C. Iulii Caesaris Belli gallici, libri vii. A. Hirtii, liber viii

151쪽

Atostatur, ut in fido maneant celseriter sibi SenonM, Parisios, Pictones, Cadurcos, Turonos, Aulercos, LemO- vices, Andos reliquosque omnes, qui Oceanum attingunt, adiungit omnium consons ad eum defertur imperium. qua oblata potestato omnibus his civitatibus obsidos imperat, certum numerum militum ad so coloritor adducis iubet, armorum quantum quaeque civitas domi quodquos ante smpus emciat, constituit in primis equitatui stud0L summae diligentia summam imperii severitatem addit; D magnitudine supplicii dubitantes cogit nam maiore commisso delicto igni atqus omnibus tormentis necat, levioredo causa auribus desectis aut singulis offossis oculis domum remittit, ut sint reliquis documento et magnitudine poenae perterreant alios. His suppliciis coleritor coacto exercitu Lucterium Cadurcum, summae hominem audaciae, cum parte copiarum in Rutenos mittit; ipso in Bia turiges proficiscitur eius adventu Bituriges ad Haeduos, quorum erant in fido, legatos mittunt subsidium rogatum, quo acilius hostium copias sustiners possin Hasdes do consilio legatorum, quos Caesar ad exercitum reliquerat,

copias equitatus peditat quo subsidio Biturigibus mittunt. a qui cum ad numen Ligerim scissoni, quod Bituriges ab Haeduis dividit, paucos dies ibi morati neque umen

transire ausi domum revertuntur legatisque nostris renuntiantis Biturigum stadiam veritos revortisse, quibus id consilii fuisse cognoverint, ut, si flumen transissent, una ex parte ipsi, altera Arverni se circumsisterent id ano de ausa, quam legatis pronuntiarint, an perfidia adducti fecerint, quod nihi nobis constat, non videtur pro certo esse ponendum Bituriges sorum discessu statim se cum vernis coniungunt o His robus in Italiam Cassari nuntiatis, cum iam illo urbanas res virtut Cn. Pompei commodiorem in statum pervenisso intell0geret, in Transalpinam ctas iam profectus

152쪽

LIBER VII CAP. 4 8. 135es cum venisset, magna difficultate adficiebatur, qua aratione ad exercitum pervenire posseta nam si legiones si provinciam arcesseret, se absente in itinere proelio dimicaturas intellegebat; si ipso ad exercitum contenderet, an iis quidem eo tempore, qui quieti viderentur, sum salutem recto committi videbat. Interim Lucterius Cadurcus in Rutenos missus eam et civitatem Arvernis conciliat progressus in Nitiobroges ast Gabalos ab utrisque obsides accipit et magna coacta manu in provinciam Narbonem Versus inruptionem facere contendita qua re nuntiata Caesar omnibus consiliis ante avertendum existimavit, ut Narbonem proficisceretur eo .cum Venisset, timentes confirmat, praesidia in Rutenis provincialibus, Volcis Arecomicis, Tolosatibus circumque Narbonem, quae loca hostibus erant finitima, constituit, partem copiarum ex provincia supplementumque, quod ex εItalia adduxerat, in Helvios, qui fines Arvernorum o tingunt, convenire iubet. His rebus comparatis, represso 8 iam Lucterio et remoto, quod intrare intra praesidia perbculosum putabat, in Helvios proficiscitur. otia mons o abenna, qui Arvernos ab Helviis discludit, durissimo tempor anni altissima nive iter impediebat tamen discussa vivo in altitudinem pedum VI atquo ita viis patefactis summo militum labore ad fines Arvernorum perveniti quibus oppressis inopinantibus, quod se Cobenna ut muro a munitos existimabant ac ne singulari quidem umquam homini eo tempore anni semitae patuerant, equitibus imperat, ut, quam latissime possint, agentur et quam marimum hostibus terrorem inserant. celeriter haec fama ac nuntii ad Vercingetorigem perferuntur; quem perterriti omnes Arverni circumsistunt atque obsecrant, ut suis la tunis consulat neu se ab hostibus diripi patiatur, pra sortim cum videat omne ad se bellum translatum. quo εrum ille precibus permotus castra ex Biturigibus ovot

