Johann Reuchlins Briefwechsel

161쪽

legium oro atque obsecro et ab universis vobis quam humillime η ita peto, ut majore cura, majore studio nullo modo possim, ut vos ipsi ad me dare quas desyderatis sive novas Seu Veterum extensivas declarationes, dum quid β cui satis sit nescio easdemque cum proprio nuncio etiam meis expensis mihi transmittere pro staterna charitate dignemini, ut illis

visis sollicite cogitemus in alterutrum servare unitatem Epiritus in vinculo pacis, quatenus idem sapiamus, et in eadem permaneamus regula, ad reaedificationem offensorum, et famae meae permanentiam, et devotionis vestrae praeconium. Sin autem rigore quodam, ne dixerim saevitia, istis meis precibus tam humilibus acquiescere nolueritis, sed potius me cogere, ut ego ipse mentis meae uberiores declarationes Prior Osseram, quod tamen sormidare me non sinit incredibilis orgavostras humanissimas discretiones fiducia mea, saltem de eo ipso quoque per literas vestras iterum meis eXpen8is me Ce tiorem sacere, responsumque meum clementer expectare Sine praecipitatione non dedignemini; nec interea quicquam adverSUS me attentare, per Salutem evangelicam Vos Obteator. No mihi bonae famae suturi sitis interemptores, quos coIO et observo pientissimos honoris mei parentes et autores. Vulotesaeliciter, viri excellentissimi. Stutgardiae 6 ε Kalend. Febr. arias. Anno 1512. Gedruelit: 1m J. v. e. gili bis g4'. 2 Bulaeus l. l. VI p. 54bia 56.3 - Majus, vita Reuchlini p. 328 bis 331. .

Joannes Rouchlin Phorcensis I L. Doctor F. Cunxndo Eollin, ordinis Praedicatorum, theologiae professori Coloniae S. d. p. β

Pergratae fuerunt, egregie et mihi dilectissime doctor, litorae tuae quarum initio annum scelicem mihi optas sod

I oro obsecroque l. 2. 3. 2 Humili me des. 3 Dum cui quod natis sit 2. 4 17 kalend. Fobr. 2. 5 Ohno aulachrist 2. 3. 6 Literae tuael vom 2 dan. Ibi 2 oben nro. CXXXIV.

162쪽

sine pace, ut sequentia indicabant. Oro autem quam primum ne moleste seras, quod ad te, latinum hominum latino more per numerum Singularem Scribo, et non ut tu vicissim ad moplurative. Jam enim illud tuum serme totum ' desiit et ab levit in Romana lingua et nunc quotusquisque majores nostros imitamur. Secus est si vernacule scribamus. Quare deprecor tuam scribendi consuetudinem, ut posthac quam humanissimo singulari me numero appelles, cum aliquid ad mo literarum dabiS. Ceteram de firmissima erga me amicitia tua, et perspecta fide, quam in tribulatione mea revera perquam humaniter ostendis, nunc ago tibi quantum valeo ac postea in calce negocii reseram gratas gratias, et ut spero vobis non injocundas ' Consilium quoque tuum, prudentiae et charitatis plenum, quod mihi praestas, et laudo et vehementer probo. Non enim is sum qui vellem contumaciter protervire, ut scribis et resistere ε veritati, praesertim in rebus ecclesiasticis, ubi animae vertitur periculum, nam extra ecclesiam nulla est speranda si salus. Quapropter absit a me ut ab ecclesia in ullo vel atomo quidem recedam, sed, deo adjuvante, permanebo in unitate fidei catholicae, dum spiritus hos regit artus Quanquam in multis Offendimus omnes, S. Jacobo teste, Si enim quis in verbo non offendit, hic persectus est vir Quare nolo de me jactare tantam sanctitatem, ut vel verbo neminem offenderim, neque gloriabor de tanta in mosapientia ut velim incautas offensiones pertinaciter defendere. Nam ' si Salomon ille rex solam postulans sapientiam, jamque consecutus a domino deo tam sapientiam quam prudentium multam nimis quae praecellebat sapientiam omnium orientalium, de se ipso quidem non utique ' animo mentiendi testificatus est, et dixit: Stultissimus sum virorum, et sapientia hominum non est mecum quantomagis ego prosunus homuncio, non dubeo mihi arrogare tantam prudentiam, ut praesumam contra

I Hominem Latinum 3. 2 Totum sermo 3. 3 iniucundas 3. 4 Ut resistere 3. 5 Speranda est 3. 6 Dum spiritus ete. Verg. Aen. Iv, 336.

