C. Iulii Caesaris Belli gallici, libri vii. A. Hirtii, liber viii

181쪽

164 BELLI GALLICIs toto abesson bollo stissutris auxilia mitterenti magno dolore Haedui serunt o deiectos principatu, queruntur fortunae commutationsm o Caesaris in se indulgentiam requirunt, neque tamen suscepto bello suum consilium sab reliquis sparuo avdon inviti summa spei adulescentos Eporedorico Viridomarus Vercingetorio parentici Us impreat roliquis civitatibus obsides dismqus si si constituit diem XVI. omnes equites XV milia numero, a coloritor conventro iubet peditatu, quom anto habuerit, se foro contentum dicit neque fortunam temptaturum aut acie dimicaturum; sed, quoniam abundet equitatu, per- facito ess factu frumentationibus pabulationibusque Ro- manos prohibere, aequo modo animo sua ipsi umenta corrumpant odificiaque incendant, qua si familiaris iactura perpetuum imperium libertatemque se consequi videan his constitutis rebus Haeduis Segusiavisque, qui

sunt finitimi provinciae, X milia peditum imperat huc addit equites DCCC his pra0ficit fratrem porsdorigis

bollumquo inferro Allobrogibus iube altera ex parte Gabalos proximosque pagos Arvernorum in Helvios, item Rutenos Cadurcosque ad fines Volcarum Mocomicorum depopulandos mitti nihilo minus clandestinis nuntiis legationibusque Allobrogas sollicitat, quorum mentes non dum ab superiore bello rosedisse speraba horum principibus scunias civitati autem imperium totius provincia pollicetur. 65 d hos omnes casus provisa orant praesidia cohortium duarum LXX, quae ex ipsa coacta provincia ab L. Ca et Eare legato ad omnes partes opponobantur. Helvii sua sponto cum finitimis proelio congressi polluntur et O. Valerio Domnotauro, Caburi filio, principe civitatis, compluribusquos aliis interfectis intra oppida murosque compelluntur. Allobroges crobris ad Rhodanum dispositis pra0sidiis magna cum cura et diligentia suos fines tuentur. Caesar, quod

182쪽

hostes equitatu superiores esse intellegobat et interclusis omnibus itinoribus nulla o scprovincia atque Italia sublevari poterat, trans Rhonum in Osrmaniam mittit ad eas civitates, quas superioribus annis pacaverat, equitesque ab his arcossit et levis armaturas pedites, qui inter eos proeliari consueranti eorum adventu, quod minus idoneis sequis utebantur, a tribunis militum reliquisqvs equitibus Romanis atque vocatis equos sumit Germanisque distribuit. Interea, dum haec geruntur, hostium copias ex M M vernis equitesque, qui toti Galliae erant imperati, conveniunt. magno horum coacto numero, cum Caesar in a Sequanos per extremos Lingonum nos iter faceret, quo facilius subsidium provincias serra posset, circiter milia passuum X ab Romanis trinis castris Vercingetorix con-ssest convocatisque ad consilium praesectis equitum venisse a tempus victoria demonstrat fugero in provinciam Romanos Galliaque excedere id sibi ad praesentem obtinen-ιdam libortato satis esse ad reliqui tomporis pacem ab quo otium parum profici maioribus enim coactis copiis reversuros neque finem bellandi facturos. proindo in agmino impeditos adoriantur. si pedites suis auxilium a forant atque in eo morentur, iter facere non posse; si id quod magis futurum confidat, relictis impedimentis suas saluti consulant, et usu rerum necessariarum et dignitate spoliatum iri nam do equitibus hostium, quin nemo eorum sprogredi modo extra agmen audeat, ne ipsos quidem debero dubitare. id quo maior faciant animo, copias se omnes pro castris habiturum et terrori hostibus suturum. conclamant equites sanctissimo iure iurando confirmari et oportere, ne tecto recipiatur, ne ad liberos, no ad parentes, ne ad uxorem aditum habeat, qui non bis per agmen hostium perequitari Probata ro atqus omnibus ad ius iv 67randum adactis postero dis in tres partos distributo equi-

