장음표시 사용
221쪽
IN CIC. PRO ARCHIA POETA. et ir
tent et: neque omnes, qWibus ratus esset: eosdem etiam exilio, aut morte rignosiuisaret . arma ab atys posita , abalys erepta sent . ingratus est iniust que ciuis , qui armorum periculo oberatus, animum ramen retiner armatum; ut etiam
ille sit metiar, qui in acie cecidit, qWam qui in causa animam pro dit . qua enim pertinacia quibαμ- , demat s constantia videri potin . Sed quia iam omnis
p. ae ensio ere armis, o extincta aequitate victoris , restat ut omnes unum v
lim κi habent aliquid non solam sapientia, sed etiam sanctitatis, quia nisi te
C. CVarsaluo,cst in i ra sententi qua eum antea,tum hodie vel maximὶ usus es, 46 7 manente, fatui esse non possumur. Δ re omnes te, qui haec sat esse uolumus, o hortamur, se obsecramur, ut sitae, ut saluti taea confulas omnE ae tibi, ut proalys etiari loquar, quod de mei e sentio: qMniam subesse ali id putas, quadeauendum sit: non maia excubias δ' einediar indetiam laterum nostrarum ρο- ρ rur,or corporum pollicemur. D alteram Refutationis partem descendit: in qua Caesari blanditur de more qui dictaret se Naturae gloriae vixisse latis. sane praeciara vox parum ab illa distat quam de se pronunciauit ipse Cicero. Itaque mihi inquit lib. Io. famil. epist. I. maxim inraen non de mea quidem vita , cui satis feci velatate vel factis, vel ,siquid etiam hoe ad rem pertinet gloria. Ita tamen blanditur Caesari hoc in loco M. Tullius, se . que illius voce commoueri significat, &aegrε ferre tantam illius vitiae despicientiam, ut multa ex Philosiophiae penetralibus prudenter sapienterque depromat. ae tamen omnia sunt sacillima. etsi unum atque alterum interim obseruare non dubitabo. Primum est, nihil esse cur,sibi blandiatur Caesar quod diu satis Naturae vixetit. Siquidem alij quoque plurimi numerari possunt qui ad eam aetatem peruenissent, & tamen inutile tenae pondus haberentur; qtiique animam pro sale accepisse dicerentur;ob id igitur continenter addit se gloriae etiam vixisse satis: vi nimirum intelligeretur se non inutile toerae pondus suisse sed gloriam Emper spectasse, ac perpetuas laboribus αvigilijsai gloriam contendisse. Alterum est vere quidem dici posse Caesarem gloriae diu satisvixisse: nam praeterquam quod trecenta praelia obivit,ac totidem sere victorias reti lit,quinquies triumphaeust, trecentos Regios pueros obsides &captiuos O, tulit Populo Romano, ingentem auri vim vel potius Thesauros maximos detulit in aerarii, errante manum cmendauit, atque alia multa unus peregit quae multi simul vix a ne vix quide patrarunt unquam quantu uis Scipionem ac Pompeium prostras. Peroratio.
MCM ut unde est orsa. in eodem terminetur oratio mea, maximas tibi omnes gratias P agimus C. Caesar, maiores etiam habemus . Nam omnes idem sentiunt, quod di omnium precibus, & lacrymis sentire potuisti. Sed quia non est stantibus omninas necesse dicere; a me certe dici volunt; cui necesse est. quodammodo dc quod vo-ιunt, de quod M. Marcello a te huic ordini, popul ne Romano,& Reipub. reddito, praecipuὲ id a me fieri debere intelligo. Nam laetari omnes, no ut de unius sbium, sed, ut de communi omnium salute, sentio. Quod autem summae beneuolentiae est,quae mea erga illum omnibus semper nota fuit,ut vix C. Marcello optimo,& amantissimo fratri,praeter eum quidem cederem nemini, tum id Bllicitudine,cura,labore tamdiu praestiterim, quamdiu est de illius salute dubitatum; certh hoc tempore magnis curis,molestiis,doloribus liberatus praestare debeo. Itaque CCaesar, sic ti bi gratias ago ut omnibus me rebus a te non conseruato istum, sed etiam ornato, tamen ad tua innumerabilia in me unum merita, quod fieri iam posse non arbitrabar, maximus hoc tuo facto cumulus accesserit. Quod diximus de Exordio, posse nimirum ad varia adhiberi, ut suspicioni alicui delendae aut ossicii rationi reddendae quod fecit M.Tullius in hac Marcelliana, idem de Peroratthne dicendum. Quantumuis enim quatuor illis muneribus seruiat in primis quae ab Aristotcie in 3.Rhet. extremo commemorantur, ut tum amplificationi,
222쪽
riim allectibus permiscendis, tum aud toribus conciliandis, tum denique ijs quae di- sint per capita enumerandis reseratur, nihil tamen prohidet alio interdum ultor queri. id quod facit M. Tullius in praesentia equitum caulam affert cur ipse unus S natus nomine Caesari gratias egerit, tum tuam erga Marcellum voluntatem&qaantum Caesari debeat exponit. Et si non tam mihi perorare videtur hoc in loco, qcani ad perorandum viam sternere . nam peroratio videtur verbis illis contineri. Itaque C. Calar &caeteris quae sequuntur ad finem usque. Ita ut prius de sua illa volantate deque su scepto dicendi mu nere admoneat Caelarem, tum hinc perorandi occasione arrepta se illi addictissimum ostendat unde illum sibi magis ac magis concitat,& finem dicendi facit. Illud tamen interim obseruandum,videri tandem voluisse eo tantii in nomine dicendi munus suscepisse, ut Senatus nomine illi gratias ageret pi pter restitimim Marcellum fetsi reuera alio consilio, e6que nobiliore, dicendi cutrieulum repetebat fortasse ad imaidiam declinanda tu, ut si forte miniis grata esset Caesari ea eoitulatio, videretur quasi per transennam de illa verba fecisse ac Rei p. liberiatatem suasisse. & tamen cum interim dicat se a Caesaris laudatione orsium,non tamen inficiatur se eum quem huic orationi praefiximus,sinem spectasse. Nihil enim prohibet quominus a gratiarum actione incoeperit cunaeas publicae libertatis procurandae retulerit. Sed ut visit,planum est de suscepto munere Caesarem interim admon re atque illi se arctius obli ringere . Haec in proposita oratione . Quanquam quoniam I iudationis vias anapi immas commonstraui, tum in Maniliana, tum in orati ne pro Archia, tum maxime in Marcelliana, vituperationis ad quam interdum ob religionis ac iustitiae vel Patriae holus profligatosque homines descendendu est, Exemplum proposui nullum,iubet Pisonianam subi jcerer inqua dentem Ciceroni