장음표시 사용
131쪽
Ia1 DE IRI REMIUM ET tantumsed& stantes remigarent quod non faciebant tha lamitae, qui sedilibus suis semper erant affixi. Quamvis
itaque plures eundem ducerent remum, quia tamen labo riolitis erat eorum remigium, ideo ορθοκωm dicti He*-
ratione 4ομο ομι -m dicitur quod a stantibus
sublatissima caneretur Oce. Cum vero negant apud ullum Veterem scriptorem occurrere mentiouem remorum, qui a pluribus ducerentur remi. gibus,& tum quoque non recte sentiunt.Fefellit nempe eos quod nescierint vocem reriri apud Graecos Latinos, non tantum accipi pro instrumento, quod tractant remiges, sed
quemadmodum navigium pro navi sic ipsa sumitur
navigatione, ita quoque remos poni non tantum pro remi
gio, sed iro ipsis remigibus. Itaque apud Ciceronem .
in Verrem cum dicit Syracusanos piratarum multitndinem consecisse ex ipso navigio, quod erat factum sex remorum na. mero, vix aliter interpretari possis, quam de sex remigum ad eundem remum sedentium ordine. Cum enim myoparonei caetera navigia piratica fuerint humilia trorsus similia hodiernis galeis, absurdum omnino fuerit de sex remorum ordinibus in altum crestentibus locum hunc exponere, neque enim solent ad pompam suas exstruere naves piratae. Quod si sex tantum navem hanc fistructam fuisse credamus remis, multo etiamnum hoc absurdius,in inde paucitatem potius quam multitudinem piratarum colle gissent Syracusin Superest itaque ut de sex remigibus cun de regentibus remum locum hunc intelligamus. Quod siquis miretur sex remorum a Cicerone dici navigium quod sex remigum contineret ordines, idem jam miretur licet, quod triremis inuadriremis, plurium ordinum naves.
nomen a totidem acceperint remis.
Hrius porro vocabuli in hoc significat ignoratio, eitruoque ut non intelligatur locus Manilii lib., cum dicitium qui sub Delphino nascatur sere natatorem Infignem.
132쪽
DauRRICA RuM CONsTRUCTIONE. 23 suturumque ut sit Portis re in ipso. Quemadmcdum vero hoc loco remum posuit pro remige ita libro primo remigem posuit pro remigio, Sisagis in arcum lexetravit remige oatum. Sic enim habent optima exemplaria, quae perperam mutata sunt a viris doctis. Recte itaque in optimis glossiis legas Remix, miλααα. Eadem quoque ratione accipienda sunt alia quae apud seriptores passim occurrunt loca, uti cum apud Livium lib. x x x III memoratur navis Philippi regis, ouam sedecim versu remorum gelant. Cum enim natura, ut am Ostendimus, non patiatur ut tot remorum versus, vel obliquo, vel erecto ordine invicem
sibi superuruantur, clarum estis hic quoque remos poni pro remigibus, & proinde locum hunc ita accipiendum, ac sidixussiet remos sexdecim continuisse versus seu ordines, cum vocibus istis promiscue utantur scriptores. Quandoquidem in magnis navibus plures semper sunt remiges, quam remicredibile est navem hanc non nisi quatuor liabuit se remorum ordines, ita ut inseriores remi unum, secundi tres. tertii quinque supremi septem habuerint remiges Verum
Locus Flori ubi dicit Antonii naves a Seius ad novenos
excrevisse remorum ordines, cadem accipiendus est ratione, ut nempe Per ordines remorum notentur ordines remigum,
remis vel singulis, Vel pluribus assidentium. Ut enim iamvem remorum fiat superstructio, id fieri non potest, ct licet fingamus fieri posse, inutilis tamen uturus est tantus apparatus. Non me sugit ita intorpretatos se viros doctos locuna Pausaniae in Atticis, cum scribit nullum se majus vidisse lavigium eo quod esset in Delo, utpote quod a catastromate ad noVem porrigerctur remiges, in
summo, .sed ab imo bacipiunt. Itaque reponendum centeo . κατας Aa ουν. Superiore nempe thranitarunt reminovum concinebant remiges. . Hic est si odum Vitruvium
