C. Iulii Caesaris Belli gallici, libri vii. A. Hirtii, liber viii

101쪽

M GALLICI ducere decreverat, quod, cum ipso abessot motum Galliae

verebatur.

Erat una cum ceteris Dumnorix aeduus, de quo anto a nobis dictum os hunc socum habere in primis

Constituserat quod eum cupidum rerum novarum, cupidum

imperii, magni animi, magnas inter Gallos auctoritatis cognovera accedebat huc, quod in concilio Haeduorum Dumnorix dixerat sibi a Caesar regnum civitatis dolani; quod dictum Haedui graviter serobant neque recusandi aut deprecandi causa legatos ad Caesarem mittor aud banta id factum s suis hospitibus Caesar cognoVeratia ille omnibus primo precibus petere contendit, ut in Gallia relinqueretur, partim, quod insuetus navigandi mare tim

cret, partim, quod religionibus impediri sese dicere posteaquam id obstinato sibi negari vidit, omni spo impetrandi

adempta principes Gallias sollicitare, sevocare singulos hortarique coepit, uti in continenti remanerent metu territare non sino causa fieri, ut Gallia omni nobilitato spoliaretur id esso consilium Caesaris, ut, quos in o spectu Gallias interficere vereretur, hos uno in motanniam traductos necaret fidem reliquis interponere, iusiurandum poscere, ut, quod esse ex usu Gallias intollexissent, communi consilio administrarenta haec a com- et pluribus ad Caesarem deserebantur. Qua re cognita a sar, quod tantum civitati Hasduas dignitatis tribuobat, coercendum atque deterrendum, quibuscumque rebus po

a set Dumnorigem statuebat quod longius eius amentiam progrodi videbat, prospiciendum, ne quid sibi ac rei pu- blica nocero posse itaque dies circiter XXV in s loco

commoratus, quod chorus ventus navigationem impediebat, qui magnam partem omnis temporis in his locis stare com suovit, dabat operam, ut in ossici Dumnorigem contineret, nihilo rumo sotius omnia eius consilia cognosceret in dom idoneam nactus tempestatem milites equitesque o

102쪽

scendor navos iubota at omnium impoditis animis Dum anorix cum equitibus Haeduorum a castris inscients a sare domum discodoro coepi qua ro nuntiata Caesar a intormissa profectione atquo omnibus rebus postpositis magnam partem equitatus ad eum insequendum mittitis trahique imperat si vim faciat neque pareat, intorsici iubet nihil huncis absonis pro sano facturum arbitratus, quipr sentis imperium neglexisseta illo aulam revocatus re a sistere ac se manu dolandere suorumque fidem implorare coepit, saepe clamitans liberum s liberasquo osse civitatis illi, ut erat imperatum, circumsistunt hominem atis qui interficiunt; at equitos Haedui ad Caesarsm omnes

revertuntur.

His robus gestis Labieno in continonti cum III legio snibus et quitum milibus duobus relicto, ut portus tu retur et rei frumentaria provideret, quaequo in Gallia gererentur, cognosceret consiliumqus pro tempor et prore caperet, ipso cum V legionibus et pari numero qui a tum, quem in continenti relinquebat, ad solis occasum navos solvit si leni Africo provectus media circitor nocte Vento intermisso cursum non tonuit et longius delatus asstu orta luco sub sinistra Britanniam relictam conspexititum rursus aestus commutationem secutus remis conten adit, ut eam partem insulae caperet, qua optimum esse egreSsum superior aestate cognovera qua in re admo . dum fuit militum virtus laudanda, qui vectoriis gravibusque navigiis non intomisso remigandi labor longarum navium cursum adaequarunta accessum est ad Britam sniam omnibus navibus meridiano sere tempore, neque in eo loco hostis est visus sod, ut postea Caesar ex capti suis cognovit, cum magnae manus e convenissent, multitudine navium perterritae, quas cum annotinis privati que, qua Sui quisque commodi causa fecerat, amplius DCCC uno orant visas tempore, a litore discesserant ac

