장음표시 사용
301쪽
x o CAR. SCRI ANI INsTITVTIo temptu natum expleat.atque hinc caedes etiam Principum virorum, quorum vitae factus est dominus qui suam con-lcmpsit. hanc odia contemnere docucrunt. odia vero nullare magis, quam contemptu nata stat. In contemnendis emgo parcissimus, in laudandis effusus erit. quod si laudes improba non admittat vita, silentio ut laudes, ita & contemptum premet. Quod si scelerum iniecta mentio, eluet. non potest 3 mitigabit;& exasperantibus aliis,molliore verborum dctcrget spongia,ut nec omnino offendat exacerbatos narratori Mec damnet accus in M. alias potius iniiciat narrationcs,inopinatas , novas, quarum nouitate alio narratorem ducat, de ab incepto abducat.
Quod si opus honoribus accesserint, continebit illas tanquam carceribus vir prudens, nec clabi patietur, ne adue sentium oculos splendore suo percutiant ne inimica s riant pectora, nec egentibus sitim prouocent; unde doliti fraudes,improba: sitis fisecundae s voles. Nimiae tamen parsimoniae nomen vitabit, magis etiam cupiditatis nimiae: dc liberali dextera porriget, quidquid liberali Principum manu consecutus cst,ac ultroneis ctiam boneficiis plurimos sibi obstringet. Si non permittent ficultates, benigna pre, rebus verba reponet, dc amica beabit sermocinatione, quem muneribus non potest. Voluisse, nec potuisse,beneficij semper loco fuit;& gratiora sicquent pauperum vota diuitum donis fuerunt. illae diuite pectore, haec non rato ex inope proficiscuntur. quo fit,ut animum magis dantis, quam munus ipsum intueamur& veneremur: maxime si dc ingenuis amus,quic pcchore, none manu metiri donum consueuerunt. Nec dissicile est scire, a qua mcnte res proficiscatur. si ias,oculi, verba,promptitudo,magni beneficiorum testesd indices sunti
302쪽
C A P V T XXII. ces acienom in arduis, rerum deliberationibus
NI Hi L aggrediatur, nisi matura deliberatione praemis. Matina 'sa. quod adeo necessarium, 'insepe boniatas rerum causisHemm adhibeas, pernici exitusst quantur. & bene s- mittemia. . ter: Plus auspiciis/consibis, quam tetas in manduaeri. I ntentum proinde animum in res omnes habebit. discutiet stag la,&in longum consultabit. Scio quosdam, subitis aut nul - .lis prope consiliis, euentu tamen claros filisse. Cerealis inter exempla ponendus. aderat nimirum ipsi facultas,&fortuna, etiam ubi conssilium de artes defuissent. Hinc ipsi,exercituuque minor cura disciplinae. neque semct tamen ad extrema Romanam rem compulit. Veriam unus sors,aut alter e militibus Cerealis erit; cui cum satis fuerit praesentibus frui, prospere tamen secutura respondeant. At fatuum est fortunato unius exemplo insistere; cum tot millibus insertunatissimis terreamur. Scio etiam quaedam non nisi a praesente monstrari, ut verum sit, gladiat em in arena consilium capere. cum rebus nimirum ipsis deliberandum non raro est. at, ubi res moram patitur, nemo prudens saltu se in illam immittet. Et sane quisquis deliberationibus assueuit, etiam in subitis,quae deliberationem excludunt,inueniet quod proderit. assietudo enim in nium acuit, dc promptitudinem quamdam in- generat,animoq; praesentiam conciliat, de intrepidum inter ardua pectus. Scio deinde mortalium plerosque,res fere prudentiamq; ab euentu metiri: Vnde non raro,cadem Omnino, sere pra- nunc prudcntiae,nunc temeritati ascribunturi nunc robori, . nunc tu rori. citiare eaedein reS, nunc lapientiae, nunc liuitI- ritii iv.
tiae nomen accipiunt. quarc stolidius reperiri nihil potest. stultisti me enim inchoata siclicem aliquando exitum sortiri, dubitarc non possumus. I ta Africanus duabus ex Hispania
303쪽
2 2 CAR. SCRIBANI quinqueremibus ad Syphacem traiecit, in unius NuAidende luam S: patriae salutem depositurus. tque exiguo momenta, Valerio teste , maximae rei cas fluctuavit, miram capti-Filices exin us,an eratior Scipio Syphacusiret. Nec minus temerarium il- Cae suis , cum impatiens tarditatis, maiestate sua seruili veste occultata, nocte connubia,speculatorio nauigio, se imperiumque saeuillimae Adriatici maris tempestati credidit: nimia fominae fel uotas audaces fecerat. At nemo prudens prospera haec aut non infortunata ex cassi consilia probauerit, litae sola felic irate excusari a temerario aufupo .nt.
