Isaaci Vossii Variarum observationum liber

122쪽

Cum vero non ad perpendiculum, sed gradatim surgerent remigum juga, duplicemque hac ratione haberent obliqui talem, alteram ad longitudinem, alteram ad latitudinem navis porrectam , non obscurum similia quoque fuisse illa quae juga sustinerent tigna,decussata nempe clathratavi in

trorsum vergentia.

Aliquid tamen inter jugain istaec tigna relimini fuisse existimo spatii, per quod γαρχου ς, id est remigum in singulis lateribus sedentium praeiectis aditus ad fuga pateret. Nec metuendum ne hac ratione medius navis serus nimis fiat angustus. Cum enim inter supremos remiges spatium pe dum novemdecim supersit, etiamsi duos cubitos tribuamus tignis utrinque sustinentibus juga, totidem obliquo eniχαρ Pa adsignemus meatui, supererunt nihilominus pedes treciecim, quae latitudo susscit, cum navis haec tres foros habuerit, sueritque πιπά II., mediusque serus viliorum tantum hominum histhus fuerit destinatus. Veniamus nunc ad septimum remorum ordinem ad

illos qui supra transtra versabantur remiges. Quamvis horum videri possit altior fuisse locus, quam illorum qui inferiores essent transtris, aliter tamen id sese habet, cum sexti septimi ordinis remi aequaliter a mari abfuerint, utrorumque scalmi jusdem fuerint altitudinis. Ut hoc clarius intelligamus dicendum nonnihil de transtrisvi cata

stromate.

Transtra itaque sunt tigna navium quae a pariete in pari lcm porriguntur, ut interpretantur grammatici Graecis

Bisio vel Uνυα quod Hesychi est mo τύ πλοίον σαω μο-χν--χν. In primitiVa tamen significatione transtia superiorum remigum dicta fuere sedilia, cum inse. riorum quae minus erant alta γά vel juga dicerentur. Graeci vocant ab inusitato Θών, ita ut Θών ,2 αιδε Θειν , ejusdem videantur esse originis, Hinc Θειαν - ωDEMI de ejecta more usitato sibilante litera, P νίτη Hinc quoque abstem unde transtrum pro

ci in sede

123쪽

II 4 ΕΤ RIREMIUM ET sede sublimiore inia vero ista navium tignais scabelli vicem praestarent, simul sedem remigum superstructam haberent, hinc iactum ut ipsa quoque tigna: μοι miram stra suerint appellata. Transitit dein ad caeteros quoque architecto vocabulum nam c luperior tisnaquae aedificia continerent transtra a Latinis dicta suisse& a Graecisis is, docent vitruviuso Pollux. Servata itaque istac vocis acceptione transtra dicantur ea tigna, quae non tantum a pariete ad parietem, sed & longe

CXrra a in utrinque procurrunt, quaeque non tantum re

migibus usui stat,quo longius absint a scalmis, sed & omnino necessaria ad continendam ωroborandam navium longarum infimutatem. Cum enim triremes& longae naves vix septimam ciliquando Cclavam tantum latae fuerint longitudinis Partem.qui fieri pollit ut Vel minimis pares fuerint tempestatibus, si eas hoc fulcro munimento caruisse fingamus Flumina inagnantes semi e aquae istiusmodi aliquando patiuntur navigia; sed Ver nemo prudens infirmis adeo lateribus praeditas naVes mari commiserit, frangendas &Iacerandas ad primam pelagi seditionem. Quamvis autem in antiquis nummis marmoribus propter aspectum adversum non semper compareant istae prominentiae, comparent tamen in pluribus, & siquis vel primam quam Baysius exhibuit consulat figuram, desine dubitare, utpote in qua etiam cantherii seu mutuli projectiiram istam sustinentes nisesse visantur Idem quoque colligi potest ex navi quam Archimedes construxit, in qua struppos o remorum scalmos convenienti spatio extra navis latera remotos fuisse testatur Athenaeus; Υ α 5 e. Id ν nωειν,

