Caroli ScribanI e Societate Iesu PoliticoChristianus Philippo 4. Hispaniarum regi

661쪽

minus feritatis in hoc barbaro lusu, quam in Brasiliensium

mensis reperio. Iacent victimae, ciuili serro, ut migrasse in Christianos credas cruenta Diomedis praesepia, ibusiridis a ras, dc Christ iana Taurica regna facta, nouos Tydeos in Kouis Menalippis . hoc enim Vnum deerat, ut iis celerantes sanguine fauces Christiana pietas videret. Fuit hoc olim orbi

portent tim,cum staret consanguineum camposcelus, is singens de gum itera inteocliis & Polynicis fratrum. Nata nunc aetas,

quae vicit illam. neque mina in uno fratre serrum stetit.ut dici possit, Vincisiva crimina gaudent Manes. hςc Christiani. Cauli an si quaeras;plurimum uullam reperies. quas supra belluartim feritatem,in sanguinem pzopter sanguinem eatur. Honor praetexitur nimirum honor est,tota anima in infernum delabi. & quod de illo,

. -- Non arma manu,nonfrena remisit, Sicut erat,rectos defert in tartara currus.

- ita nostri, toto calente ferro, in nunquam morituros ignes animas deferunt. ut dicere cum eodem possint, Nyn tumulo, non igne miser, lacrymisique meorum Froduoius, toto pariter tibi funere veni. O nimis totol & ante funus totot anima pariter, & corpore flammis tumulandi aeternis. Non potuit aliud Erebo nasceregnis deterius, dgmone consultore. Scd nequc ignavior reperiri mors potuit,aut magis fatua. qirasi aut vitae taederet; aut hostilis metus in amicum impclletat serrum. Crevitque eis stolida haec insolentia,ut anno uno, regno Vno, maior domestico hoc ferro nobilitas, quam deccm iustis cum hoste congrcssibus caderet. Barbaram hanc consuetudinem quis crederet,inter Christianos,Christi sanguine totoS,aeternita- ρ ρ ti natos . reperiri Zaut quis Deus Principi hanc culpam dona- a pria. . bit: quam Vereor, ne a manu illius tuorum exigat langui- μή t. nem: Sistere hunc Princcps debuit, potuit. non stitit: iusisanguinis reus flabit. Quis eripiet tanti sanguinis reum aut

quod flumen purgabit ho ivrimet Dicet, non potuissὸZqud

illi

662쪽

illi ferrum & poenae'Dicet,noluus non opus alio iussi Di-Cet,parcere voluissetparceretregno:&in unius poenam,multorum sanguine sisteret. Dicet,aliorum precibus &lacrymis indulsisteὶ negligere priuatas, in publicis lacrynais debuit

Dicet,ignorat lc non cadit Horesntia in Regcm,cum etiam remota regna duella haec traxerint in admirationem. Dicet,

non omnibus indulsisse sed vel omnibus debuit, vel nulli, cum delicti paritas poenae paritatem depescat. & non vel via indulsisse,adaudendia paria, reliquis viam frauisse essi Nulli ergo in hoc crimine ignoscet , & poenarum etiam magnitudine terrebit omnes. desunctorum vero cadauera aut ivseptilia volucribus relinquet, aut canum sepultura donabit: a sacratis vero locis Ommnoexcludet. bonaetiam omnia partis utriusque regio addicetitico .neque ullis precibus victori, si forte fuga clapsus,reditum permittet.arternum elapso exilium esto. Cohibui hactenus calamum, emitto. video enima nte me fraena illi laxasse D. de Bandaroti libello suo De duellis,qui paucis uno regno annis, post verita regio edicto duel. la, septies mille caedes duello factas, regia lenitate, tanqua aqua ablutas,aut spongia deletas recesset. Cogita quot caedes nullae condonationes, scd sola temporis longinquitas delem erit,quantae mante seuerissimam duelloruni intrabitioncm, ante minas Λ poenas, Caedes perpellatae. Addit,ad impetrandas duellorum condonationes tres auri milliones in iudiceς profusos. auro nimirum, tanquam balneo nobilitatis lotus 1 anguis est,auro emptus. O quis colorem teneat quis D cusvindicem in impium aurum manum 3 o Reges ὀ Iudicest 6 rcgnum reprimo calamum. Fortis in hoc genere Aci,aRTvse

praeuenire duella valido imperio & minis solitus; facta punire.neque nobilitati hic parcere,non Principibus:& distentientes arcibus pro carcere includere ; prouocatores etiam, aut non obsequentes,dignitatibus exuere. quo factum,ut in tanta militari licentia, tanto exterarum Πntium, mutuo. natura dissentientium,concursu,rarissima duella exaudiren-

663쪽

tur. Prodigio simile credas,in tam varia,omniumpropegentium nobilitate,odio fere ab vici o & matnim uberibus flagrante,tam rara duella cxorta: aut in semine suo, prudenti ALE E R et 1 imperio & forti, epressa & se cata.

