C. Iulii Caesaris Belli gallici, libri vii. A. Hirtii, liber viii

131쪽

BELLI GALLICI audeant, sumo transire et iniquo loco committere pro alium non dubitant. quas sors suspicatus Labienus, ut omnes citra flumen liceret, eadem usus simulations itia noris placide progrediebatur tum praemissis paulum impedimentis atque in tumulo quodam conlocatis habetis', inquit, militos, quam potistis, facultatem hosto imp0dito atque iniquo loco tonotis prassint eandem nobis ducibus Virtutem, quam saepenumero imperatori praestitistis, ab quo illum adesso si haec coram cernero existimato.' simul signa ad hostem c vorti aciemque derigi iubst et paucis turmis praesidio ad impossimenta dimissis reliquos equites ad latera disponi coloritor nostri clamor sublato pila in hostos immittun illi, ubi praeter spem, quos fug0rΘcradobant, inlastis signis ad scire viderunt, impetum

nostrorum ferre non potuerunt ac primo concursu in fu- gam coniecti proximas silvas potierun quos abisnus equitatu consectatus magno numero interiecto, compluribus captis paucis post iobus civitatem recepi nam

Germani, qui auxilio Vontobant, percepta reVerorum fuga sos domum contulerunti cum his propinqui Indutiomari, qui defectionis auctores fuerant, comitati os ex civitate excessorunt Cingstorio, quem ab initio permansisso in ossicio demonstravimus, principatus Ru imperium est traditum. Caesar, postquam ex Monapiis in Treveros Venit, et duabus de causis Rhenum transtro constituit quarum una erat, quod Germani auxilia contra se Troveris miserant, altera, ne ad eos Ambiorix receptum haberetis his constitutis robus paulo supra eum locum, quo into exercitum traduxerat, facere pontem institui nota atquo

instituta rations magno militum studio paucis diebus opus ossicitur. firmo in Trovoris ad ponto praesidio relicto, ne quis ab his subito motus oreretur, reliquas copias coquitatumque traduci Ubii, qui anto obsides dederant

132쪽

atque in deditionem venerant, purgandi sui causa ad eum legatos mittunt, qui docoant neque auxilia ex sua civitato in Treveros missa neque ab se fidem laesam petunt et atqus orant, ut sibi parcat, o communi odio Germanorum innocentes pro nocentibus poenas.pendant; si amplius obsidum volit dari, pollicentur cognita Caesar causa re spori ab Suebis auxilia missa esse; Ubiorum satisfactionem accipit, aditus viasquo in Suebos perquiri Interim paucis is post diebus fit ab Ubiis certior Suebos omnes in unum locum copias cogere atque iis nationibus, quas sub eorum sint imperio, denuntiare, ut auxilia peditatus equitatusque mittant. his cognitis robus rem umentariam providet, a castris idonsum locum deligit; Ubiis imperat, ut pecora deducant suaque omnia ex agris in oppida conserant, sporans barbaros atque imperitos homines inopia cibariorum adductos ad iniquam pugnandi condicionem possidoduci mandat, ut crobros exploratores in Suebos mittant, aquaeque apud eos gerantur, cognoscanti illi imperata a 4

ciunt si paucis diebus intermissis reserunt: Suebos omnes, posteaquam certiores nuntii do exercitu Romanorum onerint, cum omnibus suis sociorumque copiis, qua coegissent, penitus ad extremos fines se recepisso silvam sesso ibi infinita magnitudine, quas appelletur Bacenis;

hanc longe introrsus psertinere et pro nativo muro obiscium Choruscos ab Sueborum Suebosque ab Cheruscorum ini riis incursionibusque prohiboro ad eius silva initium Suobos adventum Romanorum expectare constituime. Quoniam ad hunc locum perventum est, non alienum uosse vidotu do Gallias Germaniaeque moribus et, quo disserant has nationes inter sese, proponere. in Gallia a non solum in omnibus civitatibus atque in omnibus pagis partibusque, sed paene etiam in singulis domibus factionsssunt, earumque factionum principes sunt, qui summam sauctoritatem eorum iudicio habere existimantur, quorum

