장음표시 사용
201쪽
dam censui orationem, quod in Demonstrativo genere mirifice commendetur, de inter laudationes eximia iudicetur. Cum enim prima Deliberativo. liera Iudiciali,aptissima siliquid ni eam tertio loco pr seram cui in Demonstrati v ν smma deserri seset Inscribitur aute pro Marcello, non quod Marcellum sibi defendendum proposuerit M. Tullius, quemadmodum accidit in altera, quae pro Archia inscribitur quem delam dendum susteperat; sed quia Marcelli nomine, etsi absente atque inscio, Caesari gratias, atque illas luculentas de immortales, agit Cicero. Cum enim Caesar, senatu deprecante, M. Marcellum. auantumuis apertum hostem, in gratiam recepi siet, placuit M. ilio, quippe Marcelli amantissimo, suo ac totius senatus nomine Giari pro tanto beneficio gratias agere. hine fit ut oratio in Demonstrativo genere versari cem statur: ornat enim Caesarem ac diuinis prope laudibus illum extollit. Quamquam si me audias haec oratio in Deliberativo genere merito collacetur. Etsi enim in laude ponitur tota, eo tamen spectat si quis attentius aestimet ut Caesari persuadeat Rempublicam in pristinum statum esse reuocandam: atque in hunc sine intuens, quem non stes condit animo noster Cicero, sed apertε satis sibi ante ocuIosversari indicat, hanc instituit laudationemιit aut quantumuis fatear in speciem pertianete ad demonstrativum genus,ac propterea laudantibus exemplo elle posse; verun
tamen hi se etiam affirmari possit M.Tullium Patriae libertatem spectasse vel maxime, atque hanc Caesari suadendam dc Tyrannidi anteponendam sibi omnino proposui sie. Qii H si alicui non modo noua vertim etiam absurda videatur nostra haec te tentia, quaeso animaduertat quae sebi jciam. Ac primo haud dubae M.Tullius statimae Senatus Marcello reditum in Patriam a Caesare impetravit, de Patriae Iibertate cogitare ac sperare coepit . Quapropter eum seritium Sulpitium de tota hac re certiore faceret sic seripsit. sCaesar, accusata acerbitate Marcelli, sic enim appellabar P lauda- isque honorificentissime de aequitate tua, dc prudentia, repente praeter sipem dixit, sir
senatu irmantide Marcello, ne hominis quidem causa, negaturum. fecerat autem
hoc Senatus, ut, cu m a L. Pisone mentio esset facta de Marcello, di cu m C. Marcellus se ad Caesaris pedes abiecisset, cunctus consurgeret, dc ad Caesarem supplex accederet. Noli quaerere: ita mihi pulcher hic dies visu seu,riseciem aliqua viderer videre quasi reuiuiscentisi Reip. Itaque cum omnes ante mero ti gratias Caesari egissent, praeter Voleatium, sis enim si eo loco esset, negauit se iacturum suisita ego rogatus mutaui meum consilium . nam statueram,no mehercule inertia, sed desiderio pristinae dignitatis,in perpetuum tacerer fregit hoc meum consilium, dc Caesaris magnitudo animi de Senatus ossicium. itaque pluribus verbis mi Caesari gratias.J En M.Tullium statim atque in gratia ab Caesare receptus est MarceIlus, de Patriae lit tale non modo cogitare sed optimε sperare coepisse. atque ita sanε eum decebat qui Patriam ab excidio vindicasset, qui Pater Patriae consalutatus esset, qui hac de cauia alter Romulus dictus fuisset. Idcirco autem Sulpitio satetur, sequi silere statuerat, cum amissam Patriae li-hertatem videret, pristinum dicendi curriculum repetissi: quod iam de illa benε speraret. Sed videamus,obsecro,num proposita laudatio huc specter,atque itas et ut in ea Ciceronis cupiditas eluceat, ac Caesari in animum obrepae potuerit facila. Annon M.Tullius ab initio ipso orationis verbis illis L Omnibusad bia de omni Rem. R Nica
202쪽
blica speranduin quasi signum aliquod sustulisti J significauit beneficio quo & ipse
Cicero α M Marcellus Patruetastituti fuerant bene siperandum de Patriae uniuetis libertate adduci omnes huc etiam pertinet quod subiicit paulo post sintellectum est te aut hora talem huius ordinis dignitatemquς Reipublicae tuis vel doloribus vo sinspicionibusanteferreJ mei rini v eletur Cicero ne Caesar hostiumcxacerbatus injuriis , aut eorum qui in euria coniiurasse dicebantur sirspicione, renueret Patriam liberare, occupat atque ait ex sumi illo quo sat Patriam affecerat beneficio, intellectum, suspicionibus ac doloribus sisis Patriae libertatem anteponere, Huc rursus ea
spectant verba Γ Te vero quem praesentem intuemur, cuius mentem sensusque & os cernimus, ut quicquid belli saltu ira teliquum Reipublicae fecerit, id esse saluum velis quibus laudibus efferς mus' quibus studiis prosequemuri qua beneuolentia complectemur3Jexcusat enim Caesarem in ijs quae ob bellicam virtutem in victoria, quoniam haec insolens est, secimet: celςbrat via ea quae clementer, iustri & sapienter ignoscendo ageret, hort/turque yt quicquid belli fortuna reliquum fecisset, id eius clementia saluum emet. Huc quod vςrbis illis sparietes Mediusfidius C. Caesar, huius Cutiae tibi gratias agere gestiuntJ Curia parietes propemodum inducit qui Caesari gratias agerent, Quorsum enim Z quod breui tempore sinquit. in authoritas in his cS natores intelligit λ Maiorum suorum & suis sedibus futura sit. Quae verba libertatem
sine dubio a Caesare deposcunta flagitam. Huc referas illud D At vero haec tua iustiatia,& lenitas animi, florescet quotidie magis: ita ut quantu ni operibus tuis diu turnitasdetrahet tantum afferat laudibus. Et caeteros quidem omnes victores bellorum ciuiliu iam ante aequitate, i misericordia viceras, hodierno vero die te ipsum vicisti. Vereor, ne ut hoc quod dicam, perinde intelligi auditu possit,atque ego ipse cogitans sentio. : ipsam yictoriam yicisse videris, cum ea ipsa, quae illa erat adepta victis remisisti. Nam cum ipsius victoriae conditione iure omnes victi occidissemus,clemetiae tuae