2CRAxi i maximam curam habeat. munimentum hoc r*gnorum est,& quo validius siepe certiusque, quam armis expugnes hostem. Hinc Cicero fatetur. Reipub. ac belli neruum pecuniam esse : & Asdrubal Hannibalem pecunia viam sibi ait strauisse in Italiam; cuius delectu,non militum, queritur Hannibal coactum se deserere Italiam . De ciuili vero bello, Mutiani magni Ducis ad Vespasianum verba

sunt, Omnis ciuila 4elu neruum pecuniam esse. censet De vetus Historicus, pusic, priuat- ae opes,inimmensam pecuniacm inter e Irad οὐ-ferro naiadorem. Plures ut mirum illa, quam ferro trahes, cum solentior illa in se adelam omni fetio sic, potenetior ictu sequelam. magnam enim illa vim habet 'nimos conciliandi: aquarc una ciuilium bellorum felic. iuxta ac in lices exitus sevc pendent. parasse nimirum sibi animos,vicisse est.Iam quid socres a milite,aerario exhausto nam siue in amico, siue iR nostili, agro cxercitum veneas,

quid agast In amico praedae indulgere non potcs: nam quid peccauit amicus tibi populus ilitari praedae permissusὶ& in quem saeuis,nisi in te ipsum, qui in obsequentem tibi populum saeuis S: quid hoc in, nisi iniquitatis genus maximum, saeuire in tuum, in innocentem, in obsequentem aut permittet tam barbarum hoc scelus impunitum Deus ὶ lam, quae fatuitas,ultro agrum suum opesque perdere ZSi in hostili versaris agro,& libera permittis militi praedas , quid retia quum armatus miles faciet commeatui suppeditandoὶaut equo

664쪽

quo speres, si hostilem agrum perdis, spemque omnem & opes omnes secas Quodsi ex.omni agro praedas securibus Barbarum 1 ubieceris,&statim ad ferrum decurras & sunem, quid fa- aeci et miles pecunia destitutus, praeda negataὶ perget praedariis priuiaωζl aratam crucem inueniet. desinet praedarii mors illi: nec Miud super. Nam aut pcrcundu fame,ignavo militibus mortis genere. aut ferro suo praefrutedum fami. indigna haec mors Christiano. Et tamen quo se vertet milcsi aut quae haec, non dicam Christianitas, scd quae aequitas, stipendia negare,praedantes punirci stipendia spondere, fidem fallere; militem

educere, in amico aut hostili agro metari, vitae necessaria subtrahere, omnem omnino viam vitae claudere 3 claudit stipendiorum mastrator, cum, quod unum vitae supereru, praedas subtrahit. ita ut militem , siuePraedas egent, siue aba; b.abit Inticiat, certa mors maneat, hic fame, ibi fune. Durac oditio,ac in hanc diem inaudita,cogere milite aut in fun icto, aut in Hiedialem moriciniat in ferrum situm . nam si vitiora fame S pauperie pressus,statione deserit,crux illi paraturitanis. Ha, inquam ic parinna inflexerit miles, incurrit in- gloriam morte. Atque ninc militares seditiones, 5 nimium

Belgio funestae t Et que hic damnest militem 3 Quid,si se tracta ssipendia' quid,si negata praedar quid, sincce x hostili, nec ex amico agro necestaria prebeantur'uid, inihil militi prae ter man tam & ferrumὶ damnandus miles crit, an maligne numeratae pecuniae auctorest Neminem damno. Crit, . . icum decernet haec falli nescitis Deus. O quoties militaribus, . ex his caussis, natis scditio libus Gepta c manibus victorial quoties Belgium sibi, Deo Regij prope redditum, corruit quoties unaseditione plus retrocessit,quam validissimis decem annorum exercitibus creuerat i Et a male administrato aerario seditiones omnes. q nimis notae Belgio, orbique in avnoBelgiolo meum: Quam exigua pecuniora auerti milita- adm res hae seditiones potuerunti neminem accuso. Fortunahaec

a. μ

665쪽

183 CAR. SCRIBANr INsTITUTIOsasti littoribus, ut tenere iam manibus illa possest repulit te saeuior ventus, 3 repulit in strictus .Projice, tuisquis habenas tenes. Et tu, magne caeli terrarumque domitor, auerte

malam. Quinquaginta iam annis sanguinem dodimus,liausimus,& cecidit prope nobilior Europae pars in uno Belgio.