133쪽

BELLI GALLICI ad arbitrium iudiciumquo summa omnium rerum consili arumque redea idquo ius rei causa antiquitus instit tum ridetur, ne quis ex iob contra potentiorem auxilii egeret suos enim quisque opprimi et circumveniri non patitur, neque aliis si faciat, ullam inter suos habeat auctoritatem haec eadem ratio est in summa totius Galbliae namquo omnos civitates divisa sunt in duas partes. 12 Cum Cassar in Galliam onit, altorius actionis principes erant Hasdes, alterius Sequani hi cum per so minus Valerent, quod summa auctoritas antiquitus orat in Ha duis magnaequo eorum erant clientelae, Germanos atque iovistum sibi adiunxerant sosqus ad se magnis iacturis pollicitationibusque perduxoran proeliis vero compluribus facti secundis atqus omni nobilitat Haeduorum interlacta tantum potentia antecesserant, ut magnam partem clisntium ab Haeduis adis traducorent obsidesquo ab his principum filios acciperent et publico iurare cogerent nihil Se contra Sequanos consilii inituros et partum finitimi agri per vim occupatam possidorent Galliaequo totius prim cipatum obtinsron qua nocessitato adductus Diviciacus auxilii flandi causa Romam ad sonatum prosectus in-ε secta re odiora adventu Caesari facta commutations rerum, obsidibus Hasduis redditis, vetoribus clientalis restitutis, novis per Caesarem comparatis, quod ii, qui se ad eorum amicitiam adgregaverant, melior condicione

atque aequior imperio sisti vid0bant, reliquis robus eorum gratia dignitatequo amplificata Sequani principatum

et dimissran in eorum locum Remi successerant; quos quod adaequar apud Caesarem gratia intolleg0batur, ii, qui propter votores inimicitias nullo modo cum Haeduis coniungi poterant, o Rumis in clisntelam dicaban hos illi diligonter uobantur ita et novam et repente collectam auctoritatem tenebin eo amo statu res erat, ut longe principes haberentur Haedui, secundum locum dignitatis Romi obtinerenti

134쪽

In omni Gallia forum hominum, qui aliquo sunt 13

numero atque honore, genera sunt duo; nam plebes paene servorum habetur loco, quae nihil audetis se, nulli adhibetur consilio plerique, cum aut aere alieno aut magni a tussino tributorum aut iniuria potentiorum premuntur, SeSein sorvitutem dicant nobilibus quibus in hos adsissomnia sunt iura, quae dominis in servos sed do his duobus genoribus alterum est druidum, alterum equitum. illi robus divinis intersunt, sacrificia publica ac privata 4 procurant, religiones interpretantur ad eos magnus adulescontium numerus disciplinae causa concurrit, magnoque hi sunt apud eos honoro. nam fere de omnibus contro-5versiis publicis privatisquo constituunt et, si quod est admissum facinus, si caedes facta, si de hereditato, do finibus controversia est, idem decernunt, praemia poenaS-que constituunt; si qui aut privatus aut populus eorum εdecroto non stetit, sacrificiis intordico haec poena apud eos est gravissima quibus ita est interdictum, hi numero et impiorum ac sceleratorum habentur, his omnes decedunt, aditum eorum sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione incommodi accipiant, neque iis petentibus ius redditur neque honos ullus communicatur. his autem somnibus druidibus praeest unus, qui summam inter eos habet auctoritatem. hoc mortuo aut, si qui ex reliquis sexcollit dignitato, succedit aut, si sunt plures pareS, SM-Dagio druidum, non numquam suam armis de principatu contondunta hi certo annici apore in finibus Carnutum, is quae regio totius Gallias media hab0tur, considunt in loco consecrato. huc omnes undique, qui controversias habent, conveniunt eorumquo decretis iudiciisquo parenta disci uplina in Britannia reporta atquo indo in Galliam translata existimatur, et nunc, qui diligentius eam rem cognoscere Iavolunt, plerumque illo discendi causa proficiscuntur. Drui 14 dos a bollo abesso consuerunt neque tributa una cum re-