iudicio conseruati sumus J Nec dissimilis in caeteris illis verbis inest vis fNam eu m M. Marcellum deprecantibus vobis Reipublicae conseruauit, memet mihi &item Reipublicae nullo deprecante, reliquos amplissimos viros & sibi ipsis & Patriae reddidit. quorum & frequentiam dc dignitatem hoc ipso in consessu videtisJ Et rursus f Vt mihi quidem videantur di immortales, etiam si poenas a Pop. Rom. ob aliquod delictum expetiuerint ; qui ciuile bellum tantum, & tam luctuosum excinmerunt, vel placati iam, vel etiam satiati aliquando omnem spem salu tis ad clementiam victoris.& sapientiam contulisse J Tale enim sui me simulat quod peccatum est, quasi vindicta in Deum emet reserendar quae tamen victoris clementia dc lapientia, satali periculo depulso aut perfuncto, hic fatu rata sit. Rursus illud f Tantus est enim splendor mlaude vera, tanta in magnitudine animi, ἐκ consili j dignitas, ut haec a virtu te donata. caetera a fortuna commodata esse videantur J Huc praeterea quod eius clementia cudiuina confert: huc quod ait Rempublicam immortalem eme debere: huc quod addit f Omnia sunt excitada tibi C. Caesar viri quae iacere sentis belli ipsius impetu, quod necessie fuit, perculsa; atque prostrata. Constitu eiada iudicia, reuocanda fides, comprimendae libidines, propaganda sbboles, omnia quae dilapsa iam defluxerunt, seueris legibus vincienda suntJ Huc insuper somnia belli vulnera sananda sunt: quibus praeter te mederi nemo potest JHuc rursus illud reuocandum s Cum omnium salutem ciuiuna,cunctimque Rem putares tuae gestae coplexae sint; tantum abes a perfectione maximorum operum, ut sundamenta, quae cogitas, nondum ieceris J Huc dum ait -d si rerum tuarum immortalium C. Caelat hic exitus futurus fuit, ut deuictis aduersariis Rempublan eo statu relinqueres, in quo nunc est; Vide quaeso, ne tua diis uina virtus admirationis plus sit habitura quam gloriae. Si quidem gloria est illustris, ac peruagata multorum, oc magnorum, vel in suos ciues, vel in patriam, vel in omne genus hominum iama meritorum; haec igitur tibi reliqua pars est; hic restat a- 'ctus, in hoc elaborandum est, ut Rem p. constituas; eaque tu in primis composita su mma tranquillitate , ct otio perfruare. J certe haec vel ba aperte satis ab illo Patriae libertatem es lagitant ; ac summatim ab initio ad fine usq; hanc una specta me M. Tul-l in aut hanc praeci ptre quaesijsse dubitare haud licet. Fateor quidem non tutum omnino su isse rotundo ore Caesarem ad tyrannidem deponendam ae mitiae liberandam
einvitati: & ideo satius suisse inter Iaudationem hanc illi cogitationem iniiceret
203쪽
sed in hoc Ciceronis enituit prudentia & eloquentia, qui sic Caesarem celebrauitae diuinis proph laudibus ornauit, ut non obstu re illi indicauerit, hoc unum immortalibus illius meritis deesse ut Patriae restitueret libertatem, Et hinc est ut in perorati ne,ex qua maxime dicentis consiliu m colligi solet, illis vitis sit verbis L Obstupescent posteri celth Imperia,Prouincias, Rhenum, oceanum, Nilum, pugnas innumerabbles , incredibiles victorias, monumenta, munera, triu inphos audientes, dc legentes tuos, Sed nisi haec urbs stabilita tuis consiliis, dc institutis erit, vagabitur modo nometuum longe, atque lath, sedem quidem stabilem,& domicilium certum non bab bit'. Erit inter eos etiam, qii i na icentur, sicu i inter nos fuit magna dissensio; cum alii laudibus ad coelum res tuas gestas efferent. alii fortasse aliquid requirent, idque vel maximu m, nisi belli ciuilis incendiu m salute Patriae restinxeris; ut illud sati vid tur, hoe fuisseYonsilii. Serui igitu r ijs ei ia in iudicibus ι qui multis post seculis de te iudicabunt: de quidem haud scio, an incorrii pituS,quam nos: Nam & sine amore, di sine cupiditate, & rursus sine odio, di sine inuidia iudicabunt: J Et huc etia pertinet quod eum exculat quasi per errorem Patriam oppugnarit dcvrget ut pro sua bonitate &clementia illam in pristinu reuocet. quapropter haud dubie praecipuus ac germanus, di, orationis scopus est Patria: libertas. quam 'uantum locus patitur ac tempus, ac su praetiam quam sol tasse pateretur, suadet Caelari; & ad hanc incredibiles illas laudes refert quibus Caesi em ornat, & ad prillinum Vrbi decus una cum piissim authotitate restituendum inflammat. d si aliqui mixti generis hanc censent orationem, quasi vero dum Caesarem laudat, in Demonstrativo versetur, dum suspicionem quandam ex eius animo depeblere nititur suasionem habeat, & ad Deliberatiuum pertineat, id ego cum in jeciem
verum esse concessero re Patriae libertatem summum orationis scopum esse contendam,ac propterea ad deliberativum maxime,etsi alio nomine,pertinere. Quanquam eo spectat M. Tullius dum suspicionem illam coniurationis ex caris pectore molitur excutere , ut eum in meliorem de Romanis Ciuibus opinionem adducat, proindeque consolationem capiens, ad siuos Ciuescoseruandos,& in pristinam libertatem restituendos, magis ac magis impellature ficile etiam eos spectauit ut miniis accura thsibi caueret; nimirum, ut si sorte Remp. in libertatem non vindicasset, incautus trucidaretur facilius quod contigit non multo post. Interim tamen aliqui hanc Orationem inde contendunt esse misti generis, quod dicant defensionem quoque conti nere; quasi vero eos defendat Cicero, quos in Caesarem conspirasse rumor erat. hos enim negat esse ullos, quod nullus ex Ciuibus sit tam barbarus, qui tale tantumque