183쪽

BELLI GALLIcitatu duas se actos ab duobus lateribus ostendunt, una a primo agmine iter impedire coepi qua re nuntiata Caesar suum quoque equitatum tripertito divisum contra hostem sire iubeti pugnatur una omnibus in partibus consistit agmen impedimenta inter legions recipiuntur. si qua in parte nostri laborare aut gravius premi videbantur, eo signa inferri Caesar acismque converti iub0bat qua res et hostes ad insequendum tardabat o nostros ps auxiliis confirmaba tandem Germani ab dextro latore summum iugum nacti hostes loco depellunt; fugientes usque ad numen, ubi Vercingetorix cum pedestribus copiis con-s sederat, persequuntur compluresque interficiun qua re animadversa reliqui, ne circumvenirentur, veriti se fugae mandan omnibus locis fit caedes dis nobilissimi Η - dui capti ad Caesarem orducuntur: Cotus, praefectus equitum, qui controversiam cum Convictolitavo proximis comitiis abuserat, et avarillus, qui post desectionem Litavicci pedestribus copiis praefuerat, et Eporedorix, quo duos ante adventum Cassaris modes cum Sequanis bollo

contenderanties Fugato omni equitatu Vercingetorix copias suas, ut pro castris conlocaverat, reduxit protinusque Alesiam, quod est oppidum Mandubiorum, itor sacer coepit coleriterque impedimenta ex castris educi et so subsoqui iussi Caesar impedimentis in proximum collem ductis, duabus legionibus praesidio relictis secutus hostes, quantum diei tempus si passum, circiter I milibus ex novissimo agminos intersectis altoro die ad Alesiam castra soci perspecto urbis situ perterritisque hostibus, quod equitatu, qua maximo parte exercitus confidebant, erant pulsi, adhortatus es ad laborem milites Nesiam circumvallar institui Ipsum erat oppidum in colle summo admodum edito loco, ut nisi obsidione expugnari non posse videretur cuius collis radices duo duabus ex partibus flumina subluebanti

184쪽

anto oppidum planitis circitor milia passuum I in lon sotudinem patebat reliquis ex omnibus partibus colles a mediocri interiecto spatio pari altitudinis fastigio oppidum

cingeban sub muro, quas pars collis ad orientem solem aspectabat, hunc omnem locum copia Gallorum compi Verant fossamque et maceriam in altitudino VI pedum praeduxerant eius munitionis, qua ab Romanis instituo sbatur, circuitus XI milia passuum tenebata castra opo et tunis locis orant posita VIII castollaquo XXm facta; quibus in castollis interdiu stationes ponebantur, ne qua subito eruptio orsi haec eadem noctu excubitoribus ac firmis rassidiis tenebantur. per instituto fit questro re proelium in ea planitie, quam intermissam collibus tria milia passuum in longitudinem patere supra demonstr Vimus. summa vi ab utrisquo contenditur. laborantibus a nostris Caesar Germanos submittit legionesquo pro castris constituit, ne qua subito inruptio ab hostium peditatu fiati prassidio legionum addito nostris animus augetur hostes si fugam coniecti se ipsi multitudine impediunt atque

angustioribus portis relictis coartantur. Germani acrius 4 usque ad munitiones sequuntur. fit magna caedes non snulli rolictis quis fossam transire et maceriam transcendere conantur. paulum legiones Caesar, quas pro vallo constituerat, promoveri iube non minus, qui intra, anitiones orant Galli, porturbantur: Veniri ad se confestim existimantes ad arma conclamant; non nulli perterriti in

oppidum inrumpunti Vercingetorix iubet portas claudi,

ne castra nudentur multis interlactis, compluribus equis captis Germani sese recipio Vercingetorix, priusquam Imunitiones ab Romanis perficiantur, consilium capit innum ab se quitatum noctu dimitters discedentibus man adat, ut suam quisque eorum civitatem adeat omnesque, qui per aetatem arma ferre possint, ad bellum cogant; sua in illos morita proponit obtestaturque, ut suae salutis a

