Caroli ScribanI e Societate Iesu PoliticoChristianus Philippo 4. Hispaniarum regi

561쪽

Stilians adulatrix latenti Linguas os massidos 'veneno. Haec in theatri puluere barbarum

Inserit atro sanguine sommodum,

Probrisquefoedauit Neronem, aenia dis issicebris utrumque: Artes nocendὶ mille tegit dolis Dbuta. quis tam lynceus aspicit quod vitet unientiu eanentis Mercuri' numeris,sopore centena claudens rumina en tu Abreptus, aures dum vacuas melos Demulcet, me iam peremptu Exiiij auepraebet Arguno bene,docte, mascule, mrbane. fortunatae senescentis iam mundi litterae. 'ina ea in Hessauete Mus Dum, qui Nos geminas tussi per artes Et vin pede vocis fiat Romani colitur chori sacerdos. Ille Summus . ille Primus, Optimus, Maximus. Non merito ego hunc supra Horatianos & Pindaricos cycno non moriturae gloriae pennis euolaturum dicam λ & non iure docta illius vestigia, quotquot orbe litterarum ama reS, VCnerabundi exosculemur, quem videmus geminata felicitate, Graia Latinaque carminantem, ne aemulum hactenus rererisse,nec aequalem, adeoque nec secundum Fars animae v rameae,cm linquere possem

annos meliores meost ignosce, qui arentis huius calami stipulam per non tangendam purpuram soloque Deo inferiorem ducam. si quid hic peccatum, amori dabis, cum

ςtiam temeritatem in amore nemo miretur & damnet.

Nec minis inuigilandum detractioni, quae una sere Principem

562쪽

cipem primis quibusq; in omni senere destituit,qui cum im Maenaisa

probis nis artibus uti nolint perfacὶle ab aduersariis euertun- 'μου tur. mentiri non didicerui,&Indignu Vtro mendacium cre tiliaqMi.

dunt: mendacijs interim obruuntur, maxime apud creduluPrincipe,cui vel sola magnitudine suspecti sunt. insidias dolo malo struere nesciunt. insidijs cadunt.Nec quid qua facilius,quam virtute fallere . simplex illa est,& candore sui fallacijs patet cumq, mala suspicari,aut non velit, aut non pos sit, inuoluitur antequa prae semis simala. e suo vero iudicio cum metiatur reliquos, circumuenitur ignara doli. non reperiebat in pectore suo fraudes, quare nec in alieno videbat, . quo magis patebat illis. Sciebat hoc magnus per omnia Imperator Titus longissimo dignissimus imperio. de quo illud

Suetonis. Inter aduersa temporum,detitores mandatoresq; erant exbcentia veteri hos absidue in foros H, ac fustibin caesos, ac nouissime traductos per amphitheatra arenam artim subjc instruos,pam tim venire imperauit,partim in as errima infulara auehi. rique etiam similia quandoq; auserosperpetuo coerceret, Netuit inter cetera, de eadem repluribus legibis agi, quaeriue de culinqua m defunctorum satu ultra certos annos. Et de Pertinace Herodianus: Detractores urbe exegerat, Vbι bi inueniretur uniri imperauerat,eauens ne cui de anu crιmimbiu periculum confiaretur. 6 vere Christia. num pectus, longiore imperio dignum i Et in Antonino Pio Cae it obirius'. Delationes quibu secus augeretur eontem 'sed Que unquamsisio luca fiscompendθfauit. Fnerui illa tcmpora. quis sub Christianis Principibus eadem largiatur Z quam Vercor ne inter nuda sola vota reponam i Idem tamcnprofuratores suos conquerentes libenter audiuit. Olari maiora voviueat in Christianis sino Principe 3 quis adeo in Religio 3 Quanquam nilui mirum, si mores illius propius consideres.

quem tradit Capitolinus tantaetranquisiitatusuisse, it vultum nunquam mutauerit maerore velgaudio. Mirata haec olim Graecia

fuit in Socrate,& pro naturae miraculo habuit. quid diceret, si paria, aut maiora reperiret in Imperatore, dc quidem Ro