Iacentii iterim tot millia temerariorum conatuum documenta. in Flaminio apud Tras maenuin lacum: in Varrone apud Cannas, cum quadraginta millium caede litatum temeritati est : in C Manilio S: Q. Caepione eontra Cimbros &Tcutonas, o stoginta millibus desideratis: in Hostilio Mancino,triginta millibus a tribus Numantinorum millibus superatis, ta da etiam castrorum deditione: in Calpurnio Pisb-RRexercitu ab eiusdem perexiguo oraesidio oppressis:in Cras so contra Parthosseptem legionibus,cum equitum quatuon millibus, totidemque velitum,cum ipso duce ducisque filio. caesiis aut fugatis: in temerariis denique seditionibus Ti.&C.
Gracchi,Saturnini, Drusi.quorum exempla docere nos merito debeant. Vt vcrc quidam: Corrigitpraesentem issusprior , ac de reprehensioue anteceHntu exempli nascitin emenuatio. N ascitur & prudentia. quam nulla re certius colligas,quam temerariis aliorum lapsibus . viva in his consilia nabes,roboris &sanguinis picna, quibus erroscin tuum corrigas, aut, quoAtucissimum,praecaueaS.
Quod si quae aduersa nulla arte euitanda excipienda fuerint,senties verum illud: Praecogi ara matii uictus menit, minuque expectata, quam improuida tela serire.sed neque poe- ωορra. nitudo grauis adiace si quid praeter cogitata, fortuitum intercurrerit: conscientia cnim se solatur, fecisse nimirum. quod prudentis crat.Secus accidirmon accusabit fortunam discreta
304쪽
3seret. sed neque insurget in querimonias,si prudentibuscoe
l tis aduersentur euentus. quem enim perpetua comitata fe-icitas estZ aut quem non aliquando linocinantis diu sori nae perfidus cruentauit exitus ξ quem non aliqua sui parte ercussitZ aut cui non tantum minata est, quantum promi . it3Stabit ergo in gradus 6, nec dc spondebit animum qu
cunque fortuna incurretite,conscius diligentia suae. Mone- ω . risque accusabit constitiorem tuti m. nam quis consulet,si con- - .u'Iules sic damno sitὶ gratias magis aget, & eriget Ctiam moerentem, si quo foric dolore presium vidcrit. Nam quid habes,quis daccuses Consuluisti Z consili tim ex fide dedit. EGravit non dixit errare se non posse. sed de maior crror tuus est, qui secutus es consulentem. Nam, quae ic Vis coegit 1 quit libere consilium postulasti. libere secutus es: poteras non sequi. Iam,cum quisque fere in re sua affectu a vero abducatur, certius alieno innititur consilio; cum nullus hunc amor trahat in amata, sed assectu omni nudatus clarius rem intueatur.nulla enim hunc nebula, aut affectuum nubes Obtenebrauit,die tre ademit. Nec pudebit etiam res partitis in deliberationem Vocare.
Nam,ut in magnis,Ita & In his irrepit non raro error; etiam di ρ reuis grauis,in re non magna.&,Vt nihil aliud consequatur,quam institu
animi tranquisitatem,vel hoc solo nomine amicos in consilium vocabit.plures non potest 'unum saltem, cuius ante fidem probauit. Fugiet vero calida consilia. & tanquam de torculari seumantia; igneos cnim fere cuclitus, flammasque calor hic dabit in domini caput arsuras. Moram ergo aliquam interponet, &multa tacitus secum cogitabit, δc me tuenda discutici,& quae euenire grauissima possent sibi proponer,animumque ad illa parabit. sic fiet, v t paratum adueria reperian S in armatum anis pectus iacui- cadant.' Illud hic etiam obseruandum, ut in omni deliberatione, priuata
305쪽
littoribus non steterat, vix intra Romanae urbis moenia starct: ac potentissimae respublicae regnaque in ipsis nunc stassibus suis quaerantur.Neque cnim diu stare regnum,aut res.