T Jahob. 3, 2. 8 Nam ausgel. 2. ianquel eamque 2. 9 Utiquet ubique 2. 10 Stultissimust sprucho 30, 2.

163쪽

collegium doctissimorum theologorum recalcitrare, potissimum in iis quae sunt theologicae subtilitatis, et excedunt limites

lacultatis meae. Iccirco in mansuetudine suscepi verbum, quod ad me nuper scripserunt reverendi patres mei contubernales tui, suspicantes me omnibus viribus adnixum, quatenus negocium

librorum Judaicorum, laudabiliter per Caesaream Majestatomcceptum, interverterem. Ego vero neque ex literis Imperialibus neque Archiepiscopi conjicere valui, quid finaliter dolis coeptum suerit, aut constitutum, nec hodie scio. Si enim coeptum fuit, ut omnes Hebraeorum libri cremarentur, praeter Bibliam, certum est, quod suit injustum, etiam eX Vestris consiliis, et aliarum universitatum quae nunc mecum habeo ;sin autem, quod omnes illaesi manerent, similiter certum QAt quod suit injustum. Quomodo ergo intervertere conabar c Ρ- tum negocium quod ignorabam qualiter coeptum, cum ex solaveritatis simplicitate nihil sinistri cogitans ad ignem judiCa-Veram quatuor genera librorum, primo blasphemiae, securiclo haeresis, tertio lamosa, quarto reprobatae lectionis. De reliquis neque canones habui neque leges. Sed quod mo insimulant lautoriae judaicae perfidiae notam incurriSSe, non assentior, et vere cum Sancto Hieronymo in Apologia super schedulis ad Pammachium y et Oceanum aSAerere possum, testando deum et dicere: ἡSi Oxpedit odisse homines et gentes aliquas detestari, miro odio aversor circurioisionem et objiciat mihi quispiam cur hominem Judaeum habuerim praeceptorem'. Haec illo. Nullius autem rationis quae sub caelo est perfidiam me fovere, testis est vita mota quam duco irreprehensibilem. Quod autem vernacula lingua scripsi, sane oportuit quidem. Nam et Caesar et Archiepiscopus, quibus solus scripsi, Vernacula mecum egerunt, ut in commissione mandato et Iara cepto videre licebit ' Quod item ad scandalum attinet, non

I Neo ex 3. 2 Consiliis vestris 2, aliar univ.J der Mainger universiilli vgi. Reuehlin a. 236 Q. 3 In der pro libris adversus Jovinianum ad Pammachium apologia, opp. ed. Erasmus III, 46 fr. findet Aloh die an-. gesithrte stolle nichi. 4 Oben 26 Juli, I 2 Aug. 1510, nro. CXX und

164쪽

ego scandali, si quod esset, autor sui, sed proditores. Accepi enim λ clausum mandatum et reddidi clausum consilium, quod injuste proditores publicaverunt impressis etiam primitus libollis. Qua in causa β obsecro te ut legas simile S. Hieronymo contigisse a proditoribus, in libro de optimo genero interpretandi, paulo post principium, ubi pariter ε inter alia sic scribit: ἡQuid apud homines tutum erit γ' Et si infra:

ἡQuamdiu non prosero cogitata, maledicta non crimina sunt, immo no maledicta quidem, quae aures publice ' nesciant.'

Haec ille. Sed renunciatores consiliorum principis in jure civili surca suspenduntur, quod utinam saxit Deus et saxint

homines.

