장음표시 사용
171쪽
r 61 DE EMENDAT NEditionis terminum Indum uvium esse crediderint. Illum
Vero adeo longe in ortum promoverunt, ut in media demum
compareat sidia, cin Cambajciis exeat sinu, cum in sinu Canthino, vulgo dicto Golso didaquetia ostia ejus collo canda sint, ita ut quadringentis minimum pasi millibus remotior sit Indus, quam situs Mus postulet reliqua vero Indorum ditio ita contracta sit, ut in pictisque hodiernis
mappis, vix tertiam amplitudinis suae partem obtineat. Ut Vero cognoscamus quantum sit magia Indorum regis imperium. quam longe in ortum porrigatur persicquamur iter videamus quantum spatii intercedat inter Candaliar
A.Candalia itaque ad Caburnumerant Indi Cotas 11 o. Cabul ad Lahor osse 1 A Lahor ad Deli coctos i9I. Delia Agram costas 68. Simul conficiunt costas 6i3.
Sed vero brevior rectior est via, quae per Multan civitatem ducit gram, quae continet costos 1 Cum vero singuli cossi duo minimum conficiunt pasilium millia. habemus via pene recta mille quinquaginta pass. millia. Ab Agravero ad meam sitam ad maxime orientale Gan. gis ostium haud procul a mari, numerant Indi cosms 9Σ. Si utramque summam componas habebis cinis imi seu millia palluum o 34. Ulterius tamen producendum hoc
Gangis ostium nempe usque ad Bander oppidum fluvium
Caor vel aliquanto etiam longius id si seceris habebis inter. vallum a Candat, i r utque ad remotillimum Gangis ostium
Si emendata locorum Indiae latitudine, in qua non sere quam veteres peccarunt hodierni etiam scriptorcs solam longitudinem cintervalla spectemus, prorsus cum hac quam dedimus mensura convenit Ptolemaeus. Si enim hac ratione
summam colligas, habebis millia passuum M cxxx I. Quod si relicta Ptolemaica latitudine spatium a Canda har. id ei Alexandria in Artis, usque ad remotissimum Gangis ostium
172쪽
ostium per rationem triangulorum sphaericorum exactius subdacas invenies passi millia, MCCLXXXVIII. Nec multum uisendum erit de hac mensura, si cum introso ultimum Gangis ostium continues usque ad Chatigam, ubi demum eluctatus omnes insulas apertum flumen hoc alaicit
Uerum alia quoque, inuidem multum rectiore via Indici imperii magnitudinem exploremus. ConVeniunt omnes Indi inter ostia Gangis Indi luminis intercedere minimum cosos mille sive bis mille passuum millia Indi
occidentale ostium collocat Ptolemaeus in gradu longitudi ni IIo scr. ΣΟ Persae tamenin Arabes huic adsignant longitudinem grad. ΙΟΣ. aut non multo plus persuasi nempe eclipseon argumento.' Longius tamen ostium hoc Indi ab
esse tam terrestria quam marina conVincunt intervalla Pro
montorio Carpellae, quod vulgo dicitur ab deciasque Persae adscribunt longitudinem 94 graduum, ita ut octo
graduum inter hoc promontorium Indi proximum osti uni disserentia relinquatur. in vero cum alii Lusitani, tum praecipue Barros intervallum hoc faciunt leucarum Hispanicarum et , quae in hoc parallelo conficiunt gradus pene tredecim. In antecedentibus etiam nonnihil pecca tum Retenta itaque Ptolemaica mensura, de qua qui essentiendum sit postea dicemus, si calculum ineamus intervalli inter occidentale Indi ostium & orientale Gangis, cui tribuit longitudinem graduum 48. cum semisse, natabi mus millia passuum EII 8'. Quod si ab orientali Indi suminis ostio mensuram colligas, habebis pasi millia 9s6, ita uto sic quoque Eoo,pasi conficias millia si quidem con
stat cosium Indorum aliquantum excedere duo passuum millia. Ex his facile aliquisconsciat, ut nunc, ita quoque olim terrarum suarum mensuras Indos collegisse, Ptolemaeum longe rectius partium Orientis longitudines posuisse, quam vulgo fiat. In latitudine locorum cla praesertim litorum 1 sorma
173쪽
forma plurimum peccasse, negare minime debet. Dum discrepantes sequitur sententias easdem urbes diversis o fuit locis, longi taedine quidem quam latitudine rectius observata, ut cum Caspiriorum civitatem vulgo Cachemite
dictam, sub Caspirae paulo post sub Gagasmirae nomine
recenset Agrae hoc tempore Indorum primariae urbis, quam ipse Agaram nominat, longitudinem satis bene ex preuit, verum in latitudine tribus sere gradibus aberravit. Situm quoque Gangis fluvii rectius multo descripsit, quam vulgo fiat, cum ejus sontestam longe ab Indi sontibus remo vent. Hinc actum ut in plerisque sere hodiernis Geogra phicis tabulis vix aliquid intervalli inter Seras mangem relinquatur, cum tamen amplissima intercedant regna, quibus in hodiernis mappis vix tantum superest spatii, ut vel
sola notentur nomina. Quamvis enim Ganges innumeris multum inter se dissitis oriatur sontibus, nulli tamen eius fontes aut nulla numina quae huic miscentur aduo sunt orientalia, ut inter illa uerminos Serum, quos vulgo Si
nas vocant, immensus non intercedat terrarum tractus.
