverit PURE ACRIUS; cum tamen Theorica magis conducere ubia iis, qui ex instituto Astronomiae
operam navaturi sunt, quam prinmiscue omnibus, & ipse PURBACH ius potissimum intenderit, ut ad studium
astronomicum iste neglectum ac d sertum aditum aperiret, & animos
juvenum ad idem persequendum ac-eenderet; Theorica ex scholis pro- ipta in Academias, relegata, ubi praeter Professorem Mathematum in
seriorum, qui Mathesin puram, cum
6wmetria practica, & Statieae et mentis, interpretari debebat, etiam constitutus Prosessor Mathematum superiorum, qui Astronomam cum Geographia, Chronologi , Gnom nica & Astrologia doceret. Unde hodienum in Academia Viitebem gensi & Halaiens duo sunt Math
matum Prosessores, alter Mathematum inferiorum , alter superiorum.
In scholis itaque infelioribus, in quibus adolescentes ad icctiones academicas praeparandi, suffcere visum, si Astronomiae sphaericae, de computrecclesiastici praegustum quendam haberent , & figuras geometricas construere addiscerent. Unde meminῖ
in Gymnasiis quoque patriis, Ur
tistaviensibus scilicet, cum ego adolescens Magdalenaeum frequentarem, Prosessorem Matheseos nonnisi comstructiones figurarum, cuin definitionibus Geometriae Elementaris usum Globorum & computum e
clesiasticum docuisse. Et quamvis insigni cupiditate methodum mathematicam cognoscendi jam tum flagrarem , nec minor esset Algebrae addiscendae ardor; quod illa certam acquiri posse cognitionem, eu
contradicere nemo ausit; hac vero,
proprio marte veritates incognitas investigari audivissem; nemo tamen erat, qui sitim meam restinguere valeret; immo, non deerant, qui studium Matheseos dissit aderent, aue saltem assirmarent, me ejus auxilio non consecuturum, quod spera bam. Ego vero nunquam ab ea
opinione me dimoveri passiis sum , cujus quidem rationes hic exponi noattinet. .
364쪽
DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT
S. asa. Qui adeo solius curiositatis gratia Astronoiniam ada sere volunt, iis sufficit historica veritatum praecipuarum cognitio. Nimirum primo ipsa legenda sunt, quae capi te primo Astronomiae si haericae , quoad observatiotios communes &principia inde stabilita, traduntur. Neque enim integro hoc capite continctur quidpiam, quod captum Mathematum imperiti excedat; & qu cunqtie quis animo ad Astronomiam accedat, ea ignorare non debet, quae in eodem continentur. Deinde ex secundo capite, quod de circulis sphaerae mundanae agit, definitiones circulorum & aliorum nonnullorum ad eos spectantium sibi familiares reddat, omissis ceteris omnibus. In capite vero quarto legat scholia probL I6, S. a44 quae de catalogo fixarum , de asterismis, ac magnitudine apparente illarum loquuntur. Addi possunt hinc inde
scholia quaedam alia, quae utrum contineant , nec ne, quod videatur notatu dignum, quilibet facile per seipsum judicabit. Hinc statim accedat ad caput sextum, in quo constructio& usus Globi coelestis in ipsius potissi
mum usum docetur. Neque malesbi consulet, si in capite septimo perlegat de refractione & parallaxi, quae in definitionibus & scholiis libbentur, & sub rubrica observationum reperiuntur: id quod etiam intelligerudum de crepusculis, quibus destinatur caput 8, seu ultimum Astronomiae sphaericae. Et haec satisfiiciunt etiam ado; cscentibus ad stud um Astron miae praeparandis,quoad partem sphin ricam. In parte Theorica iis, qui solius curiositatis gratia Astronomiam
addiscunt, commendanda sunt caputa tria priora de natui a Solis ac Lunae ceterorumque Planetarum, &mundi systemate, si pauca quaedam
problemata excipias, quae praetermi ti possunt. Poterunt etiam praetermi ii theoremata, quae in usum systematis mundani evincendi proponuntur g. 37s o Sufficit enim ut altem thcorema a 7, S. Ia, & the rema a 8, S. 63o cum subjectis sch liis legat, dc monstratione prioris imsuper habita. De Theoria Planetarum , quae capite quarto traditur, non plura cognoscere tenetur quam hypothesin : non tamen prorsus ininconsultum est, ut addat definiti nes, quarum in Theorica usus, pr pterea quod hi termini in Calendariis quoque occurrunt, quae intelligere vult curiolitatis gratia Astronomiae Operam aliquam impendens. Quod ad
