Caroli ScribanI e Societate Iesu PoliticoChristianus Philippo 4. Hispaniarum regi

651쪽

ue 74 CAR. SCRIBANI sTITUTIO teneret. nullisque in hac re sumptibus parceret: noxiam. nim in hoc genere parsimoniam omnem esse, quae in prouinciarum interitumiret. quin adeo, maiorem lamper profusionem maioris lucri causiam fore: crescere in immensum pacato mari vectigalia, decrcscere infesto, turbato,& armis insita; crescerem priuatorum sortunas, ac in ijs regnorum

Regumque . neque enim quiquam esse, quod plus opum

ac potentiae adferret regnis, quam si libera, extra piratarum hostilemque metum, nauigare, in urinem lucri m inte sis mercatoribus,liceat maria. Et sane cum plurima fuerint, quaeBelgicum aluere bellum; nouarum rerum cupiditas, loci oportunitas, maris,ssu minum; vicinorum Regum & Principum auxilia; hostilis in nostris contemptus; consit rum optimorum, beneque ge-s endarum rerum neglectus; dissidentia, tarditas, aemulantium studia,& odia domestica,multorum egestas selo bello medicanda: quae etiam inuictam in hanc diem n magnam Irouinciam tenueruntIfrustra utriusque Indiae profusis opia, totiusque Hispanici impersi viribus: tum unum maris trium fluminumque imperium,audere & stare docuit, ic ultro e iam inferre bella, omnemq; latissimi regni partem,Orienteu fluesia, ac Occidente toto, inimicis infestarcaassibus. U quis cro. dat,exiguum populum, sola inimicamaris infestatione, ombi prope imperasser ac tanquam nouam Numantiam, omnem potentissimi Regis, annis amplius quinquaginta,con eum lusi licZausum portentoso orbem non semel enauigasse. audaciaeque ingentis suae vestigia omnibus, qua sol oritur. qua occidit, orbis terrarum regnis impressisse, nulli sapplicem, omnibus minitantem Z sed &nouas orbe nouo terra . mariaque, nullis ante classibus trita retexisse,dum,quod magnus Macedo voverat, orbes inuenit nouos tanti fuit imperasse mari. Nulli illum aestus, nulla terruere frigora, nulla fregere. etiam per ipsa concreta glacie maria, quae posteritas credet nauigarelubuit, nacurae vim inferre, clausaque

652쪽

seculis retro omnibus claustra reserare. Magnos animos, adsiit Deus,si pietas, sit caussae bonitas, imperio dignos IHoc est Belgam este, nullis dissicultatibus cedere , vincere omnes: nihilque supra virtutem suam putare, insta illam omnia. caelum petent , si peti nauibus possit. tanta animis fiducia sedet. ὀ Babylonias cogitationes lEt haec omnia non magnis opibus aut milite faeha. Quid ;quod priuatorum fere facultatibus me Respubl. damna sentiret, lentirer commoda;&,si quae damna, in multos dispes lita, minora forent, ferendo e faciliora; quo plures quasi per Capillum tangerentur, nultas iugulum peteretur. O quam non magna re occurri his malis potuiti quam nullo prope regij aerarij-ι sed quis vota haec Belgarum omnium Rex magnus audiat, quis sequatur non sint nuda vota, rebus suis Vidual Triginta restis nauibus pex Flandriae littora dispersis,impertu reneri poste maris plerique putant.

Qinod qui tenuit,imperauit continenti .maxime sit,u peritorum sententia, nunquam incomitatae naues, aut solitariae Oceano se commiserint, ac non in Da sex aut decem; quo facilius socijs se mutuo armis tueantur. Fieri hoc potuist e,non faetum quae posteritas credetὶtantillare imperium starem-tuisse quis credat 2 paucorum aut imperitia, aut cupiditate, aut aemulatione Optbna consilia euerta quis credatὶ Sed graues sumptus ex hac nauium paratura excirgent. οαum