sagitium moliri audeat erga Caesarem, Hoc inquam, &aliis quibusdam argumentis videtur illos defendere ac perpurgares ita ut iure hinc ad genus iudiciale declinasse affirmes . Veruntamen illud est diligenter obstruandum, non in foro interim versari M.Tullium dc in iudicii ubi defensio solet institui, sed in Curia, ubi deliberandi locus esse solet. Quin nee data opera id attingit sed obiter de per transennam, ac paucissi- . mist nec tam ut illos defendat, quam ut, quoniam eam Caesaris suspicionem attig rat, ne videatur illos ipse etiam insimulare aut accusare, cum tandem suadeat Caesari ut suae saluti prospiciat. Denique id totum alterius causa assumitur;ut scilicet hilari rem ac pacatiore animo habeat Cae rem,ac proinde magis propensum ad Rempub. pristinae dignitati restituendam. Ita ut sitquid declinare videatur oratio ad genus iudiciale, id totum non per te attingatur, sed alterius gratia assumatur. Certum est autem genus orationis inde aestimandum,quod per se & tanquam ultimus finis pro ponitur. Atque ex his intelligas iure hanc orationem tripartito distribuit ac post exo dium tum ad laudationem Do scilicet quo exposui cosilio in tum denique ad suspicionem illam delendam pro manare. etsi ad extremam perorationem habet, sed breuis. simamr ita ut quadripartito etiam distribui possit. Caetera, ut partes buiusce Orationis, tempus, finis, assectio ad qua maxime mouet Caesarem, ex genere diiudicari possunt . oratio denique ipsa his quae hactenus obseruauimus, cognitis, planissima videri poterit . ut non necesse sit lectoris industriam atque ingeni v m excitanti, longius facere. & tamen pauca quaedam obseruare lubet, quae non inu tilia fortaue accitant vel iniucunda. Primo circa exordium quod est huiusmodi. R 1 Exordiam.
204쪽
T Iuturni silentii p. C. quo pram his temporibus usus, non timore aliquo , sed
partim dolore, partim verecundia i finem hodiernus dies attulit; idemque in mum quae vellem , quaeque sen rem , meo pristino more dicendi. tantam e-him mansitetudinem , tam inusitatam , inauditamque clementiam , tantum in summa potestate rerum omnium , modum , tam denique incredibilem septen-riami ac penE diuinam , tacitus nullo modo praeterire possum . M. enim Marcello vobis P. C. Reique publicae reddito, non ibium illius, sed meam etiam vo- , . cem&authὀritatem,&vobis δἴ Reipub. conseruatam ac restitutam puto. dole- Φlbam enim p. C. ac xehementer angebar: cum viderem virum talem , qui in ea flem causa, in quaeso, fuisser, non in eadem esset sortuna. nec mihi persuadere poteram, nec fas esse ducebam : versari me in restro veteri curriculo, ille aemulo atque imitatore studiorum, ac laborum meorum, quasi quodam idcio a me, & c mite distracto. ergo & mihi meae pristinae vita consuetudinem C. Caesar interclusam
p peruisti, & his omnibus ad bene de omni Rep. sperandum, quasi signum aliquod
Prooemium cs Propositionem exceper sin non esse necessarium in oratione do-set Aristoteles in 3. Rhetor. cap. a 3. Vt enim in Mathematicorum ac Physicorum schola , quaestio dc quaestionis explicatio, seu problematis demonstratio, somplet uniueri uni Philotios hi munus, sic apud Orat Cres propositio dc fides explet necessiarias illius partes. quin neque propositio, sileam seiungas a Prooemio, vel auditoribus omnino compertu na sit de re pertractanda, erit necessaria; ita ut probatio seu fides expleatntumis uniuersum. Hinc Caere videas apud Historicos ic Poetas ς clones haberi in quibus una fides ac probatio, au t ad summum res de qua quaeritur, cum tua demonstratione exprimatur. Illud tamen verissinae affirmare licet,Pr μmium valere plurimum ad viam commode fidei muniendam. ut on illam orna, mentum quoque orationi adiungere, Vt enim indecorum videri solet. athletam fine ulla brachiorum aut armorum ostentatione in arenam descendere, sc indec rum videri po est Oratorem praeparatione ulla statim ad rem aggredi. Illud tamen fatendum est, neque etiam esse omnino necessarium ut Orator in Prooemio siue Exordio si illo utatur j tria illa obeat munera quae passim ascribuntur fxordio: ut scilicet dociles reddat Auditores, attentos, benevolos. fieri enim potest ut inIerdum frustra reddantur dociles, cum sat sciant quid deliberandum aut tractanda sit 'at entio etiam frustra quaeratur, cum illorum res ac magni momenti, agatur . Quod se de benevolentia satis superque constet, neque etiam in hac captanda retendum est rempus. Denique saepe temporis angustiis ita premimur, ut cum ex ordine sententia dicitur in Senatu, molestiam potius asserre possit exordium,quam prodesse qui biquam . Sed & illud orissime affinietur, licere interdum, si occasio id tulerit , ad alium usum exordium adhibete ut suspicioni alicui vel crimini depellendo, aut quid simile praestandum, quod opportunε cadat. Id quod in eiusmodi exordio licet animaduertere, ubi tum causam exponit cur post diuturnum silentium eo addicendum venisset, tum suspicionem quam de eo contraxerant ob tam diuturnum silentium, gregiε diluit. Ergo cum Cicero, postquam Caesar perpetuam Dictaturam ne dicam Turannidem octu pauerat, Curiam no naaenopem frequenta reli in primis vero in ea sileret, nec unquam,ut anteac sueverat,sententiam cliceiet id ei Caesaris tim re contra quem dimica nerar, contigisse, plerique existimabant . Hanc igi rur Opini nem ac su lpicionem depellit r simulque in publicum prodire & concionem habere statuens, ne ex Heraclito Democritu S aut ex Ephoro Theopompus. sinus videretur; docet cur silentio abiecto nunc tandem orationem sibi habendam natuerit. Ob id igitur ait f Diuturni silentii P. C. quo eram his temporibus usus non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundia; finem hodiernus dies attulit idem- 633que initi lim quae vellem, suaeque sentirem, meo pristino more dicendi. J Ubi tum suspicione illam falsam esse, seque non timore sed dolore & verecundia siluisse conicndit,
205쪽
tendit, tum causam subi jcit propter quam nunc sibi silentium abiiciendum iudiea.
