Caroli ScribanI e Societate Iesu PoliticoChristianus Philippo 4. Hispaniarum regi

241쪽

remum

suorum aliorumq; animos admirabundos &-. tenere. ita fere imbellia sortius armamus, invenusta ami sius ornamus , insipida densius dulcoramus. at quaevi ἐρ' rem ex se habent, si ustra ab aliis mutuantur ,-: sapida dulcorem ab aliis, fortis vires ab aliis , domestico de dicore,dulcore, viribus contenta. Signum proinde pusilli est. . . internis ornamentis destituti, e vestium vario ornarii cutitum & obse uia sperare. & nescio quid barbarum senera Romani cane veteres, & a quibus Omnis illi v ini st,rix; modestissime induebantur. tenuit hic modus in Augustum usque. inde vestium luxus, Ec in illo Reipublicae illius m

gnae auina.Narim genus in hacre bene: mossibius ram cum estibus et estibus, panari que ex tenui o lino e serio eo textu debriamur, inqui bin ineptimiu potius, quam sepsindorem no bis conciba mus. In omnem aetatem & saeculum dixit. propios etiam in nostram, ut qua nullus opulentiae modus,nulladiagnitatum a veste discrimina,nulla annorum. li Nec contenti quidam vinium apparatu, odoramema

addunt, ab ultimis terrarum delata. de quibus illud Chry- . sestonii: Corporis mimntia arguit intus latere animum P auem sentem'--dum. Ac illud Hieronymi: Odoriris mito, diuersa thymiamata, e, amomum, musici , espere ininguris scala,qiad dissonuisse amat risuae conueniatis, nemo nisidis lutus negat. Ego1ane peregri rum horumodoramentorum caussam nullam reperio, nisi paedorum & sordium. Hin quibus anima grauis, aut puraentum corpus, aut seminea contagio, pro medicamento odor est, dico potentiosiquo malum grauius, quo maiore mendacio aegritudihene fide,quin magis suspectas has habe odoratas altem' pό-ris exuui . metue epiam, ne quid allabatur malignitari. Veenim fere venena sub electibilibus propinantur, ita sin tu iratis noxiariuntur. Nec in solis minis s at hoc malunt, ef. funditur in alium, & de vicinitate pericula creatα damna.

nulla saepe arte reparanda. - - . .

242쪽

modus insecumsis,quu in adruersi, teneniast '

SECvNDAE res atrocioribus longe stimulis, quam aduer

explorant:miserias enim tolerantus, licitate corrumpimur. quot enim magnos cetera exercituum ductores, cum . victoriis orbem lusti assent, secunda in lescere docuerunti Vt non vereatur prorumpere in haec Stoicus: Magnum exem- . .

plum Maecenas Romanae elemuentia risurus nisi eum eneruasset feb-orqιmo castrasset. Vt ausim dicere,illu, qui prosperis fractus non est,non frangendum aduersis. ita facilius indurescimus in arduis: secunda rectum auferunt. sic aues & pisces spe Gliqua oblectante decipimus, mentimur pabulum & fraudem.Facit idem fortuna : munera ostentat, insidiae sunt. vi bene mortueri qui dixi t: ninrum tutam agere evitam . et olet, plurimiim potes miscata fortunae beneficia dedist. mquibus hoc miserrimum,fallimur ; habere putamus, habemur. & in iraecipitia deducimur,imo per illa. Ne fide,adeoo; suspecta Dabe naec. nouacula sub hac spongia lutchvincula sub hoc reti. Quanti e summa felicitate, e purpura & sceptro, ad ultima miteriaciun deuenerint, ignorare non possumus. Vbi proinde videris vota fortunam sueerare, aduersa cogita; cruri indiuiduo fere haec nexu iuncta sint; animumque secundis obsellum,adueriantibus para. Neque longa plurimum mo- T iura, cum felicitatis sere vetagiis hostilia insistant: ut in perpetuo este metu debeat nimia felicitas. Non securus ergo nacfruetur, cui obuenerit: sed timide pertractabit; nec aliter, uam electibiles cibos veneno temperatos . occurret Vetus lud: Timeo Danaos,.dona ferentes: magis etiam fortunς Vicistitudines di ludos in Opibus, vita, sanguine. Fontem narrant, qui ter in die statis atristibus diminutiombus' magno fidentium damna mutatur. ac mimis fidendum fortunae,

243쪽

quae non certis dimetisi i momentis, deprinis sim imi tur; subtrahitur, & ostentatur , sed nullo prosemo Nato, pedem stabili loco figit. Hla spargit honores,opes,mitum; r.