Nulla bella sine sumptu stetere, quem qui ferre non potest,

non vult,arma ponat. Et non Bataui, tot opibus, quot pr - ρkiae cou- uincij s& regnisa eriores, armatas emisere classes λ ferre illi iraqκου tan plus potueriit, potentistimi Regis ararium non poteritὶ Verum ex luamus, ex mente Viri magni, hoc onere regium aerarium. & singulae regiae ciuitates aut oepida maiora per tot regia regna & prouincias sparsa, aere tuo arment,mpendiisque suis alant nauem Vnam. centum minimum nauium clastis exurget. Graue hoci leniamus, & singularegna, prouinciaeque maiores, tres aere suo naues arment, dc

stabit

653쪽

stabit optata suo classis mari. Deci imamus per singida. quantula res , sit Neapolitanum regnum bellicas lila nauestres,milite, comeatu, reliquis instruati faciat idem Medio lanum, Sicilia,Lusitania,Castella Vetus Noua, Aragonis, Catalaunia, Sardi cum Balearibus, Brabantia, Flandria, Hannonia, Artesia, Luxenaburgum, Geldria Namurco &Limburgo coniuncta. & quinque & quadraginta stabunt. naues, aere regionullo, busti regias adiunxeris quinque& viginti,imo & sine his,uniuersi naaris imperium spondeo. Adde priuatorvmopibus, maiores, minores, in Flandrico Brabanticoque littore, quae nulla die nocteque hostilia lit-

tora patiantur secura, intutamque Vltro citroque comme . tionem reddant, frustrentur Piscationem, mercimonia depauperent,ut intra viscera belli incommoda sentiant,nequae picta videant damna aut vulnera, sed corpore circumferant; .nec diu bella trahent,&supplices videbis. Maxime si flumina,quae regijs propugnaculis tenentur, nullas aduersariarum

partium naues admiserint, commercia nulla. Nam cum omnis hostilis potentia negotiationibus, piscatu, mcchanicarumq; artium exercitatione contineatur; qui haec secueri:anquam exsectis undique validi corporis neruis, potentiam emeruabit, nulloque languine, aut alio ferrq,hostium ipse rum confessione, item G. . Sed durum prouincijs, almare has naues. Imd perfacile. hostilem concede praedam singulis, & Vltro current in arma. adeoque & priuatorum facultatibus armati classis p terit, si uniuersam concesseris praedam. non sentit milesa

ro contecta vulnera: sistit praeda sanguinem, vulneribus medetur, dolorem lenit. At periculum, ne armata haec prouincialium elassis in Rege ipsum arma vertat. Quamdiu sic ludimur, &priuatorum cupiditatibus, mulationibus, neglectu cadi musiol,la a Cicerone inania haec terriculamenta cxplosa. audiamus, in

re nautica, exemplum in serrinis mom m e sim,

654쪽

frumento, stipendio, exterisque rebin ,suo nauarcho quaeque ciuitas semper dare solebat. is neque, Ni accusaretur a nautis,commutere audebat ,'ciuibus βιs rationem referre. desebat: in in omni negotio, non modo laboresed etiam periculo suo Nersabatur. Dat hoc, t dico, facZitarum semper: nec Ρώιm in Sicilia, sed in omnibus prouincijs: etiam in sociorum,' Latinorustipendio aesumptu,tumcὰm ιlgorum

auxiliis visolebamus. Verres,poHimperium constitutum,primus imperauit, tea pecunia omnis a ciuitatibus si bi adnumeraretur, itis eam pecuniam traefaret. Vides hic veterent in nauticis stipen-

dijs Romanorum morem . probat hunc Cicero, damnat Verrinu. quid vereamur imitari Romanos orbis domitores Praedae vero partes duas prouincijs, aut ijs quorum opibus armantur naues,concedi velim,tcrtiam militi l nautis,quo maior ad arma animus sit. nescit par cre, non sibi, non hosti, quem praedae spes magna inebriavit. Praeerunt vero huic Clarii, quos praeeste Rex voluerit, a cuuis manu delectus ominni S. nec ullum prouincijs imperium alicio, quam menstrua militi ac nautis stipcndia de suo adnumcrandi. honor omnis a regia manu, Dinna ab eadem. V erum, sit mari fluminibusq; hostem exclusetis, non parum regio aerario decedet. o quamdiu fatuus hic timori vana magnorum mentes inuoluet nubet pereant regio mari O, Vt C inbila bene vir magnus, aureorum centum millia, hos bili deciescentena millia decedent. Magnum victoriς genus est, Uno se exuere, ut exuas hostem decem ; umina secandum digitum praebere, ut totam hostilem dexteram seces; unum propugnaculum cuertere,ut hostiliacuertas omnia. omnia,eiusdem viri magni iudicio, plus poterunt, si omni terra marique commercio hostem excluseris. Dura

regio populo conditio . durior, aiebat, erit hosti, qui solis Commcrcijs diues, bclla mouet&alit. tolle illi, & solitudinem videbis:&,ubi nunc se premit populus, de grauis prope sibi copia est, Arabiae deserta sit spicaberet cum terrarum illis minimum sit, industriae plurimum. Tolle industriae mate- Dddd riam,