133쪽
IE DE RIREMIuM ET legitimus modus colligendi mensuram naVium, ex numero enim remigum qui superiore regerent remos, cognoscitur quoque mensura interscalmii. Ejusdem itaque men surae Deliacum istud possit videri navigium, ac maxime in classe Antonii fuere naves, si verum sit superiores remos novem fuisse ordinum. Plutarchus tameno Dion etiam decem ordinum naves Antonium habuisse scribunt. Verum cum non constet quanta suerit remorum longitudo in his navibus, unde ipsarum mensuramin numerum remigum Dosiimus colligere, intempestivum quoque est velle divina re, quot in his navibus fuerint remorum ordines, quot singulis remis assiderint remiges Certius aliquid postimus amrmare de navibus Caesaris Augusti, quae aut Omnes, aut certe pars major suere Liburnicae, quarum minimi remi erant trium maximi sex ordinum. Ut Vero haec planiora fiant, non inutile erit si de Liburnicarum structura nonnihil dicamus. Licet antiquissimis temporibus ejusdem fere ac Liburnicae conditionis constructae fuerint naves, siquidem myoparones
caetera piratica navigia quoad remigium prorsus his fuere similia, nisi quod bello minus essent idonea, utpote aperta&rostris ut plurimum destituta ignotum tamen sere suit Liburnicarum nomen usque ad Augustum Caesarem, a cujus demum temporibus propter insignem bello Actiaco a
Vatam operam, tantam obtinuere claritatem, ut praeter
Liburnicas vix alias bellicis usibus destinatas suisse com muni omnium serestridiorum constet suffiragio Fabricam carum multum a triremibus discrepasse docet Suidas Nempe cum pluribus triremes assurgerent remis, quorum alii aliis essent altiores; experientia nihiloma nus doceret istam remorum altitudinem haud parum ossicere celeritati navium, simulque observarent, quanto vicinius mari siet remigium, tanto Velocius moeveri navigia illud am olim commenti sunt, ut missis pluribus istis thalamitarum, Zygitarum thranitarum ordinibus, ad unum undemque remiges Omnes redi
134쪽
gerentur remum, illum quidem longe majorem, quam sintrem inseriorum ordinum 1 triremibus, sed longe minorem rem thranitarum, qui ut plurimum stantes remigabant. Verum haec de illis Liburnicis accipi velim, quas rigetius idoneae vocat mensurae, quarum rem a tribus, quatuor aut quinque agebantur remigibus, quales hoc quoque tempore iustae mensura Vocantur Iburnicae. Nam quod minutas attinet, quarum rem a singulis pultabantur remigibus, aut etiam illas, quae plures quam quinos insin. gulis remis haberent ordines quantae mensurae remos habuerint, vel ipse remigum satis possit docere numerus. Cum vero omnium Liburnicarum, quotquot unquam X. strucra sunt, aut etiam exstrui possint, maxima fuerit illa Caligulae, quam ideo G- η Voca Suetonius, quod in sin. gtilis remis denos haberet remigum ordines, necessum est ut eiusdem illi atque in navi PDulopatoris fuerint magnitudinis. Pro ratione Liburnicarum, quae multum descrepat ab illa triremium instructa fuit haec navis remis octoginta ab uno quoque latere, remigibus vero in universum mille ex centis. Illa tamen remorum remigum paucitas, si cum Philopatoris nave comparetur nihil obest quo minus etiam celerius moveri potuerit illa altera, neque enim quicquam
magis obest navium progressui, quam altitudo remigii, cum non possit valida fieri percussio, quando alte supra caput eleVantur remi. Liburnica etiam sui illa Cati principis quinqueremis quam memorat Plinius ubi de echeneide agit, quam quadringinto dicit habuisse remiges. Quadraginta nempe in unoquoque latere erant remi, linguli a quinis regebantur
