장음표시 사용
121쪽
ac stoia; boeula, musicub,nerui. Idem in reliquis Iudicium.oblectamenta, susus, exercitationes, studia, munia aetas discriminat ; etiam vclus,& cibum. Alia deinde pro natalium conditione studia senet, excrestatio alia: neque onmium venatio, salius, equitationes, arma, colluctationes, natationes sunt. Alia etiam studia illorum sunt qui parantur armis, qui regno, qui Principum aulis,qui togae,qui Rcipublicae adnainistrangae,qui agris colendis, qui mercatum,qui liberalibus artibus, qui mechanicis. omnibus tamen niae virtutes sunt, vitiaque; illae int-quelam,haec in fugam. In omnibus interim magistro opus, qui quemque pro naturae pronitate ad optima quaeque impellat. nequedecsse res dignissimae ingcniis possunt,accedat tantum laoor, magistri in crudiendo,discipuli insequendo. Vt merito admir udus historicus inclamet: magupra uitas eorum admiranda, qui dediti corporuIaudia, per luxum
gnaviam aetatem agunt; caterum ingenium,quo neque melius,nequeam bis aliud in natura mortalium MLincultum atque socorda torpescere sinuntri eumpraesertim tam mulzae Tariae ne artessint, animi quibus summa claritudo paratur. plane ita est. Ucrum ab educatorum fere supinae ignauia hic error nasciturn parentes illi, aut magistri sint, graue in utrisque dclichum cst. Errore vero in principio committo , non euenire ad extremum abquia mau -- possibile est sententiam illud etiam Leonis est: tale est, Ῥt bonoperagantur exitu,quae malo sunt inchoata principio. Inuigilandum Proinde initiis, a quibus, tanquam a fundamentis,uniuersa educationis fabrica pendet. Monemur a Magno Basilio: Animus dum adhuc tener est, o ritu ceη
ipsas impresvi in se formas quasiunque facisiime recipit, confestim
ab initio, omni rerum bonarum imbui exercitatisne debet: quῖ via delicet, ubipostea ration usus accesserit ,-habitum rerum ι- candarum aetas attulerat, pietati Iam ab/neunte aluetus, nulla im- .pedimento, cursu Italatur faciti, cumhratio quid expediat admo-
δεμ σε a idestequendumsaciluatem praebeat consuetudo . Est in ' hanc
122쪽
hanc s tentiam illud Poetae: Vt iam in cerae, moltas cedensquesequatum. D doctos digitos,iussaque fingat νεη , Sic hominum is enia ti ducique per artes
Non rigidas docia mobdiate deret. . Nec tanti moliminis res est, si Senecae credimus. Facillime cnim tenera conciliantur ingenia ad honesti rectique amorem: ac licet bonae non raro educationi, tanqua bonae terrae, maligna inspargantur,improborum consuetudine, zizania, dc adolescant cliam, &,in ingentes seccrescant arbores; pem raro tamen prima semina ita intermoriuntur, ut non ali-ruando rediuiua resergant; nec infrequenter validius, quo tutius vitiosum frigori insepulta iacuerunt: maxime, si quis proborum conatus, monitoriae, aut miserantis Domini manus accesicrit. Est in hanc sintentiam illud Hieronymi: Dis ulter eruaetur, quod rudes animi perbiberunte, lava- Manet inrum conchylia quis in pristinum candorem reuoceri Et Philonis: Sic vasa odorem, quoprimum fuerint imbuta, referunt sic iuue- qu.d his, num animi, quaspianum Jhmas imagina e concipiunt, nun-Pam aboleris nunt. nimirum veteri & vero dicto: γ μμ aqua semel est imbuta recens seruatit odorem Testa diu. α que adeo enim a teneris assuescere multum es. Magnis imQuo mam ii uigilandum huic aetati, maxime in iis qui
Dondere videntur magna, stuc md nata ingenij altitudine, fluitavi. siue generis daritate, seu togae, seu armis, regnoque parentur. aJ plurcs enim horum cauca io transit.vnde illuci Cia diani verum nimis: - semponitur orbis
Tegis ad ex plum. nec sic infletiere sensus
Humanos edicta malen quam vita regentis.
Quare qui Regem erudit eum es subdit s quotque instruere ume t. nam cuiusmodi fuerit dux, tales FIubditos et i plurimum fieri necesum ea. ut hoc nomine, non paucis in hii:, sed multis in- .