Lunam attir et, praeter definitiones &observationes, a S. 8I6 usque 3 aa, non est, quod curiosus tantummodo lector attingere teneatur. Et ex capite sexto tantummodo dillantias planeta rum a Terra ex S. soo, Carumque magnitudines ex s.s a a,haurire dc bet. De
adspectibus capite septimo sulficiunt eidem definitiones F. 916NIS , cum definitionibus eclipilum g. 937 & s. 981. Dunique ex capite ultimo de stel-Diuitiaco by CDoste
365쪽
lis fixis & novis atque cometis, sufficiunt theoremata absque demonstra-tiinibi is,& observationes, omissis vero problematis. Ea abunde satisfaciunt, ut de rebus astronomicis verba facere possit, quando occasio tulerit in sedimone communi, & intelligere, quae
in Calendariis de iisdem habentur F. as3. Quodsi quis cognitionem historicam Astronomiae accuratiorem desiderat; is omnia, omissis demonstrationibus, ea industria perlegere debet, quam pro primo cognitionis gradu praescripsimus. Quodsi tamen
praxin non curat, nec opus esse Videtur, ut singula problemata perlu- istret. Abunde sufficit, si theoriam planetarum primariorum perspectam habeat & calculi eclipsium ideam aliquam animo concipiat. Permittendum adeo est unicuique, quo usque ipsum trahat sua voluptas. Vix enim alius finis intendi potest, quam ut
notitia rerum astronomicarum animum delectet. Quoniam itaque sola voluptas mensura est eorum, qtiae addiscenda sunt, uniuscujusque omnino relinquendum est judicio, quantum eidem satisfaciat. Quemadmodum illam suo quisque modulo m tiri debet, nec ex se judicare licet alios ; ita quoque determinari nequit , quaenam unicuique condu
s. a sq. Cognitio Astronomiae ii Borica quoad partem sphaericam, facilitatur continuo usu Globi coelestis , qui semper ad manus esse demolpi Oper. them. TOm. V.
bet. Etenim definitiones multo facilius intelligunnir, si ea, quae dem clarant, in superficie Globi repraesententur; cum imaginatio nihil amplius facessat negotii, ob consensum ejus cum sensi seu visu. Si schem ta in plano delineantur, quemadmodum fieri solet & a nobis quoque factum est ι sensus non revera exhibet , quod repraesentare debebat; sed talem dirigit imaginationem , ut vi vocabulorum , quae in definitione continentur, sibi sermet ideam ejus, quod cognosci debeti Sumamus exemplum facile, ut quae dicuntur recte intelligantur. Declinationem stellae definimus per distantiam ejus ab aequatore. Cumque distantiam a circulo maximo esse ostenderimus arcum circuli maximi inter duo puncta in superficie sphaerae intercepti &ad circulum maximum perpendicularem f. 6 Sphinis.); ideam deesLnationis formaturi imaginari debein circulum maximum in superficie sphaerae, qui per centrum stellae, seu punctum in sphaerae superficie datum, & per aeqilatorem transit, &hunc ad angulos rectos secat. Quam obrem cum porro constet S. S M. , hunc circulum transire deis bere per polos aequatoris, quos eOL dem esse cum polis mundi constat g. 8η n. , nobis imaginati debemus sphaeram cavam, in cujus tem itro oculus eollocatus, & in eadem duos polos, circa laos venitur, una cum aequatore intervallo, quadramis
366쪽
314 DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
in superficie sphaerae descripto, 6e percipiendam exhibet declinationem. circulo transeunte per polos & stet. SD. Nemo non videt non sine exeris Iam, seu punctum in supelficie da- citio vim istam acquiri, quae imagitum transeunte, qui secat aequato- nationi ad istam transformationem rem. Ita enim demum idea reprae- idearum sufficit; immo ipsam imagurab.iv. sentabit declinationem. In plano nationis vim jam extendendam esse, ' circulus MAPQ repraesentat sphaeram ut satis clare ropraesentet quod perci-
mundanam, puniti P & ρ polosipiendum. Enimvero si globus fue- mundi diametraliter oppostos, Ain rit ad manus, cum in ejus superficie aequatorem ex altera hemisphaerii pam designati sint poli, & aequator dote, in qua sumitur stella S sive pun- scriptus, ac praeterea Mcridianus ci ctum quodcunque datum. PSp re- culus per polos mundi transiens, sub praesentat circulum, qui per polos quo ob ejus volubilitatem circa po- mundi P de ρ atque punctum datum los, & situm Meridiani fixum, quod-S transit , in eadem hemisphaerii vis superficiei punctum pro arbitrio