Ibi excutit . e quibus quaedam inter diripientium manus tipereunt,quaedam infida secietate diuiduntur, alia non sinet tanguine parantur, quaedam etiam possestare carent. Hinc 'et illud Stoici: Frudentissimus qui que ea m primum induci et, et munusecuti,ὰ theatro siue i cis magno parua conniare. Quid aliud L . hic mundus, quam magnum quoddam t atrum, in cuiuς proscenio tartuna actores inducit; Reges, Principes, diuites, nobiles, scruos, ignobiles, pauperes,& genus omne hominum3redusiit eadem, quae deduxit cortinam fortuna, & ad primam conditionem redeunt omnes, ad primum parcn- tem Deum, nulla praerogativa theatralis diadematis & pur--i

purae, nullo praeiudicio sagi & pastoralis perae. Lusit in lime trem Petronius: -

Quid faciet ergo vir sorris in tam dubiis Θ initia eorum oenianium,non exitum spectabit. illa in potestate nostras si u. euentu sere fortuna iudic t. in illis prudentia α cautio

opus,5 consilio maturor euentus non raro a fortuiti est

, det,quae nulla prudentia praecaueri possunt: ut non nisi sto lidum sit,de prudentia ab euentu iudicium ferre. no: seo minus sapiens est, quod euuntus initijs minus remo, deant: minus felix esse potest. cum felicitas plus fere . dentiri quam prudentiae famuletur. or: vidit ' Neutri veris fortunae se submittet vir sortis, utraque m

. At,i, vir, Vtraque Valentior; Vt Vrramque In partem tuam mioris. cat,in colorcm suum verint; cum beatae ac miserae uuae uno

quisque sibi caussa sit. Intrepidus proinde ac impertui in inter utramque stabit,nec attollite abillis pernuuet,

i Filius hic, nomen disits illa tenet. Mox ubi ridendaι inclusit pagina partes, Ure, agit infima mimu Pater Hemocarui Vera redisfacies, dissimulata perit.

primi,

244쪽

primi,asperis blanditque iuxta inuictus. Si arriserit illa, memor erit minarum, sollicitus .missilia expectabit: si in sinum quasi dormienti dona effuderit,excipiet cum tremore,& disi et pari facilitate sinum effundere, qua expandere. scit enim Glutam legibus fortunam, humanis in crare. Arbu statiugifera seges cana,temulenta vindemia, fortuito imbri

caeduntur,grandine corrumpuntur. Et non in tempestates, hibernis maiores, agitur aestiua tranquillitas Θ & non sine

hoste saepe patimur hostilia,& cladis causas, si aliae deficiat,

nimia sini felicitas inuenit Θ Iam,quotles nox Vna,hora Vna interfuit inter urbem maximam, & nullam ; audeo dicere, inter validistimum regnum, & nullum Z ut longam moram dederit, qui diem dedit medium inter seeptrum & aliena genua,purpuram & securim. hora una mutationi huic sit Eecit. Inter Seianum & uncum quantum intersuit 3 Esset fors aliquid solatij in tanta fortunae volubilitate, si ea celerit . te repararentur perdita, qua perduntur: nunc incrementalente exeunt, properatur in damnum. δ fors serenda len-citudo, si sperari meliora possent; nunc sere damna alterna

sunt: qtiae si praeuideas, consiliis auertas. at tam volubili Orbe circumagimur , ut dcliberationi picrumque locus nulsus sit. Firmabis vero inter haec animum,si in plenum fortunam cogitaueris, si quidquid ullo saeculo aliis, euenire polle tibi cogitaueris: si ad omnem illius ictum peetus armaueris: si

nautarum more, quo maIor malacia, hoc te maior venturae

tempestatis cura tenuerit: si quo plus illa te extulerit, hoc te qh'ibiadenresseris magis: quoque ad maiora S supra reliquos cuc-β

xem, hoc te Infra reliquos demilcris. Venerantur alij mmagnitudinem, & clarum terris nomen λ tu tanto submis. νιν usus te habe, quanto illi te efferunt magis. Laudantὶ damnare crede . nemo prudens in os laudat. Damnant tu etiam ma