123쪽
plurimorum damnzi, commoda, interitus, salusq; 'ndeat. opum edu quod eo magis in Principum filiis locum habet, quo latius mores diffunduntur. In quibus si quid vota possunt, optem semoueri quidquid animum eneruat, delicias, comessationes, otium, ignauaS artes.
II. Lusum omnem, in quo sine honore pericula, ut chartarum, alearum, similiumque; aut in quo pudor naufragatur,&poenitenda maturioribus annis, tenerior discit artas. Vicinorum4 opulorum, dc quorum maximus usus, linguas ediscat, Cyri, Mithridatis,Catonis, aliorummcxemplo. IV. Saltu, cursu, natatu, equitatu, Venationibus, ludoribus corpus induret. frigoraque aestumque iuxta pati discat, famem etiam ac sitim, festii inq; laboribus corpus tabula, aut ' nuda humus,aut lapis excipiat. V. Armis assuescat, lorica pectus, galea caput, scuto corpus,
dextram muniat ferro;decurrat campum,ac nunc tanquam inter velites, nunc tanquam grauioris armaturae vertetur;
hic pediti, alibi cquiti permistus. metiri castia, vallum uicere,propugnacula eggere & euertere, Orsinos sequi duce-1e, pedem retrahere, insequi fugiciates discat; c mensa ad tubam, e somno in hostem, nunc armis tectus, nunc solis a ' nimis procurrat.
nulla illi dies,Caesaris, Au sti, Antonini, Traiani, Adriani
cxcmplo, sine lectione, scriptione abeat. ctia id ter arma historiaru memineriv; quam cognitio imperatori non mimis qua armoru necessaria. Validisti mi hi magistri sunt, & mutiloquentibus potentiores. ex his dies pe Vna, adeoque horadiicet una, quae maximi fortunatissimiqyle exercituum ductor. per sudores, Vulnera, sanguinem, damnaque, aetate . tota, cebclloque consccuti sunt. Hic Varios rerum inopi natos, praevisosque euentus; Variam fortunam,aduersam, se- cundam; subitos 5 inexpectatos castis, hostiles insidias, ro- . Lora, de ex desperatione Virtutem,socordiam,Vigilantiam, ac
124쪽
Poti Tic C HRIRTI ANA. 77 utriusque commoda; celeritate lentitudiitem 'audaciam, temeritatem,trepidationcm,Varios rura res, hostilem contemptum,remeata, consilia,animosque in arduis leget,quidque in singulis ample stendum, quid fugiendum, nullo suo
damno, emolumento maximo, labore nullo hauriet; rationem e dissicultatibus se explicandi sertunatis insertunatis e aliorum exemplis intelliget. prudentiamq; aliorum periculo, damno suo nulloζnon magna letitione colliget. . Philosephia Moralis, mea virtutis studium amplectetur. Hinc Gisicci in aduersis, cum Miltiade, constantiam; in secundist, cum Dione, modostiam; in tristibus, cum 2Emili laetitiam,in letis, cuin Valerio,moderationem;in pauper-tare,cum Curio & Fabricio,gaudium;indiuitiis,cum G ieno & Adrisino, munificentiam; in tormentis,cum Scaevola& Regulo,patientiam; in alienae mulieris serma, cum Alcx- . . andro, Cyro & Scipione,castimoniam; in verec dia,cum Gordiano & Maximiliano Imperatoribus, frontis teneritudinem , in cibo & potu, cum Traiano, Antonino, Stephano Sclauoniae Rege,parsimoniam in vcstitu, cum Augusto,L cc daemoniorum Lysandro, Epaminonda Thebano,modestiam; in morte, cum Socrate & Seneca, alacritate; in exilio,
cum Thrasea & Camillo, toleratiam; in voluntaria secessio. . ne, cum Africano Maiore & Minore, promptitudinciri; in pictate in parentes, cum Cimone, Metello Pio, Manlii &Croesi filiis,teneritudinem; incongrcitibus, cum Vespasiaeno &Tito, facilitatem & comitatem; in iudicio ferendo, cum Cambyse & Daniele, sortitudinem; in pietate colenda, cum, Ludovico Galliae, Stephano Hui ariae, assiduitatem. in rc- liquis denique virtutibus progressus felices, animumque ad omnia paratum. In quam rcm post: Christianorum libros, Historicosq; veteres, Senecam legat & Epictetum. Odiue discat iam inde ab infantia, cum Alexandro Seu G vIII., ro,adulatores & detractores, poenis etiam cum Septimio Seucro prosequi dolos fraudes m detestar mendacium odisse:
125쪽
CAR. SCRIBANI INSTITUTIO 'A mulicrum familiari consuetudinc excludatur.mollescit mollioribus tenerior aetasi& sexus illius affectum induit: inde mores imbibit vitiaque, & in seminam iam migrat vir stola dignior, quam impcrio. Durioribus Proinde allidescat qui impcrare dc Dei. nemo indurcscit mollio us arcendus proinde ab omni familiaritate illarum, ne a meliori scxu in deteriorem degencrct,oblitus sui, dii catq; quae mulierem decent,ddiscat quae virum, quae Principem. Probatissimis societuri ut nihil videat, nihil audiat non dignum iccptro & purputa. viris cingatur bello claris, deinde invaria scientia magnis; in Historia inprimis, Mathesi,Philosophia, maxime Moralla videat facta suorum fortia incursu,
saltu, luctationibus,cquitatu,Venationibus, alii si, ut exemplo inparia excitctur: do a is etiam intersit disputationibus. Arceantur vero magno conatu quicunque vitiis obnoxis caetera licet magni: nec tam aetatis ratio habeatur, quam probitatis. satis senex est, quem probitas dc cani mores vestiunt. non amo senes pucroS, quos cano vertice, viridis crudaque vitiorum uiuontus circumstat. Aliquid irac legimus in nostram sententiam a Platonc: Sapiens legumlMor sembin praecia
piat, it sint circa iuniores verecundu , acsummopere caueant, ne .--ιenum eos evideat aAt audiat agentes turpe aliquid Elo- Pentes. nam bisenes miniis pudicisum, nec si est ibi iuuenes M'
pudenti mos esse. od in sinibus de vcrbis factisque mimis
castis Plato, ego de vitiis omnibus, omnique aetate dixerim.' .climinanda nocitura exempla fiunt, a quocunque profecta; magis tamen,non nego, si a senibus, quorum, OD aetatem,&prudentiae opinionem, fortius illabuntur, & imbibuntur altius exempla. & iesitari cani capitis VitIa delectar, clim virtutum nomen induunt. Quidὶ quod ipsa canities virtutis opinionem ingoneret, maximo apud in pertos rerum,& talium isassuetos. Pulcrum nimirum & decorum iuuenibus,insequi praeeuntes senes . ita pro medicamentis vcnena bibuntur,
mors pro vita.nec quidquam facilius, quam improuidae iu-
126쪽
uentuti, di per aetatem credulae & incauti, perimentia pro
sanantibus propinarc. In omni autem educatione,aliquid propensioni dandum, ali ista nisi illa degenerauerit a virtute, aut maiorum probata con- Dηtam ditione. Nolo Regom citharoedum, nolo comoedum, licet eo natura trahat; nolo caelatore, pictorem,medIcum,quamuis forti ad illa naturae impulsu rapiatur; nolo peritum Gramm .maticum, litterarum criticum, aut Vetcris Poctae commenta
ebrem, naturae licet manibus ad haec ducatur. quin adeo ab duci My his velim, conitanter huic naturae propensioni obuiam cundo. Ad magnain imperio digna erigendus animus qui imperio nascitur, aut paratur. Amare Regium uiuenem artes non liberales mod6,sed S: honestas omnes V o, tequi nolo: colere n aliis dia praemiare etiam, in se nunquam avi mittere. pud cadad diademate indigna descendere. In unoquoque proinde magna semper ratio habenda gelacris, &maiorum . quod si quem tam cia infima etiam plebe natum ad magna videat propcrantem, ne Ictrahat; impellat potius,& chim natura manum admoueat, ducatquoqUo duci videt. In reliquis magna propendentis naturae Litiol labenda. graue enim, hac rcluctante , aliti id moliri. & perraro magna dabit,quem educatoris violenta manuS aliorsium a natura ra- .pit,cuius conatus validis timi sunt,& cum qua, teste Philone,p nare difficissimum eLI. ut audeat Quintilianus: Egudin primu
tenendum, nihil praerepta artes valere, nil adiuuante natura.