Cl sat poenarum datum. retrahe extentam in vindictam manum .aut, si necdum poenarum satis est, tu magni Dauidis exemplo, cadamus dextera. mitior Patris erit hostili manu

tua tantum cadamus. non cadamus consanguineo diutius

ferro , 6 nimis crudelit Non cademus, si stipendia militi adnumerata fuerint: neque enim a stipendiato menstrue milite metus. Audiamus in Alexandro Seuero Lampridium: Milites non timuit,quodis mira uam dici nibi ossis,quod inquam Tribum vel Duersdest endist missitum quidquam accepi

dicens, Miles non timet, nisi situs, armgtus, calceatus, es satur, habes aliquid marynula. ατ mendisitas militaris ad omnem des rationem Ῥocat amatum. Plane ita est. & non omnis fere militaris secessionis metus, a negato aut dilato stipendio 3 adnumera. & delinquenti ne parce. sed saeuire, & stipendia negaret O iterum meum Belgium t 6 Resum Maximet Dum haec seri bolublicis rumoribus circumfertur, nescio an veris; supra septuaginta militum millia hic censa, qui sacramento tenentur tuo. Quid dicoὶ stipendia in tot capita menstrue . numerariῖ ol quis hos Deus capitatim designeti non desunt qui quinquaginta millia voveant, e quibus decem praesidio in turbibus,&prouinciarum livtaneis munitionibus,quadragita vero millia in hostem armata educantur. Nec Periculum in quinquaginta millibus alicuius putant secessionis. Regia enim pecunia tua,quam menstrue tranfinitiis, aliperfacile exercitum illum posse arbitrantur, dc menstrue viritim stipendia numerari. Addunt partem magnam pecuniae tuae magnae exulare a milite, & inarmatas diuitare manus, locupletareque ignavas,quae ferrum nullum norunt, nomina verius quam auxilia , qui nunquam in acie steterun

666쪽

mmquam imbarum senum,nisi inspectaculis audierat, nunquam armatum hostem,nisi pictum videriant. quorum profusito ilibus neque Indiae utriusque opes sussiciant. ad fiolum regium aerarium expilandum ingeniola. Taceo. quid diffundis in hos nobilissimam aerarii partem non maximam Rex Magneῖ vide, quam mens fere his ingeniose nequam . peior etiam res familiaris.&quid aliud speres ab his auri & aerarij cxcnteratoribus, nec aliudὶ Retrahe te calame, ne,quidquid toto Belgio otiosoru , in te unum. O si haec coram Intuearis Rex Magnet Sed fors augustam regiam Maiestatem Tuam tot stipendioru augmenta decent: & magni Regis est pec

niam in plurimos prodiga manu fundere. Vtilia speciosis

prcser, necessaria splendidis de vinces. Quam Vereor,ne praeualeant inueteratae hae consuetudines consiliis votisque bonorum finio. nunquam enim sana magnaque consilia inuidia caruere.& quo hanc gratuito&vltro accerso Religiosus audet Patercul us: Ineluctabitu fatorum et is, cusi fortunam mu--re constituit, consilia corrumpit. N unquam hoc cadat in tam

pium Rege,in Catholicum nome,in verae fidei inconcussam in hanc diem rupem. in qua, quotquot hactenus orbe toto, minitabundi incurrerunt fluctus, fraehidissiluerunt,d audaciae suae praemium interitum retulerunt. referant aeternum. . Fixeram hic gradum. sed ut nauclerum, firmatis anta ris, ventorum illudit quas nolebat cogit mιremias;

ita me abripuit calamus, & nequidqua reluctantem coegit sinui. pareo necessitati, ignosce. Qii ὀ tot, ut vir bello magnus narrarc solitus, nouc inuenta munia, ne desit stipendio nomen3 tot quasi exactae militiae iuuenes stipendio sbio graues, qui nullum decus sudore& sanguine pararuntὶ tot

donaria quocunque nomine signata tot ex aurorati Tribu ni,Centuriones, reliquorumq; muniorum,integris etiamnuviribus & annis,quibus recentes succedant, nimirum ut duplicatis stipendiis modus expilando aerario reperiaturZPluresiane ex omni hoc hominu genere reperire se dicebat, quam L e e e 3 Lu-