Cum itaque ex contumelioso libello Joannis Psesperhornanimadverterem de quibusdam scriptis meis pusillos et infirmoa sorte scandaligari posse, quoniam non solum difficile, sed pene impossibile sit, ita librare et examinare verba singula quae quis proponit, ut nulla esse in Sensu Sermonis ambiguitas, et erronea inde opinio nulla elici possit; tum legi relegique scripta mea, et a nemine coactus sed voluntarie atque libenter nodos enodavi, declaravique intentionem meam cui verba deservire debent, modo meliore quo potui licet admodum brevi, idque in latino eloquio propter angustiam temporis. Jam enim instabant nundinae Francosordiensos in quibus me contra priores nundinas expurgatum oportuit, ut clarius in libelli mei solio quinto continetur Paratus enim oram et in vernacula quoque lingua ea edere, si non impressor

165쪽

brevitate tunc temporis coartatus suisset, per quam quidem declarationem meam satisfeci multis etiam doctissimis viris ot illustravi sermo omnes propositiones, Vel majorem partem earum, quas mihi praestantissimi et gravissimi patres saeuitatis

tuae nunc transmiserunt, scribentes, quod eis ipsis videatur me non satis pro fidei meae Synceritate super illis expurgasse.

At ego quid satis sit eis suturum sita me Deus amet) ignoro.

Potest una eademque res alteri satis esse, alteri minimo. Satietas enim in solo satiandi animo consistit pro modo recipientis, et non rei receptae. Tu vero doctor egregie, mihi crede, et memoriae manda,

me tibi id affirmasso, pro eo desyderio quod est mihi ad

illum clarissimorum et doctissimorum virorum coetum, velle me, relictis omnibus auxiliis, cupienter esse in bona amiciola facultatis tuae, et universis vobis satisfacere in via veritatis, tamen absque dedecore meo et sine ulla infamiae levitatisquo nota, tantummodo ut sciam qualiter et qua via. Quod utconSequar, plane vestro ingenio erit opus, non meo. Quomodo

enim tanquam laicus digamus, nullo gaudens clericatus titulo vel privilegio, possem digne quae sunt fidei ad unguem explicare prima fronte, qui solum ad implicitam obligatus Eum fidei consessionem, secundum quod credit ecclesia, ut in jure canonico legitur. Vestra vero tum dignitas, tum professio in altiore gradu constituta est. Vos praesbyteri duplici honore digni estis, qui laboratis in verbo et doctrina, ut et η vos ipsos salvos faciatis et eos qui vos audiunt. Si me putatia adhuc aliquo delicto praeoccupatum esse, vos qui Spiritales estis, ut ad Galatas scribit Apostolus φ, ἡ instruito me in spiritu

mansuetudinis et lenitatis, congyderans te ipsum ne et tu tenteris'. Quae verba multum ponderanda sunt, sicut omnia Pauli. Te igitur iterum atque iterum oro, obtestorque pro Vetere nostra conjunctione ac neceSSitudine, proque summa meta into benivolentia, et tua in me pariter, ut pro me apud Drae clarissimum et primarium doctorem Jacobum decanum, evit rosque excellentissimos amplissimae laudis doctores, theol

I Satietas bis Pauli ausgelassen 2. enim avsgelasseti 3. et ausgelasson 3. 2 Et avsgelassen 3. 3 Spirituales 3. Gal. 6, I.

166쪽

aequo magistros instare velis oportune, importuno quatenus de singulari quadam humanitate et in favorem evangelicae charitatis, ad quam tenemur omnes, dignentur suas informationes mittere meis expensis, sicut et istas quoque expensas etiam, non petitas, Vesto nuncio liberaliter persolvi. Quibus informationibus contineatur, qualiter cum honore meo et bona fama citra cujuscunque hominis despectum aut injuriam fideliter et dilucide puram et meram veritatem ecclesiae catholicae decretis atque canonibus landatam explicare, et contraria emendare valeam. Sic spero δ visis insormationibus vestris facile concordari. Tunc enim mea sponte ac ultroneo studio nullius hominis ' mandato jussu sive praecepto, sed ex sola dilections Dei et proximi ac unius veritatis amore, nemo alius, sed ogo ipse tollam de via lapides, si qui fuerint, offensiones et petras scandali, ita ut solus nobis supersit lapis quem reprobaverunt et petra, quae erat Christus, ipse est pax nostra, qui facit utraque unum, ille nos custodiat opto invitam aethernam. Amen. Vale et hanc epistolam cum egregio domino Jacobo, eximioque domino Arnoldo caeterisque tuis

communicato. Datum ut supra Gedruckt: 1 m J. v. e. q 4 bis r 2'; 2 m Bulaeus l. l. VI p. 56. 57. 3 - Majus l. l. p. 331 bis 336.