uerit. Et quoniam id quod posterioreloco proponebat causa inquam ob quam dicendi munus repetebat) cum Caesaris laude coniunctum erat, quem sibi beneuolum maximε optabat, idcirco hoc ipsum quod posteriore loco assirmauerat, luculente demonstrat primum: dc ideo pergit s Tantam enim mansuetudinem, tam inusitatam inauditamque clementiam, tantum in summa potestate rerum omnium, modum tam denique incredibilem sapietitiam, ac penE diuinam, tacitus nullo modo praeterire possum. M. enim Marcello vobis I'. C. Reique publicae reddito,non solum illius, sed meam etiam vocem & au thoritatem, ct vobis, & Reip. conseruatam ac restitutam puto. J quo in loco Caetiris clementia quam mirifich extollit, sibi vocem propemodum redditam profitetur . Tum id quos priore loco proposuerat luculente item declarat dumati s Dolebam enim P. C.ac vehementer angebar: cum viderem virum talem,qui in eadem causa, in qua ego, tuisset: non in eadem esse fortuna. nec mihi persuadere poteram, nec fas esse ducebam: verseri me in vestro veteri curriculo, illo aemulo atque imitatore studiorum, ac laboru m meoru m, quasi quodam socio a me. Et comite distracto.J quibus verbis se dolore dc verecundia siluisse confirmat. Ita qui' dem cum haec duo demonstrauerit, sese ad Caesarem conuertens ait Ergo de mihi meae pristinae vitae coia suetudinem C. Caesar interclusam aperuisti. dc his omnibus adhenh de omni Rep. sperandum, quasi signum aliquod sustulisti. J Ita ut satis compe tum sit Ciceronem exordium suspicioni propositae depellendae &causae declarandae,
propter quam dicendi munus repeteret. retulisse. Fateor tamen exordium praecipue ad docilitatem,attentionem ac beneuolentiam captandam prout res tulerit ac locus,
destinari ; Ita ut ei qui alio illud reserat, huc etiam,si postir, referendum sit. Id quod egregie facit in prae siens M. Tullius: qui praeter quam quod duo illa praestat de quibus
diximus, beneuolentiam sibi cociliat apud Caesarem, atque hanc tum a propria tum ab ipsius Caesaris perstina . a persona Caesaris,dum illum tam multis laudibus ornat . a propria, dum sibi optimos mores aflingit, praesertim vero fidem, beneuolentiam, ac studium erga M.Marcellum,qui tantopere diligeretur a Senatu. Qito etiam fit ut cueodem tempore satis indicet sibi Caesiarem laudandu m atque admirabiles illius virui. tes celebrandas . di attentionem dc docilitatem gignere possit a praesertim vero Quia dum interim in exordio Senatui ac Marcellis,optatum M. Marcelli beneficium nratulatur; satis indicat quid sit id de quo dicendum sibi proposivit. μHie veto duo sunt obseruanda. Primum est ea fortasse de causa Patres Conscriptos statim adpellare. quia Caesarem inter hos comprehenderet: vel quaa more maiorum Patres Conscriptos primum nominandos censuerit: alioquin Caesar quippe Dictator Princae primo appellandus videbatur: praesertim cum ad illurn habenda esset oratio. Etsi crediderim silentii causam excusare voluisse apud patres tantum quod satis confideret fore ut eandem excusationem interim probaret Caesarit apud Quem tamen suspicionem illam excitatam esse fateri, minus opportunum fuisset. Satius D enim erat significare se illi praefidisse quam hunc lapidem apud Caesarem ipsum m uere. quan am timore ac dolore potius quam alia de causa siluisse, ex multis epistolis conieciare licet ι ita ut eiusmodi sit spicio ipsius Ciceronis indigeret eloquentia uua depelleretur. Alterum est ciceronem qui sibi Caesistis animum demulcendum diaci patriae nusericordiam liberta teinque impellendum proposuerat, prudenter captate occasionem ex beneficio a Caelare in Marcellum colla to, unde sensim Caesarem ad eam cogitationem suscipiendam adduceret . qui enim animo tale consilium omisnino condebat M. Tullius. commodiorem & tutiorem viam rei pertentandae aliam nullam inire poterat quam Caesarianae clementiae laudationem instituens. vi inde il- Iam ad Patriae libertatem propelleret . ac profecto cum M.Tullius olim Patriam atque adeo Romanum Imperium ab incendio Selade liberasset, ita ut Pater Patriae atque alter Romulus suisset consalutatus, par erat ut occasionem captaret, quaeanisdem Patriam, si fieri posset, a seruitute in libertatem vindicaret . me de Exordio Describamus iam priorem narrationis partem quae est huiu smodi.