Pisonenae cito acuit, seque acerbitate plenum Oilendit. Vbi eo magis profeceris, quod hanc tibi solo argumento, ut scilicet Deli irs Natator evadas, instructam obiicio. Quod Radhuc efflagites ut aliquod etiam tibi dissuasionis aut accusationis exemplum proponam, quemadmodum suasionis seci ac desennonis, in una erit Ciceronis Philippi- iscas per octu iri euoluere,quae patribus dissuadent concordiam cum Antonio quamquam multa sunt quibus obuituperationem, & consultationem demonstrati uia ac deliberativum sese immiscet genus in tum Verrinas lectitare, quae accusationem spirant totae. Atque his praesidiis ad eloquentiae metam contendes. Sed iam Pisaniana subijcianius: cui tia, quonia initio caret vereque diminuta est ca- Dite,equi de initiu de captat,qirale quale erit restitia ere, vel potius aflangere, n4 au Dor. Cu. n. no is sim qui Coae Veneris secie & Caput pro dignitate absoluere valea,cui unus Oratorii Zeuxis dc Eloquetiae pares M. Tullitis sit par, vitia intelligcter percurri
possit oratio,quod sine initio fieri nequit,etiistia odi labore lubirensi dubitabo: ira iii,
ut quonia perexiguae quaeda imminuti capitis rei:quiae extant apud veteres non illos, has interim praeterea, ire industria iactare videar potius & curiositati seruire, quane- cellitati ac Lectoris utilitati. Denique tum dearu ni dicandu erit rem belle procedere, cu initiu hoc nostria, ita Tullianu. quale quale est.optime cadat,& Ui ili'& oron erili qua Omnino cohaereat atq; colentiat. Et sane dii hanc tibi orat Onc ad uituperatio excptu propono, magnopere opta ise ut tu Lector oratione reliqua, quae sanε integraeit ac perampla & copiola dilige ter perspecta & cognita, initii instati rares iactura, &incomodu,quod lane accciiit orationi no exigCu,resarcires: neq. n. inficiari licet exordiu tot u dc Narrationis parie non exigua desiderari. quin quod Archia secisse didiciasti,utide arguinentu non modo iteru ac tertio nobis carminibus repeteret, sed quatalo et tu exercitationis gratia & utilitatis fact. lasses. Neque vero hoc dixerim Ven ris Coae caput tibi exprimeda impona, quasi vero cu Apelle statim aut Zeuxi certare possis, sed ut hiae vires colligas uberiores in hoc genere. Denique quod in Curtio factu videmus ut iaci ingratu acciderit initiu alienu, du illo careret Historia, sic fortasse in praesentia nec tu male locaueris opera si no dissimili industria in hac oratione elaboraueris.Interina tamen ne in hoc quoque opellam requiras nostram, lubet ide experiri ac tibi in hoc labore pulcherrimo aut horem me Iibi praebere ac ducem. Sed hoc scipaulo post. Nunc Inlcriptione .qitae adhuc extat, proponamus: ac subinde Argumen. tum afferamus. Ita enim fiet, ut argumento proposito, atque initio instaurato,intelligenter& commode percurri possit oratio. Inscriptio seu Titulus est huiusmodi.
223쪽
in L. Calpurnium Pisonem Oratio.
Areo Tullis cicerone N Ca. LAntonio in conflitiis post quadriennium, secesserat L. D s A. Gabinius. Cum υero interim Clodius Trib. Ple. rogationem iniquiussimam tulisset,quabo eum spectabat ut in M. Tullium insultaret, eumque in exilium pelleret, boni tui consiles non modo non intercesserunt aut obsitire praut debuerunt , veram etiam nefarios cladis conatur lauerunt. cum autem Consulatu exam eonsularem quisque prouinciam ex Semproniana lege obtinuisset. Piso Macedoniam, cui Acbata, Tbessatia, Boeotia, Gracia,addita est. Gabinius bria, adluit. Postero anno Prouincias istas,quoniam annua erant sibi confirmari postularunt. Id quod eodem tempore petebat cui iamdiu Ulterior citeriόrque Gallia decreta fuerat. Cicero igitur memor Pisonis iniuriari. , fortasse etiam reputans id conducere Re abea, caesari Dau egregi Avisoni σ Gabinio sese orasit. Impreeum animaduerteret Cas rem magno cum Populi Itymani bono aedivitate Gallias adminiBrare trus contra flagitissὸ ae perditὰ se gerere, bise occasi x nactus, orationem illam dixit qua Prouinci s extra Consularibus .efecisque ut Casis in Prouincia eonfirmaretur, Pisoni O GaDuo succederetur. Cum igituν Pibo spe deiectus, ad seriam ediisset,non dubitavit in Senatu plena concione in M. Tullium inuehi,atque odii ta doloris Di,nee Vide se. sine ιηgenti ciceronis criminatione, virus euomere. Ergo P oni in bae oratione par pari referapit irram cicero. qui que adeo acuit stylum, vi perpetua illam obruat infamia. Atque bim tercommodὸ igx se istelligere iscebit orationem qua Pisonianam anteareditur, de Prouinciis consularibus. Quibus β. .d viam fiet ut musta de ιρsius ciceronis consulatuis de fatilina Coniuratione, de Prouinci,s ac devicinii. I smana ιηtiqivitate uniuersa, perdiscar : sigillarimque intelligas quales fuerint egreg3 consules ria pet- issi qui MTullium Clodi, rogatione opprimι permiseiunt. Siquidem Ges initim quoque perfixi tinet,lia xii ae uaerat M. lιus . Itaque verba illa, P smo quaeritur Syrum nemo quem de grege adamtiorum Hum esse Consulem, ad gabinium pertinent, tum quia in Syria non semel HVatus erat. sum qua Dri apud Romanos serui ac seruiles babebantur: atque ob id fortasse Syrum pro seruili μυο, usurpauis Terentius,cui, opinor, aliudit cicero. Atiue eundem Gabinium procedente orationa. piae dilacerari senties,ut qui in flagitio parer fuer4nt, pari plectos x poma, pari sta minit infamiaDe notemur. Quapropter amptissimos tibi sese ogeret campus, in quo is omnem
Eloiuentia partem studium referas, O Ciceronem iri tripartito causarum genere imiteris. Si- , dem Pisoniana sine ulla dubitatione in Demonstratiuo genere versatur tota: altera veia quad Trouinci s Consularibus inserabitur, citra omnem controuersiam in Deliberativo goere posita. 7a A. Verrinas autem quas tibi commendauimur, Iudiciati genere contineri compertum ess satis..taque iis pristr diligenter perspectis recognitis quae nos vel in Maniliana obseruauimus copiosti vel in altera pro Archia, aut pro Marcello, Itrictim attigimus, licebit tibi ad Eloquent metam in quocunque genere faliciter prosper ra. .