103쪽

86 BELU GALLICI so in superiora loca abdidoranti Caesar exposito exercitust loco castris idono capto, ubi ex captivis cognovit, quo in loco hostium copias consedissent, cohortibus X ad mare relictis et squitibus CCC, qui praesidio navibus essent, do tertia vigilia ad hostes contendit eo minus veritus navibus, quod in litoro molli atquo aperto doligatas ad ancoras relinquebat ei praesidio naribusque a Q. trium praefeci ipso noctu progressus milia passuum circiter XII hostium copias conspicatus os illi equitatu

atque effodis ad flumen progressi ex loco superiore nostros . prohibere et proelium committore coeperunt repulsi ab equitatu se in silvas abdiderunt locum nacti egregie et natura et opere munitum, quom domestici bolli, ut vid statur, causa iam ante praeparaverant; nam crebris arbos ribus succisis omnes introitus orant praeclusi. ipsi ex silvis rari propugnabant nostrosquo intra munitiones in-r gredi prohibebant at militos logionis VII tostudine facta et aggere ad munitiones adiecto locum ceperunt eosque ex silvis expulorunt paucis vulneribus acceptis sed eos fugientes longius Cassar prosequi vetuit, et quod locinaturam ignorabat, et quod magna parto diei consumpta I munitioni castrorum tempus olinqui voleba Postridie eius dis mans tripertito milites equitesque in expediti a nem misit, ut eos, qui fugerant, persequerentur his aliquantum itineris progressis, cum iam extremi ossent in prospectu, equites a Q. Atrio ad Caesarem Venerunt, qui

nuntiarent superiore nocte maxima coorta tempestate prope omnes naves adflictas atque in litus eiectas esse, quod neque ancorae funesque Sustinerent neque nautae gube a natoresque vim tempestatis pati possent itaquo ex eo con-II cursu navium magnum esse incommodum acceptum. His

rebus cognitis Caesar legiones equitatum quo revocari ab quo in itinor resistor iubet, ipse ad navos revertitur; eadsm sero, quae ex nuntiis litterisque cognoverat, coram

104쪽

perspicit, sic ut amissis circiter XL navibus reliquas tamen refici posso magno negotio viderentur. Itaque exalegionibus labros deligit et ex continonii alios arcessi iubet Labieno scribit, ut, quam plurimas possit, iis legio ιnibus, quae sint apud eum, naves instituat. Ipse, etsi εres erat multa opera ac laboris, tamen commodissimum esse statuit omnes naves subduci et cum castris unam

nition coniungi. in his robus circitor dies X consumit an nocturnis quidem temporibus ad laborem militum into missici subductis navibus castrisque egregie munitis eas et dem copias, quas ante praesidio navibus relinquit, ipso oodem, unde redierat, proficiscitur. eo cum venisset, smaioros iam undique in eum locum copiae Britannorum convenerant summa imperii sellique administrandi communi consilio permissa Cassivellauno, cuius fines a maritimis civitatibus flumen dividit, quod appellatur Tamesis, a mari circitor milia passuum LXXX huic superiores tempora cum reliquis civitatibus continentia bella into cesserant; sed nostro adventu permoti Britanni hunc toti bollo imperioque praefecerant. Britannias pars interior ab iis incolitur, quos natos 12 in insula ipsa memoria proditum dicunt, maritima pars a ab iis, qui raodas ac belli infersndi causa ex Belgio transierunt qui omnes fero isdem nominibus civitatum appellantur, quibus orti ex civitatibus eo pervenerunt et esto inlato ibi remanserunt atque agros colere coeperunta hominum est infinita multitudo creberrimaque aedi a ficia sors Gallicis consimilia, pecoris magnu numerus. utuntur aut aere aut nummo auro aut taleis forreis ad 4 certum pondus examinatis pro nummo. nascitur ibi εplumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis serrum, sed eius exigua est copia; aere utuntur importato. materia cuiusque generis ut in Gallia est praetor sagum atque abietem. leporem et gallinam et anserem gustare ε