655쪽

dio,eorum que uxores

riam, Jc tanquam uno Macedonico ferro, inuictum in hane diem nodum secabis. toltcs, sit secueris commercia; secabis, si maritima,&fluminum,& terrarum commercia sustuleris cum enim paupertas, & necessariarum rerum inopia, prinuincias occupauerit; aut sedibus incolas expellet,& alias cogitare coget,aut in mutua vertet arma, & plebeiam secessi nem. Vt verum aliquando sit illud vaticinantis Poetae: Principium irata Belgarum a plebe tumultus, Finu ab irata plebe tumultus erit

C A P U T XXXIX. Veteranos milites foueat: benei habeat militia claros, ac eorum coniuges, filios, fratrest, agros , s saucios.

LONGA deinde militia fractos ne destituat Princeps. praesidio tales regnorum munitionibus erunt, in quibus non illiberali habcri stipendio velim,quo se,uxores liberosque honeste habeant. dabit haec res animos tironibus, & ad magna audenda, animos magnos, cum viderint reposita in seneistriam virtuti,laboribus,vulneribus, sanguini praemia. Muneribus etiam non raro supra consueta stipendia donet. incredibile quantam haec munificentia laudem paritura sit Principi,quanta gratulantium vota indignabuntur non habere plures se animas,quas Principi suo deuoueant. In quam rem, natam edetiistis, aut fortuitis casibus pecuniam Princeps seponat, nulli alteri rei impendendam. Accendet haec

una res omnium animos. & pueri arma pro Principe amabunt, Sc gaudebunt adolescentes sanguinem fundere mercede coronandum, nec vulnera iuuentus perhorrescet praemiandar oculum, manum, pedes largietur; sat oculorum,

manuum, pedum diues in Principis sui incolumitate, quae sciat pro carne & ossibus, aureas sibi manus pedest Principis munificentia substituendas. Et certe turpe Principi, Veter Dissili ed by Coo e

656쪽

teranum Videre egenum, aut, quod deterius, mendicato sustentatate vitam: quam fors non semel Principi sito in hostili sanguine dedit. Ut mirum sit Principi colorem in milite suo egente stare,cum leuissimo negotio mederi malo huic possit,bono suo maximo, damno nullo. Caveat vero ne viros militia claros quos silicitas & an-dacia comitatur,ad extrema consilia deducat.errat, qui hos ' contemptn,aut munerum abdicatione,vinci aut flecti posse putat. exaspera urgenerositas contempta, & in ferrum impellitur, non nisi alterius partis sanguine & internecione medicandum. Docet nos Coriolanus,cum a Romanis;Alcibiades, cum ab Atheniensibus ;Narses, cum a Iustino; Prosper S Fabricius Columna,BOrbonius &Auria,CumaCar lo VIII.Triuulcius,cum a Ferdinando II. ad hostes traseundi ingenti corum sub quorum ante signis militauerat, damno.

Scd neque consiliorum intimorum conscios, in aliena co- at regname videat Quod aetas nostra vidit quod erubuit. Quod si quem etiam e primis bellatoribus,aut prima nobilitate,sciens volensque,nulla data caussa,grauius offenderit, non facile illi latus suum credat: nisi fors eo ingenio sit, Nis βου- vi componi beneficijs, beneuolentia, comitate, fiduciae tentatione queat. Sed neque post offensionem ea illi loca popli.- aut munia credat, in quibua periculum regno creari possit:

cum fere iniuriarum maneat, beneficioru memoria pereat;

maiusque prope semper uniuscuiusque studium sit, quibus modis iniuriam iniuria,quam quibus beneficium beneficio

ei pleat, cum gratiarum actionem inter onera, tui uriarum repostionem inter lucra numeremuS.

