장음표시 사용
101쪽
or DE ORIGINE PULVERIS BELLI EI
Theodoretus suit Episcopus, quem ideo Cyresticum vocat
Anastasius in Hexaemero. Malein contra Veterum libro
rum fidem hunc Tibulli versum emendare conati sunt viri docti Perhospita eo quo ipsi volunt sensu, ne Latinum qui dem. Cum vero pleraque antiqua exemplaria exhibeant Carystia, omnino vera est ea quam redidimus scriptura. Qitis vero inter Christianos uerit, qui globis serreis, plumbeis vel etiam lapideis bellicam hanc machinam primus armarit ignoratur, hoc tamen constat nondum quatuor essluxisse secula, ex quo usitatum id csse coeperit. Anti- qtitor 1am non succurrit Frosi trio, cujus haec sunt verba ad annum tis frent udrerisne fomlarde meret eiι
chemm Prodigiosa sorsan hu)us bombardae miraberis magnitudinem, utpote quadrupla sere longiorem quam hodier-xae esse soleant, sed tamen verum est tales olim construi selitas. in antiquis armentariis reperiuntur etiamnum quae trigintain plurium pedum longitudinem exaequent. st sane pulveris nitrati ratio istam exigebat mensuram cum enim parciores ony eo essent seculo in admiscendo nitroia
tarde admodum pulvis accendebatur, ac ut totus accenderctur& violenter globum protruderet, necellum erat ut tam longi canales fierent. An Vero tam longa tormenta ex uno
continuo fuerint constructa canali, ideo aliquis merito dubitet, quod in picturis istius seculi complures compareant circuli serre diversis locis ambientesvi continentes machi. nam unde non male colligere possimus immensas istas m ιhinas ex pluribus simul coagmentatis fabricatas suisiel, artibus. Sed neque tantam ac hodierna tormenta requirebant soliditatem Cum enim ab imbecilliori pulvere nultum immineret rupturae periculum, ideo longe tenuiori constuci
102쪽
APUD Eu ROPAEOS. 93 construebantur metallo. Hinc est quod apud Monstrcletum etiam ustae magnitudinis tormenta seu Rabodequini, ut ab ipso vocantur, ab uno protrahantur equo. Nec tamen virtus par etiam hodiernis deerat tormentis, si quidem illo tempore a majoribus machinis sternebantur urbium muri S excussi globi aequale ac nunc percurrebant spatium, uti ex illis quae istac tempestate facta suere constat experimentis ' Chalcondulas etiam mensionem iacit tormenti
quod ad septuaginta stadia globum exploderet, quod tamen vix credibile videatur, cum ex hodiernis tormentis excussi globi ne dimidium quidem percurrant spatium, licet non desint qui Venetos in munimento Insulae Corcyrae habuisse tormentum astirment, quo globi ad tota sex passuurn millia exploderentur. Quis primus Christianos pulverem
istum nitratum in grana cogere docuerit, nec O quo.
que ab ullo annotatum suisse invenio. Ilud. quidem con1tat ex quo commentum hoc innotuit, adauctam fuisse Plu. ximum pulveris huius et Maciam, coepisseque ex eo tempore breviora is traditora construi tormenta cum magistra rerum experientia docuerit obesie loligitudinem, quanto efficacior fiat pulvis, totusque citius accendatur, lant etiam breviora se debeant tormenta, cujus rei rationen, alibi exposuimus. Propter periculum tamen rupturae a UL. potius propter nimias expensas in explodendis mayoribus tormentis vulgo non utuntur pudiere granato. Nostro soctempore i intra quatuordecim pede maximorum tormen.