563쪽

auru reo,

deurori

83 CAR. SCRIBANI INsTIT TIO . manoὶ Quidὶ quὀd ab ipso Domitiano dignam omnino h beamus imperio Rom. vocem,Suetonio teste: R eales lummas magna calumniantiupoena repressit,ferebaturq; vox eim: Princeps qui delatores non eastigat iritat. Imitentur Imperatore Roges aut Principes,Gcutilam christiani. quanta pace fruere- turlQubd si eo roboroenon sint,Vt possint, eo animo, ut velint; in omni saltem delatione meminerint dextram semper aurem reo dare, delatori sinistra potiorem nimirum,digni rem villi partem.Non potest illa peccari moderatione, potest credulitate. Cogitet plurimaintercurrere,quae accusatΟ- rem impellan error suspiciQ, Zelus, aemulatio, odium,moeror,timor,praemium,facilitas in credendo. suspedat proinde . sententiam in omni delatione, tacitusq; secum singula dei toris dispiciat,delictu,personam deferentis ac delati,utrius vitam & mores,narrationis modum,circumstantias locor temporum ersonarum. Audiat deinde reum placidissimo vultu,&ore. obseruet in eo singula, non minus,quam in accusatore: memineritque Magni Alexandri in Philippo medico: nec quidquam statuat, nisi re compertissima: plusque semper reo & clementiae tribuat,qttam accusatori &seueritati. Nam si satis esset accusasse, Princeps reus staret, & optimus quisque,in quem fere improbitas in su rgit. tantum odia possunt,aut speratus honos & opes. Illud vero omnium sententijs damnatissim tu Tiberio refert Tacitus: DelatoresgGntu hominum publico exitio repertum, pornu quidem nunquam satis coercitum per praemia eliciebantur. O apud nullum Principem Christianum per praemia eliciantur: & magna sp-deo. Eadem voveo de adulatoribus: de quibus illud Cypti ni: Vitiorum assentatores bland es indulgente atroni,quipraestant vitiis auctoritatem. & illud psalini , Venenu stidumμb labiis evirum. Monetque Sapiens, Vecaueamus ab iJs, qui relinquunt iter rectum,'ambulant per ιυ tenebrosas. Eleganter vero de adulatione Basilius: Blandi a verum depraedatrix, iucunda nimarum hostis, tinea minutum locustastructuum Tu De Princeps.

564쪽

Fnia Principis custodia innocentia, qua tectus curabit, ut qu- optimis imperet.

Π-ss1MA Principis custodia innocentia est. haec arx in- ιλ accessi, & inexpugnabile munimentum est,munimento lnon mesovtreuerentiam etiam quamdam hosti innocentia : incutiat ; suis vero ingentem venerationem dc laudem. nec damnare quisquam audet,in quo damnandi caussanulla est; quare nec odisse.Sed neque ferrum in innocentem acuitur. ut metuere Princeps non debeat, qui metus in 'se caussamoiillam habet. Scelus timoris parens est, securitatis innocentia, quae latus sitam credere omnibus potest : scelera non possunt. Quo rarius,' hoc maius illud Casiij in Nerua: Tanta erat Hi intemtatu fiducia,visaepe iactauerit e nihil tale feci se, quomnus deposito imperio ,securaupriuatam mirum ageret. Admirabile etiam fuit, & fiducia plenum morientis Titi Imp. extare συίgumsuum factum paenitendum, excepto dumtaxat uno. Titos nobis Christiana regna concedant, qui morientes eadem fiduciae & innocentiae exempla, in posteritatem trans mittant imitandal O nimis rarum inPrincipet Quamquammon defuerit sicculo nostro magnus Bclgarum Princeps ALBERTus, qui moriens diccre pollet, Nullum extare suum faelum poenitendum, dictum nullum. Felix tanto Principe Belgiumselicius,si stetisset aeternum. Enitendum doinde,ursum .innocentia 6c virtute cin a-tur,quam optimas imperet. nam pessimus quisque aspem me rectorem patitur; optimus lanisti me. Probistimos pro- Pritus .

inde quoique lateri suo adiungat. scesera non vltra scelera durant. probitat perennat. nec quisquam Probus facile superiorem destituit.improbus tamdi aret, quamdiu bonis fiuitur: sortunae enim scruit. non Regi; probus Regi, non