245쪽

aera

ys CAR. SCRIBANI INSTITU Troubicunque potes beneficiis tibi obstrictos tene:&,cum maxime devinxeris,non agnosce. Mentionem illi iniiciuiu3ta surda aure transi,aut magnitudinem deprime, maiora' beneficiis merita illoram extolle: maiora ctiam sponde, si qua maior fortuna accessexit. His qui te generis claritate si perant,dignitatibus tamen opibus in riores, dignius latus. tribuc. noda permittentὶ conare. conatus in laude erit.&plus verborum factoi unam oblata praerogatiua, quam cu- . liuscunque magnitudinis ostlantatione conicqueris Quod si eb honores crctierint & opes, Ut cum primis certare possis, primorum,qui late genus ipm gunt, te tuos seu afinitatibus robora: nec opes illorum nacti re, sed genus. In omnes cicinde, etiam ex infima plebea eneuolentiam effundes vi&domus Maures tuae pateant omnibus. quod si auxilia deposcant,largite,si potes, si merita respondeant; sin .minus,benigne dimitte. doce, quid sperare debeant, quid lpossint. operamque in primis dabis, ut, siqua cibi uxor, si qua sobolis, veteris fortunae memores,nullis se genere maioribus anteferant oblatumque dignius latus excutiant: etiam inferioribus potiora largiantur: beneuoleutia vero nuli oncedant, vincant omnem Varias ctiam e plebe obstrictos teneant; eos in primis, quos lingua b manu promphos deprehenderint . parandi nimirum in omnem sortunam amici,qui S plus audeant,& possint,& quos uultus metus auLverecundia terreat

Omine deinde studium in eo sit, ne quem offendas.OGndit te aliquis 3 ne fatere, & beneficaum etiam, si potes, repende: si non potes , Vubaus tege. intercurrunt commiser tores,qui aut conditiovem, aut innocentia tuam deflean . hostium conatus damnenti tu innoccntiam tuam testare,

neminem damna. reiice, siqua iniuria accepta, in iudiciorum diuerstatem, rerum m ignorationem .. Prolixe deinde ende,non credere te, Venisse ab hac aut illa manu vulnus. reiice deinde in prouidetiam diuinam, peccatorum tuorum

246쪽

numFa,pro solatio habe, secunda exaduersis, ut ex aduersis secunda nasci. Occultat virorumque semina Deus; & slcrumque bonorum malorumque caussae sub diuersa specie latcnt. M cliora proinde tibi promitte. Non attingis cogitatione meliora Z cogita quam multa non expectata Venerint: qua multa expcchata schellarint. Quis credidisset, lapidibus destinatam Susannam eripi potuiste; quis Pctrum Carceribus; quis Babyloniis ignibus fratres Z At sors deteriora euenient: idrs non eueniciat: forte etiam meliora interim dum ectora non sentis, meliora proponet. Quot orbe toto naufragiis suis superneret quot iudici tortori, vi storii quoties post inopiam diuitiae amuxerunt, post morbos valctudo, . post moerores gaudia, post dolores iblatta, post amara dulci post uniuersum nauseantis fortunae vomitum , laeta dc sceptris proximat Spe ergo meliorum animum palce. Abscissa spes omnis periturorum est λ non erit aeternorum. ad hanc ianua paret,& strata cuicunque via est. cui soli si intenderis animum,pullari hic poteris,uinci non poderis.&quod armandis. de monocero te, Interimipote I, capi non poteL , dictum de viro forti puta. Obrui& inlepelisi aduerus, tanquam montibus, ι Σωλ potest; stabit tamen animo interritus. prpore fatiscente , S: adac sii.

Ecet succiderint genisa, mens stabid; & in ipsa expressione, cum de oppanso corporis erumpit in aperiam sitam lucem,

adhue pendula de hospbio suo, audebit pronoear. Titii

nam Nihil dico de eatne immortalitatis illius sertia, qtiam scio fortunae imperio subiacete. At viri fortis animus solo Deo minor, rideola famam donorum Et ranae erogatione, de unguem ostent ibit minanti. sentici non nego: iud sciet, se parua tolerare,cum recordatus fuerit, quid biberit in cruce qui inuitatad caehim, & futurae immortalitatis se spe Glabitur. Vulnera sors reseret corpore, seminem sparget Zptior Christus tuli prior sparsit. animus tamen vulnera he

nere

247쪽

I 18 CAR. SCRIBANI INsTITVTIO nere ponet dc finguine, memor veteris dicti: Namque in corpore fortIum mirorum Laus ect amplior, a bor cicatrax.

