Flavii Quaerengi, Poiaghi comitis, ... Libri duo. Vnus, Institutionum moralium epitome. Alter, De genere dicendi philosophorum; seu de sapientiae & eloquentiae divortio. ..

81쪽

. E P I et o M s. ' non longe extendunt appetitum, sed dum

veniat expectant.

Villae ouaedam in agro Vicentino sitae, iuxta Aeoliam, quam specus horrendum, &saevi spiracula Ditis, dixisset poeta, excipiunt

ventos cum quodam moderamine, & certa quadam mensurae atque hoc novo, & aeumirando flabello tenue frigus ventilant aestuantibus. Ita cor nostrum facere debet

in excipiendis flatibus affectionum. Nimii inflant , moderati addunt honestis actionibus robur, & firmitatem. Quod in honoris cupiditate praesertim perspicere licet. Nam si illa conuargit insaniens, nos tumidos,& ambitioses facit; si leniter amat, moderatam honoris appetitionem inspirat. Sed contemptus rerum humanarum non solum eorrigit cupiditates, sed eas radicitus evellit. Hinc quidam Germaniae populi, quibus mira seritas, foeda paupertas, non amma, non equi, non penates, victui herba, vestitui pelles, cubile humus, non conspici bantur agris ingemere, non illaborare domibus, nec sitas, & alienas seminas,spe me

tuque versare.

Si non admirabimur purpuram , nec nos strangulabit honorum sitis: Si spera nemus divitias, nec vulturis rostrum aut umgues praecordiis patiemur. Ita eorum 'quia Principu limine non recedunt, dendebi- .

82쪽

8 INsTITu T. MORA 1. mus curas, contentiones, cursitationes, a helitus.

Desiderii expletionem sequitur voluptas, qua perfundimur cum sumus desiderii com potes facti. Voluptas non est motio animi, sed potius quies, quae consequitur functionem bene dispositae facultatiS.

Exploravimus ventos secundos; explor mus nunc etiam adverses. Amor , desideserium, voluptas,a puppi surgentes nos euntes sunt prosequuti ; & eorum favorabilis . aura ad exitus pervexit optatos. Nunc reflantibus odio, fuga,& dolore, repe mur a

portu, quem antea tenebamus. '. . -

odium est displicentia appetitus in re sibi minus eonveniente. Atque amori opponitur, ut negatio affirmationi. . f. Affirmat amor cum tendit ad bonum. Negat odium cum recessit a malo; Et quod affirmatio , & negatio praestant in mente, amor, & odium exercent in appetitu. Ab odio mali oritur fuga , seu mers tio, quae est contractio animi a malo ab

Remedia importunarum aversationum ab opinionibus sentimutuanda . Multa enim aversamur quia falsis , de rebus, opunionibus ducimur. Mortem non avers ti sunt Martyres, bus illi non est inte

83쪽

itus omnia tollens, omnia delens , sed portus ex longa navigatione tranquillus, tutissimum solicitudinum & laborum per

Fugam subsequitur dolor , qui tunc e

citatur cum nos malum praesens excruciat . ,

Dolor est tristicia animi de malo praesem te . Imitatur gravium & levium moram invitam in loco non naturali. Et quidem moesto detinetur carcere animus, & quasi ad palum alligatur, cum incidit in malum, quod cavere non potuit. Praeclara doloris medicina est humanae conditionis consideratio.Nam sic cum Epicteto nunquam nos quicquam perdidisse ducemus, sed reddidisse. Primis affectionum flatibus exploratis, inspiciamus etiam reliquos, , quibus accum ritur, cum primi egent auxilio atque subsi- . dio. Auxiliares in bello, socii conducebantur ad praelium ex diversis locis, ut diversis muneribus fungerentur.

Subsidiarii milites ad longioris pugnae

casus reservabantur. More isto, atque instituto vivitur in exercitu ventorum; MOS furentes, atque luctantes noster appetitus ex alatro cordis emittit.