206쪽
te in omnibus, cum M. Marcerum Senatui, PVulstque Romano, Resque 3πbl
concesisti,commemo=atis praeseram etiam ofημηιbus: re autharitatem MusagnuHEmque Reg. rura vel dosiri ι, velf picioni sanuferre. Aeeest prii narrationis pars,stamen hinc initium ducit mrratio. ae Mim enim fit, an ator sic progrediatur ab Exordio ad Narratim M ii nem, ut dissicile statuas ubi nam terminetur Exora um, aut undςr mitium ducat Narratio. Sane inquabusdam orati mibus narrati 1 his nitium in prometu est, ut in Maniliana, ubi, o tritum inde cin. .
nam r9 Oratio ma profici Eatar, Husebacomnu causa aciων. in tertia Lal liniaria prima enim & secunda carent exordio9 Principio, 't Catilina paucis ante diebus erupit ex Urbe, inm sceleris socios ει bansiemsarii lecti Meraim M dvim Roma reli- 'Disset si ex vigilam ct in idi. Qi iris quem imovin m potis o tam absconditis isse r. sal esse possemus. Sic inaliis multu, ita ut aperte Narratio distinguatur in Exordio. hic Vmen,quemadmodum ua Oratione pro Flacco, de in alii non paucis ita occulte se id infert in propositum argumenφum aut quaestionem, ut non tacite statuas ubi nam terminetur exordiumHut unde initium lamat Narratio. Qimropius M. Tullium ab inseris liceret excitare .libenter de hac re quaererem . & Macedonςm Alexandrum imitarer: qui cuim ad Ammis oraculum permensisset, nil aliud in eo est percuncta inapisi unde nam orireιur Nilus . Cum enim per idon mias de illius ini contende-ient Geographiinlexmader credo quod oraculi-ill non magnifaccret hac percunctatiqne oraculi sapientiam pertentandam epniit. id quod admirationi fuit Ducibus illis qui cum eo oraculum adierant, Breenim existimassent, ut in bellica expeditione illa de re aliqua graitissimaoraculum contineret. IpseMssur quantumuis alia multa sciscitari lassem a Maulli si tame excitari poster que grauissima,
attamen in praesens hoc unum requirerem, unde nam suu initiimi sumat huius. Orationis Narratio. Quanquam, quon eum contaevehaud liere, inlaxangrumcne ab eo discedam; imitabori quicum Gordium nodum dissisluere haud posset, scidit. sie ego libenter sciderim periodum illam de concitisionem ferso dc mihi meae pri stinae vitae consaetudinem C. iu interclusam apetvisti, Et his omnibus ad bene de Dmni Rep. sperandum, quasi signum aliquod sustulisti. J Videtur enim Cicero in Priore huius periodi parteduo illa concludere quae pectinebam ad silentium quod
um seruauerat antea, tum ablici reo tempore; &inpltera tam ad laudationem quam ad Reip. libertatem Caias suadendam illitia sobiicere ita in haec una eadem que periodus silexordii terminus de narrationis inlitum. Sie olim cum iliter Peli Ponnacos & Ionios de regionis finibus certaretur, visus id naque lapi dc Ioniae reseminus dc pellomnes instium constitutus est; ita ut lapis, si a neteste hinc ea osse xet verba. Hae mm Pidem Pelio Wμs sed sima i illine .eontrario, Igκ Pemροηous enaeon Iomia. Hic igitur oc exordii rinis de narrationis initii im.quo saltem ad laudationem se se insinuat, statuendum est. tametsi ipse necessitatiscausa ab insequemibus verbis illis, i Intellecti est enim J narrationem duxi. Sed adpensium. Cum dixisset iam rem veluti ignum quoddam iustulisse, unde optime de Re univcria speraretur, qu, hiis verbis clam in distris lauda tionem sese insinuate coeperati iam istiusmodi dicti
rationem asserti quaeratio est planissima. Osini,hab re observentur quadam.
Himum inmagnam vim habere verba illa scommemoratis praesertimemnnonibus, cum enim illi ignos intorsara quo.multas ostensiones accepisset,adque secisset ne quid Senatui denegaret, hinc multo magis intelligebatur aut horitate Reip. ac dignitatem a Caesare pluri naum aestimari. Offensiones vero erant clarissimae: nam
207쪽
IN CIC PRO ARCHI A POETA. et oi
praeterquam quod illum Iatronis appellauerat nomine, retulerat, ut ei succederetur ante tempustri nulla absentis ratio haberetur, sed nisi praesens ac dimisso exercitu. consillatum petere haud pomeri obstitit Vatinianae rogationi, essecitque ut ne postre nouum Comum Coloniam deducere, aut deductam retinere, quod etiam curauis non sine illius iniuriis qui coloniam Caesaris nomin eduxisset nouum Comum.. - . . eς Caes/rum Consulum Reipublicaeque dignitatem au is thoritam indoloribus ac suspicionibus anteferre, quod Marcellus esset vir Consularis dc pro illo senatus ac Rei p. supplicationes summa benignitate&clemenis ia excepisset. Tertium , sitis doloribus anteposuit illius ordinis authoritatem ac Rei p. d itate quia eum non potuisset non grauiter dolere ob acceptas iniurias dictensiones, has ramen Rei p. causa obliuioni tradebati suspicionibus vero illauidi nitatem antenonovat, quinquantumuis suspicaretur vere quosdam in eum conspirasse id uuod in rositationeexplicabitur fusilla in haud tamen placuit M. Marcellum quem hostem
cerrimum expertus erat,ac talem experiri interat,Senatui denegare.