Tametsi inde etiam pluratfrum Iubsidi tibi compares ad omne dictionis Oscriptionis genus ,si
per te ipsum omnes quotquot extant cicer is orationes tripartita veluti acie disti duas, diligent&que percurras. Ita quidcm cum oratione pro lege inaniliana ct altera de Prouinciis Cons.l xibus quas nos interim tibi proposuimus is Deliserativo genere, magno cum bono illas coniungas qua in eodem versantur genere aut solum aAt maxime. Tum parι eum fractu in utilitate ad
Licinianam iudieiales eateras referas qua plurima quidem sunt o nobiles: inter quas Miloniana fortasse sibi vindicat principatum, si defensionem spectes. Nam in aαusatione Verrinis oe C tilinar8s princeps locus en tribuendus. denique cum Marcelliaua, quoniam in speciem saltem pertinet ad genus DemonRrativum, reliquas eopulabis qua ina sunt in boe genere. talis es ora. Aio pon retitum O in Senatu O ad Quirites, O si qua huiusmodi. Neesime magno Eloquentia compendio ty quassu illar interim obseruabis qua vel mixti generis sunt O argumenti, cuiusmodi Philippices maximὸ dixeris, vel fauem ad varia genera dicendi suppeditant eopiam; cuiusmodi sunt M iliana O Liciniana aut etiam Catilinaria nonnullae. Id inquam magnam tibi in Oratorio nimio subsidium praebeat es actamentum. Et si enim interim non magna temporis ra-
224쪽
oratio riundi facultas estiorescat. ει quoniam addit fore ut inbitu ad omne scriptionis senus Furimum emo menti iras, 473M te ob: e V cbseruare pigeat Odilige, ter an mare M. ultam in Orationitas saepὶ bictoreo more ni rare, ita vi Huc Hι noricam Friptionis genus cia quod nor copiose animadaertimώsmnιstris se Hilior alibMιὰ haurire possis iniis ri, Sec γ stud obstrues quandoque non mouorna am e r elegantem sed pictam illuminatam orarionem se e gere, νι eam auetapher v , tropis a pigmentis omnibus il&βret ae variet: ex qui M maxima tibι aainmenta parare posis ad Pol sim: praesertim quia precibur, obtectationibus achrmis moribus, ctibus plenus est,unis ad Tragis .m Iblum informeris . Neque vero non facet s atque ννbanitatibus Atticisque Ialiabus conditus est nstner Cisero, quis os Comicum nysum perdiscar er exprimas . υμ etiam re granditatim ac magniloquentiam, ita ut classeum canere, imo verb tonare MDMisare, vide iure quod sane ad Deroicum magna tibi maesidia erat, est mnamenta . Hamadmilosophisua. quoque dicendi genus ac temperatum, ut iriud quoque suauitate respergas o elegotia, si non
vim tibi praesidio simi orationes, eertὸ Tusculana Disputationes ae caeteri philosophis libri quisunt permulti, praesto sunt; laque siue de vita ta morisas ac bonorum sine beataque visa, siue de rebus naturatibus ae diuisis si places eand es o eleganter disputare optas. Ipseren/se,
turalem omnem atque Diuinam Platonis V Aristotelis Nilisubiam triginta inter is taris con plexiis Am ut mihi a Cicerone minim/ dissedendum existimauerim; usque adeo commodum n bis aperit campum ut eo cnce subtiliores quoque costrouersias non ineleganter perseqacmur. De- πη nique hoc scribendi seliere unam moralem εγ Politicum Nilosophiam csque iustis de easissitonformare interim supersidebo, eam breui essiturus. Neque vero mihι obhciat quisquam, eis orationem nescio quo pacto redundare aliquando, ita ut non tam Atticam siccitatem quam si hc.im redundantiam exprimere videatur. Sed videantini ne hebetiores verrὼs ac pingues qu- teretes atque Atticas aures nareset. Siquidem fieri quidem potest ut vocem abstiam ex M. Tullio detrahar necfententiam corramas, sed ut non aliquid de venustate detrahas fieri nullo modo poteri . Id 34od in Demosthene mltoque maris in Platσne obseruabit antiqkitas: tamet siquod in iraiisper partes obstrues, iam quoramque dicendi adit scribendi genere deprehenis in N D ibo. Is enim in m. Eius qui β διαλοικοῦς scribat; Platonis delicias aemuletu ν: βάυτιορωσο πῶς π folitari s. Isocratem ac Demosthenemaquet, interdum etiam non parum Iupetet. c. tamen 'apud Graecos nussur sese erat qui utrunque iΠιd dicendi gen s eoluerit, aut fauem in seroque . . floruerit: praesertim dum O docendi γ ducendi partes implendasant, Ornteriores sitelae onm viisquὸm hamaniores disciplina atting 1 ae pertractanda. Ita demum sis in ineutrun rem rat oratioPhalear in M. Tullio de ad omnemn mo dictionum mptionis genus tuu neris
225쪽
in L Calpurnium pisonem oratis.