185쪽

BELLI Ouua rationem habeant neu so optimo do communi libertato moritum hostibus in cruciatum dodant quod si indilbgentiores fuerint, milia hominum flecta LXXX una secum interitura demonstra rations inita frumentum sexiguo dierum XXX. habere, sed paulo etiam longius tolerari posse parcendo his datis mandatis, qua erat nostrum opus intermissum, secunda vigilia silentio equit crum dimitti frumentum omne ad so referri iubet capitis et poenam iis, qui non paruerint, constituit pecus, cuius magna erat copia a Mandubiis compulsa, viritim distris buit frumentum parco et paulatim metiri instituit copias omnes, quas pro oppido conlocaverat, in oppidum recipitis his rationibus auxilia Gallias expectare et bellum adminustrare parati et Quibus rebus cognitis x perfugis si captivis Caesarhaeo genera munitionis institui fossam pedum XX d rectis lateribus duxit, ut eius lassas solum tantundem a pateret, quantum summa labra distarent reliquas omnes munitiones ab ea ossa pedes CCCC reduxit id hoc consilio, quoniam tantum esset necessario spatium complexus nec acile totum opus corona militum cingeretur, ne simproviso aut noctu ad munitiones multitudo hostium advolaret aut intordiu tela in nostros operi destinatos cois cere possen hoc intermisso spatio duas fossas XV pedes latas adsm altitudino perduxit; quarum iniuriorem campestribus a demissis locis aqua ex lumine derivata com-4plevi post eas aggerem ac vallum XII pedum extruxit; huic loricam pinnasquo adiecit grandibus cervis emine libus ad commissuras pluteorum atque aggeris, qui assem sum hostium tardarent, et turres toto per circumdedit, et quas pedes LXXX inter o distarenti Erat eodem tempore et materia et frumentari et tantas munitiones fieri necesse deminutis nostris copiis, quae longius a castris progrediebantur ac non numquam opera nostra Galli temp-

186쪽

tare atque eruptionem ex oppido pluribus portis summari sacer conabantur quare ad haec rursus opera adden adum Caesar putavit, quo minore numero militum muniationes delandi possenti itaque truncis arborum aut admodum firmis ramis abscisis atquo horum delibratis ac praeacutis cacuminibus perpetuas lassae quinos pedes altae ducebantur huc illi stipites domissi et ab infimo revincti, an revelli possent, ab ramis emineban quini erant ordines, a coniuncti inter so atque implicati quo qui intraverant, seipsi acutissimis vallis indusebant. hos cippos appellabant. 1anto hos obliquis ordinibus in quincuncem dispositis scrobos in altitudinem trium pedum fodiebantur paulatim angustior ad insimum fastigio huc teretes stipites lata svis crassitudine ab summo praeacuti et praeusti demittebantur ita, ut non amplius digitis IIII ex terra eminerent simul confirmandi et stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur, reliqua para Serobis ad occultandas insidias viminibus ac virgultis integebatur huius generis octoni ordines ducti ternos inter se spsdes distabanta id in similitudino floris lilium appellabanta anto haec taleas pedem longas ferreis hamis i sfixis tota in terram infodiebantur mediocribusque inte missis spatiis omnibus locis disserebantur quos stimulos nominabanta His rebus perfectis regiones secutus quam 7 potuit aequissimas pro loci natura XIIII milia passuum

complexus pares eiusdem generis munitiones, diversas ab his, contra exteriorem hostem perfecit, ut ne magna quidem multitudine si ita accidat eius discessu munitionum praesidia circumfundi possent; ne autem cum apericulo ex castris egredi cogatur, disrum XXX pabulum diumentumque habere omnes convectum iubeti Dum haec ad Alesiam geruntur, Galli concilio prin et oipum indicto non omnes, qui arma ferre possent, ut

censuit Vercingetoris, convocandos statuunt, sed certum

187쪽

BELU GALLICI numerum cuique civitati imperandum, ne tanta multitudino confusa nec moderari nec discernere suos neci a mentandi rationem habere posson imperant Haeduis ab