Quartum & vltimum sit commodE M. Tullium id totum ad suum consilium tr 'cere, cum interim occupet ac profiteatur Caesiarem Reindignitatem suis vel des oribus vel suspicionibus anteferrer quod est non abesse ab illo clementiae gradu vi Remp. uniuersam eadem qua Marcellum, Ciceronemque ipsumatque alios multos exceperat clementia & benignitate prosequeretur.
Ιue quidem fructum omnis visa -ierna die maximum carpit, eum summa consensu Senatus tum praeterea iudicio euo graui, imo O taximo. ex quo prosecto inreuigis, quanta in dato beneficio sit si cum in aerepto rania sit stiria. es ven frtunatus iue , cuira ex ute non minor peri ad amnet, qua
Fudio, aut innocentia, aut viis genere loris praestantiare ut institutam Carcaris laudationem noua Marcellii meipellet laudatione: sed admirabilius quod acerrimum Celaris hostem extollat,ac tantopere extollat praesente Caesare atque audiente. qui enim unum ex hostibus extollit, tacire alterum deprimit; id quod eo magis accidere videtur in praesentia, quod eum Marcet um e & arma litii psisse & contra Caecarem decertasse. Quo fit ut Caesar tacith Reimh sis deIcribatur ac perduellis. Sed nimirum Marcellis ac senatui canere & gratificari statuerat, suam erga icum optimum beneuolentiam declarare genioque indu Lgere. Quod tamen,ne Caesarem irritaret, sed eius animo leniendo seruiret, apth auiiscem retulit ad eius non modo elementiam, sed etiam iudicium ae sapientiam commendandam, qui senatori nobilissimo ac summis virtutibus praedito, etsi iniuriis ab em fuisset prouocatus, ignoscendum statuisset. Iam vero dum Caesaris laudationem quam data opera suerat aggressus, interpellat Marcelliana laudatione, Manilianam oratione imitatur. ut enim ibi Pompeii praeconia Luculli Iaudibus anteuertit. sic in praesens Marcesti laudibus anteuertit praeconia Caesaris. id quod eo maiorem ha- t conlansionem, quod quemadmodum extrema Luculli actio in Maniliana laurione funesta suit, ita ut ingenti clade ectus fit ab hostibus. sic Marcelli extrema fuerunt sunesta, cum rediens interfectus sit. Rursus quemadmodum in Maniliana Pompeium celebrauit qui ad extremum interfectus est 3c ab amico interfectus, ita in Marcelliana Caesarem Ornat qui tandem ab amicis necatus est. vr propterea fid ouod
iter obseruare luber mihi quidem mulio melior videatur Aristocratiae de Rei
208쪽
conditio, quam sumnorum Principum ac Regum . hi enim uno eodεmque die de longe ac late imperam&ab amicis trucidanmr: Optimates contra hunas hiodi peticulum declinant iacit h. ibi in pueri capite λpe nititur Imperium aut regnum, itaut . regnum interim in unius pueri capite mi elitetur: Aristocratia de Resp. ic gubernat, 'ut sit unus exi optimatibus fato concesserit, plures domi forisque claros dc gubernationis experientissimos possit substituere, ac Rem p. sartam ac tectam conseruare. ut mirum ut atque omnes rationis fines excedat, Turcarum Imperium quod passim in . puero nititur acypriclitatur, tamdiu consistere potuisse. sed ad pensum. Breuissime igitur noster Author Marcellum ceIebrat ante quam Caesarianae laudis campum excurrat . quanquam etsi breuissime, luculente illum ornat. nam dc an hilitate de a probitate dc ab optimarum artium studijs ducit argumentum. a nobilitate quae sine dubio erat maxima. eum consulares viri multi ac triumphales in eas milia numerarentur sinter quos M. ille Marcellus,qui in Gallia sortitudinis argumtata edidit multa,cum praesertim ex suffulari certamine victor is discesserit,ac dei de cum Annibale decurtauit, Siracusasoue expugnauit, honori ac virtuti templum dicauit. Α probitate quia praeclarum est quidem maiorum splendore fulgere acn talitate, sed multo praeclarius propria virtute florere ac probitate. Sed cur addis innocentia3 an sortE citra innocentiam probitate licet excellete minimE veto . Sed tamen cum probitas latς pateat, iure additur innocentia quae est veluti nos probitatis, ac summam indicat probitatem. Dum vero eum quoque laudat ab optimarum artia studiis, illud obseruandum, geminum virtutis genus proferri ab Aristotele, mentis
unum&inpelligentiae: inferiorisanimae partis alterum, in qua irascendi& concupiscendi uis dominatur. Cum igitur a prooitqte Marcellum laudauerit dc innocentia ianuibus Morales virtutes do signantur, iam mentis virtutes commemorat, quae ex do- 'armis ae scientia& sapientia proficiscuntur. ut propterea uniuerso virtutum choro illum exornet. Et hinc est ut continenter neget ullo genere laudis praestantiorem Civem reperiri. Fec sortasse, cum innocentiam post doctrinarum studium comm
morarit,noiollud spectauit, quod in primo Rhet. scriptum reliquit Aristotelesidi sciplinam militarem, Eloquentiam, corporis pulchritudinem ac robur, scientiam i iam posse a nobis in malam partem usurpari, quemadmodum diuitiis usu venire s iet: solas virtutis morales no posse nisi rem usurpari. neque enim fieri potest, ut quis iuste uiuar aut temperatὸ, quin iustus ac temperamycensendus sit reum tamen docti viri interdum au t eloquentes, flagitiose viuervossint. ob id igitur fortasse subiecit innocentiam. Et si enim probitas satis esse posset, innocentia tamen cu mutatius do cebat Marcellum cum intelligentiae virtutibus morales quoquevirtutes coniunxisse.