153쪽

in Arvernos versus. At Caesar biduum in his locis, ratus, quod haec de Vercingetorige usu ventura opinions praeceperat, per causam supplementi equitatusquo cogendis ab exercitu discedit, Brutum advisscontem his copiis prae ficit hunc monet, ut in omnes partes equites quam latissime pervagentur daturum se operam, ne longius triduos a castris absita his constitutis robus suis inopinantibus, quam maximis potest itineribus, Viennam pervini ibi nactus recentem equitatum, quom multis ante diebus eo praemiserat, neque diurno neque nocturno itinere inte misso per fines Haeduorum in Lingonsa contendit, ubi duas legiones hiemabant, ut, si quid etiam do sua salutos ab asduis iniretur consilii, coloritato praecurrere eorum pervenisset, ad reliquas legiones mittit priusque omne in unum locum cogit, quam de eius adventu Α ε vernis nuntiari posse hac re cognita Vercingetorix rudisus in Bituriges exercitum reducit atque indo prosectus Gorgobinam, Boiorum oppidum, quos ibi Holvetico proelio victos Cassar conlocaverat Haeduisque attribuerat, ore 10 gnaro institui Magnam haec res Caesari dissicultatoma consilium capiendum adserebat: si reliquam partem Homis uno loco legiones contineret, ne stipendiariis Ha duorum expugnatis cuncta Gallia d0ficeret, quod nullum amicis in o prassidium positum idoret si maturius xhibernia duceret, ne ab re frumentaria duris subvectio nibus laborare praestar visum est tamen omnes dissicultates perpeti, quam tanta contumelia accepta omnium suorum voluntates alienare itaque cohortatus Hasduos

de supportando commeatu praemittit ad Boios, qui sau advont doceant hortenturquo, ut in fide maneant atque hostium impetum magno animo sustinean duabus Agedinci legionibus atque impodi montis totius exercitus II relictis ad Boios proficiscitur. Altero die cum ad oppidum Senonum Vellaunodunum venisset, ne quem post sis

154쪽

hostem relinqueret et quo expeditiore re frumentaria uteretur, oppugnare instituit eoque biduo circumvallavit; tertio dis missis ex oppido legatis de doditione arma con stferri, iumenta produci, sescentos Obsidos dari iubet. o squi conficeret, C. Trebonium legatum relinquit; ipse, ut quam primum iter conficeret, Cenabum Carnutum proficiscitur. qui tum primum adlato nuntio do oppugnations . Vellaunoduni, cum longius eam rem ductum iri Tistimarent, praesidium Cenabi tuendi causa, quod o mitterent, comparabanta huc biduo pervenita castris anto oppidum spositis diei tempor exclusus in posterum oppugnationem differt, umque ad eam rem usui sint, militibus imperat et, quod oppidum Cenabum pons numinis Ligeris continos gebat, veritus, ne noctu ex oppido profugerent, duas mgiones in armis excubare iubeta Cenabenses paulo anto et mediam nocium silentio ex oppido egressi flumen transire coeperun qua re per exploratores nuntiata Caesar slegiones, quas expeditas esse iusserat, portis incensis imtromittit atque oppido potitur porpaucis ex hostium numero desideratis, quin cuncti caperentur, quod pontis atque itinerum angustim multitudini fugam intercluseranti

oppidum diripit atque incondit, praedam militibus donat, sexercitum Iagerim traducit atqu0 in Biturigum fines o veniti Vercingetorix, ubi do Caesaris adventu cognovit Istoppugnatione desistit atque obviam Caesari pronciscitur. ills oppidum Biturigum positum in via Noviodunum in apumare instituerata quo ex oppido cum legati ad eum a venissent oratum, ut sibi ignosceret suaeque vitae consuleret, ut celeritate reliquas res conficeret, qua pleraquo erat consecutus, arma conseret, equos produci, obsides darici sti parto iam obsidum tradita, cum reliqua ad-ι ministrarentur, centurionibus et paucis militibus intromi ais, qui arma iumentaque conquirerent, equitatus hostium procul visus est, qui agmen Vercingetorigis antecesserati