Vod turpe videri poterat ac flagitiosum, ut tu ornatissimum hunc locum attingere auderes. Piso; atque in illu m virum polluto ore inuehi,cuius vigilantia in tuo Consulatu, quoad posses, tibi fuerat imitanda turpimimum sane ac flagitiosissimum apparebit hodierno die. Et quidem cum in hac Curia loqui ausus sis, cuius parietes, si loqui possent, se una cum Vrbe uniuersa diligentia nostra ac vigilantia sta- se profiterentur;atque apud illos dicere non dubitaueris,qui laborum nostrorum t stes essent locupletissimi,aliqui etiam consortes praeclarisssimi, quae te obsecro peruersa cςpit stultitia,quis talis ac tantus inuasi t inror, ut impu ra linguam in nos tanquam gladium intendere, actam posti serum virus Epectore evomere auderes quid si non
pingue ac putidum sonaret oratio tua i quid si non flagitiis coopertus esses totus Et tamen me miserum de huius. hu ius inquam, moribus ac vita mihi dicendum in hac lectissima Patrum Corona, deque homine impudentissimo ac stultissimo loquenduapud pudentissimos ac sapientissimos viros. Vos quaeso P.Αmplissimi pro singulari humanitate vestra patiamini-siue ad perfrictam Pisonis audaciam stangendam, qui vestras aures turpiter compleuit maledictis, vel ad innocentiam nostram magis ac magis declarandam, quae iamdiu huic Curiae dicata est, concionem habeamus. Spero enim fore ut si sorth innocentes aures vestras Pisbnianis flagitiis obtundam, aditum saltem imposterum iis praecludam , qui Pisoniana audacia honestissimum hune loeumae tinctissimum attingere, atque illius dignitatem dedecorare, non
erudeliter ae flagitiose in Macedonia administranda gesserit L.Piso, quam ingentes rapinas non mouo in Macedonia, vertim etiam in Actiata, Thessalia, Boe va,Graeeia tota, exercuerit, vobis P. C. qui & pro vestra singulari in eas gentes pietate indoluistis, de publicum hunc raptorem & expilatorem reuocandum esse statuistis, omnino compertum est. Cum enim quotidie serh de huius auaritia & crudelitate ad vos deserretur & expostularetur,vOS sanε, quae vestra est vigilantia ac prouidentia, illi non modo non prorogandum Imperium iudicastis, sed ut primo qu oque tempore succederetur, eiusmodique monstrum ex finibus illis arceretur, mira coiisiciasione decreuistis. Quapropter nisi quis illud in hoc facto reprehendat aut miretur, quod multo setius reuocatus est Piso, quam eius vel libido&auaritia vel crudelitas postu- Iaretae minori quam decuisset celeritate sKnum iniectum sit huic Miltiae, quid insimulate possit non video . Nisi tamen illud adhuc queratur aliquis ac lamentetur, quia eum monstri huius teterrimi aspectus ac forma satis indicaret quales animo a rectus, quales mores turpissimos ac truces, conderer, quae voragines auaritiae in imo illius pectore latitarent, quas oculis ac vultu carnificinas spiraret, huic Respublica commissa sit gubernanda. etenim non defuerunt tum ex calamitosa gente 'ex nostratibus Dirimi qui id planh in hac bellua, id in hoc portento,in hoc mG
demiratentur passim dc obstupescerent; Macedoniam aut ullam Reipublicae parti huic commissam dc commendatam: atque helluonis urcissimo&impurissimo toe, . gentium sortunas , liberos, dignitatem, vitam denique ipsam , creditam esse. IAM ne vides bellua Dam ne sentis quaesit hominum querela frontis tuae nemo sis, Tia queritur Syrum nescio quem de grege nouitiorum factum esse Consulem. noenini 1m nos color iste seruilis. non pilois genae, non dentes putridi dece runt. Oculi, supercilia,stons,vultus denique totus,qui sermo quidam tacitus mentis est: hic in fraudem homines im pulit: hic eos, quibus erat ignotus: decepit, sesellit, in fraudem induxit rpauci,sta tua lutulenta vitia noueramus: pauci tarditatem ingenii, stuporem debilitatemque linguae: nunquam erat audita vox in solo: nunquam periculum factum
226쪽
consilii: nullum non modo illustre,sed ne notum quidem factum aut militiae,auido, mi . obrepsiisti ad honores errore hominum; commendatione sumos/rum inrashur quatu m Hirtile habes nihil, praeter colorem. is mssii etiam gloriabitur: Ie omnes Magistratus sine repulsa assecutum, mihi ista licet de me vera cum gloria praedicaee. Omnes enim honores Populus Romanus mihi ipsi homini nouo clς tulit. Nam tu cum Quaestor es factus: etiam qui te nunquam viderant: tamen illu m honorem homini mandabant tuo. Aedilis es factus: Plibest a Populo Romano factus: non ille Piso. Praetura item maioribus delata est tuis . noti erant illi mortui. te viuum nodum nouerat quilquana; me cum inietiorem in primis;Aedilem priorem, Praetorent primum cunctis suffragiis Populus Rom. faciebat: homini ille honorem, non generi, moribus,non maioribus meis,uirtuti peripectae no auditae nobilitati deferebat. Navi quid ego de consulatu loquar Z parto vis,anne gesto miserum me, cum hac me pelle atque labe conflaro; sed nihil comparandi causa loquari ac lamen ea, quae sunt longissime disiuncta, comprehendam. Tu Consules renunciatus nihil dicam grauiusquam quod omnes fatentus Impeditis Rei p. temporibus, disti delitibus Conss. Caesare & Bibulo, cum hoc non riculares, quin hi, a quibus dicebare Consul, te luce dignumnon putarent; nisi nequior quam Gabinius exti tisses. Me cuncta Italia. me omnes ordines, me uniuersa ciuitas non prius tabella, quam voce priorem Coiasulem declarauit, Sed omit to ut sit factus uterque noltru m, si t sane sb is domina campi. magnificentius est dicere, quemadmodum gesserimus conlii latum,quam quemadmodum