Sed qui obsecro Marcellus nobilissimus praedicatur cum eius similia non Patritia es set sed plebeiat Sed profecto cum rentum illi Patres quos Romulias praefecerat Sonatu i, de a quibus Patritiae familiae dimanassent, longo illo taculorum decursu, a r liquis familijs, pleraeque virtute ac rerum gestarum gloria superatae sint, nihil prohibetat, quo minus ii etiam qui ex plebeis maioribus orti essent, nobilitate clare se rent: tales suerant Decii, Bruxi, Metelli, atque alii plurimi, qui non a Patritiis illis
procreati sunt. At enim sint isthaec,verum qui obseeto In accepto beneficio collocat gloriam nam iure datoheneficio laudem tribui, id vero compertum est, eum hinc diuinam benescentiam ae largitatem imitemur. Ergo sunt qui hoc in loco illud Aristotelis reum itant in memoriam; liberalitatem in beneficio quoque accipiendo declarari, ita ut quemadmodum laudandus est nomine liberalitatis qui beneficium opportuno loco actem Uretribuit, ita ut non indigno & quantum res postulat ac prompto animox ribuat; ita qui accipit, dccum indiget, & quantum indiget, dc ab eo qui abundet a cipiat , liberalitatis laudem mereatur. Sed non apparet qua ratione in dato beneficio collocet glori m his de causis e quin neque de ii talitate agitur hoc in loco sed de clemenxia quam nemo diaerit certo loco ac tempore accipiendam quemadmodum de liberalitate dictum est . Crediderim igitur in accepto beneficio laudem ponere, non quia Marcellus debite accipiendo laudem mereatur, praesertim quia nondum qui cauam rescierat, sed ita loqtii quod cum Senatu uniuerso deprecante Marcellus
veneficio asticeretur, id in Marcelli gloria redundabat. Spect*t igitur taceruo OD Ouvllum
209쪽
cillam accipientis unde beneficium laudem mereatur, sta gloriam quae in Marcello Senatus deprecationem redundat cui destinatur Mnesicium. Haec ut dubitationes quoque diluerem. quae in Marcelli sese offerunt laudatione. tametsi noua quoque sese offert dubitatio. nam qui fieri potest, ut M.Tullius probitatis & limocentiaen mine laudet Marcellum, quem in prima intilinaria secerat Catilinae imus comitem repropimatorem. Denique sagacissimum illum appellat atque ita describit, vipes si audisse videatur. An non pessimh audiat qui contra Remp. consipirauit e Sed profecto duos Marcellos ibi prolati Cicero et unum iam grandem aetate: quem facit Catilinae iscium atque improbum. quod si ibidem illum appellat optimum, ironichloquitur sid quod egregie obseruauit Q intilianus lib. s.ca a. ac locus ipse biis cla- 1 tὼ significans eiusdem ordinis suisse cum Catilina. Alterum profert paulo post.
quem iuuenem facit, quique optime audiret. 6c hic est noster Marcellus i qui sane intilinae tempore erat admodum iuuenis. dc de hoc illud profert. si boe id ut 4 3 scilicet egrederetur ex Vrbe ac se ad Malliana Castra conferret cado tenti optimo, F.Sextio, si fortismo viro, M. Minino dixissem: iam mihi conAb hoc ipso in templo iure ut
mo Senarus vim σ manus intulisset. de te antem catilina cum quiescunt probant: tum patimiruti decernunt: eum tacent, elamant. Atque hic est etiam quem in Bruto & alibi tantopere
Iaudatio m enim ad inuidiam declinandam sui saeculi oratores praetermittat, Ma cellum enae Caesarem can Dictatorem intelligat an vero alium, alii viderint9 praeterissiliendum non censuit: quod scilicet ii sua steloquentia ab omni eximerent inuidia.