Spes affert auxilium desiderio, in ascensis boni difficili, & arduo. Audacia fugam trepidan-

84쪽

go IssTITu T. MORA L. pidantem sisti & reprimit, eique laborantishbsidium opporane submittit. Ira dolori amarulento, ob acceptam inimitam, instillat dulcedinem ultionis. Spes est appetitio boni absentis , ardui, possibilis. Sed quia spe, quasi praesentia redduntur obiecta, ideo sperantes dici merito possunt . elicere primitias voluptatis. Libat enim spes, & sperati boni arrham quandam prae

gustat.

Spes accurrit desiderio: nam dum illud suo impetu fertur in finem, haec tota in mediorum dissicultate versatur.' Hinc dicitur parandorum bonorum principium: Hinc a natura,quasi ianitrix pro soribus est collocata. - ὸ Et propterea, cum caetera numina gentes fugerent sceleratas, ferunt, spem Diis invisam, in terris solam remansisse. Spei opponitur desperatio, quae est reces sus ab appetitione boni, ex opinione, quod nunquam eo sit potiturus Desperationis affectiis sunt negligentia in rebus agendis; celsiatio a praeclaris actionibus . vita voluptatibus mancipata. Sed quandoque etiam squia necessitas acuit ignaviam ) ex desperatione crescit audacia, & cum spei nihil est, simit arma for-

85쪽

E y I T ob M E. Audacia, quae fugam trepidantem comis rescit, aggreditur ea , quae sent supra vires, & malum nititur superare . Gignitur ab opinione propriae virtutis, vel adversariorum imbecillitatis; ab ingenio praecipiti , & parum in rebus gerendis exer-

Hinc audaces ubi primum impetum eia suderint, ac terribilia longe graviora fuerint experti, defervent, ceu aqua servens infusa frigida, &, ut animalia quaedam, aculeo misso, torpescunt. - Audaciae contrarius est timor , qui est impendentis mali expectatio . Praecipue autem timor enascitur ex vita in aliorum fide locata j; nam cum multi fidem fallant,

is, qui se credidit alteri, animadvertit, iulam in loco nimis lubrico, & periculoso po

Illud autem in timore saepe contingit; quod ab eo per expectationem mali plus molestiae infertur , . quam ab ipso malo praesente. Ideo qui futurum exilium , aut pugnae exitum expectant, in magna degunt animi acerbitate si vero patria pulsi, aut victi fuerint, deposita molestia, suavius interdum, quam felices ipsi,dormiunt,& ep

Et hinc aliqui cum impendentis mali cogitationem serre non possint, in ipsa mala

. F . se

86쪽

se coniiciunt; quasi minorem solicitudinem

habituri. I

Reliquum est, ut dolori quam celerrime ira siccurrat, quae ideo merito dacitur affectus illius reponendi. Ira est appetitus vindictae cum quadam sanguinis accensione . Est affectio cum sit ipsius tormento, quia dolorem , cum reserre vult, patitur , & dubia optatae utitionis, amara semper,solicitudine vexatur.'Duplex autem existit ; altera quidem di turnior, & permanentior; altera vero crior quidem primo & concitatior, sed cito placabilis. . , Primam nostri rancorem appellant. Emque illiberalis , & contumacis narurae λ gnum. Et eos in quibus viget,amaros , &

difficiles vocant. I - . V

Altera a nostri, dicitur excandestentia, ct in iis plerumue eminere videtur , qui animo sunt ingenuo, & liberali: Sc acuti, &iracundi nuncupantur. . F.

SQd generatim, atque universe loquendo, ab impetu irae animi exiles & mulie cires ciato, .& facile divexantur; quemadmodum corpora imbecilla a vento,ssile, frigore,crutius re facilius a iuntur. Magnanimi vero, licet ab innato calo re sint ad irinendum promptiones , tardi nihilominus irinuntur ; quod vilia P

tanti

87쪽

Ε v x et o M E. 33tant, quae grandia pusillanimis semper ap

Prohibetur ira, si iniuria a potentioribus

inferatur.

Non enim possimus siniui timere , &

Augetur ab excellentia conditionis , de status : nam qui soli esse volunt, excandescunt; etiam ad umbram, & volatus m

scarum. .