coeperimus. Ego Calendis Ian. Senatum & bonos omnes lesis Agrariae, maximarumque largitionum metu liberaui, ego agrum Campanum, si dividi non oportuit, conseiuaui si oportuit, melioribias authoribus reler uatii. ego in C. Rabirio perduellio uis reo X L. annis ante me Constatem interpositam Senatus aut horitatem Iustini ai contra in diam , atque defendi .ego adolescentes bonos & sortes, sed vibs ea conditione fortunae, ut si essent magistratus adepti, Rei p. statum conuulsuri viderentur, meis inimicitiis nulla Senatus mala gratia comitiorum ratione pri iraui. ego An tonita ira Collegam cupidum prouinciae multa in Rep. molientem, patietia atque obsequio meo mitigat i. ego prouincian Galliam Senatus authoritate, exercitu,& pecunia ita structam, dc ornatam, quam cum Antonio communicaui, quod ita exilii-mabam tempora Rei p. serre: in concione deposui reclamante Populo Romano. ego L. Catilinam caedem Senatus, interitum urbis, non obscure, sed palam molientem egredi ex urbe iussi: via quo legibus non poteramus, moenibus tu ti esse possemus. ego tesa extremo mense Consulatus mei intenta iugulis ciuitatis de coniuratorum nefariis manibus extorsi, ego saces iam accelasas ad huius urbis incendium comprehendit protulit eximxi. me in Catulus princeps huius ordinis & author publici con-slijstequentissimo Senatu Parentem Patriae nominauit, mihi hic vir clarissimus, qui propter te sedet, L.Gellius his audientibus ciuicam coronam deberi a Rep. dixit. mi hi togato Senatus, non ut multis bene gestae, sed ut nemini, conseruatae Reipsingulari genere supplicationis deorum immortalium templa patefecit . ego cum in cocione abiens magistratu dicere a Tribuno Pl. prohiberer, quae constitueram, cumque is mihi tantummodo ut iurarem, permitteret, sine ulla dubitatione iuraui, Rem p. atque hanc urbem mea unius opera esse saluam . mihi Populus Rom. uniuersius illa in concione non unius diei gratulationem, sed aeternitatem immortalitatemque donauit: cum meum liasiurandum tale, atque tantum iuratus ipse una voce & consensu approbauit. quo quidem tempore is meus domum sui te soro reditus rut nemo, misi qui mecum esset. ciuium esse innumero videretur. Atque ita est a me Consulatus peractus: ut nihil sine consilio Senatus, nihil non approbante Populo Rom. egerim: ut semper in rostris Curiam, in Senatu populum defenderim; ut multitudinem cum principibus, Eqii est rem cum Senatu coniunxerim. Exposui breuiter Consulatum meum. Aude nunco furia de tuo dicere. cuius sit initium ludi Compitalicii. tum primum s icti post L.Luscellium,& C. Marium consscontra aut horitatem huius ordinis: quos 4Metellus facio iniuriam sortissimo viro mortuor qui illum, cuius paucos pares haec citi itas tittit: cum hac importuna bellua conseram in sed ille designatiis Consul, cum quidam Tribunus Pl. suo auxilio magnos ludos contra Senatus conlii l-
227쪽
eum facere iussisseti priuatus fieri vetuiti atque id, quod nondum potestate poterat: obtinuit authoritate. Tu cum in Calendas Ian. Compitaliciorum dies incidissenti Ser. Clodium, qui nunquam antea praetextatus fuisset, ludos facere, & praetexta. tu involitarvassus es, hominem impurum, atque non modo facie sed etiam omisto imo dignissimum . Ergo his sundamentis politis Consulatus tui, triduo posti spectante dc tacente te, a P.Clodio, fatali portento, prodigioque Reipub. lex Elia de Fufia euersa est, propugnacula, murique tranquillitatis, atque ij; collegia, non ea sol im, quae Senatus sustulerat, restituta sunt: sed innumerabilia quaeAm n ua ex omnisece urbis ac seruitio concitata. ab eodem homine in stupris inauditis, nefariisque versato, vetus illa magistra pudoris dc modestiae seueritas censesia su lata esticum tu interim bustum Reipublicae , qui te Consulem tum Romae dicis fuisset verbo nunquam significaris sementiam tuam tantis in naufragiis ciuitatis. Nondum quae feceris, sed quae fieri passus sis, dicor neque vero multum interest, praesertim in Consule, virum ipse perniciosis legibus , improbis concionibus Rem- b. vexet: an alios vexare patiatur. An potest ulla esse excu satio non dicam male sentienti, sed sesenti, cunctanti, dormienti in maximo Reipub. motu Consuli 3 ce tum prope annos legem Eliam ὀc Fusiam tenueramus . quadringentos iudicium; rationemq; Cens,ia . quas leges ausus est non nemo improbus, potuit quidem nemo unquam conuellere, quam potestatem minuere, quominus de moribus nostris into quoque anno iudicaretur: nemo tam effusE petulans conatus est: haec sunto inmisex in gremio sepulta Consulatus tui. persequere connexos his suneribus dies. pro Auresio Tribunali ne connivente quidem te, quod ipsum esset scelus; sed etiam hilarioribus oculis, quam selitus eras, intuente, delectus seruorum habebatur ab eo: qui nihil sibi unquam neciacere, nec pati turpe esse duxit: arma in templo castoris, o proditor templorum omnium, vidente te constituebantur ab eo latronet eui templum illud fuit te Consule, arx ciuiu m perditorum, receptaculum veterum Catilinae militum , castellum forensis latrocinii, bustum legum omnium, ac religionum. erat non solum domus mea, sed totum Palatium Senatu, Equitibus Romanis, ciuitate omni. Italia cuncta, resertumr cum tu non modovid eum Cic ronem c mitto enim domestica: quae negari possunt, haec commemoro quae sunt palam) non modo inquam ad eum, cui primam comitijs tuis dederas tabulam prinrogatiuae, quem in Senatu sententiam rogabas tertium, nunquam aspirasti: sed