155쪽

DELLI GALLICI quem simul atque oppidani conspexerunt atque in spem

auxilii venerunt, clamore sublato arma capere, portas claudere, murum complere coeperunt centuriones in

Oppido, cum ex significatione Gallorum novi aliquid ab iis iniri consilii intolluxissent, gladiis destrictis portas o

13 cupaverunt suosque omnes incolumes receperun caeSare castris equitatum educi iubet proeliumque equestre committit laborantibus iam suis Germanos equites idicitur CCCC submittit, quos ab initio ocum habere insti-atuera eorum impetiun Galli sustiners non potuerunt atque in fugam coniecti multis amissis se ad agmen receperunt quibus profligatis rursus oppidani perterriti comprehenSo eos, quorum opera plebem concitatam existimabant, ad Caesarem perduxerunt seseque ei dedide runt quibus rebus consectis Caesar ad oppidum Maricum, quod erat maximum munitissimumque in finibus Biturigum atque agri fertilissima regione, profectus est, quod eo oppido recepto civitatem Biturigum so in potestatem redacturum confidebati 11 Vercingetorix tot continuis incommodis Vellaunoduni, Cenabi, Novioduni acceptis suos ad concilium conVocatia docet longo alia rations esse bellum gerendum, atque antea gestum sita omnibus modis huic rei studendum, ut pabulatione et commeatu Romani prohibeantur id esse

facile, quod equitatu ipsi abundent et quod anni temporet subleventur pabulum secari non posse, necessario dispersos hostes ex aedificiis petere hos omnes cotidis ab equitibus deleri posse praeterea salutis causa rei familiaris commoda neglegenda: vicos atquo aedificia incendi oporter hoc spatio a Boia quoque Versus, quo pabus landi causa diro potas videantur harum ipsis rerum copiam suppetere, quod, quoriun in finibus bellum ger

et tur, eorum opibus subleventur Romanos aut inopiam non laturos aut magno cum periculo longius a castris proceS-

156쪽

suros neque interesse, ipsosno interficiant an impedi-s mentis exuant, quibus amissis bollum ori non possiti praeterea oppida incendi oportere, quae non munition odis loci natura ab omni sint priculo tuta, o suis sint addousctandam militiam receptacula nou Romanis proposita ad copiam commeatus praedamque tollendam. has si 16 gravia aut acerba videantur, multo illa gravius aestimarid oro, liberos, coniuges in sorvitutem abstrahi, ipsos intorfici, quas sit necesse accidor victis. omnium con 15 sensu hac sententia probata uno dis amplius XX urbes Biturigum incenduntur. hoc idem fit in reliquis civit tibus. in omnibus partibus incendia conspiciuntur; quae aetsi magno cum dolor omnes larebant, tamen hoc sibi solacii proponebant, quod se prope explorata victoria Fleriter amissa recuperaturos confidebanta doliboratur os Avarico in communi concilio, incendi placeat an dolandi. procumbunt omnibus Gallis ad pedes Bituriges, ne pulcherrimam prope totius Galliae urbem, quas et praesidio et ornamento sit civitati, suis manibus succendere coga tur facit se loci natura dolansuros dicunt, quod prop0 5 ex omnibus partibus flumino et palude circumdata unum habeat et frangustum aditum. datur petentibus Venia, sdissuadente primo Vercingetorige, post concedente et precibus ipsorum si misericordia vulgi. defensores oppido idono deliguntur. Vercingetorix minoribus Cassarem iti 16neribus subsequitur et locum castris dolio paludibus silvisque munitum, ab Avarico longe milia passuum XVLibi per certos exploratoros in singula diei tempora, quae a ad Maricum gererentur, cognoscebat et, quid fieri velis imperabata omnes nostras pabulationes Dumentationesquo sobservabat dispersosque, cum longius necessario procederent, adoriebatur magnoque incommodo adficiebat, etsi, quantum ratione provideri poterat, ab nostris occurreb tur, ut incertis temporibus diversisque itineribus iratur.