torum consistit longitudo, quae ad quinquaginta etiam olim excrescebant pedes, ut paulo ante monuimus Verum hoc compendium illud habet incommodi, quod licet tanto bre Viora, maioris tamen sint ponderis, quam quae duplo forsan triplo olim essent longiora, cum esticacior pulvis Scisamma longe solidiorem qui condineatur requirat M. chinam Sinae a quibus bellicae litisus nuchinae fabricam re liqua accepcrunt gentes, b Vioribus. etiamnum tuamur tormentis proptet maJOrem nitrati pulveris virtutem Qui
103쪽
oorum viderunt machinas unanimiter testantur eas esse exquisitissimi operis Pulverem non in grana es in oblongas formant virgulas, longeque est praestantior eo quo Cluistiani utuntur. Idem de unchinis ratamensibus
testatur Tabernerius Attamen,ut diximus, licet primi pul- Vcris hujus inventores, eo tamen, si bella gerenda sint, uti fere nesciunt Sinae aut certe ante bellum Tartaricum uti
nesciebant, cum nulli 'hortales aeque a bellis abhorreant,& in longa pace& literatis otiis totam suam collocent elici. talem. Necessitate tamen urgente etiam ipsi hoc tempore arma tractare didicerunt, nec opus habent Christianis Mais gistris in explodendis aut dirigendis quibusvis tormentis bellicis, cum quam feliciter haec ab illis tractentur, magno suo malo experti sint Batavi in expugnatione Insulae Formosae. Nulla sunt tela artificialia quibus ad evertendas
urbes, subruendos muros cli deturbandos a moenibns utunatur Europaei, quae non peritis hoc tempore a Sinis fabricen. tur, ut merito aliquis dixerit, quanto olim pacis artibus praestantiores, tanto nunc in militia caeteris esse nequiores
gentibus. Nihil tamen Sinis suum prodest ingenium, cum quastunque comminiscuntur artes, illico etiam illis sub quorum jugo jam gemunt, innotescant Barbaris, qui longe felicius quam ipsi, commentis istis utuntur,in Sinas artibus premunt Sinicis. Quod omnium seculorum experientia docuit, etiam illic verum esse cognoscimus Boreales nempe populi cultu sagacitate multum cedunt Australi bus, animo vero Si promptitudine ad audiendum quidlibet longe praestant. Quod si disciplina accesserit militaris, cui addiscendae lassicit illorum intellecstus, felicius aliis istis arma tractant, ipsaque illis barbaries ad debellandos quosvis adversarios telum est potentissimum, Secus id se habet in
istis populis, qui sub molliori agitant coelo. Magis illi se
circumspiciunt, nec libenter cum Borealibus bello am assue. tis se committunt, nisi praeclara aliqua affulserit occasio,qua certam sibi audeant promittere vietoriam.
104쪽
Erba Vitruvii lib. I. cap. II haec sunt; SI Miria es ex ipsius opero, tria conrueniens consensis, ex partibusque separatis, ad uariersia Durae Deciem ratae parti respoxsusci ut in hominis corpore e cubito, ede, palmo, digito caterisue articulis symmetros es eurythmia qualitas sis. i. operum perfectionibus. Sic sere libri veteres, iccte. Quae cieinceps sequuntur,ita sunt resormanda Et primam imae ἷus sacris, aut Leolumnarum rosuiauisus, aut trigi pho, asta etiam euasere lalisae foramine quod Graeci hi ut, iocant: avitus interscalmio, quod ρεαα dicitur. απι in balista, quemadmodum est in lyra est, betον, seu capitulum quo nervi seu chordae intenduntur. Ex alpheiaca, quomodo Turnebus in suo reperit libro, vel phemea, ut nos in optimo honoratissimi viri Ioannis Cottoni codice scriptum invenimus secimus ρεο- Vulgo reposuerunt λπε--s quam Vocem merito explodit idem Turnebus in ad ters, lib. a XV eap. 4 I. Omnino absurdus fuisset vitruvius, si polito in omnibus navibus aequali interscalmio duorum cubitorulla, volvvici exinde navium colligere
Non recte itaque viri docti interscalmium interpretantur spatium quod duos remos seu duo remigum intercedit columbaria, illud quippe non masus in magnis, quam in minutis navigiis sed vero interscalmium seu ρε- est spatium i
105쪽
96 DE TRIREMIEM ET spatium quod scalmum temotissimum a scalmo interjacet
remigem, sive ut clariusvi signantius loquar quantum est τι ἔνι ηον vici res, ut habet Hesychius, portio nempe reminaaximi intra navem, tantum quoque est interscalmium, unde tuto satis navium colligi posti magnitudo. Quia hoc spatium, licet non totum, ut mox dicemus occupant remiges, idem ρε nou Gmci dixere 'Adeo vero bene haec sibi constat ratio, ut siquis nostramoque aetate rianc teneat, nunquam peccaturus sit in exigenda navium quae remis aguntur magnitudine. Toto mari Mediterraneo haec servatur proportio, ut data NεAM seu remigii latitudine, detur quoque non latitudo tantum longitudo totius navis, sedis omnium necessariarum navis partium proportio, 'ipsorum quoque men.