omnibus consilii .qive ad me opprimendum Parabantur, non intersuisti solum: verum etiam crudelissimε praesuisti. mihi vero ipla coram genero meo propinquo tuo,quae dicere ausius es esoris esseCabinium: sine prouincia, stare non posse: spem habere a Tribuno Pleb. si tua consilia cum illo coniunxeris: sed a Senatu quidem desperasse. huius te eupiditati obsequi δε sicuti ego fecissem in Collega meo. nihil esse quod praesidium Consulum implorarem: sibi quemque consulere oportere. Atque haec dicere vix audeo. vereor nequisit, qui istius insignem nequitiam frontis inuolutam integumentis nondum cernat. dicam tamen. ipse certὸ agnoscet, dccum aliquo dolore flagitiorum suorum recordabitur. Meministi necςnum 3 cum ad te quinta sest hora, cum C. Pisone venissem, nescio quo e gurgustio te prodire, inuoliato capite, soleatum &cum isto ore foetido teterrimam nobis popinami lasses rex sitione te uti valetudinis; quod diceres, vinolentis te quibusdam medicaminibus solere curari mam nos causam cum accepissemus: quid enim sacere poteramus paulisper stetimus in illo ganearum tuarum nidore, atque sumo. unde tu nos cum improbissime respondendo, tum turpissimh eructando eiecisti. Idem illo setis biduo productus in concionem ab eo , cui sic aequatum praebebas Consulatum tuum t cum esses interrogatus quid sentires de Consulatu meo. grauis author. Calatinus credo aliquis, aut Africanus, aut Maximus, de non Cestinius S mi placentinus Calventius, respondes, altero ad frontem sublato, altero ad mentum
depresso supercilio, crudelitatem tibi non placere . hic te ille homo dignissimus. tuis laudibus collaudauit. Crudelitatis tu furcifer Senatum Consul in concione condemnas non enim me, qui Senatui parui. nam relatio illa salutaris&diligens suerat consulis; animaduersio quidem,& iudicium Senatus. quae cum reprehendi ,
228쪽
ostendis quilis tu,si iras te accidisset: stetis illo tempore cransul suturus istipeii diis mehercula di frumento Catilinainesse putascSauu uunx, quideminini et ibit ub
pub. prouunciae prκmjovendidisti 3 quae enim L. ulnam conantem Consilio milibui ea Clodium facientem Consules adiuuerunt. 1Uluiti de senatum interfie re vos sustulistis; leges incendςrec vos abi Gallis ι interirc Ruriam; vos adiuuiliis . quae est vobis Consi gestum sine armia incendere illa coniuratoria in manus voluit urbem rvos eius domum, quem propter urbs incenia non est . ac ne illi quidem . si habuisssient vestri similem Consulem: de vinia in odio cogitasent, non enim set ctis priuare voluerunt: sed his stantibiis, tau Lundomicili uniceseri luo fore puta..uerunt. caedem illi ciuium, vos seruitutem expetistis . hic vos etiam crudeliores huic enim populo ita fuerat ante vos Consi libertas insita: ut emori potitis, quam seruire praeitarct . Illud vero geminum consilii&Catilinae & Lentuli quod tu edomo mea expulistis: Cn. Pompeium domum suam compulistis . neque enim napstante & manentem urbis visalia, neque resistente Cn. Pompeio omnii m gentium victore, unquam se illi Reinputa delere posse duxerunt. a me quidem criam pcimas
expetistis: quibus coia iuratorum manes mortuorum expiaret suom odium nacti
sum nefarijssensibus i inpiorum innae profudistis . quorum ego furori nisi cestilia sem, in Catilinae bullo vobis ducibus mactatus .esicni . Quod amenum nus iudv. cium expectatis, nihil inter vos &Catilina missos uita 3 quam quod candem illam manum ex intermortuas Caulinae keliquiis concitastis: quod omnes undique pei ditos collegistis quod in me carcerem . adistiset od coniuratos armastis quod corum serro meum corpus. tque omnium bonoriam vitam obiicere voluistis. Sed iam redeo ad praeclaram allam cin GOnem tuam. Tu es ille, cui crudelitas diis licet e cui, cu m Senatus luctum ac dolorem suu m ii estis mutatione declarandum cens isset: cum videres in tere Ita mpub. amplissimi ordinisti ictu i O noster miserimis quid facis 3 quod nulla in barbaria quisquam Tyrannus, omitto ei lim ill , constilem edicere, ut Senatus smal usconsulto ne obicin pet et. quo sinduis nec fieri nec cogitari quicquam pote it . admisericordiam redeo eius: cui nimis videt ut Senatus in conseruanda patria fit ille crudelis. Edi cere est ausus cum illo suo pati quem tamen omnibus viiijs su perare cupa ebat rut Senatus, contra quam i censuisset . ad uestitu na rediret . quis hoc facit ulla in Scythia Tyrannus 3 vieinc quos lues u allice, ret,ingere non si neret3 moerorem relinquis; moeroris aufers uisimia. eripis lachry. mas non contolando, sed minando. Quodsi vilem non publico consilio patres conscripti, sed priuato osticio, aut misericordia inuistulit dira , tamen id iis non licere per interdicta crudelitatis tuae .po citatis erat non sese m cnimvero id Senatus frequens censia isset; ordines reliqui iam ante fecistitiati tu ex tenebricosa popina Consul extractus, cum illa Saltatrice tonsa. senatum rei blicae occasum atque interit uiri lugere vetuisti. At quaerebat etiam Paulo ante de me, id suo mihi opus fuisse an-.xilio cur non meis inimicis messet opiis restitissem 3 quo si vero non modo ego. qui 'multis siepe auxilio suissem : sed quisquam tam inops: frierit unquam; qui iston modo propugnatore tutiorem se, lad aduocato aut adliipu latore paratiorem sole putaret . ego istius pecudis, ac ii te carnis consilio icilicet, aut ps sidio niti volebam 3 ab hoc eiecto cadauere quicquam nulli aut opis,aut ornamenti expectabam consulem ego tum requirebam. consulem