non desperandum tamen, si non omnino praefractiael uehetur. nam si tota, toto natali impetu in opposita rapit, potenti ac praeualido opus robore, ut ab insenito curtu retrahas: Et paucorta omnino esto,abducere ab hoc saxeo naturae torrente, dc e praecipiti prolabente. Quare nisi vitiis trahatur, nollem nimio conatu ad naturae aliena propclli;cui non aliquid tantum, sed de multum largiendum, quamdiu a bono non abducit. nam si rcluctanti obnitaris, tenuia omnino, dchtuni voluntaria quadam iniuna scrsciuia, si era das undi,
127쪽
ssin assentiaris,magna. Idemq; hic ulli venit, quod nauiganti. quem cursum nauclerus speret obluctantibus valide ventisὶ quem non secundis Z nam,ut alia desint , ipsa oble statio, quae naturae pronitatem comicatur, animos addit, laborc mminuit,acccndit ad magna,&audere docet ad quod natura protrudit: qua duce ardua leuia, aspera molli inaccessaperuia, in praecipiti posita plana, lubrica firma arbitram ipsaque adeo maria nutatus minasque vomentia, arma*, te la que, quanquam Hercule iaculata, ridet ; magna deniqu)3 omnia infra seposita putat, si natura ad illa ducat. Adquam si auxiliaris accesserit instructoris dextera, sperari in unoquoque generemagna possunt. 'Neque terrere parentes aut instructores debet filiorum disci philorum s animus ingratus, implae man S. Scio non defuisi equi pro benefactis malefacta rcponerent. memini filiorum in parentes crudeles manus, Tulliae in Seruium,
Aristobuli in Hyrcanum, Selymi in Balaactent, Sanchi; in Iaymem, & illius, qui post Clotharium patrem vivus cum uxorcyrolibusq; & domo cxuritur. Memini discipulorum, Herculis in Linum, Anyti in Socratem, Angeli Constantinopolitani in Basilium, Neronis in Senecam, Iuliani in Pigmentum. Crudeles in his impiatq; in magistros manus lego,
nec terreor. Nec terrere hi instructorem debciat. magis vero animare Magni Alexandri in Aristotclcm, Catonis in Sar- pcdonem, Antonini in Frontonem, Proculum, Rusticum,
quos Roma Consules vidit in Theodosij in filiorum magi
strum, Arcadij in Arsenium, cultus & vcnerati inde tot omnirctro aetate millium,quos discipulorum amor s upra fortunam, in qua nati,sustulit.Testis mihi Hispania S: I talia. nee longc quaerendi. Vivit etiamnum grata multorum in vir que purpura memoria, vivetque aeternum: nequc ulla tam ingrataposteritas silentio premet.
128쪽
QV AM omnes imitentur,pauci assequantun, omnes voveant, pauci attingant. adeo supra vulgus Superiorem& Principem esic volo, Vt Virtute magis, quam dignitate M purpura suis antistet. Est enim Superiorum vita perpetua quaedam censura ac linea, ad quam dirigimur; speculum, ad quod c5ucrtimur. neque enim tam imperio opus, quam exemplo, cum infidelis recti magister sit metus. Amari ve lit, qui praeest. amorem virtus dabit. haec illum supra reliquos vehet, non equi & currus. Sane nihil maiorem faciet, quam Cibditorum pietas 5 amor. Vtrumque probitas dabit,& recti studium. Et quid pulcrius Superiore ac Principe, inter cuius priuatam fortunam & publicam nihil interest, nisi quod in publica plus ametur, cum plures ipse amet Amari vincem cst. vincit enim, qui amandi caussam dedit, nimorum victor. amatur, qui amat. mutuo enim amores illigantur . nullus vero potentior amor, quam qui virtuti innectitur. Superioris maxime: cuius cum vita, Solis instar, omnium obtutibus obiiciatur, etiam virtutes, quarum ra-
dij omnium quaqua oculos rcpercutiunt. Et frititra se tegit sol. intercurrant ac sii bicrlabantur licti nubes, manet illi sua lux, & pulsis nubibus, etiam nobis serenitas redit.Ne- quidquam te etiam resque suas Superior tegit. immergitur fors ac integitur aliqua simulatione, tanquam nube; at manet illi dignitatis suae lux sua, reiectaq; simulationis nebula, tot ud Eunditur lumen prospectandum oninibus. Est in hanc sententiam illud Claudiani
Hoc te praeterea crebro sermone monebo, Vt te totius medio telguris in orbemuere cognoscas, cunctis tua gentibus esse
129쪽
Facita palam, necposse d iri regalibiu quam
Secretum mitiis. nam lux alti a fati
Occultum nihil esse sinit, latebra ueper omnes Intrat, es ab strusos implorat fama recelsus.