Quod autem haec Liburnica porrectius habuerit remigium quam hoc tempore oleant habere Galeasiae, seu constratae Liburnae, quae quamvis sex cui etiam plures ad singulos remos habeant remigum ordines, non pluribus tamen
quam triginta utrinque instructae sunt remus inde apparet
135쪽
6 DE TRIREMIUM ET vel multo latiorem 1 liacias fuisse medium serum, vel auga remigum multo fuisse arctiori compressa spatio, quam
nostra aetate fieri seleat. Ego utrumque verum esse existimo. Quas vero Vegetius describit Liburnicas, illas suis uno remorum instructas ordine, sed tamen plures habuisse re minim gradus eundem ducentium remum , vel exinde confici potest, quod iamdiu ante Uegotii aetatem usus fabrica trirenuum cessarit ZoZimus nim sere aequalis Uegetio, cum hic sub Valentiano, alter vero sub Theodota juniore soruerit, ainrmat iam a longo tempore desiisse usum triremium, nescirique carum fabricam, licet eam tradidiset Polybius Verba Qus haec sunt lib. v. Δοκυ- δέ πω σά
tem texendi Liburnicas accepisse a Iadertinis Liburnis. Quod eo magis notandum, quod ab iisdem Iadertinis
construendarum harum navium rationem dedicerint quo que Venet Quam crebra cum Iadertinis gesserint bella, notum est ex eorum historiis Nec Adriatico tantum sod& toto Mediterraneo mari quasi per continuam successionem mansit illa Libgrnicarum fabrica qualis sub Cresare cla Au gusto maxime commendata fuit. Florentibus Vero Veneto rum rebus quantae fuerint horum Liburnicae seu galeae, ut vulgo vocantur, vel exinde coniicias, quod in illorum commentariis nauticis memorentur etiam naves quae a mille
aggerentur renugibus. Sedis constratae cca stellis erant munitar. Harum vestigia in hodiernis etiamnum supersunt Galcassis, tia is ipsae constratae sunt S castella sustinent lignea, ut minime dubitandum, qui ut Galea est Libur in aperta, ita Galeasia tecta & constrata sit Liburnica. Itaque miror Phocium Venetos appcllasse κονα ς acsiclasies presum contuissent ex tandolis, malum sere
136쪽
LI En RNICARuM, CONSTRUTCIONE. I 2Inavigiorum minutissimis . Verba sus in Lexico haec sunt i
ων ' - ' βροcom Θαλα res ' κεια κακώς Quod autem ZoZimus, in iis quae paulo ante adduximus verbis, scribit Liburnicas celeritate cessisse triremibus, in eo omnino ulli eum certo scimus. Fuere 3n Antonii classe triremes, sed omnium scriptorum consensu sola Liburnica. rum celeritate victoriam retulit Augustus. Itaque recte de iis Suidas i, τά e ἀω- α mςον. Nullum apud antiquos vel triremis vel cuiuscunque navigii habemus exemplum,
quod velis remisquein stridentibus simul a puppi impulsum ventis, Plus quam mille ducenta uno die confecerit stadia. Et tamen cum hoc affirmat Aristides, cla Libui. nica pota videri locutus Artemidorus summam navis celeritatem vocat, si diei spatio nongenta absolvat stadia. Antiquiores Graeci longe etiamnum minus dixere. At vero multo velocius nostrae aetatis aguntur Liburnicae, quae spatio unius diei mille quadringenta percurrunt stadia Satipe contingit ut Neapolitano portu solventes Liburnicae octodecim vel etiam septendecim horarum spatio Panormam adeanti Quin munico die confecisse totum istud, quod Genuam Massiliam interjacet, mare, a ffide dignis accepi. Verum potuit adiumento se qui a Genua in Galliam tendentibus favet plerunque aestus, quem licet non magnum hoc loco, libens tamen excluserim, cum sciam
aestus beneficio etiam in hoc nostro Thames duabus horis triginta passuum millia minutis confici actuariis, & plura
etiamnum sicubi aestus sit faventior. Ut itaque comparatio possis institui inter summam Liburnicarum4 triremium antiquarum celeritatem, inquirendum est, quantus sit aut suerit in mari tranquillo ad singulos remorum motus utrarumque progressus.