667쪽

Lucullum habuisse lego in magnum Mithridatem

Martium in utrumque Poenum duorum Scipionum victo rem. Et quis post haec mirctur non sinicere regium aerarium militi, qui purpuratorum hunc exercitum.censere voluerit O ubi vetus Roma ubi magni olim Conseres Z Prcmo conantem plura calamum, tacuae lectoris conscientiaereliquarcuquens. Certo una spe,& ea sola,male administrandς pecuniae,animos, Sciot iam annos arma,ostentat hostis. Used etiam palam taetusicuius si vires intuearis, si prouinci a gustias, pro porteato in quinquaginta iam annis cum Regum potentissimo, terra marique, quasi ex aequo dc imperici ccrtasse. Magis miraberii, si propius, quo illius res loco sint, cogitaueris. Dabo non me sed quς partim vulgatis in Hollandia libris, partim communi omnium ore circumferuntur. Indigere. tauiam bello sustentando, annis singulit, argenti ive dicunt)millionibus quindecim, cum vix expicrenarretur annuus psouentus illiarum,quacunque arte qua li-itus, argenti milliones summum undecim: e quibus si dem pseris argenti miluonem unum facile S: modium, perHluendo scenori mutuatitiae pecuniae; 5 millionem citam argenti unum, quem annis singulis in propugnaculorum ve- terum instaurationem, nouorumqtie erectionem, imtem dunt, non sutererunt argenti milliones nouem. Crescant proinde necessum annis gulis immens una debita:quς nono ante inducias anno,sex ic viginti argenti milliones supcurasses arrantur. quae tantum abest, ut per inducias decreue- sint, ut creverin tiam plurimum. Mani praeter parem miliatum numerum quem aluerunt, redempta de Anglo ore,

da; Gallica, B emica, Hungarida bella & Germanica, nil Jue &auro sola; propugiracula omnia, regijs omnino sumptibus,toto induciarum tempore, aucta, firmata, noue erecta, ingente pecuniae vim absumpseruiit.Adde, caruis illos solo induciarsi tempore, ut ipsi latentur, auro Gallico, Anglico,Germanico .Fors arbitretur aliquis, magna ex Indiciselass-

668쪽

classibus subsidia ad Ordines deuenire. Fallitur. fuit cum p cuniam, quam a priuatis in secietatis partem acceperant; numeraret 'nunc ex collatitia illa omni pecunia nihil super. Quod ipsi clare editis libris testati, ne ignorantiam praetexc- re negligetiς nostrae polseimis. Quin imo non desunt qui ducant,argcnti inpra duodecim milliones a societate illa mercatoria deberi. quod illoru non pauci iugenue fassi. Hicco, gita quanti opus pectinia ad annuas usuras explendas: quanta,ut aliquid numcrent priuatis collatoribus, ne omni apud onines fide ex relata atque hoc stibnouo foenorcsa lium narrant non lemel. De Occide tali cietate iuhil dico. hactenus fere nomen est Iam ex annuo prouctu, genus Vectigalium, e ficiminum,qtiae in nostra potestate sunt, portorijs natum, quae vulgo Iacentias vocamus, si sustuleris, non lassima pars aerari, couuet,argenti mini tu milli Cnm minimum duo. Scd neque prudentiores Vident, e qua reair re annuum pro-uctum pollinc, tam nil ad omnino inausum reliquerint,nilataintainum & inaudivin. ac nupeF adeo c nouo singulorum capitum vectigali non admodum lupsa argenti millionem unum collegille reseruntur. Quae res si vera, non parum' apud cxlcros minuet opinione numeros, prouineiae. Qui hquod avi a in immensum vectigalia. iam millesima , inde quingentesima bonorum pars omnium exacta. accestit c inde ducentesima. Nec hic si is accessura centes inra. Neque hic ratio habetur eorum quae annue pcndunt bonae sed rorum in se prctia pensantur, domus quam inhabitant, supellectilis , agrorumque , tanquam venditioni subiectorum. Vnde fit, ut non raro, qui annuos e bonis florenos recipit mille quingentos, numerare florenos cogatur quingentos. Addunt, in non una prouincia, supra mediam partem proventuum, annue numerari. Quis hic non mireturpromptissimos ciuium animosὶ ὁ si in bona caussat Redeo ad te Princeps. primam maximamque aerarii eu- nerae mi