565쪽

fortunae. quare in quacunque sortuna stabit illi fides sua: non stabit improbo, auit cum fortuna mutat animum.Nec mirum; fortunae seruiuit. sequitur dominam seruus. quaesi, in hostem se flexerit, hostem patietur, quem fortunae sunseruum habuerat. ut verum sit illud vetus: inis horum in aduersi, beneficioru ruat memoriam': aut quis iugam catimis s d beri putat metiam aut quandosorium non mutat /mὶ In seli probis non mutat: murat in improbis semper. Publicis etiam muneribus optimos praeficiat:ab his enim nomen Principi accedet magnum, & securius imperabin. no stes etia securas patietur, quia fidis, quia probis regni sui gubcrnacula commisit. Sequitur probitatem fides, neque enim infida unquam probitas fuit, nec dominum frustrata suum est. mori illa potest, non poterit fallere. sed & animus

fere probitati maior,cum conscia integritatis suae, terrores, minas,mortem ridet. Quid enim mctuat,qui metus causam nullam habetZmetuat improbus,qui scelera timoris caussam pectore circumfert, qui improbitatem animo tanquam v-terogcstat. Magnus etiam hic ALBERTus noster, qui scicns volensque nullas dignitates aut munia crogabat in impro-hos. fecisset, si improbitatem amasset. oderat,dc quaedam

illi pugna cum illa. Quid Z quod vel li improbi mores adeo

illum terrerent, ut ad selum nomen expallesceret: omniaque spe sua excideret, quisquis vel laui improbitatis assiatuti stus esset. Ab aula etiam & contubernio suo omnem improbum Princeps arcebit, ne ob dclicta aliorum audiat male,& consuetudine talium assuescat improbitati.&in errorcm paullatim inscius trahatur. Magna improbitatis magistra improbitas est:& scelera nouitate quadam sui noua in spectatoribus scelera prouocant, & incautos non raro Principes ante Occupant,quam sentiant; cum fere diademata non patiantur admonitorem, &, quod deterius, inueniant semper, etiam in sc clere,laudatorcs Plcnae his Principum aulae, in quibuS

566쪽

Bus pars non infima per scelera viam sibi ad magna sternit, cum per virtutem non possit, quae plurimum aulis exulat. Atque hinc pars non vltima regiorum administrorum, sago et togaue clarorum,per proborum calumn rim; pars per lauta , .is Mea Principum crimina ad dignitates conscendit, improbitatis facti auctores,quia laudatores; pars etiam improbitatem suam probitatis pallio tegit;pars sub ementito publici boni' etelo, publici boni interitum velat.&cum pubricam fori

etiam bonam valde inclamant, priuatam struunt. detrahunt omnibus, dignissimi in quos securibus insurgant omnes.&cum sceleribus tanquam rupibus integantur, raram praesemodestiam ferunt: impietatem emendicata qliadam Vultus pietato vestiunt, libidinem frontis maturitate, 6 verecunda oculorum deiectione contegunt. Ne fide Princeps his p tam probis, domi suae improbis et fuge fucatam grauitatem Stoico supercilio expressam. intus Epicuri latent de grege porci. Loquantur licci mella, felle corda natant. dum prima illis ultimaque Principis ac Reipub. bonum sunt,sc cogitant,bonaque sua, nec alia. Sed & dum alios accusant, moerentes credas, ac quasi rubore perfuses, nec priuato ullo odio, sed Principis selius bono inuidia plenistimam caussam suscepisse. nihil sc in omni hac delatione spectare; nihil ab hac sperare,quam communis boni augmentum. sola se conscientia, dercligione scum nihil praeter nudum conscientiae ' .& religionis nomen habeant) tactos, 5 pcrcuntis iustitiae milia miseratione, ad haec dcscendisse. Blande interim loquuntur, ut fortiter onocent. Sicut medici, qui parum docti, o satis sed ut languidos multos osticiosissime occidunt sic illi molli lingua,& verborum quodam saccaro, dum publice prodesse videntur velle, priuatim ossiciosislime perimul. Ferendum,nisi priuatae hae calumniae irent in damnum publicum, dum bonos & Reipub. cum primis utiles fraudibus circum- lieniunt. Quod si quem viderint vitae integritate&potentia apud Principcm magnum.ac iustiti et quodam zelo validum,