publica potest, in qua potthabitis publicis, singuli honorubus commodisque itiis student, & in qua priuata publicis
potiora sunt. Atque inde Mariana & Syllana tempestas,&, parricidiale bellum in urbe media, soro medio. nec finis Damnatii, diorum fuit, ionec deessent qui occiderentur. Ihitium belli, inexplebilis honorum Marii fames . hinc impatiens iniuriae ν, Sylla, geminum agmen urbi infudit. nec multo pὀst Marius quadruplici agmine ciuitatem ingreditur. hinc cardcs; longeque seu ius quam in ultima barbarie aut media Carthagine i tuitur. redit Sylla,& redeunt caedes. nec caedium tamen qui belli finis. neque satis dominatui erat septuaginta amplius millia apud Collinam portam cςsa,nisi deditorum qu tuor millia inermium ciuium, quasi per ludum, caedercntur, pluresque longe pro vi storum libidine . cum ille hostis numeraretur,quem quisque victorum sibi inimicum statuisti t. Nec hic tamen finis. ex ipsb Equestris ordinis store ac Sen ius duo millia electi, qui mori iuberentur. Haec Syllana rabies,priuata indignatione nata, in omnem ordinem feriit, donec tandem ipse Sylla efferatam indignabundamq; animam cum sanguine de uomerct, Vt sanguine nataret, qui natare sanguine iborum Romam iusserat. Succestit Catilina. egestas hunc rei familiaris, & negatus consulatus in patriae excidium compulit. Hoc barbarum. pignus coniurati nis sanguis humantis,quem circumlatu pateris bibere. Gmmum nefas,nisi amplius esset, propter quod biberetur. quasti vero atrociter dimicatum fuerit, exitus docuit. nemo hόν stium bello superfuit. pulcra mors,si pro patria concidissenti
impium fuit c mira eam Inde Caesar & Pompeius. caussa, suspectae utrimDe opes,& dignitas grauis hinc arma in Italiam Caesaris,qhiasi a negato absenti conlulatu: tandcmqtie
fatali praelio Philippici in Thestalia campi destinati . nunquam
306쪽
Regum & Senatus. Nec fine mors Pompeii Septimi; descr- totis sui gladio trucidati dcdit; incaluere Thelyalici incen- dij cineres vehementius in Hispania. ubi anceps diu ac triste praelium. fortunae, non virtuti Caesaris Pompeiani cesserunt. tantam vero utrimq; stragcm fuisse memorant, ut congestis undique cadaueribus agger exsurgeret. Nec diu laeta Caesari victoria stetit, qui mox Senatorii gladiis cocisus. Finis poterat esse bello ru, ac pristinae libertatis initiu,nisi & Sext.Pompeius paterna repeteret,& Octauius patris mortem ulcisceretur, re Antonius Caesaris succes rem indignaretur Octauium. Hinc terra marique trepidatum, omnique discriminum genere. ciuilibus,terrestribus, naualibus bellis Imperij corpus agitatum est. hinc Triumuiratus, & redux SylkWia proscriptio centum quadragintaSenatorum,sunestique exitus,&orbe toto miserabiles, mors Bruti Sc Casiij secuta, de . noua cum exto PonMpeio bella, in quibus Bithynicus Propraetor,& Saluidienus Caesaris legati superati. anceps deinde bellum , grauiter Caesaris fortuna duobus praeliis concisa. vario etiam eueniti mari pugnatum,Caesaris classe superata, Agrippa vincente cestitiana eminuida Pompeiis fortuna,&Sexti morte, magnum iacuit Pompeii nomen.Antonius d nique ipse, ne veniret in potestatem, a gladio suo impetrauit. secuta Cleopatra, quae admotis ad venas serpentibus, quasi somno soluta est. Hic finis armorum ciuilium, quae nimia sibi felicitas parauerat, priuatorumq; commodorum& honorum studium. quo factum, ut in medio , Resp. propugnatoribus destituta, omnium manibus laceraretur, quae omnium manibus petebatur. dum enim singuli sibi, non Rcip. student,foede laniandam proposuerunt. Quo non rapit amor sui' inimicus hic coiisiliis, ut dandis,ita & accipiendis est. quandocunque ergo priuata Utilitas,neces litas,commoditas tua, cum publica patriae aut regni certas, sepone tuam,
307쪽
' ampleca ere patriae . qua stante, stare potes. Et si qua rerum iactura intercedat,resarciri aliquando, illa salua,tamna possunt. sin perierit illa, quid speras naui perditat sera spes eriquae tabula vehitur.& non omnes, qui ruinae caussam dederunt, cadente Rep. ceciderunt, &eadem cum illa ruina insepulti sinu, aut non multo post eamdem fortunam subi runt' dc quis unquam diu stetit,illa labenteὶ Laudati Privata qui publicis postposuere commoda, laudem ro-q p tulerunt,& cum publice prodestent, sibi etiam profiterunt. νψ ψ... ita P. Valerius aeos suas diruit . quia excelsiore loco positae instar arcis esk videbatur. non quanto domo inferior, tanto floria superior fiat tr Furius Camillus post Ardeantun exilium , addictaturam vocatus, se urbi, urbem sibi restituit.