tam habe. Sacrosanctum hoc adeo tibi sit, ut nulla ex hoc

669쪽

munera,a ferraro admodum,ad quemquam eant.E Mid .. v. haec petenda,aut sane e noue aduenientibus. quae nunquam

deesse magno Regi aut Principi possimr. quae licet magna,

.non puto inaerarium condenda, ted muneribus,aliisque se uanda Commune ergo ncipis aerarium,quod Portovis,

vectigalibus, consueti .regni prouentibusaeonsta, in bel- a bellicosque apparatus, dominicamque familiam, robo.randoq; regno necessaria, seruetur: ut subitis ec inopinatis

necessi atibus occurrentibus,habeat, quo se regnumm tu - - atur Princeps : ne decurrere ad mutuatitiam sub graui foenore pecunia cogatur. non exponat fortunas suas his aerathcomedonibus, hisomnismelioris vitae blattis ac tineis. grarios mures legimus,qui non contenti herbas depascere, radicibus insidiantur.& semini, ut spemomnem secent fu- turae messa. Erarios in Repubi mures reperire non esset dissicile. arceat hos Princeps, omnis melioris in Republica sanguinis,quia melioris auri,prςdatores. Faciet, si aerario be- ae fuerit, ne ab aliorum nutu penderet cogatur. Dedecet

Principem supplicem seri suis, si , dum beneficia deposcit,

beneficijs exedi. non est prudciatis iccncraestio aere regnorum roboraeneruare. & nescio an non minore damno hostiles,quam pecuniariae incursiones ferantur.

Premebatur olim M. Antoninus Philosephus, e magnis Imperatoribus unus , Arari j angustiis foeneralitia peconia oon tam occurri posse malis. quis, augeri haec via

bat . nouis veetigalibus exasperare populum nolebat r'r medium e domo sua sumpsit. tam in bella Marcomannico omne aerarium exba FG m, neque in animum induceret , it eritra ordinem prouinciatibus aliquid imperaret, in foro Divi Traiani auctionem ornamentorum imperiasium fecit, mendidit ue ineus pocula, crystallina, myrrhinamasa, reme Iem xoriarm sericamjauratam , gemm6que etiam quas multaι in repositorio frictiore Adriani repererat. Et per duos quidem mensis hae venditio celebrata eLῖ. tantumq; azm redactum, i resupinas bHI Mareom-- nisi

670쪽

nisi resententia prosequeretur. postea dedit potestatem emptoribimis siquis messet empta reddere, atque aurum recipere,firet Ecere. Dignissimum Imperio Romano,eadem Cassio narrante,h bemus in Nerua: Pecuniae inopssactus, et Resprimum o ma aurea,pretiosam praeterea supeAutilem, siue illa propria, seu uisca. regi ret, auctionisubiecit, ut militum necestitati occurreret Non absimile vidimus aetate nostra,cum nunquam satis claudati Magni Belgarum Principes ALBERTus,de quo merito dubites,bello Du an pace Princeps maior, & is ABELLA, in qua praeter corpus nihil muliebre reperias, ornatum omnem suu in pignus foeneralitiae pecuniae,quo militari sub- lenirent inopiae, lubentes obtulerunt. Certaui hic Principum in suos amor, populi in Principes veneratio. quam e--nim illi volentes ultroque domesticas opes omnes An Merpiam transmiserant, tam faciles mercatorcs & pecuniam numerarunt, re gemmas pignora non admiscrunt, cum nullum certius sibi pignus Principum suorum voluntate esse

dicerent.

- Nec deesse aerario pecunia in magnis Regibus potest, si frugalitas adsit, si prudens elargitio; si in solas res regno necessarias pecunia crogetur,si non profundatur in oculorum oble stamenta,in superuacuum splendorem,in prodiga munera; si non negligantur Vectigalia, non annui prouentus; si non fuerit indulgentior in adiministros, S aerario praefectos. Docent nos Impp. Romani, docent alij. Semper Claudio, Caligula Vitellio, Neroni defuit. nunquam Augusto,quod daret. defuit. cuius, in orbis imperio,diligentiam quis non miretur3Habui Ne illum libruna, in quem Imperij opes omnes manu sua referret, regnorum, prouinciarum, urbium q. magnarum,Vectigalia omnia, terra mari speranda, prouentumve Imperij annuum omnem ; sumptum denique necessario profundendum in familiam, exercitus, clagcs, ne quid supra Imperij vires aggrederetur,nec silpra censum ero garct,tradunt Historici.Semper etiam Tiberio, quod dare