parte, & aequatorem in D secat. constitui potest; non alia re opus Unde arcus circuli maximi DS re- est, quam ut stella constituatur sub praesentat Declinationem stellae, seu Meridiano, ita enim ejus arcus inter . puncti S. Hinc liquet, quomodo eandem & aequatorem interceptus definitiones primum explicandae sint repraesentat declinationem, qualem per figuras in plano delineatas. imaginatio percipiendam exhibere Enimvero cum idea hujus schematis decet. Atque ita sensus cum eadem non sit ea, quae rem ipsam, prouti consentit. Non est quod excipias, concipitur, repraesentat, sed vicariam Globum exhibere in superficie con- saltem operam praestet ; imaginatio- vexa, quod imaginatio transferre d
ius est, eam transformare in ideam bet in concavam; consequenter nec
veram. Loco igitur circuli A PQ'A hic sensum cum imaginatione con- nobis imaginamur sphaeram cavam, sentire. Etenim quis non videt,
in cujus centro oculus constitutus; cum non necessarium sit ut oculus
in ejus superficie imaginamur porro collocetur in centro sphaerae , fingi duos polos P & ρ sibi diametraliter posse quod is extra sphaeram coli
oppositos, & aequatorem ab utroque cetur λ quod ubi imaginamur, ima- polo undiquaque eodem intervallo ginatio a sensu non dissentit. 4u οὐ distantem, tandemque circulum alium si vero imaginationis vi ipsam spha per stellam in eadem susperficie sum- ram mundanam repraesentare Velis, tam & duos polos transeuntem , qui qualis nobis apparet, dum noctu
necessario aequatorem secat. Atque coelum stellis Iupei biens contu
ha demum imaginatio veluti Fisui mur a multo jam facilius accidit ea,
367쪽
CU. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 31s
quae oculo extra sphaeram munda- S. 296. Q iemadmodum vero il- nam per fictionem constituto appa- lam idearum transformationem iuvat, rent, eidem in centrum sphaerae r praeter Globum coelestem, sphaera tracto, tanquam in concava, pedi etiam armillaris ; ita non inutile fo-cipienda exhibere. ret, si, ad similem usum in parte Astroeg. ass. Non dubito sore haud patin nomiae theorica obtinendum, adhibe. cos, qui nodum in scirpo quaeri exi- rentur Instrumenta levi sumtu parabistimaturi sunt, & sine istiusmodi scru flia, quibus phaenomena motus secundipulositate Astronomiae cognitionem apte repraesentarentur ; non quidem historicam acquiri posse tanto confi- ea accuratione, ut calculi vicem subire dentius sibi aliisque persuaderi cona- possent, sed quantum suscit, ut motus buntur, quod experientia testetur, ex secundus, seu proprius, distincta n schematismis in plana delineatis satis tione comprehendatur. Intendebat intelligi, absque tilla opera, quae per hoc Pu aculus cum suis Theoricis definitiones explicantur, & in resolu. Planetarum ι sed cum, Astronomiaetionibus problematum praecipiuntur. parte theorica per CopERNICUM in-Enimvero quis vitio vertet Philoso- primis ac ΚEPPLERUM reformata, nul-pho, quod distinete explicet usum fa- lus amplius illarum sit usus; alia promcultatum, qucm alii de eodem parum sus forma fieri hodie deberent instru- cogitantes faciunt, praesertim eo fine, menta ad motus secundi phaenomena ut simul ostendatiquomodo usum istum eodem modo repraesentanda, quo ope facilitare liceat Homines & animalia Globi artificialis repraesentantur pha
moventur absque cognitione regula- nomena motus primi. Equidem non rum Staticae, nec noi unt,quem faciant ignoro, non denisse aliquos, qui de eorundem usum, dum easdem inviola- motu secundo Planetarum organicebiliter observant. Ecquis vero repro repraesentando cogitarunt; sed desunt hcndit Ba RELLUM , quod, in egregio instrumenta, quae ad communem dic opere de motu animalium, ex regulis centium usum adhiberi possent. N Staticae eundem demonstrandum sibi que vero negandum est in Theoricissumserit Si quis fuerit Astronomus, defectum istiusmodi instrumentorum qui in Psychologia simul versatus, ut esse tolerabiliorem quam in sphaeriaciimine suo di cernere possit, quae cis, quia, per schemata in plano modificationibus animae insunt; is ut, descripta, non adeo confunditur imaque agnoscet vera esse, quae de idea vi ginatio, quam in sphaetica; & quod imaginationis formanda ad clare perci. ad Theoricam demum accedas sphripienda, quae in Astronomia sphaerica rica absoluta; c sequenter ubi no- docentur , in medium attulimus s. tionibus astronomicis jam adsuctus'.