Ut vero cognoscamus Veterum triremes seu plurium ordianum naves eadem constructas iussi lege, ac nostri temapori construantur Liburnicae, quas Vulgo Galeas appetalant cognoscitur ex mensura quae plane eadem est,utpote cum longitudo septies major aut aliquanto amplior uerit latitudine. Navem quam describit Lucianus, quae quartam longitudinis partem latitudine occupabat, illa ad rem non tacit, cum oneraria suerit4 solis ageretur Velis, planeque hodiernis similis onerariis, utpote quarum longitudinis quartam partem ut plurimum constituat latitudo. Ne in triremibus seu longis navigiis tanta pro latitudine ossiceret longitudo, eadem ac nunc ratione utrinque pro currentibus in mare extra navem sulciebantur catastromatis, id est transtris seu tabulatis 1firmiter latera navis continentibus, ct simul utilitati remigum inservientibus. qui tanto facilius egunt remori quanto remotior est scalmus. Veniamus
106쪽
LIBuRNICARUM CONSTRUCTIONE. IVeniamus nunc ad remos & ostendamus, quae inter- scalmit, eandem quoque remorum esse rationem, & dato remo dari quoque magnitudinem & conditionem totius navigii, Nauticae periti libenter, ut puto, haec admittent. Est quidem verum magna quoque navigia minutis posse moveri remis, o quidem celerrime, ut ex iis quae postmodum dicentur clarum siet, sed vero ut magniis normes rem minutis aptentur navigiis, utique id seri non potest. Erpendamus itaque remorum naturam constitutionem, quae nostro hoc observatur seculo, ut videamus ecquid exinde antiquarum naVium structurae lucis conserre poss
Licet ut olim ita quoquo nunc pro diversa Liburnicarum mensura, diversa quoque sit remorum longitudo, semper tamen haec fere servatur proportio, ut si qua Liburnicanonaginta quinque sit cubitos longa, lata vero duodecim semis, huic adsignentur remi cubitorum XXIV . In remorum vero structitra hanc fere legemo mensuram observant. . Sit rem in B longus cubitos a P vel ut vulgo lo.