Flumen Peguanum quod artabanum appellant, licet propter inlinitas insulas intimum sinus Gangetici obsiden tes recesium,communia cum Gange ostia habere a nonnullis creditum fuerit abest tamen ab eo quam plurimum, longissimeque dissitis oritur sontibus Vulgo existimant oriri ex lacu Chiamay, quod aeque verum est ac siquis dicat Rhodanum oriri ex lacu Lemanno. Illud constat, artabanum fluvium non ut Ganges a Chauro in Eurum sed a bo rea sere in austrum profluere. Inter Gangem, Marobanum sumen quod ad mare est spatium intercipitur cre a magna parte regni Bengali regno Aracan. Ultra Martabanum numen & regnum Aracan austrum versus est regnum Pachori Ptolemaeo Besynga vulgo Pegu dic tiam. Hoc quidem regnum non admodum late patet, siquidem . gradu latitudinis 14.2o, non ultra gradum latitud. I 8. Eorrigitur, Dus tamen rex superiore seculo adeo fuit potens,
174쪽
LONGITUDINUM. Iosut duodecim alia regna imperio suo adfecerit,in excepto regno Araca sibi subjecerit quidquid terrarum ultra Martabanum sumen ad boream acet, ad plura quam quingenta passistitia Adempta qucque sinis ea provincia quae
Iunnan dicitur, per quam luit artabanus. In exerciturius numerata suisse duodecies centena hominum millia prodidere Patre Societatis Iesu, qui illo tempore in hoc regno versabantur. Didacus Couto numerum istum auget ad vicies centena millia & insuper decies mille elephantos, quae tamen summa omnem superat fidem. Interim re quentiam hominum in istoc terrarum tractu, vel inde facile conjicias, quod in solo regno Peguano, licet nus quam ducentis viginti pass. millibus latius pateat, ante samosam tamen pestem quae circa finem superioris seculi regnum hoc pene in solitudinem redegit, septem supra ducentas numeratae suerint urbes, praeter infinitos pagos & vicos Caeterarum regionum opes magnitudinem memorare non est hu)us loci, hoc dixisse sufficiat, in illarum mensura longitudine explicanda, plus peccata quam usquam sere alibi terrarum. Peninsula illa, cujus cervix a Martabano fluvio e regno Pegu, ad regnum Gamnan, Couchinchinam excurrit, vulgo adeo iniquis inclubditur terminis, ut vix quartam magnitudinis suae partem Obtineat. Si vulgaribus credamus tabulis, non susticit illa ut vel solam Stamensis regis ditionem contineat, qui non minus terrarum possidet, quam sit tota Hispania. Sunt tamen in hac peninsula etiam alia regna Salii populi, ta , si non tantundem potentiae splendoris, non multo angustioribus tamen ac tamenses continentur terminis, qualis
est rex Cain diaed Champi magna pars populi qui
os vel Laos dicuntur, ut de regno Gaianan, Cochincinae& aliis .iceam. Vcrum rem omnium harum gentium adeo confusi fiat termini, ut certas iis mensuras adsignare non possimus, rectius ad Sinas nos conferemus, ut per illos quantum a ncbis absint ultima Orientis cognoscamus cum si
175쪽
166 DE EMENDATIONE ullis mortalibus,certe Sinis in suis rebus credendum sit quam maxime. Ut tamen illos attingamus, ε priores mensuras cum Sinensium coniungamus mensuris, haud parva occurrit dissicultas, cum non satis exploratum sit intervallum,
quod Sinas, seu potius seras ab Indis distinguit Multi quidem e Patribus Societatis Iesu ab Agra, aut a Casmir Sinas