567쪽

in huius se familiaritatem quaqua Mia insinuant , velimpli-cem illam animam tantum columbam,recti specie, finis delationibus in proborum praecipitia impellant. Et, mis. re probatissimus qui'ue iccierum odio , a3 nudum scelesis

nomen, scelere licot suo viduum,perhorrosint,perfacile impcllitur, ut, quod metuit, credat. cumque pie emtiae amorcm ore & fronte praeserant, nullo negotio igna tum fallunt.Disce horum mores Princeps,& haec omnis hesene institutae Re ub. spuria vitulamina, a publicis muneri chus sepone. Nulla enim his quies, quamdiu aliquem gratia, honoribus pibus superiorem senserint. Improbos enim in ,, genijs non dominari omnibus, instar seruitutis est: hanc Vero pati,omni morte grauius est. quam ne subeant, nulli parcent,non consanguineo, ac ne eiusdem quidem secum uteri sanguini, non Rogii ac nec ipsi,si possint, Deo. Devita haec Reipub.venena Princeps, vel solo tactu nocitura.minus aula recipe. quisquis enim admisit , criminandi facultatem praebuit. Pertimesce Tiberiana temtora, . quibus quo quis. que districtior accusato velut sacrosanctus erat. atque ninc primorum fere omnium eaedes, & plus suorum sanguine; . quam factorum claritudine nobilitata Roma. Pelle deniquα uniuersum hoc homiuum genus publico exitio repertum, nunquam satis poenis coctoendum .pelle, & imperare disce bonis. facies,si,cum ipse bonus fueris,nullos nila tibi similes . admiseris, & quos morum probitas claros fecit. non potest diu latere virtus, sane non solet. Ommper ignium more, &sammas radiosque suos juget. obsistant licet intercursania

tes nubes, aut integentes cineres, vincet, & totam lucem

suam inspectandam aliquando dabit. Magna in Principe deposco. sed quis humilia in ma nis seio arduum esse,& intex

vota potius numerandum,quaminter sperata. quis enim in tanta omnium licentia,tanta peccandi materia, probitatem re innocentiam teneat ; cum fere Principes magnitudinem

Drtunae suae peccandi licentia metiantur, & quidquid lu-

568쪽

sed, o licito vindicent3 quo fit ut palicissimos reperias Vcrae vutu LIS lectatores, amatores: ut non mirer illud Vopisci in Aurelianor Φιid hoc dicam,sam paucos bonos extitisse μι κι- pes, cum iam tot sese res fuerint' nam ab Augutio MDiocletiam. , 'quae serus purpu arorum sit, mae publisus tenet. Sed in his optimi, e Mugusturi Vespasianψ, Titus , rua, Traianus, Mimnus,

Ausa -- y Antonini, Seuerus Afer, Alexander Mammeae, clauaeus,am Murelianus. ides quam paucisim Principes boni, πιbenedictumsit. a quodam mimico se rex κἀν buius temporsius, In uno annulo bonos Principes posse ρersiribi atque depingi. Addit:

'itur quae res malos Principes faciat. Respondet: Hιmia licentia, rerum copia, amica improb fulgites detestandi, aulici, velfu h. ωαβti, mel detestabiles: O ,quod negari non potest, rerum pubticarum ignorantia. Audia Diocletianumpriuatum dixisse: Nihil esse doli bus quam bene imperare. Cogguntse quatuor retinet uinqMe, atque unum consibum Udecipiendum Imperato rem capiunt. dicunt quid ρrobandum sit. Imperator domi cla us est, vera non nouιε. cosetur hoe tantumstare quod ιEF loquuntur. facit maeces quos βαι non opo tu, amouet ἀRUM. quos debeat utinere id multa' ut Diocletianus ipse dicebat, bonus,cautur, optimus Nenditur I per.itoν.V ti nam tantum vendatur, & in fraudem ignarus inducaturi sed ex probo Sinnocente, nocens & improbus, improborum amicorum consuetudine& consiliis, fere cu ad I t. V t cr-go probitatem& innocentiam quam regno intulerat, tucatur;au Pam non intulerar, paret, probissimos quosque si1-bi iungat, quorum moribus & consilijs,allatam probitatem intactam seruet,aut desideratam paret. Qi md si fecerit, audeo spondere secuturos subditos,& aut anicaciae Vitae probitatem & innocentiam tutatusos, aut mutatis in melius cum Principe intribus optimaequςque secuturos. tam validum incitams'tum in imitationem Principis probitas est. nec alijs hic monitoribus opus. una Principis vita omni vo-

ω ac libris validior in suadclam, potentior in sequelam est-midi quod sola verecundia coget ad meliora. dissimilom.