μ τι βεcωτες. Ut autem nun ita quoque olim prominens istud tabulatum prout vel prorae vel puppi siet vicinum

alias aliasque habuit appellationes. Vulgo quod puppi

vicinum

124쪽

vicinum est jugum puppis, quod prorae, jugum prorae seu

rembatam vocant Itali, Olim vero prominentes ad proram

partes dictas fuisse maxillas seu alas testatur Pollux M 3

ctis enim ejectus idem est quod projectus, projectura stuprojectio, idemque omnino quod protectum, luggrunda,

GUMms, ξως seu Menianum. Extrema vero hujus prolecturae tigna velut aures prominentia dicebantur quoque επω ι quas ad puppim collocat Demetrius cubicularius, adciens illis assixa fuisse gubernacula, quod nempe ipsa sic subente ratione istic euentlcalmi seu fulcimenta gubernaculorum Thucydides tamen vetustiores Graeci longe illo certiores testes epotadas ad proram collocanta Sed nihil obstat quo minus utrumque Verum sit cla utrasque eas partes quae Vulgo dicuntur giriodi prori elagiogo di pone, dictas luisse epotidas, ita tamen ut in potiori significatu restrictum uerit hoc vocabulum ad solae tigna, quae ad σαρε ρε na prope ancora prominerent. Ut enim nunc, ita quoque olim ex firmissimo solidissimo tigna haec construebantur ligno. Itaque jubet

Theophrastus Hist. Plant. lib., cap. VIII. ut epotides

chelylina, quod vulgo appellant i sperone fabricentur e

fraxino moro aut ulmo et 5 λυο e τας ἐπαmδας μελία ου, προνω e δελεαὶ ori est μ δει ταυτ' Vcro m. tione firmas esse oportebat potidas, ne remi detergerentur In conss ictibus enim, ut complura docent exempla, quatuor praecipue erant loca in quae rostra dirigebantur bi enim naves essent Uzm euis adversis concurrerent frontibus, duae praecipue ad proram impetebantur epoti de S ut nempe iis confractis detersis scalmis cessaret remigium vel si circumveniretur navis, impetus a tergo in illas fiebat cρο-

tidas, quibus astixa erant gubernacula, utin hac ratione a deter.

125쪽

1I DE OREM Iu ET detergerentur remi inutile rederetur navigium. Si quis

Veterum consulat scriptorum loca, Vix unquam alias triremium partes impetitas fuisse inveniet, nisi eas quas diximus, qua nempe ancorae extarent, Vel qua essent gubernacula.

itaque .apud Polybium lib. XVI, ubi vulgo legitur

τα βίαχα, omnino scribendum est iam 4 eos: Porro hoc detergendi remos artificio hodiernae distituuntur actuariae, utpote quae rostris omnino careant.

Q aod autem catastroma A scitabulatum attinet, id non una eademque semper accipitur ratione. Illud quidem constat transtris incubuisse tabulatum. Verum istud

tabulatum non tota occupabat transtra, sed media pars patebat, quam propterea αἰανιδεν Vocatam suisse testatur Pol lux, licet inepte vulgo legatur ασαν . Idem quoque docet Demetrius Cubicularius vid μέσον ἡ αγυμινης ξ νεως ψ -ωιάοάνιδεν τα ue .most Ην ὐπ-- τα 'γυ, γ' τα Olus λέγε m eis tam e συι - Minime itaque dubitandum qum in omnibus triremibus Q actuariis mediae

semper partes fuerint apertae Ipsa quinetiam hoc exigit necellitas, ncque nim fieri possit ut inopia respirationis

non sul Tocetur tanta remigum multitudo, i perpetuo tecta tabulato delituisset in tenebris. Non autem solum tecta erat ea transtrorum pars quae navi continebatur, sed longe extra navem usque ad thranitarum scalmos excurrebant utrinque tabulata, incumbentia mutulis in quae desinebant transtra. Quod autem Thucydides plerasque nuves longas ante bella Persica caruisse affrina catastromate, id intelligendum de ea catastromatis parte quae navi includebatur. Nam certe ne antiquissimas quidem Graecorum naves transtris Sotabulato extra navem procurrente suillhdestitutas, vel ipse satis docet Homerus. Sed rarato sthenesi alii recte Argo navi tribuunt catastroma Nec sane absque eo constare possit longarum navium remigium itaque cum negat hucydides catastromatis antiquas Graecorum naves fuisse tectis, id ita accipiendum, ae