135쪽

BELLI GALLICI liquis pondunti militia vacationem omniumque reruma habent immunitatem. tantis xcitati praemiis et sua sponto multi in disciplinam conveniunt et a parentibus propinquisque mittuntur magnum ibi numerum versuum ediscero dicuntur itaque annos non nulli XX in discuplina permanen neque fas esse existimant a litteris mandaro, cum in reliquis sero robus, publicis privatisquo arationibus, Oraocis litteris utantur id mihi duabus scausis instituisse videntur, quod neque in vulgus disciplinam stare velint nequo os, qui discunt, littoris confisos minus momoria studere quod foro plurisque accidit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo a mos moriam remittan in primis hoc volunt persuadere, non interis animas, sed ab aliis post mortem transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem excitari putant metu mortiscnsglecto multa praeterea de sideribus atque eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudino, de rerum natura, sdeorum immortalium vi a potestato disputiint et iuventuti tradunti 15 Alterum genus est equitum hi, cum est usus atquis aliquod ollum incidit quod sero anto Caesaris adventum quotannis accidere solobat, uti aut ipsi iniurias insedirent aut inlatas propulsarent , omnes in bello Vereantur, atque eorum ut quisque est genero copiisque amplisSimus, ita plurimos circum so ambactos cliontesquo habe hano unam gratiam potentiamque noverunt. I Natio est omnis Gallorum admodum dedita religionia bus, atque ob eam causam, qui sunt adsecti gravioribus morbis quique in proeliis periculisque versantur, aut pro victimis hominus immolant aut so immolaturos,oVsent, ad ministrisquo ad ea sacrificia druidibus utuntur, quod pro vita hominis nisi hominis vita reddatur, non posse de rum immortalium numen placari arbitrantur, publiceque 4 eiusdem generis habent instituta sacrificia. alii immani

136쪽

magnitudino simulacra haboni, quorum contexta viminibus membra vivis hominibus complent quibus succensis ci cumventi flamma sexanimantur homines. supplicia eorum, ερο in furto aut latrocinio aut aliqua noxia sint compro-hensi gratiora dis immortalibus esse arbitrantur; sed, cum eius generis copia deficit, otiam ad innocontium supplicia doscendo Deorum maxime Morcurium colunt. huius 17 sunt plurima simulacra, hunc omnium inventorem artium serunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecunias mercaturasque habere vim maximam arbitrantur post hunc Apollinem et Marium et Ious ast Minorvam. do his sandem sero, quam reliquae gentes, haboni opinion0m Apollinem morbos depellere, Minervam operum atquo artificiorum initia tradero, Iovem imperium caelestium tenere, Martem bella regere. huic, cum proelio adimicare constituerunt, ea, quae bello ceperint, plerumque devovent. cum superaverunt, animalia capta immolant, reliquas res in unum locum conferunt multis in acivitatibus harum rerum extructos cumulos locis consocratis conspicari licet neque saepe accidit, ut neglecta aquispiam religion aut capta apud se occultus aut posita tollere auderet, gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum sta Galliis omnes ab iis paus 18 prognatos praedicant idque ab druidibus proditum dicunti

ob eam causam spatia omnis temporis non numero die arum, sed noctium finiunt dis natales et montium et annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur.

in reliquis vita institutis hoc oro ab reliquis ditarunt, squod suos liberos, nisi cum adoleverunt, ut munus militiae sustinore possint, palam ad se adire non patiuntur filiumque puerili aetate in publico in conspectu patris adsistor turpe ducunta Viri, quantas pecunias ab uxo Isribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis asstumations facta cum dotibus communicanta huius omnis a