569쪽

'ε CAR. fCRIBANI INsTIT HOenim principi videri, damnasse illius mores; similesia, amas se iudicant. iam cum omnes amasse videri malint quam disse,imitari mores conantur.non quod semper hos ament, sed quod amasse videri velint, ut Principi placeant. Et verum nimis illud Paterculi: Facere recte eiveduos Princeps ut mussariendo docet, cumor ess imperio maximus, exemplo maior est

B: quod ille de Catone suo, hoc ego verius longe de A

aE'R T o nostro : qui nunquam recte fecit, qui facere iideretur, sed uia aliterfacere nonpoterat omnibus humanu Nitia 1mmunu,

perfortunam suam in potestate balinit.

C A P U T XIX. Religio, sputas regnorum propugnacula. DE religione & pietate praest Regibus Rex & Propheta:

Et nune Reges intes te, erudimini qui iudeatis terram. Se m. te Domino in timore,o' exultate ei cum tremore. a prehen te dia, septinam, nequando irascatur Dominus, pereatis de et a russa. y l.dis. terribilis enim est Deus,qui aufersiritum Princ M. Sequitur sip.c. sapientissimus Regum: Audite Reges,Vintestigite. ῬMaena Domino potestas vilis,' tartus ab Altissimo; qui interrogabit pera vestra,stcogitationeincrutabitur: quoniam cum essetis minia sibi regni illius, non rem iussicinis, nec custoHuistis legem iustitiae, neque seundum e tangatem Dei ambulastu. horrende'cito a

parebit vobis, quoniam iudicium in his,quipraesunt Gel. Audiamus Hispaniae Regem Alfonsum X. Qisiquis bonum opus aliquod agresurus est,exordiu sumata caelesti Numine; plexquepetat, ut eius moluntatem intes gerepossit, iresques subministret, quibus crepiti ebriter ab oluar . Addamus a Genti ate Cambysem Regem monentem silium: Dra so amicus, in eundem pias nihilque agrediaris,nisi Dei numine implorato. Et Dionem: Ine mus si qua mel cogitamm,vel loquimur, ὰ Deosumamusinitium. potuit

570쪽

Iotuit magis Christiane 3 Adnecte his magnum Tritaegi-

u m: Vnusquisquepietate,religione,prudentia, cultu,' veneratione Iei Grescit. magis otiam Reges, quia in exemplum &imitationem positi. Addo his E pictetum: cum ianuas adduxentris tenebras intusfeceratis,ne quam in mentem mentat eis, quὸ siems,sed Deus Hi ingemus vester intus. quid autem iis

opus lumin vi videant quid agatis' Frustra vos propugnaculis, ac dense parietum molimine,& centum seris & tabulatis integitis Reges. Deus inrus est,intus etiam genius, dictorum Ddorumque obseruator,testis, accusator. Confirmat Epicteti sententiam Seneca: Prope est a te Deus, tecum est, intus in, sacer intra nou iritus ferit,malorum bonorumque nostrorum obseruator F curios . his prout a uobis tractatus est, ita nos fse tractat. Quid poterat in terrorem & iamorem ab Apostolorum aliis quo clarius & fortius3 Audite Reges. Spiritum habetis obseruatorem & custodem bonorum malorumq;,in prςmium N poenam,utrumque in aeternitatem. Non nego interim, plurimum in imperio prudentiam posse. ati absit pietas & Deus, nec sperari magna, nec d ratura possunt. Hinc illud Augustini: Connare debet inter omnes everacuer pros,nemine ne me pietate, ides, veri Dei mero cuisu, veram posse babere virtutem. Caret crgo virtute, quisquis vera pictate caret. a virtutibus vero destituto quid speres3 Quantum vero pietas in Regibus valuerit, quidue ama- cuiιρ ittoribus cultoribusque suis largita sit, omnium aetatum do. 'cemur historijs.cum Maximiano Herculeo, Maxentio, Licinio, Constantinus pugnauit. crux pro labaro & armis fuit; pro, to eademque duce Vicit,& triumphos egit.RefertNaZarius caelestes spiritus in auxiliu Constantino venisse: Flagrabant verendum nescio quidvmbone corusci,'caelestium armisum lux terribilis ardebat. tales enim Mnerant, i tui crederentum. Haec ipsorum. sermocinati'hoc inter an entes ferebant, Constantino inus auxilio.

Habent profecta cr diuina iactantiam , caelestia quoque tangit ambitio. Ith calo lapsi, iis diuinitus missi, gloriabantur quod tibi mia