105쪽

BELLI GALLICI fas non putant has tamen alunt animi voluptatisquismum loca sunt temperatiora quam in Gallia, remissiori-13 bus frigoribus. Insula natura triquetra, cuius unum latus est contra Galliam huius lateris alter angulus, qui est ad Cantium, quo fere omnes ox Gallia naves adpelluntur, ad orientem solom, inserior ad meridiem specta hoc latus tonet circiter milia passuum D altorum Vergit ad Hispaniam atquo occidenium solem qua ex parte est Hibernia insula, dimidio minor, ut existimatur, quam Britannia, sed pari spatio transmissus atque ex Gallia osta in Britanniam in hoc modio cursu est insula, quas poliatur Mona complures praeterea minores obieciso insula existimantur, de quibus insulis non nulli scripsB- . runt dies continuos XXX sub brumam esse noctem. OS nihil de so percontationibus reperiebamus, nisi certis ex aqua mensuris breviores esse quam in continenti noctes videbamus. huius est longitudo lateris, ut fert illorum opinio DCC milium tertium est contra septentriones, cui parti nulla os obiecta terra; sed eius angulus alter maxime ad Germaniam specta hoc milium passuum DCCC in longitudinem ess existimatur cita omnis insula strina circuitu vicies contum milium passuum. Ex his omnibus longo sunt humanissimi, qui Cantium incolunt, quae regio est maritima omnis, nequo multum a Gallica dissorunt consuetudine interiores plerique frumenta non serunt, sed tacto et carne vivunt pellibusque sunt vestiti omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horribiliores sunt in pugna spectu; capilloquo sunt promisso atque omni parte corporis rasa a praeter caput et labrum superius. uxores aboni doni duodenique intor so communes et maxime Datres cum

fratribus parentesquo cum liberis; sed, qui sunt ex iis nati, eorum habentur liberi, quo primum virgo quaeque deducta es:

106쪽

Equitos hostium essedariiqus acriter proelio cum equi Iblatu nostro in itiners conflixerunt, ita tamen, ut nostri omnibus partibus superiores fuerint atquo eos in silvas eos sesqu compulerint; sed compluribus intorsectis cupidius a insocuti non nullos ex suis amiserunta at illi intermisso a spatio imprudentibus nostris atque occupatis in munitione castrorum subito so ex silvis eiecerunt impetuque in eos facto, qui erant in statione pro castris conlocati, acriter pugnaverunt, duabusque missis subsidio cohortibus a Uae .sar atqus his primis legionum duarum, cum a pedioxiguo intermisso loci spatio inter se constitissent, novo genere pugnae perterritis nostris per medios audacissimo perruperunt seque inde incolumes receperunt dis su Laberius Durus, tribunus militum, interficitur illi pluribus submissis cohortibus repolluntur. Toto hoc in Iegenere pugnae, cum sub oculis omnium ac pro castris dimicaretur, intellectum est nostros propter gravitatem armorum, quod neque insequi cedentes possent equo ab signis discedere auderent, minus aptos esse ad huius generis hostem, equites autem magno cum periculo proelio adimicare, propterea quod illi etiam consulto plerumque cederent et, cum paulum ab legionibus nostros removi sent, ex ossedis desilirent et pedibus dispari proelio contenderenta sequestris autem proelii ratio et cedentibus et sinsequentibus par atque idem periculum inferebaLL acco adebat huc, ut numquam conserti, sed rari magnisque intervallis proeliarentur stationesque dispositas haberent ab quo alios alii deinceps exciperent integrique et recentes defatigatis succederenta Postero dis procul a castris hostos 17 in collibus constiterunt rarique so ostendere et lenius quam pridio nostros equites proelio lacessere coeperunt sed amoridis, cum Caesar pabulandi causa III legiones atque omnem equitatum cum C. Trebonio legato misisset, ponis ex omnibus partibus ad pabulatores advolaverunt,