137쪽

BELLI GALLICI pecuniae uniunetim ratio habetur fructusque servantur; uter eorum vita sup0ravit, ad sum pars utriusque cum a fructibus superiorum temporum perveni viri in uxores sicuti in liberos vitas necisquo habent potestatem; et cum pater familias inlustrior loco natus decessit, eius pr pinqui conveniunt et, do moris si res in suspicionem venit, de uxoribus in servilem modum quaestionem habent, et si compertum est, igni atqus omnibus tormentis ex-ι cruciatas interficiun lanora sunt pro cultu Gallorum magnifica et sumptuosa; omniaque, quae vivis cordi fuisse arbitrantur, in ignem inserunt, etiam animalia, ac paulo supra hanc memoriam servi si clientos, quos ab iis dilectos esse constabat, iustis funebribus confectis una cre-20 mabantur. Quas civitatos commodius suam rem publicam administrare existimantur, habent legibus sanctum, si quis quid do re publica a finitimis rumore ac fama acceperit, uti ad magistratum deserat novo cum quo ali comm amicet, quod saepe homines temerarios atque imperitos falsis rumoribus laresinet ad lacinus impolli si de summis 3 rebus consilium capere cognitum os magistratus, quae Visa sunt, occultant, quae esso ex usu iudicaVerunt, multitudini produnti scis publica nisi or concilium loqui

non conceditur.

21 Germani multum ab hac consustudine disserunt nam neque druides habent, qui robus divinis praesint, nequo a sacrificiis studen deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur, Solem si ulcanum et Lunam, reliquos ne fama quidem acceperuntis Vita omnis in venationibus atque in studiis si militaris consistit a parvis labori ac duritias studenti qui diuti

sim impuberes permanserunt, maximam inter suos Frunt laudem hoc ali staturam, ali vires nervosque Ons firmari putanti intra annum vero vicesimum feminaΘnotitiam habuisse in turpissimis habent robus cuius rei

138쪽

LIBER VI CAP. 19-23.

nulla est occultatio, quod et promiscuo in luminibus pediluuntur et pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur magna corporis parto nuda. Agri culturas non student 22

maiorque pars eorum Victus in lacte, caseo, strae consisti nequo quisquam agri modum corium aut fines habet a proprios, sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibusquo hominum quique una coierunt, quantum et quo loco visum est agri, attribuunt atquo anno post alio transtro cogunti ius rei multas adferunt causas an adsidua consuetudine capti studium belli frendi agri cultura commutent; ne latos fines parare studeant potentiores atque humiliores possessionibus expellant; ne accuratius ad frigora atque aestus vitandos aedificent ne qua oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re actiones dissensionesque nascuntur ut animi aoquitate plebem contineant, .cum suas quisque opes cum potentissimis aequari videaLCivitatibus maxima laus est, quam latissime circum so ravastatis finibus solitudines habere. hoc proprium virtutis a existimant, expulsos agris finitimos cedere neque quemquam prope se audere consistere simul hoc so fore tu-atiores arbitrantur, repentinae incursionis timore sublato. cum silum civitas aut inlatum dolandit aut inseri, a 4gistratus, qui ei bello prassint et vita necisquo habeant potestatem, deliguntur. in pace nullus est communis 5 magistratus, sed principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt controversiasque minuun latrocinia snullam habent infamiam, quae Oxtra fines cuiusque iublatis fiunt, atque ea iuventutis exercendas a desidias minuendas causa fieri praedican atque ubi quis siprin rcipibus in concilio dixit so ducem fore, qui sequi velint,

profiteantur, consurgunt ii, qui et causam et hominem probant, suumque auxilium pollicentur atque a multitudino conlaudantur; qui ex his secuti non sunt, in desor atorum a proditorum numero ducuntur, omniumque his