quo eorum clientibus, Segusiavis, Ambivaretis, Aulercis Brannovicibus, Blannoviis, milia XXXV; parem numerum Arvernis adiunctis Eleutetis, Cadurcis, Gabalis, Vollariis, qui sub imperio Arvernorum esse consuerunt; Sequanis, Senonibus, Biturigibus, Santonis, Rutenis, Carnutibus duodena milia Bellovacis X totidem ramovicibus octona Pictonibus et Turonis si arisiis ot Holustiis sena dbbus, Ambianis, Mediomatricis, Petrocoriis Nerviis, Morinis, Nitiobrogibus V milia Aulercis Cenomanis totidom Atrebatibus u Veliocassis moxoviis stl ulorci Eb 4rovicibus III; Rauracis et Bois bina X universis civitatibus, qua Oceanum attingunt quaeque eorum eo uetudine remoricae appellantur, quo sunt in numero Coriosolitos, Redones, Ambibarii, Caletos, Osismi, Veneti,

a Lexovii, Venelli ex his Bellovaci suum numerum non contulerunt, quod se suo nomino atque arbitrio cum Romanis bellum gesturos dicorent noquo cuiusquam imperio Obtemperaturos rogati tamen a Commio pro eius hospitio et duo milia miserunt. Huius opera Commii, ut antea d monstravimus, fideli atque utili superioribus annis erat usus in Britannia Caesar pro quibus meritis civitatem eius immunem esse iusserat, iura legesque reddiderata atque ipsi Morinos attribuera tanta tamen universae Gallias consonsio fuit libertatis vindicandas et pristinas belli laudis recuperandae, ut neque beneficiis neque ambestiae memoria moveretur omnesquo et animo et opibus in id bellum incumberon coactis equitum milibus ut si poditum circiter CCL haec in Meduorum finibus mcensebantur, numerusque inibatur, praesecti constituebantur: Commio Atrebati, Viridomaro et Eporedorigi Ha duis, Vercassivellauno Verno, consobrino Vercingetorigis,

188쪽

summa imperii traditur. his esset ex civitatibus attri-4buuntur, quorum consilio bellum administraretur omnes Salacres et fiducia pleni ad Mesiam proficiscuntur, neque eerat omnium quisquam, qui aspectum modo tantae multitudinis sustineri posse arbitraretur, praesertim ancipiti proelio, cum X Oppido eruptione pugnarotur, foris tantas copias equitatus peditatusque cernerentur.

At ii, qui Mesias obsidebantur, praeterita die, qua et

auxilia suorum expectaverant, consumpto omni frumento

inscii, quid in Haeduis gererotur, concilio coacto do exitu suarum fortunarum consultabanti ac variis dictis senium aliis, quarum pars deditionem, pars, dum Vires suppeterent, eruptionem censebat, non praetereunda oratio Critognati videtur propter eius singularem et nefariam crudelitato hic summo in Arvernis ortus loco et magnas habitus sauctoritatis nihil' inquit, do eorum sententia dicturus sum, qui turpissimam servitutem deditionis nomine appoblant, nequo hos habendos civium loco neque ad concilium adhibondos censeo cum his mihi res est, qui eruptionem 4 probant; quorum in consilio omnium Vestrum consensu pristinas residero virtutis memoria videtur animi est ista smollitia, non virtus, paulisper inopiam ferre non posse. qui s ultro morti offerant, facilius reperiuntur, quam qui dolorem patienter oranti atque ego hanc sententiam sprobarem, tantum apud me dignitas potest si nubiam praeterquam vitae nostras iacturam fieri viderem; sed rin consilio capiendo omnem Galliam θspiciamus, quam ad nostrum auxilium concitavimus quid hominum milibus sLXXX uno loco interlactis propinquis consanguineisque nostris animi sors existimatis, si paens in ipsis cadaveribus proelio decertare cogentur nolit hos vestro auxilio sexpoliare, qui Vestra salutis causa suum periculum no-ψ0xerunt, nec stultitia a temeritat Vestra aut animi imbecillitat omnem Galliam prosternere et perpetua se