137쪽
H DE TRIREMIUM TIn hodiernis Liburnicis clini instante portisculo maxime servet latum ut vocant remigium, ad singulos remorum ductus praeterit Liburnica septem remigum juga, sive ut vulgo loquuntur seti baκcate, id est septem remigum sedilia. Cum vero remigum juga distent pithamis quinque se. mis, sive pedibus quatuoris sesquiuncia, clarum est ho&ernas Liburnicas ad singulos remorum mussius progredi pedes viginti odio: uncias decem semis. Triremium vero maximus erat progressus cum celeustes vel porti lculti indiceret πυλον, seu remigium p ἔνδεκα. -ti Hujus celeusinatis non uno loco apud Grammati cos fit mentio. Desumptum nempe ex illo Aristophanis in equitibus 'Aιρε θ' - ωλυοτ ροθιον et ἡμα-τ εφει-κα -- c. Cum pitylus ederetur nave dicebantur ροθιαζών. Unde idem Aristophanes in t abyloniis apud Nuid .im Nα- οτο - -υλων ροθια - φει η υκον Est vero pitylus sputum seu spuma maris quae ex vehementi remorum percussione oritur, translate ero pro ipso sino,
quem ista facit percussio. Inde est quod in Argo Navi apud Hyginum in Mythologicis Hercules ct Idas adpityalum sedili dicuntur, qui velut robustiores, cleros in edendo pitylo praeirent. Porro ex hoc celeutinate cum portistulus imperaret remigium undecim remorum, apparet quantum in singulis remorum millibus proiserint triremes.
Cum enim ex iis quae jam diximus satis nisi fallor clare colligi possit, in triremium .plurium remorum oblique surgentium ordinibus spatium quod singulos intercederet
remos fuerit pedum duorumis unciarum quatuor hoc quoque conficitur, undecim remorum intervallum, addito etiam spatio quod undecimum duodecimum remum interiacet, continere pedes viginti quinques uncias octo. Atqui Liburnicae, ut diximus, conficiunt pedes viginti octo uncias decem semis. Tanto ergo Liburnicae celemus moventur triremibus. Multum
138쪽
Liau RNI C. Rum CONSTRuCTIONE. χ' Multum ab hac celeritate absunt naves onerariae seu rotundae, quae vento, solis promoventur elis, quarum maximam celeritatem, si exigas ad celeritatem actitariarum qiueo veliso remis simul aguntur, invenies eas ter. tia sere parte tardius moveri. Quotidianis experimentis constat nullam onerariam Vento quantumvis favente tantumdem proficere, quantum actuariae vel solo remigio. Quin cessante remigio solo ventorum beneficio celerius moveri actitarias seu Liburnicas, quam quascunque rotundas seu onerarias naves, hoc quoque constat. Causa non aliunde petenda, quam ex earum constructione& fabrica, cum certum sit naves longiores semper esse velociores minus longis, si nullum subsit vitium quod earum retardet
cursum Atqui naves, quae remis aguntur, omisso catastro-
mate& habita tantum longitudinis ratione ejus partis, quae infra superficiem maris es depressa, tertia minimum parte longiores sunt onerariis, ita ut quam longitudinis ad longitudinem eandem quoque celeritatis ad celeritatem habeant
Nec existimandum onerarias antiquorum pigriores suisse hodiernis. Si enim exempla diurni earum progressus conferamus cum spatiis quae nostri seculi conficiunt onerariae, a qualic similia prorsus suisse inveniemus, dummodo
aestum excipias, qui, ut diximus, ad partes vocandus non est,cum saepe contingat ut in oceano naves ventovi aestu servente plus qu/m quinquaginta leucas seu ducenta passuum millia diei noctisque conficiant spatio cum tamen in maribus ubi nullus sit aestus raro sex passuum millia singulis percurrant horis. Qiandoquidem vero tam in onerariis quam actuariis xperientia docuerit alias aliis velocius moveri.