Magis etiam memor Christi sui, cuius summa laus & gloria a vulnere & sanguine est. memor etiam illius: Maximum remeaeum est interum hominusin hac area mundi variispassionum multas trituretur exterior.

Smae modus tenendus in detractiombus,s accesta iniuria λ

a dis caruit. Cato sane princeps Porciae genti S m,ibu, nator optimus, optimus imperator, orator opti 'hρ quater & quadragies caussam dixit,diuersis odiorum sitnul-.tatibus appetitus. semper absolutus Scipio Carthagine & Africa sua maior, vix iii calumnia stetit, & dolo verius delusit, quam virtute. Camillum exulem ni vidistat Roma, periis let. Parua haec sunt. Quis inter Christianos magnota, non retulit vulnera ab hoc morsu quis non venena ab hac viperat &Christus ipse non audii Samaritanus, Daemomum habes, iam potato popu ductor IEt quis ullo iaculo non proximus albquando sicli thula igni quem non ambusti ae sanima quae subiti fere fulminis more validissimum opprimit, ceteris metum incutit, paremm pata tristitiam facit, pati potuisse,& posse. Et mitatur detractio fulmen, quod improu, dum & imparatum ante perimit, quam periculum denun- ciet; quodque firmissima fere impetit, vilissima & hunii ser-Dςt ' pentia negligit; quod non eontentu vulnere, ipsa emedullas risis., &quidquid erat sanguinis boni,improbo ,stu suod

currit. coquit. cumque in bonos omnes magnosquedetractio feratur, tum in opismos quosque saeuit magis, crescente cum magnitudine veneno. ut prope signum viris taut magni,aut ad

248쪽

ad magna nati,pati detrahentiunt linguas. Nam cum dc tractio sere ab aemulatione proficiscatur,solaq; magnitudo,aut parta,aut spei ata,qimulationum materia sit; fit,ut inmagnos exsurgant nae linguae, ac non nisi in tales venena iaculentur. magnitudinem enim alienam famamque, cum dedecus - suum aemulus existimet, exsurgit in aduersarium: quem si improuida densaque linguae grandine, tanquam saxeo un- , bre, obruero ante non potest quam periculum suiserit ; fe-xtiosa calumniarii fraude circumretit, aut scorpionu more, cd in vultu iusserta, de postumo corporis verberat; eo acrius, quo incautius, ut vulnus simul & virus, qua figit, effundat, quod properat in viscera. Vnde fit, ut inexpectato vulnera, maximi scire animi sanguis ante ξclascat,& generosi celsoru , pectorum spiritiis torpescant,quam prouideri malo,aut ulla prudenti. a occurri postit. Narrant Historici, Arabicas paludes pennatorum anguium mittere examina, quorum tam certum virus sit,ut morsum ante mors quam dolor sequatur. Idem frequenter in detractionibus viii venit. ante in ulti iacent his malis multi, quam timere didi crint. Narrat Solinus Indicas balenas ultra nauium antennas se extollere, haustosque fluctus ita eructare,ut nimbosa colluvie plerumque pacatissime nauigantium alueos insperato deprimant. Eadem in detractoribus habes, qui fere in fortunatissimos vectores insurgunt, S: improba oris ac calamoru alluvie,in medio felicissimi cursiis, alia omnia cogitantes desorbent. Quid agas in tam subitisὶ ante animus armandus. nihil ino- .pinatum accidit cogitanti omnia euenire posse. Iarabit ergo pectus : &prudentis gubernatoris exem Plo, quo maior malacia, hoc inuigilabit magis. sic enim ille non timebit

praecipitem a risum decertautem Aquilombi, non rabiem Noti: ante nimirum prospexit.Imitabitur vir sapiens: & frcquenti Quemeis meditatione firmabit animum,& dicet, armillam magnorum hetractionem esse:quo fiet,ur,cum nihil inexpectatum Etio,iem eveniat,nihilde semς mentis statione excutiat. praecogitati ta