XXXIX.

Frater Nicolaus Ellcnbog an Reuchlin

167쪽

Joatines ReuchliIi externorum librorum studiosis vorrede gur lateinischen uberseigung des hebraischen gedictis,lanx argentea' von Rabi Joseph Hyssopaeus LGedruelit: 1 - Εd. princ. Reuchlin s. 139'. 4); 2 m Wol bibliotheca hebraea, Hamb. 1733, vol. IV, 1136 ff.

F. Conradus Kollin de Ulma theologiae professor, ordinis Praedicatorum, Colonite, Joanni Reuehlin, Imperialium legum doctori cum commendatione s. d. p.

Egregie domine doctor, tuas, ut tibi morigerus sim ' literas accepi et aliis ε exhibui. Tuae fidei synceriter scribo, quicquid scripseras minus sufficiens pro tua excusatione apparebat, cum dicerent tuum tractatum inexpiabiliter mundum scandalisasse. Et post longa consilia ad hoc tendebat intentio, ut Archiepiscopis scriberetur, ut ubique mandarent tuum libellum cremandum, aut certe quod inquisitor te vocaret, ut super objiciendis responderes. Nam tua excusatio semper prae Se ferret nescio quam contumaciam, et quia alias Uncoritati fidei non satisfieret. Ego vero honori tuo compatiens reSpondi, non me credere ex aliquo ordine vel juris usi evangelicae charitatis fieri debere vel posse, ut qui se ad votum facultatis theologicae errata sua revocaturum polliceretur, cum ea sorma, ut salvo honore plus synceritati fidei satisfieret quam posset fieri cum viri confusione.

168쪽

Summa: In tantum pro tua dominatione me obtuli, ut prior noster, inquisitor diceret, se non posse amplius a te expetere quam ego promittebam. Unde ad hoc deventumost ad meam fidelissimam instantiam, ut iterum ad te nuncius nomine lacultatis theologicae veniat, qui tute dominationi insinuabit mentem facultatis, quam ex scriptis prioris nostri

accipies. Ut autem omnia, animae et rerum, hominum et adversariorum pericula evadas, meque Veracem comprobes,

qui tuae syncerae fidei, de qua nunquam dubitavi, testimonium maximum perhibui, tuum, inquam, erit post exemplar propositionum, quod cum praesentibus mitto, ocius conficere tractatulum, adhuc in nundinis proximis Francosordiensibus vendendum, quo omnibus satisfacias, et te animamque tuam a perpetuo saetore liberes, non compulsus, Sed tua Sponte. Facile invenies modum, quo id efficies, utpote repraesentando nunc in sormatum theologum, qui prius, ut rerum theologicarum eXpers, eX tempore scripseris legista.

Oro pro tuo honore et mea charitate, ne tibi hanc subeundi provinciam difficultas aliqua sit. Nam nisi nunc parueris, non video quid amplius pro te possim. Age igitur, age, mi charissime doctor, et aliquot noctes ducito insomnes, et te atque tuos amicos libera ab omni malo. Facile erit sequi quas mitto objurgationes quibus utique tanquam solidis

inniti secure potes. Quibus cum te consormaveris, nemo adversum te praevalebit. Et ora clamantium obstruantur et honor tuus salvus erit. Spero, quia animam et honorem tuum

non negliges. Accipe quae Scribo syncerissimo animo pie et crede ei qui te, non seipsum quaerit. Oro iterum ut cum praesentium latore facultati scribas, ut importuni confundantur, quia ad votum ejus licenter et prompto emendare velis. Quo fiet, ut ego vera pollicitus de te videar, et locus calumniae tollatur, hoc nanque nos commendat et in nullo obesse potest.