107쪽

90 BEL Guiacis sic uti ab signis legionibusquo non absisterent nostri acriter in eos impotu facto reppulorunt sque finem S quendi secerunt, quoad subsidio confisi equilas, cum post

se legiones viderent, praecipitos hostes egerunt magnoque Θorum numero interiecto neque sui colligones neque con- sistendi aut comedis desiliendi facultato dodoro ex hac fuga protinus, quas undique convenorant, auxilia discesserunt, neque post id tempus umquam summis nobi I cum copiis hostes contenderunti Caesar cognito consilio eorum ad flumen Tamesim in fines Cassivellauni me citum duxit quod sumo uno omnino loco pedibus, Na que hoc aegre, transiri potes eo cum venisset, animadvertit ad alteram suminis ripam magnas esse copias hostium instructas ripa autem erat acutis sudibus praefixisque m nita eiusdemque generis sub aqua defixa sudes flumino tegebantur his rebus cognitis a captivis perfugisque Caesar praemisso equitatu confestim legiones subsequi iussi sedo celeritato atque eo impetu milites ierunt, cum capito sol ox aqua extarent, ut hostes impetum legionum atque equitum sustinere non possent ripasque dimitterent ac sis fugas mandaren Cassivellaunus, ut supra demonstravimus, omni deposita spe contentionis dimissis amplioribus copiis, milibus circiter IIII essedariorum flictis itinera nostra servabat paulumque ex via excedebat locisque -- peditis ac silvestribus os occultabat atque iis regionibus, quibus noscitor facturos cognoverat, pecora atque homines ex agris in silvas compellebat et, cum equitatus noster liberius rasdandi vastandiquo causa se in agros effundωret, omnibus viis semitisque essedarios ex silvis omittebat et magno cum periculo nostrorum equitum cum his con-

stigebat atqus hoc motu latius vagari prohibebati relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur et tantum agris vastandis incendiisquo faciendis hostibus noceretur, quantum in labore atque itinero legionarii milites efficere poteranti

108쪽

Interim Trinovantes, propo firmissima earum regio mnum civitas, ex qua Mandubracius adulescens Caesaris fidem secutus ad eum in continentem Galliam venerat, cuius pater in ea civitate regnum obtinuerat into sociusque erat a Cassivellauno, ipse fuga mortem vitaverat, legatos ad Caesarem mittunt pollicent quo sese si adedituros atque imperata acturos petunt, ut Mandubr actum ab iniuria Cassivellauni defendat atqui in civitatommittat, qui praesit imperiumque obtinea his Caesar im ιperat obsides XL frumentumque exercitui Mandubracium quo ad eos mitti illi imperata coleriter fecerunt, obsides ad numerum frumentumque miserunta Trinovantibus do risensis atquo ab omni militum iniuria prohibitis Conimagni, Segontiaci, Ancalites, Bibroci, Cassi legationibus mississos Caesari dodunc ab his cognoscit non longo x eo a loco oppidum Cassivellauni abesse silvis paludibusque munitum, quo satis magnus hominum scorisque num rus convenerita oppidum autem Britanni vocant, cum a silvas impeditas vallo atque ossa munierunt, quo incumsionis hostium vitandae causa convenire consuerunta eo 4 proficiscitur cum legionibus locum reperit egregio natura atqui opere munitum tamen hunc duabus ex partibus oppugnare contendita hostes paulisper morati militum snostrorum impetum non tulerunt seseque alia ex parto oppidi iocor magnus ibi numerus pecoris repertus e multique in fuga sunt comprehensi atque interiecti. Dum hae in his locis fruntur, Cassivollaunu ad 22 Cantium, quod esse ad mare supra demonstrarimus, quibus rogionibus IIII reges praeerant, Cingetorta Carvilius, Taximagulus, SegoVax, nuntios mittit atque his imperat, uti coactis omnibus copiis castra navalia de improviso adoriantur atque oppugnen hi cum ad castra Venissent, a nostri eruptione facta multis eorum intersectis, capto etiam nobili duco Lugotorige suos incolumes reduxerunt cas a