Plin. in Habet enim hoc manna fortuna, quod nihil tectum, inhil occultum TN Hψ esse patiatum Frincipum etyerὸ non modo domus iacubiba Esa, intimo que recessus recludit, omnisque arcana noscenda proponitreae. Vt non immerito rideat Poeta: O Corydon, Corydon eπetum diuitas ratatam Esse putas 'serui ut taceant, iumenta loquentur, Et canis, repostes, marmora.
c. soρὸ- Quo maiori cura incumbendum Principibus & Superiori rimcr bus virtuti est, cum omnium oculis, linguis calamisque et-,is i iis cubiculorum abdita proponantur. credas e specula laterniumben. in subicctos campos lumen diffundi. magis etiam quod dicta factaque illorum cant in exemplum, ac prope legis vi- Eeeli. i. . cem subeant. Hinc illud Sapietis: Galiareotirent ciuitatis, a. ks-inhabitantes in ea. & illud Basilij: Vt plurimum sibi tuae populus se solet conformare eorum moribus qui potentia praeualent, ita ut quales aliquando uerint quipraestant itae ducatum, tali enecessesit qui in viam ducitur. illud etiam Iosephi: Cum moribus
Principum corrumpitur conuersatiosubiectorum, cum eviderint Egorum luxurias, suae castitatis mmta re puentes,eorum imitari nia
tuntur illicebras s non enim opera Principum approbare Vindenturi .
sveis,fu nisi etiam iba haec agantur. Inuitant enim Principum vitia. ν imi η' paria. & cum amari a Superiore subditi velint, amorque zrities. naorum Vitae similitudine crescat, imitari lubet vitia, per ouae crescat amor, cuius exinde manibus, dignitatibus Stopibus crescant. amore enim munificcntiam Principes metiuntur, Ut pro amoris magnitudine munera largiant f. Iam
cium si imilitudo fere amorem prouocet, quo quis Principi. vitiis similior,plus de honoribus &muneribus, quia plus de amore de asiactu, sperare inscrior potest. Hinc effuso in vitia Principe, populus fere in eadem effunditur, maxime m- ina
130쪽
nitim quos aula nutrit: qui quo consuetud1ne & contubernio Principi viciniores sunt, noc etiam moribus esse conantes r. certe quorum v num studium est placere,qua viaidaste- quantur iuxta habent. Virtute non possint λ vitia amplo etentur, etiam scelera, si per placitura Principi scelera via honoribus sternenda est. quo etiam nomine grauiora Prim.cipum ac Superiorum delicta lunt.ut audeat Pocta:
Omne animi MDitium tanto con pentii inse stimen babet, ouanto maior quipeccat habetur.
Atque hinc illud Nili Abbatis: iminem manent certiora supinplicia, quam itam qui multos istorumseorum disicipulo aestumia tantium enis interitus ,poenarum cumulum facit praeceptori. & illud Anselmi: ium pramtatu exempla fleteo laudun blas=bematur plerumque Deus ab imperitis' saecularιbus. Atque sinc in-Sap. s.
terminationes & poenae: Fr.ebete aures Nos, qui continetis Llitudines, placetu vobis in turbis nationum ; quoniam dura es atomino ρο ejus vobis,' irtus ab Alt simo, qui intra Nab t opera De Bia,Cr coPtation scrutabitur: quoniam cum esset,is ministri regni illius,non recte iudicastis, nec custodistis legem iussitae, ne que secundum voluntatem ira ambulastis. Horrende oe cito apparebit vobis,quoniam iudicium durissimum his qui praesuntsiet. Exiguo enim conceditur misericordia: potentes autem potenter tormenta patimtur. I 'neni ubtrahetpersonam cuiu tiam Deus, nec eis
rebitur massitudinem cui quam ; quoniam pusii m g magnum ipse fecit,'aequaliter is cura de omnibus: fortioribus autemjortior instat cruciatio. Q modo fortior in paritate criminis cruciatio,& exiguo misericordia, potenti OIibUS Vcrὁ tormen nequasint, ta3 crescit ni intrum in paritate criminis pusilli & magni,ma g ut
gnitudo huius, quod pusillorum priuatis claudantur parie- 'is,
tibus scelera, ncc extra domum scelera; magnorum vero Alli. eant ad plures, adeoq; ad omnes,ac in imitationem ducant, ad paria, dc audere doceant exemplo, & pronia etiam sperare: aslimilatio enim Superioris ac Pi incapis, cum a poena excludat, ad praemiam inuitat. Et quis in subdato Superio-L 1 Tum