368쪽
316 DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
g. 297. Qui propter praxin Astronomiae Operam navant, cum ea varia sit, nec Omnes eodem modo in ea
versari debent. Constat, ad praxin Astronomiae facilitandam, conditas esse Tabulas tam primi mobilis, quam motus Planetarum. Illarum usus est in parte sphaericas harum vero in theoricae chiibus adeo calculus astronomicus curae cordique
est , illi usum Tabularum multiplici computatione sibi familiarem reddere tenentur. Praefiguntur Tabulis praecepta calculi, quae non in omni- bus sunt prorsus eadem. Qi iamobrem ut ea intelligantur, cognitio saltem historica ex Elementis Astr nomiae praemittenda. Quo accuratior haec fuerit, eo melior. Equidem fieri potest, ut calculum astrOnomicum juxta Tabulas absolvat, qui terminos tantummodo cognitos
atque perspectos habet; sed in tenebris quasi versatur, qui nihil prorsus rationis regularum perspicit. Su dendum igitur est, ut theoriae, tam sphaerkae, quam theoricae cognitione historica animum imbuas, antequam ad calculum accedas. Dedimus ip met praecepta calculi astronomici, eademque exemplis illustravimus. Qiiamobrem qui ad hanc prinin adspirat, ad ea animum advertere t netur. Exemplorum typum ita repraesentavimus, ut ideam exemplarem calculi vinimo ingenerare possit, quae regularum vicem tueri potest,
ubi plura exempla computaveris,& eadem forma calculum desti Ipseοῦ
ris. Antequam autem satis exercit
tus sueris, ut tibi fidere possis, quod nulla ex parte aberraveris; cxempla computanda sunt, quae in Ephemeridibus habentur, ut cum iis conserre
queas, quae calculus tuus prodit. S. 298. Tabulae astronomicae non alio fine conduntur, quam ut calcumlus reddatur facilior & brevior. Comisputantur autem ex observationibus. calculo geometrico, aut, si mavis trigonometrico. Quamobrem Τ bularum conditoribus calculus ge
metricus perspectus esse debet. Fodimam quoque hujus calculi cognoscere tenetur, quicunque solidam Astro. nomiae scientiam acquirere debet. Nos in Elementis nostris hunc calc lum, non modo regulis perspicue ac distincte propositis , comprehendimus; verum etiam exemplis illustr vimus, & typum calculi ita exhibuiamus, ut in praxi commode regul rum vice fungatur, ipseque calculus prolixus ab omni perplexitate & m lestia liberetur.. Usi nimirum hic sumus eodem artificio, quo calculum algebraicum facilitare studuimus. Quamobrem, si quis praecepta calculi cum typo copserat, non habebit, quod conqueratur de Obscuritate,
sed plena luce fruetur in iis intelligendis ; modo in Trigonometria suerit Feriatus, cujus problemata fagiliaria
supponuntur, nec ignoret terminos,
quos ex definitionibus perspectos habere debet. Neque enim accedendum Disiti co by Coral
369쪽
dendum est ad calculum geometr eum , nisi intellectis terminis astron i micis deTrigonometriae,tam sphaericae, quam planae, praxi in potestatem suam redacta. Si quis numeros datos variaverit , in aliis exemplis calculi typum imitaturus, is non modo habitum computandi sibi comparabit,. verum etiam idem calculi exemplarem memori e infiget, ope schematis delinea. si in memoriam facile revocandam, quoties calculo isto utendum. A que hoc ipso obtinetur, ut non modo molestia omnis a calculo astronomico arceatur, sed etiam ut animo placido, nec perturbato sanguinis circulo, calculos continues per tantum temporis spatium, quantum libuerit; modo tibi non molestum accidat tempus calculis fallere, quod scientiae amplificandae impendere malles. Neque enim taedia, ex diverso sonte propullulantia , pro diversitate inclinati num naturalium quibus ' natura homines a se invicem disserre voluit,
in unum confundenda 3 errore mani-
se iis, qui in Psychologia cum iam de sunt versati. Quodsi vero praecepta calculi, quae numeris suis distincta sigillatim exhibit mus, tranquillo animo lente sestinans perpendas; so mae calculi notionem distinctam consequeris, usus regulis quas in Logica pro aequirenda notione distinista praeseripsimus; etiamsi illas nunquam di. diceris, nec, dum juxta eas dete minas facultatum cognoscendi usum, earum tibi conscius sueris. Quan-