Laboravi specialiter pro tui desensione super isto articulo quo tibi impingebatur, quia scripsisses, Christum ' legitime et juridice a

169쪽

Judaeis condemnatum, quem sensum tua verba habere non sinebam. Fac juxta meam in te synceritatem, tum facile omnibus otiam nolontibus satisfacies. Valde dolerem si tuos quos hactenus gloriose vixisti dies cum ingloria componere te contingeret. Confido autem quia plus facturus sis quam ex te desyderari possit et citissime calamum arripies et Chalcograptium componere Curabis. Vale et voto amici tui pare, et pace plena frueris. Dat. Coloniae Sabbato ante Invocavit. Anno 1512. Gedruelit: 1 M J. v. e. r. iij. 2 m Majus, vita Reuchlin p. 338bis 340.

Deennus totiique facultas Sacrio theologiae generalis studii Coloniensis egregio et docto viro caesarei juris doetori famoso domino Jolhanni Reuehlin Suevorum Cotis Dderationis judici, moranti Stutgardiae, amico nostro dilecto.

Sinritum rectum innovet in te Christus λ. Accepimus literas tuas, spectabilis ac egregie vir, ex quibus probe intelligimus te ab unitate sanctae matris ecclesiae non velle ullo pacto recedere, Sed in ea et vivens et moriens Permanere, quod nobis, sicut a quolibet christiano fratre, ita et nunc praecipue ex te gratissimum est audire. Verum quia nostro voto necdum est satis factum, ut scandalum amoVeretur, neque ferrum maneret in Vulnere, liortamur te et obsecramus in Christo Jhesu et requirimus, ut cures quatenus ad proximas nundinas Frankofordienses libelli, si qui tui adhuc extant, et apud bibliopolas vaenum habentur aut denuo impressi advectari possent, nulli amplius vendantur, et aliquo dictamine tu0s priores revoces, ores quoque cunctos qui h

170쪽

bent, ne Scandalum passi, te alium existiment quam catholicost recto de fide et ecclesiasticis scriptoribus sentientem, ac Judaeis eorumque perfidis et blasphemis libris, et nominatim Thalniud adversantem. Scis enim scriptum esse: Vae homini per quem scandalum venit. Scis quoque quam poenam veritas injunxerit illi qui saltem unum de pusillis suis, quos sanguine coemerit, scandaligaverit. Sic ergo religiose magnum Augustinum caeterosque praeclaros viros imitatus face si) L Ne si sorte quae monemus non fierent, quod tamen de te suspicari nobis tuae ad nos literae datast ' non sinunt, opus sit, ut per illum vel illos ad quem vel quos id spectare videtur te faciamus ad nos vocari. Nec hoc iniquo nos putabis animo sacere; sed integra ad te charitate, quatenus non per alium quempiam, sed per teipsum res christiano moderamine corrigatur. Quia scribendarum et rescribendarum literarum tardus sorte aut nullus esset finis. Et nosti, in his rebus non tantum nobis quantum Christo et ecclesiae moram perniciosam esse et damnosam. Et mox scandalum velut gladium quo incauti necantur esse Submovendum. Christiano etiam cuilibet, testo Apostolo, non solum a malo sed et ab omni specie mali abstinendum.

Noque id tibi grave aut dissicile existimes, quia nullo

unquam sacrificio Deum summum gratius placueris quam si id te quod hortamur sacere non pudebit, prudens nanque eSet facile conjicere potes, si non seceris et nos quoque p0St- quam res nobis sic innotuit torperemus, revera etiam post mortem tuam non delaturos, qui dum tu neque loqui neque respondero illis possos, tamen leoni mortuo barbam vellant, et te sortu in una tartara delapsum legentes tua scripta et dicerent et scriberent. ἡ Confortare ergo et esto robuStus induere sortitudine tua Sicu' ' Non erit tibi si seceris, ignominia ulla, sed summa gloria, postquam non alius quispiam, sed tu animi tui victor de teipso triumphaveris, ac malo daemonem diminuti ε honoris aut dispendii famae argumenta tuis cogitationibus ingerentem confusum ac frustra conantem