Africanus Scipio nec perpetuum consulatum, nec dictaturam pcrpetuam, exilium tamen voluntarium suscepit,ut patriae libretas sua staret.Numidicus Metellus populari factione patri. a pulsiis,eodem vultu exilium,quo restitutionem tulit. Scipio ctiam Nasica Pergamum 1 ellit, ut sita libertas urbi constaret. Secutus hunc P.Lentulus , donauitq; patriae iniustam lices indignatione. Iam primus Rom. libertatis as.sertor Brutus sanguinem suum, pro libertate Rom. populi, vilem habuit. Curtius etiam vitam patriae libertati pouhabuit. Genutius Cipus Praetor regno praetulit exilium: cum enim responsum accepi sici, Regem fore, si in Urbe reuerti Dset,voluntarium sibi exilium indixit. Non absimile habemus in AElio Praetore, qui interitum familiae suae delegit, ut Reip. felicitas staret. Duo etiam Decij pro Rei p. incolumitate se deuouerunt: equorum singuine insperata vietoria emersit. vita illorum victoriae oberat, mors fecit ut vincerentur hostes. Inter laudanda, Codri est Atheniensium Regis, qui inretitu suo secit, ne Athenae perirent;&Themistocli qui exceptum patera tauri sanguinem, instituto sacrificio, nausit, ne oppugnare, a qua exulabat, patriam, Persici exercitus dux iactus cogeretur. De Philaenis vero Carthagincnsibus fra-4 tribus.
308쪽
tribus notissima historia est , qui vivi insepeliri se passi sunt,
quo latius Carthaginensium imperium diffunderetur. Magna sunt haec assectus in patriam documenta, qui priuatam salutem, felicitatem, vitam patriae felicitati posthaoueruntia Imitabitur vir fortis, ubicunque suam 5 patriae integritatem in discrimen vocari viderit. hanc suae praeferet: dc inco-- lumitatem illius, si alia negata via, sanguine suo aut exilio parabit; clarior illustriorque hoc facto futurus, quam si ii,
alta felicitate aetermina viveret. Neque enim gencrosos hos, ausus vlla aetas, ac nec Re . quacunque post critate interitus extinguet. nequc c ina quidquam est praeter unam virtutem, quae immortalitatc donarcipossit. Imitare Christivius Gentiles. nec pudeat discere, pudeat Vinci.
C A P V T XXIII. ratio tenenda in militiaZ
I 'E hac Ctia cervi. Omnes Manae res,omnia haeepraeclara nostrastu Ha,cν haesorensis latu crindustria, tenet in tutela acpr fidio bellica mirtutis. & alibi: mihiaris mirimpraestat caeteris omnibus. haec nomenpopo Romano, hae bule Ῥrba aternam gloriam Ieperit: haec oνbem terraruparere huic imperio coegit In hac re tan
ta quid ego militi, quid praescribam duci Z fortibus potius
factis, quam dietis militaris ars continetur I ut facere militum, dicere oratorum sit. dictionem enim toga, fortia factα militia dcposcit Artem proinde hanc res certius docebunt, quam verba. quare a factis militaria praecepta magis quam a verbis petenda sunt Hoc tamen de milite dici potest. Parendo potius, quam imperia sciscitando, feliciter res agi: Qrtissimumqtie in ipsisi discrimine esse,qui ante discrimen quietissimus est: vi armael militi de animus optandus, consilium duci .