Eadem cessat in timentes, & se demisse gerentes; quare canes non mordenti pro

His flatibus, quos ordine narravimus ssint nimium validi, crescit in immensem

noxia cura mortalium. :V

Sed hoc coercet ars nautica philosephiae. Haec magistra vitae, ea nobis inficit fraena, ut solio in alto residens animus, luem somni ventrisque eompestat, & ignes ad contentiones incensos premat. ἱ . s. ' i

Somnus in umbra nos torpentes detinet & rubigine conficit ingenium. Luxus avido gurgite exhaurit antiquas divitias, de subdit cupidinibus faces. Hinc sagrat vetito amorum aestu mens impia, &improbam explet ingluviem. Petistit indomitae irae violentia, minaS, verbera,neces conduplicat: rapit in bella cives;& consanguinea cede patrios lares aspe F a git.

88쪽

84 INεT Tu T. MORALgit. Impellit ad praelia populos, atque urbes odiis eradicat. Sed tantis malis praecidimus causas, si nostri, sese obiiciat oculis inclyta virtutum

Nostrum munit pectus Prudentia, quae tarde inquirit , cum perspicacitate i dicat , celeriter praecipit , & operatur. , qua huius annui cursus ducetur eXODdium.)Micanti sidere fulget Iusticia, quae Ii manum genus , asilietum requiescere nemorum dorso , & tolerare vitam in stl-vis , excoluit legibus , & quod immane erat, & solitarium, mansitefecit, Q congregavit. Succurrit Fortitudo, quae, in publico civitatis metu ac. trepidatione, irruςnti sese hostium agmini opponit: non xubarum sonum, non equorum hinnitus; no' armorum fulgorem, non tinctos caedibus gladios extimescit; & periculum ab aliis, vitae seae periculo, depellit.: pro aris, focis, pro templis, ac moenibus, pro Eluto, ac liberta- tei communi, icti g, vulnera, mortem dentiquo, si res ferax, non excipit tantum , sed

etiam appetit. Adest Temperantia;ne turpibus polluan- tur Oflagitiis pestoxat & dum in pit cupido fervescere, illa nos pudore deterret,ne Cir-

89쪽

ees venenum immeateibile miseris faucibus

Sed quoniam prima bonorum origo ducitur , luminum patre; pietas nostra se at-- tollere coelo incipiat, &, cum ita hominum Det varias iactetur procellas, dicamuscumnducia: Tu qui humanae gentis infortunia,& in nes curas deprehendis, da nos antiquae m mores patriae tui simulacra vultus aspicere:

& quia in coecas pelagi Syrtes, in lava Ch rybdis discrimina, lacera puppi praecipites

ferimur, & frustra obnitimur rapidis affectionum flatibus, & tumidis vitiorum unis dis ; ne sternamur flatibus, ne mergamur

undis. .

Tempera ventos, comprime fluctus.

ITerum, ac tertium civilem Philosophiam tradere incipimus. Haec est illa itineris Dux ; quam sequi necessarium est omnibus , qui non penitus aberrare, sed ad bea- . .

tam vitam pervenire contendunt. Haec ea dem ostendit, calamitates , quae nobis ob veniunt , non auferre faelicitatem , non evertere providentiam, non expugnare eon stantiam. Sed hic statim maxima admiratio nos c

90쪽

let anxia cura mortalium: nanc vero ar emartium, quae, quo pacto illis uti conveniat, sola docet, mirifice negligant ; qu si cunipi ratione facta. Quid enim proderit militaris facultas, aut familiaris , aut iuris prudentia, aut medicina, si parta demim vuctoria, divitiis , cognitione iusti, di iniusti , & propera valetudine , ita utamur, ut ex iis potius incommod & dedecora, qu m commoda & decora nobis compa-ἔemus

Noeent particulares fines, nisi in universalem reserantur. Et ideo omnibus artibus laborandum est ad normam civilis artificis , cuius extremo fine reliquarum fines continentur. Ita fabri minores sidant ad praescriptum N imperium Architecti . cui fabri manus pro instrumento est. Verum incuria, desidia haec, non aliun-ψe existit, quam, quod omnes ingenii fid cia hanc artem nobis assumimus , & tanis quam insitam, & nobiscum natam, vendi

Nec quisquam est tam iners , aut Iam ignarus rerum agendarum, qui eam profiteri non audeat, & qui non se prudentimmum credat , & doctum satis ,

ς sibi ipsi prospicere , tum alterum ado

: monere.