Militum vero aegrorum sauciorumque, magnis semper Imperatoribus familiare fuit,maximam curam habere. Hinc illud Eumenij in Constantino: Bom CPrincipues, libenterseos videre febres ed melioris nuisere etiam laborantes. Factum a Tiro, narrante Aurelio Victore: Lues quanta mix mnqua uit. quibus tamen malis pecunia propria subuenit , eun tu remediorum

657쪽

generibi nunc aegrotantes perseipsum refiesens, nune conseians sum rum mortibinafictos. Et a Traiano,Casio auctore: Cum mul-κe m ligamenta seu deessent,propriae mesti non pepercit, quam in lacinias conscissa auriat spartitin est. Quis militum non ambiat vulnera Imperatoris sui purpura medicanda 'Pulcrum illud etiam Hadriani apud Spartianum: fgros bucr nonnusios equites Romanos, ac libertinos visitauit ,solatia reso-uit , consi s subleuauit. Et illud Alexandri Seueri apud Lampridium: Llyse etiam via os carpentu emt,'omnibus necessariis adiuuit. Et si forte grauius laborassen per riuitates'agrospatribiu amisias hominibus, sanctioriblia matronis eos distribueba reddens impendia qua

fecissent,siue conualuissent sigi,siue risent. Vide in partiendo prudentiam, in impendijs iustitiam; & imitari non pudeat. Nec mimis laudandum illud Magnae IsABELLAE Hispaniarum Infantae,.Belgarum Principis, cum saucium victorem in saviij, militem suum submissis deserri iubet carpentis, benignisq;. .. , , benignioribus etiam factis solatur cum vulnerum, Misau . .in ijs fortium cuiusque fristorum,spectatrix, laudatrix st

rei. non poterant ab ore digniore laudes venire maiores. Odiem militi gratum l. Voueant omnes vulnera, ut Principis

tantae laudibus, congressu,alloquio fruantur. Et quis sentiat vulnera tot coronis nobilitanda, tot palmis tegenda 3 Non sunt haec vulnera,sunt gemmae vertici stellando, adamantes& pyropi frontibus inornandis, armillae brachijs arctandis,torques pectoribus diuitandis. Durum fors, hostile sensisse ferrinn; pro Principe tulisse,dulce. Et quis hos lasos dicat,quos laetos videt,& in oculis Principis sui,tanquam a)nis sui Praesidis,gaudio plenos Ncc his contenta. victorem exercitum suum, hostili adhuc sanguine madidum, praeteri . torum memoria, praesentium honore, futurorum spe, ad maiora accendit. Illud sors etiam beneuolentiae maioris, cum hostilem militam vulneribus grauem, in urbem suam

principum deusti imperat , addit medicos & munera. Dignum

658쪽

gnum Christiano Principe pectus, dignissimanique orbis

imperio dexterami eoque digniorem, quod, cum post Ru-dolphum & Matthiam potiri imperio posset, noluerit. Quae

saecula parcm tulerunt tunum exemplum,Phoenicem unum, artas nostra vidit. plura ne quaerite. At Vos amate Belgae

Magnam hanc Mentem,quae Imperij purpuram ultro oblatam postposuit vestrae ; & pro illius incolumirate viles animas vestras. habetc. prois citc lubcntes quidquid in vobis melioris sanguinis est, pro illius salute , quae pro vestra proiecit Imperia. Crederes generoso pede calcasse,Vt, supra imperia & orbis regna, caput in Principe suo Belgium extolleret. Ingens amor. ibit hic in omnem posteritatem, & inter inuidas magnoru mentes, in aeterna iuuenta stabit. Fortunatus cum ab aliis,tum ab Is ABELLA nostra CORD vBA magni Gorus ΑLvi sanguis. quem comitc &socio,factorum magnitudine vere magno TI LII o,in Germania Moenus &Nec-

carus, fugatis caesique, modica manu, ingentibus Halberastad ij & Dorlachii exercitibus,aeternum nobilitauit: Belgicusque Flertianus ascr victorem vidit, contra inuictum in illam diem peditatu, praeualido, in patentibus campis, equitatu subnixis,cedere coactis hostibus. Fclicior tamen,quddomnium orbe toto Principum nobilissimae, .maximae,prudentissimae Is ABELLAE ore laudatus; omniumq; aetatis nostrae Principum virorum, Germanicis, Austriacis , Bohemicis vi- .ctorijs fortunatissimi,clarissimi,M Axi Mihi ANI Bauarici muneribus,victoriae testibus decoratus. Felicissimu4,qubd pictas triumphos a Deo meruerit. Vt dicere illud Bauaricum

posset. Pugnau Deus Nicia. Dubium, eruditione, modestia, Comitate, prudentia, an armis maior. Macte animis.

haec via ad Magnaesh.audeo; ad summa est.