quuntur habeat palmas majores 48: Intervallum ab A ad D, quod totum est intra navem, a medio nempe sero usque ad navis costas est palmorum undecim, destinatum
quinque remigibusin aliquando sex. Quod a D usque ad
scalmum C exccurrit spatium palmorum 4, Vacuum est remigibus, cum experientia Wipsa doceant natura,
nihil prodesse remiges si nimium scalmo sint vicini. Qiioda scalmo usque ad n superast remi est palmorum nauticOrum 3I. Ad manubria seu capulos crassus est in diametro digitos, Ab D vero usque ad scalmum C paulatim fit crassior, ita ut prope scalmum habeat I digitos in dia
107쪽
y8 DEΤRIREMIUM ET metro, in ipso scalmo digitos s. Extra scalmum vero non plus quam quatuor digitos in diametro habet, servatque
aliquandiu istam rotunditatem, donec tandem in palmulam exeatin ipsam novem latam digitis. Hanc in construendis remis tenent proportionem omnes
fere Mediterranei maris accolae, & siquis ad libellam hane
exigat rationem, inVeniet tantam singularum partium comvenientiam, ut sine errore vix aliter construi possint, n,
cesseque sit ut vel stangantur, vel minime remigio filiat
Veniamus nunc ad Ptolomaei Philopatoris quadraginta ordinum omnium quotquot in historiis memorantur longe
maximam navem. Quoniam ut caeterarum partium ita
quoque mensuram remorum reliquit nobis Athenaeus, cum scribit maximos thra tarum remos suisse cubitorum 38,sive pedum 7. Componamus hos remos cum remis hodiernis, &videa mus quantae molis singuli rem esse debuerint. Primo quidem illud constat, si quae sit longitudinis ad longitudinem, eadem quoque instituatur crassitudinis ad crassitudinem ratio habituros nos remum prorsus similem hodierno quoad proportionem, Verum non iisdem roboris, rumpetu quippe pars mari imminens prope almum Hoc sic colligi potest. Cum in omni remigio tertia plus mimis pars remi sit intra scalmum, adeoque in hac mensura conveniant plerique nauticae periti, ut raro vel unteum aberrent palmum, aequum est ut eandem quoque mensu ram observatam suum credamus in istis triginra octo cubitorum remis, ita ut 3 pedibus ultra scalmum porrigerentur. Cum vero in illo quem descripsimus hodierno remo
qui palmis a extra navem procurrit minimum tribuantur
unciae vel polices tres in diametro prope scalmum, quaerem dum quanta isti suerit mensura majoris remi. Sic itaque instituatur calculus trigintain unum novem unciarum ι dant tres uncias ridiametro, quantum dabunt pedea
108쪽
LIBuRNICARuM CONSTRuCTIONE. 99 triginta octo. Verum cum in minori remo duo palmi prope sealmum inter navis costas intercipiantur, ubi nullum est rupturae periculum quod ibi remus si crassior, auserendi de hoc majori remo duo pedes, ita ut supersint pedes 36seu palmi 48. Fiet itaque ut sici palmi dent uncias 3 diametri, palmis emergant unciae 4 8. Verum non sustisit haec mensura, quominus remus ad scalmum non rumpatur. Licet enim trabes & quaelibet longa corpora inaequalis magnitudinis similem inter se habeant proportionem, rumpi tamem majora nisi triplicatam habeant rationem, scite ostendit Galilaeus secundo de motu dialogo Ut itaque recte instituatur calculus, sic pergendum. Tres unciae dantq; quantum dabunt la Habebimus 3 A. Tot ergo uncias in diametro habere debet remus triginta sex pedibus extra scalmum prominens, minus enim Ii habuerit, non se sustinebit, nec flagellando mari sufficiet. Ea parte qua sedebant remiges servata eadem proportione crassitudo remi in diametro minimum esse debuit unciarum quindecim,sive pedis unius 'uadrantis. Ne tamen tantae INOlis noceret enormitas, quoque magis idonei essent in adducendo, intorquendo, notandum multum ab hac mensura auserendum, si quidem plumbum manubriis additum habuisse testatur Athenaeus, Sc hac ratione redditum suisse aequilibrium& factos tractabiles. Scalmos supremo
rum remigum in istac Philopatoris navi minus decem pedi bus a superficie maris abfuisse, Id sic confici potest. Nullum bene constat remigium, si intervallum quod est a
navi usque ad locum quo extremae remorum palmulae