189쪽

172 BELLI GALLICIio vituti subicero an, quod ad diem non venerunt, de eorum

fido constantiaquo dubitatis quid ergo Romanos in illis

ulterioribus munitionibus animino causa cotidio exerceria putatis si illorum nuntiis confirmari non potestis omni aditu praesaepto, his utimini testibus adpropinquare eorum adventum cuius rei timoro xterriti dis noctemqus inia opere versantur quid ergo mei consilii est lacero, quod nostri maiores nequaquam pari bello Cimbrorum sui numque fecerunt: qui in oppida compulsi ac simili inopia subacti eorum corporibus, qui aetato ad bellum inutiles videbantur, vitam toleraverunt neque s hostibus tradiis derunti cuius rei si exemplum non haberemus, tamen libortatis causa institui et postfris prodi pulcherrimumia iudicarem. nam quid illi similo bollo fuit dopopulata Gallia Cimbri magnaquo inlata calamitate finibus quidem nostris aliquando excessorunt atque alias terras petierunt, i iura leges, agros, libertatem nobis reliquorun Romani Vero quid petunt aliud aut quid volunt, nisi invidia adducti, quos fama nobiles potentosquo bello comoerunt, horum in agris civitatibusque considere atque his aete nam iniungere servitutem neque enim umquam alia eo 1 dicione bella gessorunt quod si ea, quas in longinquis nationibus geruntur, ignoratis, respicite finitimam Galliam, quae in provinciam redacta iuro et legibus commutatis, 78 securibus subiecta perpetua premitur servitute.' Sententiis dictis constituunt, ut ii, qui valetudino aut astato inutiles sint bello, oppido excedant atque omnia prius experiantur, a quam ad Critognati sententiam descendant illo tameni lius utendum consilio, si ros cogat atque aurilia morentur, quam aut oditionis aut pacis subeundam condicionem. Mandubii, qui eos oppido receperant, cum liberis atque

4-oribus exire coguntur hi, cum ad munitiones Romanorum accessissent, sentes omnibus precibus orabant, ut 5 se in servitutem recepto cibo iuvarenti a Caesar dispositis in vallo custodiis recipi prohibebat

190쪽

Intorea Commius reliquique duces, quibus summa simperii permissa erat, cum omnibus copiis ad Alesiam pervoniunt et collo exteriore occupato non longius misso passibus a nostris munitionibus considunta postero dis aequitatu ex castris educto omn0m eam planitiem, quam in longitudinem milia passuum III patere demonstravimus,c0mplent pedestresque copias paulum ab eo loco abductas in locis superioribus constituunta erat ex oppido Nesias despectus in campum. concurrunt his auxiliis visis fit gratulatio inter eos, atque omnium animi ad laetitiam oracitantur itaque productis copiis ante oppidum consistunt

et proximam fossam cratibus integunt atque aggere X-plon sequo ad eruptionem atque omnes casu comparant. Caesar omni exercitu ad utramque partem munitionum Mdisposito, ut, si usus veniat, suum quisque locum teneat et noverit, equitatum ex castris duci et proelium committi iubsta orat x omnibus castris, quae Summum a undique ivgm tenebant, despectus, atque omnes milites intenti pugnae proventum sexpectaban Galli intor squites araros sagittarios expeditosque ieris armaturae interiecerant, qui suis cedentibus auxilio succurrerent et nostrorum squitum impetus sustinerenti ab his complures de improviso vulnerati proelio excedebant cum suos pugna Superiore 4 osse Galli confiderent et nostros multitudine premi viderent,ox omnibus partibus strii, qui munitionibus continebantur, si ii, qui ad auxilium convenerant, clamore et ululatu suorum animos confirmabant quod in conspectu omnium εres gerebatur neque recto aut turpiter factum celari poterat, utrosquo et laudis cupiditas si timor ignominiae ad vi tulam excitabat cum a meridis prope ad solis occasum εdubia victoria pugnaretur, Germani una in parto consertis turmis in hostes impetum fecerunt eosque propulerunt; quibus in fugam coniectis sagittarii circumventi interfecti et quo sun item ex reliquis partibus nostri cedentes usque s