659쪽

C A P J T XL. 'Veterem Nobilitatem commendatam habeat.

π.Maiati IN DIG EN T i Nobilitati succurrat,cadentem erigat, collanuri suc- a piam veterem restituat. Factum a multis,maxime abAle ἔπι - Seuero.Nemo prudens vetere deprimet, ne ab ignO minia & paupertate, in ferrum cogat, ultimumdcsperantibus rcmedium, aut ad vicina regna. Neque deesse unquam

Principi ratio potest. non defuit Augusto, non Neroni primis annis, qui ous ex laude imperauit. Et quid facilius Principi,quampecunia iuuare egentes, aut locupletibus matrimonijs, aut quaestuosis muneribus t Et vero nescio quid . gloriosus euenire Princiei possit, quam magnae Nobiliα-ti imperare; ut crescere gloria Principi ex illustri & veteri Nobilitate videatur, perire Nobilitate pereunte. plurimum . enim lucis decedere regno videtur Nobilitate obscurata, tanquam si quis caelo stillas detrahat: quid enim nisi tenebras & noctem orbi inducat, luminaribus subduistis Z Sciebat hoc Tiberius. primum proinde illi studium Nobilitatis; sed Nobilitatis in armis exercitatae. Sciebat Philippus

Magni pater: quare Veterem omnem nobilem lauentutem armis instrui curabat. fuit haec robur Maccdonum: qua una orbis sub Alexandro imperium stetit; corruit vero gen- .

tis gloria, cum sub Perseo neglecta Nobilitas, ignauiae M otio permissa. vii πνὶθ Non quὁd solius nobilitatis rationem haberi velim . vi magis habenda. Exemplo id suo Uespasianus docuit,

rati. λι- qui nobilem adolescentem, quὀd muscum redoleret, con- ς' - praesectura exuit, indignum munere arbitratus, qui

plus ungueta quam allium,S uetonio teste,oboluisset. Sodii ad nobilitatem virtus acccsicrit, dignissima imperijs ac praemijs erit. Etiam

660쪽

Etiam Regum filios assii efieri armis velim. secerunt Im- pCratorcs, maximeque Romani; tum ut laboribus pares fa CCrcnt, tum ut mileS amare disceret, tum ne aulicis desieij, P I flanguescerent, denique quod securiores de legionibus fo-rcnt,filijs ductoribus . factum a Tiberio, a Vespasiano, ab talias. feliciter semper. nam qui exercitum comittit ali JS, pre- , carid saepe regnum tenet, & dominum patitur. Quod si qua necessitas ad consilia haec cogat, non patiatur ire haec imperia in annos,ne felicitas dc potentia in audaciam Vertantur, M imperare pergat velle, qui imperij gloria diutius gustauit, , dc amicos parauit, & regni robora in manu sua tenet. Quid . enim non sit adeat oportunitas 3 Factum sub Galliae Regibus a Capeto. factum alibi,& Romae non semel.

C A P U T XLI. . Duelia penitus extirpanda.nec parcendum in Loc genere

DUELLA omnia, leucrissimis legibus, leueriore etiam poena,tollat. nullique illa parcat. summa pietas est, non parcere summa crudelitas, parcere. saeuit in patriam,qui parcit consulit patriae, qui punit: cum fere per duella nobilissimus regnorum sanguis fundatur. iacent mutuis vulneribus, ad quorum arma hostiles trepidarent exercitus; primisque propugnatoribus nudatae iacent urbes.Terrori longe late esse poterant, si barbaro consanguineo ferro non cadcrent. ceciderunt: de in his Respubl. saepe tota. ut nullus tam inimicus hostis regno, nullus tam amicus hosti, quam nos ipsi simus, dum & regnum exuimus propugnatoribus, de hosti Rr apriviam sternimus. Et nescio an aliquid aeque noxium excogi- tari regnis possit.Cum enim sere regnorum robur nobilita- exuuntuν te contineatur, in hanc Vcro maximc duclla sa uiant; nemo non videat,robori per duella insidias striti, de regnorum per haec iugulum peti. Vt taceam barbarum morem . nec ego minu S