126쪽

LIBuRNICARUM LAE O NSTRUCTIM NI III si dixisset, non constratas, sed apertas suisse omnes, quemadmodum sunt hodiernae Liburnicae, seu galeae, quae licet M ipsae sint apertae, habent tamen exterius catastroma, cuius extrema projectura consistunt milites, quemadmodum ilim. Ipse hoc latis declarant Thucydidis verba,

piscatorii quidem lembi, si pluribus essent instrum remigibus, carebant catastromatis, uti ex Alciphronis conflat

epistolis. ...

Transtrisin eostis navium conserti crant utili utque ad scalmos porrecti. Ipsos autem mutulos sustinebant atlantes seu telamones, quemadmodum in naVI Hieronis amrmat Athenaeus, addens eos fuisse sex cubitorum, a summis videlicet scalmis usque ad mare totum remigii spatium Oc cupantes Telamonum autem se a tantum eadem eliratio ac Cariadidum erant enim statuae virorum seu mulierum, columnarum loco sustinentium mutulos' coronas. Idem vero notat ἄτλ vi in pro quo telamonem dixere Latini, accipiunturque haec Ocabaea m quibusvis . ouis qualibet re onus aliquod sustinente, sive sit homo, sive animal, seu μ aeud. Telamonis seu atlantis figuram exhibet Polletus in antiquitatibus Nemausensibus quam is me perperam de mimo acceperit, quorum tamen non est munus onera gestare Giryatidis statuam memini me olim vidisse inter marmora Arundelliana, mulieris nempe stolatae, manibus post occiput reductis clevatis cubitis submisio nonnihil capite sustinentis pondus Architecti hodiernae manibus brachiisque demissis effingunt Caryatidas, quod tamen minime est concinnum. Istiusmodi tamen signis quo minus instructae esse potuerint Philopatoris & Hieronis naves haec obstat ratio, quoascalmi non nisi duorum pedum trientis a se invicem ab lacruat intervallo, a quo auferendum illud, quod motu suo

remi describunt spatium, hoc vero licet Propost

127쪽

D DE RIREMIuM ET exiguum est tamen istiusmodi, ut vix quindecim unciarum relinquat locum telamonibus, qui pro ratione altitudinis plus quam duos pedes latitudinis exigunt unde manifeste

conficitur, non fuisse signa persecta, sed mixti generis, quemadmodum hernis is qualia in antiquis marmoribus saepe occurrunt, capite quidem humanes sublatis cubitis sustinentia mutulos, sed in quadratam desinentia columellam, superne latiorem quam ad imum kapum mari vicinum sulcimentum. Illiusmodi porro telamones Thucydides vocat δῶ υδα cum lib. VI l. dicit Syracusinos naves suas ita fabricaste, ut breves quidem sed ideo firmiores haberent proras epotidas vero construisse crassaso solidas, eoque fortiores quod intra extra costas navium sup pactae illis essent sex cubitorum anterides, juidem nempe mensurae atque fuere telamones seu anterides in ea de qua diximus Hieronis navi e τὰ α ρος, -- ξαυπρόντες

τειχ' in i εἴ etves e εξωειν Imprimis Vero notandus est hic locus, quod ex eo clare satis consci possit. thraniticorum remorum scalmos nunquam plus novem pedibus abfuisse ab aquae superficia, .plerasque plurium

remorum Ndinibus instructas naves in hac convenisse men

sura

Redeamus nunc ad thranitarum remos, quorum ut diximus scalmi non erant altiores, quam fuere supremorum zygitarum scalmi. Sedebant nempe thranitae in catastr

mate, non supra, sed ad latus potius superiorum Zygitarum. Si enim transtra A B in medio patentia, nempe a usque D. Catastroma seu pars transtrorum tabulis utrinque constrata a D usque ad Eis a Cisque ad F pro tendebatur Scalmus superioris ygitarum rem ad A m. Scalmi thranitarum rem ad F ssi, aequali aliaris superficie intervalla distantes ac superiorum Zygit.irum scalmi. Sed, summa manubria remi Zygitarum in G, H,