multique causas quamobrem id fiat sedulo admodum in ouirere suerint conati,in ipsi quoque naupegi, si ingenui sint, suam hac in parte palam agno an ignorantiam, non erit sorsan inutile, nostros quoque hic interponere sentiis,
ct pro captu breviter declarare, quid demum illud sit, quod vel
139쪽
t D TR EMIUM ET vel inhibeat, vel acceleret navium cursum. Licet vero plu ra sint quae ad velocem navigiorum motum mulium conse rant, nam & velorumin mali, lantennarum laenique suburrae collocatio& dispositio, haud parum ad ταχ πλου faciunt praetermissis tamen accestariis omnibus, solum proerce, puppis, carinae inserioris alVei persequemur sermam, quatenus haec omnia esticiunt, ut Vel tardius vel celerius
Primo itaque observanduata, quomodo fiat quod cum a
quiete incipiat motu omnium corporum, eaque semel mota ex lege naturae temper debeant accelerari, si nullum aliud occurrat corpus quod motum et sistat vel retardet; in navibus tamen contrarium contingat, utpote quae h portu aut statione solventes, brevi supremum celeritatis sui gradum acquirant, ad quem cum pervenere, non amplius accelerantur, sed eodem vento & aestu urgente, eandem quoque motus mensuram observant. Husu rei causam ut habeamus, notandum, naves quando lunt in statione, altius aquam subire, quam cum moVentur, Qquidem quanto Velocius moventur, tanto alitus supra aqua exstare. Ne-
cellario hoc ipsum contingere, dum obstantes luctus elucta ri conantur, quilibet facile intelligit. Sed vero quanto alatus surgunt, tanto quoque vehementius relabi prosundius aquam subire, ac propterea retardari, hoc quoque necesium cst. Haec retardatio quamvis in omnibus sit conspici a crebrior tamenis manifestior in brevioribus
quam longis apparet naVigiis. Quanto enim brevior est navis, tanto iapius mergitur cictardatur, quod secus selaabet in longis navibus, quae prolixiores tractus antequam deprimantur absolvunt. Vel lis id planum fiet oculis, siquis illam, quam cursu suo, quum subinde attollitur deprimitur prora, persequatur lineam ista quippe talis estia brevioribus navigiis.
140쪽
LIBuRNICARUM Com STtLucax o E. At vero in longioribus navigiis hujusmodi lineam describit prora ἔFacile hinc conficias propter crebriores in longiori linea
prorae depressiones, tardius multo procedere breviores quam longas naves, quae plures uno eodemque tractu secant undas, cum aliae ad singulas impingant, attollantur ac dein deprimantur. Quod autem nonnunquam contingit ut brevioris carinae naves praevertant longiores, id Vel vitio longarum vel convenienti aliarum tribuendum est fabricae. Tum vero commodam navis habebit fabricam, si tacites sine strepitu undas superlabitur. Nam si contingat ut prora Vehementer ab undis verberetur, & multas excitet pumas certum est vel ob hoc ipsum tardius moveri navem, eadem prorsus ratione qua videmus globos serreos seu plumbeos estormentis explosos, tanto longius ferri, quanto minori strepitu aerem permeant. Idem in sagittis aliisque projectitiis licet observare corporibus. Ut vero naves molliter unde secent, id praecipue prorae efficit constructio. Si enim illa brevis sit lene ad perpendiculum assurgat, ita ut rectain adversa fronte excipiat aequor, tarde omninoo pigre moVebitur navis. Longa vero prora oblique mari imminens, celeriorem faciet progressum, & quidem notandum quanto ea fuerit longior, tanto Velocius serri navigium. Si itaque navium
prorae ita fuerint ccinformam ut in Assi, segniter o entur.
Si vero talis fuerit constructio ut in B C, celeriorem habebunt cursum. Celerrimum vero si qualem di ostendit lineadiltu miram liabuerint. 1 Plurimum