aquas feriunt, ad intervallum quo distant scalmi ab aqua, minimum non habeat sesquitertiam proportionem. Remi vero superiores in navi Philopatoris exstabant extra scalmum totis triginta sex pedibus si itaque ratione exigenteponamus illos cum dimitterentur propter obliquitatem uno pede minus abfuisse a perpendiculo summorum 1 scalmorum,
109쪽
1 DE TRIREMIuM ET scalmorum iam justum habebimus intervallum verum
hae ratione fiet ut scalmi superiores novem tantum pedibus a mari abluei int, quod geometriae gnari iacile in.telligenti Videamus nunc quo pacto istaec quater mille remigum navis ad quadraginta potuerit excrescere ordines. Animus
non est ea am expendere quae complures viri docti in Gallia& alibi de hae scripsere materia. Verum quidem est illud quod monent remigum ordine per obliquos gradus suisse
dispositos, cum antiqua monimenta clare id ipsum evincant, sed cum praVipuus in eo consistat nodus, quo pacto in mul. torum ordinum navigiis superiores remi ab uno moveri regi potuerint, negant quippe plurium remigum ad eundem remum concessum non explicant sed augent inicultatem, praesertim cum hoc quoque addant, non magnam remi partem ab ipsa navi suisse interceptam. Scio quidem nullacse tam magna pondera quae non Virtute mechanica ab uno quoque moveri possint homine, sed & hoc quoque novi, quanto majora sint pondera, tant tardius moveri, semel mota tardius inhiberi. Atqui inutiles sunt remi,
si non celerrime percutiant, celerrime reducantur. Nihil hic prosunt mechanicae potentiae, cum aeterna maneat lex, ut si ab uno moveantur, quae a decem debeant mo
veri hominibus, moveantur quidem, sed decuplo tardius, neque enim natura falli se patitur per compendia. Ut autem sciamus quam multa incommoda quae prorsus fieri nequeant consequantur eorum opinionem, qui tantos remos singulis hominibus regendos committunt videamus quantae molis hac ratione superiores hujus navis remi esse debuerit. Inter singulos remigum Ordines, cubiti minimum intercessisse volunt spatium. Quadraginta ergo ordines dabunt quadraginta cubitos. Cum vero illi con. stituant pedes sexaginta, palam est remos istos non potuisse superficiem aquae attingere, eum quinquagent septem p dum longitudinem eos non excessisse constet ex Athenaeo. Ut
110쪽
LIBURNICARUM LEONSTRUCTIONE. Io IUt autem iustae fiant mensurae, non debuissent aquam modo attingere, sed ad istam sexaginta pedum a mari distantiam habere proportionem sesquitertiam, & longitudinem centum Octoginta pedum inuidem extra scalmum. Crassitudo eorum minima prope scalmum esse debuisset quindecim fere pedum in diametro Pars vero remi intra scalmos, longitudinem exigit nonaginta pedum. Quod si istam manubrii longitudinem crassitudine compensare velimus, nunquam tamen efficiemus, ut non plus quam mille remigum spatium, Vel solum remi unius absorpserit manubrium.
Veniamus nunc ad remige & videamus quo ordine quibus intervallis ipsi ipserum remi, juga& sedilia collocata&disposita suerint. Antiqua numismata in quibus crebrae triremium & Liburnicarum Visuntur imagines parum hic uvant, cum in illis propter angustiam loci, non nisi unicus expresitis sit remorum ordo. In nummo tamen Gordiani Caesaris, cujus ectypum transmissi im sibi ab amplissimo D. Carcavi ostendit mihi praestantissimus D. Io Marshamus duo comparent ordines. Figuram libet apponere. At vero in columna Trajaniis aliis marmoribus tres remorum obliquo ordine surgentium apparent nidus Hoc argumeruo ductus Palmerius aliique viri docti existim,runt antiquas plurium ordinum triremesin ipsam quoque Philopatoris navem eadem ratione ad quadraginta remorum excrevisi ordines, unde quam multa, quae fieri ne
queant, consequantur. Iam ante monuimus. Ego Vero nullas unquam naves fuisse existimo, quae plures quam septem remorum habuerint ordines. Sic quoque sensi si videtur Pollux, cujus verba, quae Vulgo male se liabent, ad fidem optimi nostri libri emendata non pigebit adscribere. mdetis Θυνι- Πις, παροδο. -υ i, ' is 3 et