tum hoc conducat ad perficiendum intellectum, ut etiam extra Mathesin distincte concipere adsuescas, quae meditaris, & ordine in meditando
cogitationes tuas promoveaS , nunc demonstrare nolo; etsi demonstratio
ex Psychologiae ac logicae principiis
dari poterat; utpote assensum non nisi eorum extorsura , qui Metaphysicae, prouti a nobis tradita, jam op ram debitam navarunt.. Sufficit monuisse, quod credendum sit expc to;. & oculata futura sit fides singulis, quotquot consilio nostro aurem:
benignam praebere non dedignatii fuerint. Qui Astronomiam non siibi discunt, sed intellectiis perficienssi, gratia eidem incumbunt, id quod se .ciendum plurimis cum paucis admodum Astronomis opus habeat g nus humanum illis formam calculi, animo concepisse sufficit, nec opus. cst, ut in eodem sint exercitati. Qua
tenus tamen exempla lucem affundunt praeceptis, non inconsultum est, ut unicum saltem , quod cxhhuimus, exemplum computent, singulis praeceptis ad idem applicatis
praeimim cum etiam extra Mathesin, in Philosophia praesertim practica, magna sit exemplorum vis; .
quemadmodum in parte altera Philo sophiae practieae universalis demonstravimus; atque adco utile sit acti Philosophiam animum appellenti praecepta ad exempla dextre ac expedite applicare. Ecce igitur tibi usum universalem eumque maximi ficien ΥΤ 3 dum, ,
370쪽
DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT. 33 8
dum , ob quem harer pars studii astro.
nomici promiscue commendari meis retur omnibus, quos solida rerum cognitio juvat; etsi aetatem omnem in calculis astronomicis consumere nolint; immo etsi futurum vitae genus minime serat, ut notitiam multo labore acqiii sitam conservent. Quinniam enim ea conservari, hoc non
obstante, potest intellectus habitudo, quam hoc studio acquisivisti; non est quod conqueraris, te in spem futurae oblivionis discendo ea, quae tibi nulli usui sunt, tempus inutiliter
consumsisse. g. 299. Peculiaris quoque praxis astronomica est phaenomena siderum observandi, omnis praxeos reliquae basis. Ex observationibus enim calculo geometrico eruuntur, quae in Astronomia scire intendimus ; nec
absque iis, calculi hujus beneficio,
conduntur Tabulae, quarum in praxi tam commodus est usus. Immo, absque observationibus non licet perficere Tabulas, ut major sit earum cum coelo consensus. Ne igitur hae in parte quoque deessemus; modum quoque observandi exposuimus, ut aliquam ejus ideam animo concipere detur. Nemo autem a nobis r quisiverit, ut omnia minutissime persequamur, quae ad dexteritatem inobservando faciunt. χodsi enim
quis observatorem agere voluerit, is non modo intellectis iis, quae a nobis traduntur , lagat Autores supra commemoratos, cum scripta Astro.
nomorum recenseremus ι . verum
etiam in observatorio aliquo celebri, quale est Parisinum in Gallia & Gre. novi cense in Anglia, per aliquod tempus commoretur, ut, quae ad Observandi dexteritatem faciunt , ab observatoribus exercitatis addiscat. Quamvis enim impossibile non sit, ut eandem multo exercitio per se tam quatur, si in observando sedulus ac continuus sit; facilius tamcn longe accidit, ubi alios praeeuntes imitamur , quam si demum multa circumspectione ipsimet detegere ea debeamus , quae ad observationem a curatam conducunt. Quodsi quis instrumenta, modumque Observandi Veterum cum recentioribus & r centissimis conferre voluerit; is animadvertet cum theoria Astronomiae crevisse quoque observationum perfectionem. Unde conficitur, eum, qui observationibus astronomicis vacare voluerit, theoriam quoque
Astronomiae sibi perspectam reddere
debere. Immo ex iis, quae in nostris Elementis demonstrantur, jam pat bit, observatorem in calculo quoque astronomico, ipso etiam ge metrico versatum esse debere. Sane
qui observatorem agere voluerit, Astronomiam omnem, tam theorctiacam quam practicam, intime perspectam habere debet. Ad observa dum requiruntur instrumenta &, si
observationes accuratae esse debent, accuratis quoque opus est instrumentis. Quamobrem qui observationibus