inquam, non is una. quidem . quem in hoc animali inuenare non possem, qui tantam Reip. causam nauitate ila consilio suo tueretur, sed qui tanquam truncus atque stipes pii stetisset mcdo, posset sui inere tamen titulum consulatus . cum enim esset omnis causa illa mea consi alaris . . cSenatoria: auxilio mihi opus suerat & consulis, & Senatus. quociam alterum etiam ad perniciem meam erat a vobis consulibus conuersum, alterum Rei p. penitus creptum. Attamen si consilium exquitis meti; neque ego cessissem;& me ipsa suom. plexu patria tenitisset. si mihi cum illa bustuario gladiatore,& tecti incunt Collega tuo decertandum fuisset . alia enim causa praestantissimi xiti a Metelli suit; quem ego ciuem meo iudicio cuindeOrtim immortesium laude coniungo, qui C . illi Mario sortissimc viro de consilli, & sextum consuli, & eius inuictis lcgiombias ne armis
229쪽
confligeret caedendum esse duxit. Quod mihi certamen esset huiusmodi 3 cum QMatio Icilicet eaut cum aliquo pari an cum altero barbato Epicureo cum altero Catilinae laternario3 quos neque hercule ego,neque supercilium tuum,neque Collegae tui cymbala, acerotalia fugi : neque tam sui timidus, ut qui maximus turbini bus, ac fluctibus Reip. nauem gubernassem, sialuamque in portu collocassem,fron. tis tuae nubeculam, tum collegae tui contaminatum spiritum pertimescerem . alios ego vidi ventost alias prospexi animo procellas: alijs impenderibus tempestatibus, non cessi: sita his unum me pro omnium salute obtuli. itaque oescessu tum meo omne, illi nefarij gladii de manibus crudelissi mis exciderunticum quidem tu,o vecors stamens, cum omnes boni abditi, inclusique moererent: templa gemerent'; tecta ipsa urbis lugerent; complexus es illud funestu m animal ex nefarijs stupris, ex ciuilima or ex omnium scelerum importunitate ,& flagitiorum impunitate cocretum.
atque eodem in templo, eodem & loci vestigio, dc temporis, arbitria non mei Elii, sed patriae laneris abstulisti. Quid ego illorum dierum epulas, quid laetitiam de gratulationem tuam, quid cum tui sordidissimis gregibus intemperatissimas perpol tiones praedicem3 quis te illis diebus sobrium 3 quis agentem aliquid,quod esset libero dignum' quis denique in publico vidit cum collegae tui domus cantu,&cymbalis personareti cumque ipse nudus in conuiuio saltaret; in quo ne tum quidem, missum suum saltatorium versaret orbem; fortunae rotam pertimescebat. hic autem non tam concinnus helluo, nec tam musicus iacebat in suo graecorum setore atque vino. quod quidem istius in illis Reip.luctibus, quasi aliquod Lapitarum aut Ce taurorum conuiuium ferebatu riin quo nemo potest dicere, utrum iste plus biberiuan vomuerit;an effuderit. Tu etiam mentionem facies Consulatus tui3 aut te fuisse Romae Consule dicere audebis p quid3tu in lictoribus, in toga, dc praetexta esse Comsulatum putas 3 quae ornamenta etiam in Sex. Clodio te Consule esse voluisti 3 huius tu Clodiani eanis insignibus Consulatu declarari putas' animo Consili Iem esse oportet, eonsilio, fide, grauitate, vigilantia, cura, toto denique munere Consulatus.omni ossicio. ego Consulem esse pu temt qui Senatu m esse in Rep. non pu tauit 3 & sine eo consilio Consulem numerem sine quo Romae ne reges quidem esse potuerunt
Etenim illa iam omitto; cum seruorum delectus haberetur in foro; arma in templo cistoris luce,& palam comportarentur; id autem templum sublato aditu , reuulsis madibus,aconiuratorum reliquijs, atque a Catilinae praeuaricatote quondam, tum ultore, armis teneretur, cu m Equites Rom. relegarentur; viri boni lapidibus e soropellerentur; Senatui non statim iuuare rempublicam, sed ne lugere quidem liceretrcum ciuis is, quem hic ordo assentiente Italia. cunctisque gentibus conseruatorem patriae iudicarat; nullo iudicio, nulla lege, nullo more, seruitio atque armis peller tur, non dicam auxilio vestro, quod vere licet dicere ; sed certe silentio; tum Romae fuisse Consules quisquam existimabit equi latrones igitur, si quidem vos Consules; qui praedones qui hostes, qui proditores, qui tyranni nominabuntur 3 Magnum nomen est,magna species, magna dignitas, magna maiestas Consulis; non capiunt angustiae pectoris tu i, non recipit leuitas ista, non egestas animi, non infirmitas ingenii sustinet,non inQlentia rerum secundarum tantam perisnam tam grauem tam seue ram. Seplasia mehercle, ut dici audiebam; te ut primum aspexit, Campanum Comsulem risudiauit. audierat Decios, Magios,&de Taurea illo Iubelio aliquid acceperat; in quibus si moderatio illa, quae in nostris solet esse Consulibus, non fuit; at fuit pompa, fuit species, suit incessus, saltem seplasia dignus, de Capua. Gabinium denique si vidissent Duumvirum vestri illi unguentaris citius agnouissent. erant illi compti. capilli, & madentes cincinorum fimbriae, dc fluentes pulsataeque huc dignae Capua , sed illat vetere . nam haec quidem, quae nunc est, splendi
simorum hominum. sortissimorum virorum, optimorum ciuium, mihiqueam cissimorum multitudine redundat. quorum Capuae te praetextatum nemo aspexit; qui non gemeret desiderio mei, cuius oesilio cum vniueisam Remp. tum illa ipsam urbem meminerant esse seruatam . me inaurata statua conarant, me patronum vnum asciuerant; a me se habere vitam, fortunas, liberos,arbitrabantur, me dc prinsentem contra latrocinium tuum suis decκtis legatisque defenderunt; de absentem
230쪽
principe Cn. Pompeio rcterent, & de corpore Reipub. tuorum scelerum tela re.