249쪽

CAR. SCRIBANI INsTI et V Ttri . enim mali, mollis sensus est.hullus erit, si a mineri malum,& tanquam bene merendi materiam di exosculatus fuerit lutiae messem caelo' uehendam, vindemam Dominicis cellis inserendam. Ex turdi Gis . tibus: non exuetur Deo. Exulet patria: non exulabit. M Spolietur opibusion expoliatatur aeternis. Excidat pum gratia: non excidet Dei. Obiiciesur hostibusa inuenich protectorem Deum. Damnabituri Aseluetur iussi- Contemptus iacebit exsurget caelo. In gna otiovaim . trahet beatum odium Deo dicatum. Odi laboesistanesi, inuodia caeli, amare seiunt. nuiciis proscinde. t 3 uti x mane uat caelo. Inter plebeios numerabiturὶΡrincipes se quotquot caelis clauduntur. Instoriam vitam ductigalis caelo est. Seruice cogetur famulatu sinatus illa,qui Deo seo ancillatur. Uerbera perseret ea hoc mine fecunda caelo arbor nascii tr. Sanguinem profindere nulla certior caeli inuis Christiano sanguine. Flamma ad cetur maior Glestis est; extinguet mes minorena cietur tormentis: nil sentit corpus in neruo

ca io est. Infami m n te miseram vitam signabitis ' inque itur, qui caelo vivit. Qui animum ergo iam paraue

ritque nullum virum bonum invulnici a deuicini seisse, optabit magis cum bonis criminationibus sis dissiquam cumamprobis falsis laudibus honestarii eligis se ad. Christo suo audire, Dinnoniam habes ; qum cum He

Contem dein haeclinguarum calamosum temptum. & vinces nullum illae laedunt,nisi volentem. Et

calami possunt animo Deo & sibi innixo s qui Bαιβι-- Goteistis,quod fluctus rupibus, hoc calumnia potest, cum in virum inciderit. time: vulnus dabit. lage: liuorem e mcta deprecarer calcabis. calumniam calumnia pelle: quid

sordibus serdes fluis 3 insidias insidiis lude:metum si ineris.

In solo contemptu certa victoria est. nullius si rosside tam, --

250쪽

improba & essera in calumniando nequitia sit, ut vel minimo motu digna sit, cum omnis calumnia foetulentae similis cloacae sit,quae quo plus mota,plus foetida est. Vis vincere,hostem frangere,triumphum de inimico agere contemne. vis illum moeroribus exedi ride. vis indignationibus lancinari nec verbo dignare. vis supplicem 3beneficiis cuntula. Sed quis non exacerbescat, cum viderit Virtutum nitorem criminationibus sordidari 3 falleris. decoratur. Intus omnis illi decor est, licet exterior homo linguarum sordibus macu- smis.letur. At durum cst,tot pungentibus linguis,tanquam hamis, optimos quosque inuncari. erras. nemo capitur, nisi qui ultro se induit vinculis. Graue est,uiros magnos, luce dignissimos,densa linguarum nebula obductos, cum tenebris colluctari. qui nimδ, delationibus in lucem de diem prὀferuntur,qui insepulti noctibus iacebant. Miserum est,adeὀinse-licem esse humanam conditionem, ut delatorum classis secundo undique vento fluctibus impavida feratur, ac in v rios seopulos optimos quosque deserat. fuit hoc alhquando, sub non uno Principe. at nullus scopulus viro bono, saxum est. mollescit omne saxum amanti Deum, & gratus illi locus omnis est,in quo fruitur Deo,nec litudo ulla est, quam vestit & ornat Deus. caelum denique illi pro saxo & rupe est.horrorem loci, innocentia,& mens sibi conscia recti, &Deus, qui hunc militem situm tali sacramento contignauit,

mitigat. Ingeminent linguae plagas. eloquia illi Dei super

mella & fauos,inde robur & medicamenta haurit. Minas intentant 3 at lacte & melle promisso Dei manat. hac innocentia fruitur. Mortem accersuntὶ si pro innocua mente,beatus ; magis si pro Deo suo, Chiisto suo. vulnera enim &mortem,corona & gloria tegunt. Iam,ctim sciamus capillorum etiam nostrorum apud Deum regestum esse numerum, nec sine emolumento casuros in terram, repromittente eΟ-dem, quid veremurῖ Λ ut arbitramur calumniam sine Numine scriὶ adducit Deus agonis nostri praeses, artus & discipli-