309쪽
Iam, studium omne militis in armis dc militaribus equis, non in scortis&conluviis. talibus non labor insolitus' non locus asper,non formitalosus hostis est. Somnum saxa excupian campus sudorem bibat.ctiam in pace,labore & incommodis bellum pari discat, in armis deambulando, campum decurrendo, soslam moliendo. Sane,ne animi expauescant,
de umbraad lem, de tunica ad lorieam, de quiete ad Iu- multum deducendi. non de deliciis ad bellum, de cubiculo ad aciem; sed de papilionibus, aut nuda humo, de aratro Ee ligonibus ducendi. Ad strictiorem proinde disciplinam
segregandus miles, ut robori etiam in alta pace aedincando vacet: continendus a luxuria,a cibis laetioribus,a potu iucundiore,ut quanto Plus in exercitationibus laborauerit, tanto plus de victoria speret. non sycrabit, qui mollibus assuetus, coma struere,cutem fingere, jeculum consulere, aurcin foratu esteminare didicit. Ille optimus est, quem non adduxit molle ac pingue solum, sed saxa, montiumq; asperitas,aut dura tellus,& retro sictilis,ac non nisi duris ligonibus & sua dotibus tacundanda. e duro nimirum fortior miles veni ignauus emolli , cum sere naturam loci corpora sertiantur. Scio exercitationem plurimum posse, & molliora membra laboribus obdurescere,ac callum 'ucandam per inco mmoda induere. sed multo hic opus sudore, ut labore consequaris,quod natura largita non est: nec uno impetu obdurandum corpus , frangas, non robores. Incuruas arborcs lento
igne, & ficquenti inflexu in rectum deducas: vim si adhibeas,franges, non flectes. Eadem in firmando corpore reperies.quod cum nihil magis cncruet, quam otium, vitandum in primis hoc erit, ut supcruacuo licci labore cxcrcitandus sit milcs, nc, tum bella ingruunt, ignavo alti ictus otio, dura refugiat.Plurimum in omni militarium exercitationum genere valuere Romani. itinc traditum a scriptoribus in arauaru longa contra Cimbros pugna nullum sudant cm, nullum Marianum militem saspirantem visum. priores cxcrcitationes Disiligod by Corale
310쪽
corpora indurauerant, sudorem deterserant..cat deinde audire Praepositos, nosse ordines, intelasiones,differre impetus, disponere diem, vallare ortunam inter dubia, virtutem intcr certa nume- in diice, quam in se reliquoque exercitu reponere, inque certamen in gloria statuere. ac,cum pugna auiditate,ac prore furore sertur in armatum ii j eria tamen ducis sequatur: etiam dum vietoriam se tenere arbitratur, ad rcceptus stignum, aut negatam on minus paratum te, quam in hostem ostendat. militis laus parcre. impcrare, ducis cst; imperata cX ilitis. ille consulendo, prouidendo, cunctando etiam rus, quam temeritate aut inconsultis ardoribus, victo- U.n sitis parat: miles sortiter magis agendo, quam cons.-lendo. cuius stinama virtus, & spes victoriar in parcndo est. In pace vero,& ante signa modestiam prae sic feraci intus coquat, quod in hostem evomat: aestuet animo,non ore:&H- aegras vires per manus Sc arma, non per os effundat. nam fere gratulas.. in quo plurimum verborum,uirium minimum est. ille,a quo magna speranda sunt, silentio robur premit. ignauus plus virium lingua, quam manibus & pectore circufert. sorte hunc videbis in alta pace,& ante signa: ipse vero armorum concessu trepidantem, sudantem, fugam circumspectantem; crudelem post victoriam,in pugna timidum cum contra Vir sertis in ipsa pugna praeferocem ostentet animum, clementem post pugnam. ita generosior quisque iram in armatum profundit mentiam in lupplicem ignauus iram In luppu-cem de ineri diri,in quem solum fortis est; ab armato dexte. rtam fit. ram & arma continet. dc cum pudor generosum reuocet, crudelitas timidum propellit in exarmatum. cui si ante pugnam loquaris, credes nostiles lcgiones uno flatu discussi i-rum: si inter epulas & pocula,magnum non modo militem, sed ducem promistet. Scio gentes non postrcmas de pace de bello in conuiuij si i con