petierunt, sed via montosais per anfractus, ut neminem laactenus invenerim qui certi aliquid de hoc intervallo ausus fuerit affirmare 'ancertiora etiamnum omnia fient, si Mosco vitarum sequamur itineraria, aliquid ex illis concludere velimus Arabibus quidem in terrarum suarum descriptione multum tribuo, sed in remotioribus si illis credamus erit ut regnum Tebet occidentalius sat omnibus Indorum terris Tanta praeterea diversitas in illorum occurrit scriptis, ut aliquando totis viginti, nonnunquam vero pluribus inter se dissideant gradibus, ut cum Cambaleli, hoc tempore Pequinum dictam, alii in Ia , quidam in In , nonnulli ut Chrysococes in I 8 demum collocant longitudinis gradu Nempe quanto longius iu Orientem recedunt terrae, tanto plus de longitudine auferunt.' Mare Mediterraneum decem gradibus contractius fecisse superius ottendimus. De mari Caspio tertiam fere partem abstulerunt. in vero ultima Asiae partes pluribus quam vigintio aliquando etiam totis triginta multarunt gradibus. Non aliunde quam ex eclipseon male instituta observatione ista
terrarum Marium contigit mutilatio. Verum que ex eclipsibus petuntur rationes, quam multis sint obnoxiae erroribus, ex iis quae postea dicentur siti 1fiet manifestum
Nunc ad institutum revertamur.
Ut itaque feliciter nobis succedat iter, tutissimum uerit tritam maxime insistire viam, Obic quoque ducem sequi Ptolemaus m. Ex omnibus illis qui vel olim, vel dioc tempore ex India ad Sericam, vulgo Cathayam idus Sinam appellatam peregrinantur, illos constat ut plurimum ex regno Casmira desex sere ad aquilonem itinere catenus progredi,
176쪽
LONGITUDINu M. 67 progredi, donec transito regno minoris Tebet, perveniant ad regnum&civitatem Kasga vel tacheger dictam. Ad lianc civitatem omnes gentes&omnes Caravanae ex Indis, ex Tartaris' aliunde Venientes confluunt Arabes tribuunt huic urbi latitudinem graduum 4 , Chrysococtam et Ptolemeus 43. Neque enim dubitandum, quin haec sit illa pia statio, ad quam dicit convenire omnes, luad Seras proficile utitur itaque portam scu B enis illuc cuntium appellat. Cum vero Caspirae seu Calmirae longitu dinem tribuat graduum I 27, Mudo autem ius vera sit grad. a 3O longitudo autem Cascarae grad. I O supereIt ut intervallum circiter sit 8 pasi millium. Hoc tamens ilium pro Otur dissicultatem itineris, non nasontegro men se conficitur. Sed propter arduos& vix superabiles montes, multo dissicilius est, quod a Cascara ad Seras superest itine tis duod non nisi bimestri conficitur spatio, cum tamen ad proximos Serum terminos haud plura quam a secundum Ptolemaeum intercedant pasi multa Australes Sericae gen tes Ptolemaeo sucre ignota, neque enim alia Via atque ea quam diximus, quaqua etiam 'Tempore maxime requentatur, nempe per regna Tebet, ad seras datebare
aditus. Attamen Australes Serum provinciae, multo Indis sunt viciniores, multoque magis in occidentem excurrunt. Siuuidem constat provinciam Iunnan sub eodem est meri diano ac sit ille, qui transit per regna Tipora, Aracan&Pessu Aliquanto tamen magis in ortum sunt promovenda haec rcgna quam Vulgo fiat, Verum non tam longe quamgitudinis I 61. Multo etiamnum magis peccavit in tu
mensium, qui sunt verisina , quosque omni ad Orientem populorum ultimos est credidit, addens horum terras totum ambire Orientali Oceanum, donec Africae coniungantur. Quam fabellam jam ab Alex indri magni
libus a Iudaeuiuisse confictam alibi ostendimus. Rejectis
177쪽
168 DE EMENDATIONE Rejectis itaque aeteris quae ultra Gangis ostia 'roxi. mos Serum terminos excurrunt spatiis susticiat orbis veteribus cogniti mensuras siccundum Ptolcmarum quosq: ille secutus est hactenus cxplicisse. Quod ejus numeri tam longe excedant illa quae nostro laoc tempore singulis terris adscribuntur spatia,merito aliquis miretur sed siquis consu lat scripta Arabum, quibus tamen Asiaticarum terrarum mensura cognitissimae esse debebant, minus orsan mirabitur, ubi viderit illos longe etiamnum productiores posuisse