NUMara tantum est flumen ingeηρ, nulla disendi aut scrilendi tanta vis ,
tantque copia, qua non Hcans exornare, sedenarrare C. Caesar res tuas
resta/ R . tamen hae virmo, se foe 'ex dicam ι , nullam in his esse laudem
ampliorem quam eam, quam hodierno die consecutus es. Soleo sepe aure Mulos ponere, Idque libenter crebris Uurpare sermonibuir omnes nostrorum Imperauram, omnes exterarum gentrum, potentis'motamque populorum, omnes clarissmorum Regum ressinas, cum tuis nec contentionum magnitudine, nec numero praelim. rum,nec varietate regionum, nec celeritate conficiendi , nec domuitudine sell/-m n e conferri. nec vero disiuncti as terras ritias cuiusquam passibus po- ruisse peragrari,quam tuis non dicam cursibus,sed victor s illustrata fun/. qua quidem ego nisi ira magna esse fatear , ut ea vix cui quam mens aut cogitatio
pere post amens sim. Vm in laudando Marcello sibi satissererit satis Noster Cicero, iam
veluti ad institutum rediens, in suscepta Caesaris laudatione vela pandit. Mira vero perspicuitate, non modo eloquentia, enitet haeae narratio; ita vi,si pauca quaedam exc Uris, quae habentur ad extremum haec suo loco agnoicentur. planissima ut . Itaque satius fuerit eius. - modi narrationem lectitare atque imitari,quam explicatu enarrare. Ipse tamen, ne ab explanatoris munere recedere videar, pauca quaedam obseruabo. idque quadripartito eam distinguens, nimirum in Exordium, de quo multa satis diximus Narrationem, Resutationem, Perorationem. Nam Peroratio quoque, etsi breuissima, in conspectum sedabii ad extremum . Quod si quis pugnei ua hac Ot,tione Confirmationem quoque se se obiicere, eamque a Narratione distinctam, ita ut quinquepartito distribuenda sit oratio, non magnopere altercabor. Nam reuera in laudatione Marcelli egregium Caesaris lactum narratur, unde postea ducitiir Caesarianae laudationis argumentatio. Qis sit ut Narratio a Confirmatione, Confirmatio a Narratione disiuncta occurrat. Illud tamen compertum est, Ciceronem statim
post Marcelli laudationem, alia Caesiuis narrasse facta, ex quibus ducit laudationem;
210쪽
it ut adhuc Nai tio cum sponfirmationeimplicetur. Ac reuera in Iudiciali genere
pastim, in Delaberari uo frequenter, Narrationem a Confirmatione disiungast saepe, ςnim Confirmationi pramalititur Narratio quaedam, unde coniecturae & argument saasionis au cusationis, studissuasionis,&destnironis eliciuntur; ira ut Narratio tis sit sedes argumentorum, In Demonitiativo tamen gςnere Narratio perrato repet:tur i fila laudatio aut vi tumratio ipsa Narratione continetur: vel si quid narra-.xur, vix a laudatione aut vituperatione disiungitur. Id quod herme accidit in praesen si ubi duae ista partes,Narratio inquam dc Conrirmatio perna licentur. Sed iam quae scituanda tan prosequamur, stimum est Ratiocinationem uniuersim in eo esse positam ut bellic si is f scia extollat primum i tum clementiam quam erga Marcellum ostenderat, bellicis factis anteponat t ac denique doceat fore ut posteritas factum quoque istud ac talem Tam inque clementiam flocci faciat, nisi illam ad totius Reip. salutem derivet: quod est Remp. in pristinam dignitatem libertatemque restituar. Alterum squod circa primam partem, ac sigillatim, Obseruauerim) eu verborum illorum s Nullius tantum est numen ingenii, nulla dicendi aut scribendi tanta vis, tantaque copia, quae non dicam exornare, ieci enarrare , C. C*sar, res tuas gestas possit. J senIentia, usum esse in oratione init reditu ni in Senatum, dum sic disserit. feris ad initium fQuae enim tanta potest existere ubertas ingenii, quae tanta dicendi copia, quod tam diuinum atque incredibile genus orationet quo quisquam possit vestra in nosvomersa pro merita , Don d; cam complecti orando, sed percensere enumerando J Certe artificio ac sem entia non d : Feru ni haec duo loca.
Tertiuni sit, persiorseviInimrsum in his urbis s omnium nostrorum Impera-xorum,omnes exterarum gentium potentissimorumque populorum , omnes clarissimorum Regum res gς stas sqm tui. nec contentionum magnitudine i nec numero aliorum, inec varietate regiDRum, nec celeritate conficiendi, nec dissimilitudine
Dellorum posse conserri. J ni eruati posse in Maniliana, dum eodem modo laudat Pompeium v bis sitis squi sispilis cum hoste connixit quam quisquam cu inimico concertant: plu ta bella gessit quam caeteri legerint: plures prouincias cosecit quam alii concupierint . quod νerogenus belli psie potest in quo illum non exercuerit sot- una Rei p. ciuile, Asricanum. Transalpinum, Hispaniense, mixtum ex Ciuitatibus tque ex besticosissimis nati*nibus . seruile, naiiale. I sane hic quoque sententia una Φησeade inque videri potest . praeserridicum celeritatem quoque paulo post admiretur in Pompeio. Sic sane quod in Archia tantopere extollit qui semel atque irer vim, te xio etiam eandem sententiam variata oratione ac stylo meliciter exprimeret, hoc in V.Tullio agnoscere satis licear. Sed de haere copiosi infra. . Quartum sit numinatori more ac sic ne mplificatione an Historico&ver astit mei Caesarem Duces omnes & imperatores tam Romanos qu. ina G. .aecos aut Barbaros bellica laude superasse magnopere dubitari possE & lai E curnoi fac leas sentiamus, Pompeius statim prohibet, qui de tribus terrarum orbis partibiis tres insignestryummos reportarat: qui denique plures prouincias coniecerat hoc est P vulo Romano iubiecerat,dum Orientem peragrasset victoriis.ac plura regna in prinyiuciam redegerat, quam quisquam concupierit 3 quasi diceret neminem unquam fuisse tamat, damnavia se tot ac tanta Regna subiugari posse Iperaret, aut subiugari pxpetiuerit. Nec mihi quisquam obiiciar qiaod Pompeius tandem a Caestire sit sup atus: nam res non ex eventu aestimandae sunt, sed tum ex consilio ac iudicio, tum ex praestantia ac dignitate: praesertim cum in victoriis bellicis ibis magnam partem o, et ineat. Cert Pompeius iniritus pugnauit nec sine lacrymis, ob Romanorum scit, set importunitatem, classicum cecinit: alioquin sibi Caesarianos fame necandos pro- rosuerat, nec cum desperatis pugnandum iudicabat s ita ut casu potius quam bellicae viriniis magnitudine visus sit Caesar victoriam de Pompeio reportasse. Contra tamε Mario &Syllae Caesarem praeferendum haud dubitarim 1 nam praeterquam quod isti nec tot bella gessinint, nec tot prouincias consecerunt, victorias de tryumphos ira αcrudelitate inflammarunt: cum tamen Caesar clementia victorias decorarit.&idcirco M. Tullius obseritabat gladium vagina vacuum in urbe haud visum ex victoria
Caesetis: quasi vero Mario&Syllae satis superque anteponendum iudicaret qui pro. 447 scriptionibus