129쪽

11 Dii RIREMIuM ET thranitarum in , Κ, aequali a mari aberant spatio, pedibus nempe tredecim semis. Eadem est ratio sedilium subsecto rum remo thranitico a K ad L& ab I ad M. Sedis quae usque ad scalmos supersunt vacantia remigibus spatia cubitorum quinque seu pedum epicra semis, Willa quoque

fuere aequalia. Cum itaque ejusdem molis magnitudinis fuerint remisuperiorum Zygitarum & thra nitarum, superest ut totidem quoque his allidisse credamus remiges. Monuimus Verose remorum ordines, triginta munum continuisse remigum ordines, incipiendo ab intfimo thalamita, usque adsu, premum Zygitam. Si ergo parem thranitarum addamus numerum habebimus in septem jugis quadraginta unum remiges, per gradus in totidem assurgentes ordines. Jam vero cum ex Athenaeo constet quinquaginta remos in porrectum habuisse istam Philopatoris navem, altitudo vero septem fuerit remorum clarum est trecentosis quinquaginta in unoquoque latcre remos suisse, ita ut septingentorum navis haec tuerit remorum. Sed vero cum septem remorum juga, continuerint gradus, sedilia& remiges quadraginta inum, hoc quoque patet in unoquoquo latere fuisse remiges his mille quinquaginta, ita ut totum remigium fuerit centum supra quater mille remigum Rotundo tamen numero dicta fuit τυα --η seu quadataginta ordinum navis, cum numin quadraginta contineret ordines. Hoc confirmat Athenaeus, cum plures quam quater mille in ea suisse scribit remiges. Transtra quod attinet, inter quae moVebantur superiorum Zygitarum remi, illa septem a se invicem absuus pedi bus, ex iis quae jam diximus, satis, ut puto manifeste potest colligi Monuimus quoque spatia subjecta remigibus in Ο& P, destinata suisse cibo nautico multis aliis usibus.

Forum medium, ad quod per multos descendebatur gradus, quemadmodum in navi Hieronis est Reliqui duo fori, cujus partem occupabant thranitae protendobantura scal-

130쪽

a scalmis thranitarum, usque ad navis costas. Quia tamen

propter occursum thraniticorum remorum incommodus

istic esset transitus, alii utrinque superstruebantur ori, quorum licet non meminerit Athenaeus, meminit tamen tu tarchus in vita Demetrii, cum distinguit catastroma adoris, dicit tria fere armatorum militum millia collocata fuissem -- Q m ,σας ' τ P. Superiores hos soros Graeci antiquiores appellarunt ἰωκήνι As, recentiore G9aαetδον, quod militum miranteuntium essent velut solum, pari ratione ac πελω vocabatur ea catastromatis pars, in qua inseriores consistebant milites. Quam autem alte navis haec mare subierit licet certo

astirmari non posit, minimum tamen ad viginti pedes infra maris superficiem suisse depressam ex eo confici potest, quod utique prosundius quam subierit, quam Hieronis navis, longe illa minor, quam tamen non capiebat portus Syracusanorum, magnarum alias navium capax. Reliqua quae ad hujus navis pertinent descriptionem ex Athenaeo per me licet ut unusquispue pro suo colligat captu nobis enim ea dixisse suffciat, quae ad cognoscendos remigum ordinespcecipue faciunt, unde 'uid de omnini triremium plurium ordinum remigio lentiendum sit certius aliquid in posterum statuere possimus. Quia tamen non desunt viri

docti, qui non obstante ea quae consequitur absurditate, si tantae molis remos singulis regendos permittamus remigi bui mordicus nihilominus suam tuentur sententiam ope rae pretium suerit eorum excutere argumenta es videre

ecquid iis subsit solidi. Quod itaque urgent thra niticos remos a singulis rectos sui siesthranitis, ideoque maius meruisse stipendium quam

thalamitas, qui brevioribus utebantur remis, in eo omninio

sallit illos ratio. Non enim ideo major thranitarum erat merces, quod graViores tractarent remos, hunc enim laborem plures inter sele partiebantur; sed quod in reducchdo supra caput rem surgere cogerentur,' non sedentcs