numeros. Caeterum cum paulo ante dixerimus magnam cite varietatem in horum scriptis, operaepretium fuerit mo nere quaenam uisus diversitatis seu conlusionis potius suerit causa. Nempe cum multi illorum offenderentur varietate numerorum in mensura maris Mediterranei, placuitiis, omisi toto hoc mari aliunde longitudinum principium auspicari, a Mecca nempe sepulchro Mahonacti, ubi pri naum 4xere Meridianum. Verum cum deliquiorum solis lunae eadem apud Asiaticos atque alibi sit ratio, successu temporum actium est ut observatione coelestium
siderum persuasi, mistic quoque terrarum spatia contraxerint, unde demum duplices isti numeri prodierunt. Si a men utrasque longitudines, maris nempe Mediterranei,
quidquid ab ultimo eius termino usque ad extrema Asia intercedit spatii conjunxeris, semper conficies sum.
mam, quae vel aequet, vel etiam excedat mensuras Ptole
Nunc videamus quando, quibus & qua de causa tactum sit, ut relictis Ptolemaicis longitudinum numeris, etiam Europacti Orientis ita contraxerint spatia . ut Indorum po . pulprumque ultra Indos sitorum intervalla: longitudines, ne dimidiam qu dem in geographicis tabulis suae amplitu. dinis obtineant partem. Quamvis mensurae ex deliquiis lunariis sumptae ad roborandam hanc sententiam naultum contulerint, alia tamen 'prioris potior fuit ratio, quae epravandis mutilandis tabulis, quibus terrarum situs
178쪽
LONGITUDINUM. I 69 continetur, causam praebuerit. Ut paucis expediam, factum id seculo superiore anno Christi is et & postea Gravi nempe hoc tempore orta controversia inter Lusitanos &mi. spanos de Moluccis insulis, utrisque eas sibi vindicantibus. uelataque re ad geographiae peritos utrinque delectos arbitros, non tamen convenere Vel in principio vel in fine me ridianorum, quibus utrorumque ditio terminaretur. Diviserat quidem Alexander sextus Pontifex orbem in duo hemisphaeria, quorum alterum orientale Lusitanis, alterum occidentale Hispanis cederet, sed lis erat de loco meridiani, qui duo istaec dirimeret hemisphaeria Lusitanis indidem unde Ptolomaeus incoepit meridianorum initium sumentibus, Hispanis vero Meridianum primum ad Maranionis fluminis ostia removentibus. Sed acquistendum fuit utriLque in donatione Pontificis, qui primum meridianum astixurat insulis quae vulgo dicuntur de los AZores. Sed neque sic composita lis fuit Hispanis contendentibus Moluccas insulas ab hoc innitio abest pluribus quam cen. tum nonaginta gradibus, vel minimum centum octoginta quinque quoque id facilius obtinerent, affirmabant v stum istud mare quod littus Peruvianum Philippinas ac Moluccas insulas interjacet, non extendi ultra mille sexcentas leucas Hispanicas, quae conficiant gradus si quibus si addatur spatium a Peruviano littore ad primum meridianum, quod assumebant graduum esse circiter septuaginta superesse fere ducentos gradus, antequam totus impleatur circulus. Inde conficiebant Occidentale hemisphaerium non Moluccas tantum, sedis totum illum tractum, quia Moluccis ad Malaccam usque porrigitur comprehendere. At vero longe alium Lusitani posuere calculum. Illi ut non tantum Moluccas, sed & totam Japoniam orientali id est suo vindicarent hemisphaerio, incipiendo ab iisdem insulis de los Aetores terminos ditionis suae non solum promoverunt ad Moluccas, quas in longitudine I 6 graduurn
posuere sedis pari prorsus ac Hispani ratione integros viginti
179쪽
viginti gradus longius fines suos produxerunt, ad insulas
usque latronum 'aponensis insulae remotistimam partem, istic ditionem suam terminantes in gradu longitudinis 18o, secundum ipsorum calculum.