157쪽

I Castris ad eam parto oppidi positis Caesar quis' intermissa a sumino et paludo aditum, ut supra diximus,

angustum habebat, aggerem apparare, Vineas agere, turres duas constituere coepit; nam circumvallare loci natura

prohibebati scio umentaria Boios atquein duos adhortari non destitit; quorum altori, quod nullo studio κωbant, non multum adiuvabant, altori non magnis laocitatibus, quod civitas orat exigua et infirma, celeriter, quod

habuerunt, consumpserun summa difficultato rei frumentarias adfecto exercitu tenuitato Boiorum, indiligentia H duorum, incendiis aedificiorum, usque eo, ut complures dies frumento milites caruerint si pecore ex longinqui ribus vicis adacto xtremam famem sustentarint, nulla

tamen vox est ab iis audita populi Romani missint et superioribus victoriis indigna quin etiam Cassar cum inopem singulas legiones appellaret et, si acerbius inopiam

ferrent, se dimissurum oppugnationem diceret, universis ab eo, ne id faceret, petebant: sic se complures annos illo imperante meruisse, ut nullam ignominiam acciperent, numquam insecta ro discederent; hoo se ignominia latu- et ros loco, si inceptam oppugnationem reliquissent; pra stare omnes perferre acerbitates, quam non civibus Romanis, qui Cenabi perfidia Gallorum interissent, parentarentis haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant, i ut per eos ad Cassarem deferrentur. Cum iam muro turres adpropinquassent, ex captivis Caesar cognovit Vercing torigem consumpto pabulo castra movisse propius Maricum atque ipsum cum equitatu expeditisquo, qui inter

equites proeliari confusessent, insidiandi causa eo Pr sectum, quo nostros postero die pabulatum venturos arbia traretur quibus rebus cognitis media nocto silentio pro lactus ad hostium castra mans pervenita illi cstoriis porexploratores adventu Caesaris cognito carros impedimentaque sua in artiores silvas abdiderunt, copias omnes in

158쪽

loco odit atque aperto instruxerunta qua re nuntiata . Caesar celeriter sarcinas conforri, arma Oxpediri iussi: Collis orat lenitor ab infimo acclivis. hunc ex omnibus is

sors partibus palus difficilis atque impedita cingebat non latior pedibus . hoc so collo interruptis pontibus Galli a fiducia loci continebant goneratimquo distributi in civitates omnia vada ac saltus eius paludis obtinebant sic

animo parati, ut, si eam paludem Romani perrumpere conarentur, haesitantes premerent ex loco superiore ut, squi propinquitatem loci videret, paratos prope aequo Mario ad dimicandum existimaret, qui iniquitatam condicionis perspiceret, inani simulatione sese ostentare cognoscereti indignantos milites Caesar, quod conspectum suum hostes . ferre possent tantulo spatio interiecto, et signum proelii exposcentes edocet, quanto detrimento et quot virorum fortium mori necesse sit constare victoriam quos cum a sic animo paratos videat, ut nullum pro sua laude emculum recusent, summa se iniquitatis condemnari debere, nisi forum vitam laudo sua habeat cariorem sic milites εconsolatus eodem die reducit in castra reliquaque, quae ad oppugnationem oppidi pertinebant, administrare imstituit Vercingetorix, cum ad suos redisset, proditionis in eo simulatus, quod castra propius Romanos movisset, quod cum omni equitatu discessisset, quod sino imperio tantas copias reliquisset, quod eius discessu Romani tanta opo tunitato et celeritato venissent non has omnia fortuito a aut sine consilio accidero potestas regnum illum Gallias malle Caesaris concessu quam ipsorum habere beneficio tali modo accusatus ad haec respondit quod castras movisset, factum inopia pabuli etiam ipsis hortantibus; quod propius Romanos accessisset, persuasum loci opo tunitato, qui se ipse sine munitione defenderet; quitum. vero operam nequo in loco palustri desiderari obuisso