109쪽

BELLI Ouuta sivellaunus hoc proelio nuntiato, tot detrimentis acceptis, vastatis finibus, maximo etiam permotus defectione civitatum, legatos per Atrebatem Commium do odition ad Caesarem mitti Caesar, cum constituisset hiemare in continenti propter repentinos Gallias motus neque multum aestatis superesset atque id facile extrahi posse intellegeret, obsides imperat et, quid in annos singulos vectis alis populo Romano Britannia pendoret, constituit inte dicit atquo imperat Cassivellauno, ne Mandubracio neu

23 Trinovantibus noceata Obsidibus acceptis exercitum ducit ad maro, naves invenit resectas his deductis, quod et captivorum magnum numerum habebat et non nullas tempestate deperierant naves, duobus commeatibus Xe coitum reportare instituit ac sic accidit, uti ex tanto vium numero tot navigationibus neque hoc neque superiorumno ulla omnino navis, quae milites portaret, desidera- 4retur, at ex iis, quae inanes ex continenti ad sumo

mitterentur et prioris commeatus expositis militibus et

quas postea Labienus faciendas curaverat numero LX, perpauca locum caperent, reliquae sere Omnes reicerens tur quas cum aliquamdiu Caesar frustra Xpectasset, noanni tempore a navigatione excluderetur, quod aequinoctium suberat, necessario angustius milites conlocavit ac summa tranquillitate consecuta, secunda inita cum solvisset vigilia, prima luco terram attigit omnesque incolumes naves perduxitit Subductis navibus concilioqus Gallorum Samarobri-Va peracto, quod eo anno frumentum in Gallia propter siccitates angustius provenerat, coactus est aliter ac superioribus annis exorcitum in hibernis conlocare legionesquo in plures civitates distribuere ex quibus unam in Morinos ducendam C. Fabio legato dedit, alteram in Nervios Q. Ciceroni, tertiam in Esuvios L. Roscio, quartam in Remis cum T. Labieno in confinio Treverorum hiemam

110쪽

iussit, tres in Bellovacis conlocavit his M. Crassum eis L. Munatium Plancum et C. Trebonium legatos praefeciti unam legionem, quam proximo trans Padum conscripsis arat, et cohortes V in Eburones, quorum Ars maxima est inter Mosam ac Rhenum, qui sub imperio Ambiorigis si Catuvolci orant, misita his militibus Q. Titurium S sbinum et L. Aurunculeium Cottam legatos praeesse iussi: ad hunc modum distributis legionibus facillimo inopias srei frumentariae sese mederi posso existimavita arius et harum tamen omnium legionum hiberna praeter eam, quam L. Roscio in pacatissimam et quietissimam partem ducendam odorat, milibus passuum C continebantur. ipso in sterea, quoad legiones conlocatas munitaque hiberna cognovisset, in saltia morari constituiti Erat in Carnutibus summo loco natus Tasgetius, 25 cuius maiores in sua civitato rognum obtinuerant huic a Cassar pro eius virtutis atqus in se benevolentia, quod in omnibus ollis singulari ius opera fuerat usus, maiorum locum restituerat. tertium iam hune annum regnan atom inimici palam multis ex civitat auctoribus interfecωrunta defertur ea res ad Caesarem. ille veritus, quod ad plures pertinebat, ns civitas eorum impulsu deficeret, L. Plancum cum legion o Belgio celeritor in Carnutos proficisci iubet ibique hiemare, quorumquΘ Opera cognoverit asgetium intorsectum, hos comprehensos ad se mititere. interim ab omnibus legatis quaestoribusqueJ, quibus slegiones tradiderat, certior factus est in hiberna perventum locumquo hibernis esse munitum. Disbus circiter XV, quibus in hiberna ventum est 26 initium spontini tumultus a dolactionis ortum est ab Ambiorigo et Catuvolco; qui cum ad fines regni sui Sa et bino Cottaeque praesto fuissent frumentumque in hiberna comportavissent, Indutiomari reveri nuntiis impulsi suos concitaverunt subitoque oppressis lignatoribus magna manu