uellente reuoΡxunt. an tu eras Consul3 cum in palatιo mea domus ardebat,non ca
iri aliquo, sed ignibus iniectis instig ntς te. Et quod in hac urbe maius unquam in cendium Diti cui no Consul subuςnςrit 3 At tu illo ipso tempore apud socrum tuam prope a meis aedibus, cuius domum d meam exhauriendam patefeceras: sedebas non extinclari s uthor incendii: & ardentes face furiis Clodianis pene ipse Comsul ministrabas , Λn vpro reliquo tempore Consulem te quisquam uixit Zquisqua iuribi paruit qui 'dam in curiam venisnti assurrexit quisquam consulenti res mdendum putauit numςrandus ςst ille annus dςnique in republica cum obmutuisset Senatui: iussicia conticuissent i moererent boni: vis latrocinij vestri tota vi be volitaret: neque sivis unus ex civitate, sed ipsa ciuitas tuo & Gabinij sceleri buroriquet ςessisset. At tum quidem emersisti lutulenteceso ex miserrimis naturae tuae sordibus r cum experrecta tandem vivus clarissimi viri celeriter & verum amicum, &optimE meritum ciuem, dc suum pristinum morem requisiuit: neque est ille vir pasesus, in ea Rep. quam ipso decorarat, atque auxerat, diutius vestrorum scelerum pestem morarii cum tamqn ill qualiscunque est , qui est ab uno te improbitate victus Gabinius, collegit ipse sevix: sed collegit tamen, & contra suum Clodium primum simulat , deinde non libenter, ad extremum tamen pro Cn. Pompeio vere vehe-mςnterque pugnauit quo quidem in spectaculo mira Reip. aequitas erat: utere rum perisset, tanquam lanista, in eiusmodi pari lucrum fieri putabat: immortalem vero quaestum , si uterque cecidisser, sed ille tamen agebat aliquid: tuebatur authmritatem summi viri: erat ipse steteratus: erat stadiator: cum scelerato tamen & cum pari gladiatore pugnabat. tu scilicet homo religiosus, oc sinctus, foedus, quod meo languine inpactione prouinciarum ieceras, frangere noluisti. cauerat enim sibi ille sororius adulter, vili tibi prouinciam, si exercitum, si pecuniam ereptam e Res p.
yisceribus dedisset, omnium suorum scelerum socium te, adiutoremque pr*beres. it que in illo tumultu stacti fasces: ictus ipse: quotidie tela, lapides, fugae r depreliei sus denique cum ferro ad Senatum is . quςm ad Cn. Pompeium interimendum col- Iocatum suisse constabat. Et quis audiuit non modo actionem aliquam,aut relatim, nem,sed vocςm omnino, aut querelam tuam 3 Consulem tum te fuisse putas' cuius in imperio, qui Rem p. Senatus aut horitate seruarat; idcmque in Italia qui omnes omnium gentium partes tribus triumphis devinxerat. isse in publico huto statuit esse non posse. antum eratis Conssiles λ cum quacunque de re verbum facere coeperatis, aut referre ad senatum, cunctus ordo reclamabat , ostendebatque nihil esse vos acturos: nisi prius de me retulissetis' cum vos quanquam foedere obstricti tenebamini tamen cupere 'os diceretis: sed lege impediti . quae lex priuatis hominibus, esse lex non videbatur, inusta per seruos, incisa per vim, imposita per latrociniu m. sublato Senatu, pulsis e foro bonis omnibus,capta Repub.contra Omnes leges,nullo scripta more; hanc qui se metuere dicerent, Consules, non dicam animi hominum. sed fasti ulli se ire possunt nam si illam legem non putabitis: quae erat,contra omnes leges, indemnati ciuis, atque integri capitis, bonorumque tribunitia proscriptio; hac tamen obstricti pactione tenebamini; quis vos non modo Consules.sed liberos suisse putei' quorum mens fuerit oppressa praemio, lingua astricta mercede sin illam vos soli legem putabatis; quisquam vos Consules tunc suisse. aut nunc esse Consulares puteir qui eius ciuitatis, in qua in principum numero vultis esse . non leges, non instituta, non mores, non iura noritis 3 An cum proficiscebamini paludati in prouincias vel emptas, vel ereptas; Consules vos quisquam pu tauit itaque credo, si miniis frequentia sua vestrum egressu m ornando, atque eςlebrando, at hominibus saltem bonis, ut Consules, non tristissimis,ut hostes aut proditores persequebantur . tu ne etiam immanissimum ae foedissimum monstrum ausus es meum discessum illum testem sceleris,dc crudelitatis tuae maledicti de contumeliae loco ponere 'quo quidem tempore coepi P. C. fluctum immortalem vestri in me & amoris dc iudieii. qui non ad murmuratione, sed voce, & clamore abiecti hominis, di semiuiui furorem petulantiamque fregistis . tu luctum Senatus, tu desiderium equestris ordinis, tu squalorem Italiae, tu curiae taciturnitatem annuam, tu silentium perpetuum iudi