In figenda itaque Meridiani circuli, qui per roridas transit, parte opposita, totis quadraginta gradibus a se in vicem discesserunt Hispanivi Lusitani, quae disterentia plane
est enormis, utpote quae nonam ambitus terrestris globi absorbeat partem. Attamen etiam publico edicto utraeque gentes caverunt ne in quibusvis tabulis aut Sphaeris geographicis aliter gradus S meridiani signarentur. Longe tamen absurdior est Lusitanorum sententia, qua fastum est ut extrenue Asiae partes ita contractae in plerisque geographicis compareant tabulis, ut ne dimidia quidem parte se videndas exhibeant. Notandum tamen in iis Lusitanorum tabulis, quae dissidium hoc praecesserunt, istam non comparerelae. formitatem, utpote in quibus longitudines longe rectius se habeant, & fere cum Ptolemaicis conveniant numeris. Contractiori tamen huic terrarum mensurae, quam pri mo Arabes deinde Lusitani, demum reliquae secuta .nt gentes, favent intervalla quae ex siderum defectibus vulgo deducuntur. Verum ut cognoscamus quam parum fiden. dum si fallacibus umbris, quarum nec principium, nec medium, nec finem quisquam hoc tempore adsecutus est,
sussicit hoc dixisse, si eclipseon prout vulgo subducuntur,
habeamus rationem, ore ut terrarum ambitus trecentos
tantum viginti contineat gradus, is sol spatio hora rum Ia diem noctemque perficiat mundum circumeat duabus horis & viginti sexagesimis citius, quam omnium aetatum experientia docuerit. Nam si ex eclipseon observationibus totum istud intervallum quod in occidentem
Pergendo Philippinis seu Moluccis patet insulis usque ad Limam, Peruviana littora horarum tantum sit I 3 ut vulgo existimant, superest ut quod reliquum est spatii a Peruviano littore usque ad Philippinas sit horarum Ioia sive
180쪽
LONGI Tu DINu M. rgraduum Iso. Atqui si planum secero, totum istud maris Pacisui batium non excedere mensuram graduum II 6, tota eclipsium male observatarum corruit ratio, & mani se. stum fiet reliquas duas horas inuo praeterea superest spatii, in altero quod diximus quaerendas esse intervallo. Illas vero mveniemus si in supputandis telluris spatiis istamquam institimus teneamus rationem, & integra relinquamus spatia quibus singulae gentes in mensuranda terrarum tuarum
Veniamus erga ad maria cillorum quoque vasta inquiram is spatia, ut exinde etiam terrarum alacentium innotescant mensurae Sunt qui nihil certi ex navigationibus propter Ventorum maestuum inaequalitatem colligi posse existimant. Sed licet in pluribus locis haec valeat ratio, in Oceanis tamen Zonae fervidae subiectis, longe aliter id sese habet. Tanta ibi ventorum aestuum est aequalitas, praesertim si qui longius a littore sint provecti, ut paribus temporum spatiis, paria semper absolvant intervalla Una eademque semper fiat aura, nullae ibi tempestates, similis semper aestuum ab ortu in occasum tendentium motus Si non nimis pigrae aliove naves laborent vitio, dici nocilisque spatio centumo quindecim conficiunt passuum millia, ita ut in utranque aurem stertentibus nautis, neglecta omni vel runa& gubernaculi cura duos sere percurrant gradus, rectapc mediam zonam deserente eos aestu aura aequabili. Itaque quae a portu Limae ditiore Peruviano solvunt naves,
si recta in Occidentem perganto nusquam deflectant aut moram faciant, spatio quinquaginta dierum ad Latronum deseruntur insulas. Spatio vero sexaginta dierum ad Mo luccaso Philippina perveniunt. Idem quoque colligi potest ex cursu illarum navium, quae ex Acapulco portu Mex, canorum ad Philippina solvunt, quas plerunque attingunt die quinquagesimo. Cum vero meridianus qua pulei tantundem distet a Philippinis, quam meridianus Limae ab insulis Latronum, nonaginta sic nempe graduum intervallo,