159쪽

142 BELLI GALLICI si illi scisso utilem, quo sint prosecti summam imperiis consulto nulli discedentem tradiditas, no is multitudinis studio ad dimicandum impollerotur; cui rei propter

animi mollitiem studero omnes videret, quod diutius t eborem ferro non possenti Romani si casu intervenerint, fortunas, si alicuius indicio vocati, huic habendam gra tiam, quod et paucitatem eorum ex loco superior cognoscere et Virtutem despicero potucrint, qui dimicare non ausi turpitor se in castra receperin imperium se a Caesare per proditionem nullum dosiderare, quod habere Victoria posset, quas iam esset sibi atquo omnibus Gallis explorata quin etiam ipsis remittere, si sibi magis honorem tribuere quam ab se salutem accipere Videantur. s haec ut intollegatis', inquit, a me sincere pronuntiari, audito Romanos milites.' producit servos, quos in pab lations paucis ante diebus exceperat et iam vinculisque 1 excruciaverat hi iam ante edocti, quas interrogati r nuntiarent, militos se ess legionarios dicunt fame atqus inopia adductos clam ex castris exisse, si quid frumentiu aut pecoris in agris reperire possent simili omnem exe citum inopia premi, nec iam vires sincere cuiusquam nec ferre operis laborem posse itaquo statuisse imper

torem, si nihil in oppugnation oppidi profecisset, triduo 1 exercitum deducere. haec' inquit, a me ' Vercingetorixi beneficia habetis, quem proditionis insimulatis, cuius

opera sine vestro sanguine tantum exercitum victorem

fame paene consumptum videtis; quem turpiter se ex hac fuga recipientem ne qua civitas suis finibus recipiat, a meri provisum est. Conclamat omnis multitudo et suo more armis concrepat, quod facer in eo consuerunt, cuius Orationem adprobant summum esse Vercingetorigem ducem,

nec do eius fido dubitandum, nec maior ratione bellum administrari posse statuunt, ut X milia hominum delectas ex omnibus copiis in oppidum submittantur, nec solis

160쪽

LIBER VIL CAP. 20 23.143

Biturigibus communem salutem committendam censent, quod paens in eo, si id oppidum retinuissent, summam victorias constar intellegebant. Singulari militum nostrorum virtuti consilia cuius raque modi Gallorum occurrebant, ut est summae genus sollertias atquo ad omnia imitanda et ossicienda, quae a quoque traduntur, aptissimum. nam et laqueis alces amertebant, quas cum destinaverant, tormentis introrsus reducebant, et aggerem cuniculis subtrahebant, eo scientius, quod apud eos magnae sunt serrariae atque omne genus cuniculorum notum atque usitatum os totum sautem murum ex omni parte turribus contabulaverantatquo has coriis intexeranta tum crebris diurnis noctur-ιnisquo eruptionibus aut aggeri ignom inserebant aut milite occupatos in opero adoriebantur et nostrarum turrium altitudinem, quantum has cotidianus agger Xpresserat, commissis suarum turrium malis adaequabant, et apertos scuniculos praeusta et praeacuta materia et pice fervefacta et maximi pondoris saxis morabantur moenibusque adpropinquare prohibebanti muri aulam omnes Gallici hac ea sero forma sunt trabes derecta perpetuas in longitudinem paribus intervallis distantes intoris binos pedes in solo conlocantur. has revinciuntur introrsus et multo a aggere Vestiuntur ea autem, quae diximus, intorvalla grandibus in dionis saxis efferciuntur. his conlocatis et scoagmentatis alius ins s ordo additur, ut idom illud intervallum servetur neque inter se contingant trabes, sed paribus intermissis spatiis singula singulis saxis inte lactis arto contineantur. sic deinceps omne opus contexi ιtur, dum iusta muri altitudo expleatur hoc cum in spe sciem varietatemque opus deforme non est alternis trabibus a saxis, quae rectis lineis suos ordines servant, tum ad utilitatem si defensionem urbium summam habet oportunitatem, quod et ab incendio lapis et ab ariet maioria