139쪽

BELLI GALLICIs rerum postea fides derogatur hospilam violare fas non putant; qui quacumque do causa ad eos venerunt, ab iniuria prohibent sanctosque habent, hisque omnium domus 24 palant victusque communicatur. Ac fuit antea tempus, cum Germanos Galli virtut superarent, ultro bolla insem rent, propter hominum multitudinem agrique inopiam trans Rhenum colonias mittoren itaquo ea, quas sortilissima Germaniae sunt, loca circum Hercyniam silVam, quam ratostheni et quibusdam Graecis fama notam esse video, quam illi Orcyniam appellant, Volcae Tectosages occupaverunt atque ibi consederunt; quas gens ad hoc tempus his sedibus sese continet summamque habot iustitias et bellicas laudis opinionem nunc, quod in eadem inopia, egestate, patientia, qua ante, Germani permanent, eodem victu et cultu corporis utuntur, Gallis autem provinciarum propinquitas et transmarinarum rerum notitiae multa ad copiam atque usus largitur, paulatim adsuefacti superari multisque victi proeliis no se quidem ipsi cum illis virtut comparantira Huius Horcynia silvas, quae supra demonstrata St, latitudo VIIII dierum itur Oxpodito patet non enim alitera finiri potest, nequo mensuras itinerum noverun oritur ab Holustiorum et Nemetum et Rauracorum finibus, reet quo numinis Danuvii region pertinet ad fines Dacorum et Martium hinc se flectit sinistrorsus diversis a flumine regionibus multarumque gentium fines propter magnit 4 dinem attingit; neque quisquam est huius Germaniae, qui aut disso ad initium eius silvae dicat, cum dierum iter LX processerit, aut quo ex loco oriatur, acceperit multaque in ea genera serarum nasci constat, quas oliquis in locis visa non sint; ex quibus quae maximo disserant a ceteris et memoriae prodenda videam 2 tur, haec sunta Est bos cervi figura, cuius a media oonte inter aures unum cornu existit excolatus magisque de-

140쪽

rectum his, quae nobis nota sunt, cornibus ab eius summo Isicut palmae ramique lato diffunduntur eadem est feminae smarisque natura, eadem sorma magnitudoquΘ cornuum.

Sunt it0m, qua appellantur alces harum est consimilis 27 capris figura si varietas pollium, sed magnitudine paulo antecedunt mutilaequo sunt cornibus et crura sine nodis articulisque habent, neque quietis causa procumbunt Πω aquo, si quo adflictae casu conciderunt, erigere seS ac sublevaro possunta his sunt arbores pro cubilibus ad sera se adplicant atque ita paulum modo reclinatae quietem capim quarum ex vestigiis cum os animadversum ιVonatoribus, quo se recipere consuerint, omnes eo loco aut ab radicibus subruunt aut accidunt arbores, tantum ut summa species earum stantium relinquatur huc cum a se consuetudine reclinaverunt, infirmas arbores pondero

adfligunt atqus una ipsas concidunti Tertium est genus raeorum, qui uri appellantur. hi sunt magnitudino paulo infra elephantos, specie et color et figura tauri magna avis eorum est et magna velocitas, nequo homini neque ferae, quam conspexerunt, parcunti hos studios lavsis a captos intorficiunta hoo so laboro durant adulescentes ab quo hoo genero venationis exercent, et qui plurimos This interlacorunt, relatis in publicum cornibus, quas sint testimonio, magnam larunt laudem 40 adsuescere ad ιhomines et mansuectori ne parvuli quidem excepti possunLamplitudo cornuum et figura si species multum a nostro εrum boum cornibus difflar haec studioso conquisita ab εlabris argento circumcludunt atque in amplissimis epulis pro poculis utuntur. Caesar, postquam per Ubios xploratores comperit m Suobos ses in silvas recepisss, inopiam frumenti oritus, quod, ut supra demonstravimus, minimo homines Gormani agri culturas student, constituit non progredi longius; sed, an omnino metum reditus sui barbaris tolleris atqus ut