장음표시 사용
31쪽
minis laomo, eo ipso quod homo est, animalle pe rationali praeditus, habet facultatonipe piendi de intelligendi varia obiecia
quoium quaedam, prinit persectus est, clarὲMdillinete perripit, ita ut menti ejus fini praesem' εἰ aperta, nihilque iis sit admisetum, quod non sit planum ierspicinim
lia vero prout participat de nihilo atque aliquam ui persectionem sibi habet admixtam, obscureri consus intelligit, ita ut vel plane mentis acie penetrare nequeat, vel si ex parte perspiciat, multa tamen iis maneant admixta, quaripsi intellectionem effugiunt.
iΙ. sed de dem compelli tum Facultas induandi de illis ipsi, obiectis, eaque ves ad mentem, vel ad se invicem in mente , vel ad res extra intellectum referendi, tum liculias prosequendi quaedam Hlia δε alendi, cui uinque Libertas e conjuneta, qua ad id quod ab intellcctu
proponitur assicinandum aut negandum, sive prosequengum vel fugae dum ita sertur, ut a nulla vi externa se ad id determinari sentiat. III. Acciuando Intellectus quidem aliquid clareis distincte affr-naandum vel negandum , sive prosequendum vel sugiendum proposuit, non potet fieri, quin illud affirmemus vel negenatis, prosequamur vel su- stamus quamdiu ad id attendimus; sed cum ab ecdem alio uid consula,
obscure est perceptum, quamvis seri possit, ut ad illud amrmandum vel negandum, prosequendum ves helenuum seramur, tamen etiam conti gere potest, ut non seramur. sed iuspoisi maneamus. Posterius si sici
imis, non erramus, nec prave agimus, nexum illum,qui inter Percepti nem Judicium, ita ut illa praecedat hoc sequatili , esse debet, non vio lantes; si prius, vel erraniit sin peccamus, dum Inempe affirmamus ea quae sunt neganda contra. prosequimur ea quae sunt fugienda&contra, vel easu tantum incidimus in veru in aut bonum,adeoque nec, rum scire nec bonum appetere sumus dicendi.
V Comnivniserso Regula esse debet inanis certitudinis huma
32쪽
et muta Lirimitammtanquam veram, si quod clare . ecos, --,opem inim rerum qita obsera ala ab erroribus nobis cavebimus; ct ut ne quod cureo distinctepercet: imus, verum esse judicemin, qua ratione veritatem astequemur. Atque hanc regidam ne in sanus in dubium revocare poceli, nisi eo ipso omnena celetalia cognitionem & scientiam e rebus hii inanis velit sublatain, atque ad scepticismum palam des
V. Neque isti Regulae obstat, qubdfilaniata iit admittenda, quari uod aemn sint percepta est enim per se manris , illam spectare cosmi in xinuta quam linitio per naturis isquirere potest. At in Fide loco istius clarae4 distincta perceptionis rei credius.
dae est revelatio divina, cui fides uinititur, cum it assensus & judicium. quo aliquid affirmatur vel negatur propter testimonium divinum. In Potamen ipso clari&distincta opus est perceptione, in tantuna, ut mildivina fuic admittamus, nisi de quo constiterit, illud a Deo credendunt esse propositum, quodque Deum testatum este clare distincte cogns
VI. His sicultatibus dum reEuboino utitur, innotescunt ei, Primὁ, Notiones quad---mies, quae sint tam clarae e se ipsis,gnitio posscsine meditatione acquiri, quales sint Totum est maius Ocparte Impossibileidem simul essae, non esse e. VII. inride, per auem addiscimus omne id, quod experientia risuiuia docet, qualia sunt i nos habere corpus arctiis in nobis iunctum & quasi permixtum, ut unum quid nostra anima cum illo compo
VIII. 2. Varia corpora circa nos existere, quae nos commodis vel incommodis afficere possunt, eaque pro re nata vel prosequenda vel .-gienda, talia sunt: Ignem urere, quam madefacere cultriam scindere,
gramdecidentia contundere occire. s. sic variaequalitates sensibiles, quales calorae si,us , hunuit tu siccitas , varii sapores, odores grativi ingrati, soni acutis obtusi, lumen coloro varii &c ita percipiuntur, ut inde concludere possis, aliquas esse in corporibus, a quibus vatia istae sensuum perceptioties adveniunt, varietates iis suo modo respondcntes, quae etiam per istam adsensuum perceptionem relationem distinguuntur,ut hinc corpora lucida, calida, colorata, sonor ad c denominentur. X, 4. Extendit etiam se ista per sensis cognitio ad varias corporum magnitudines, varias figuras, varium suunt, motum quietem reardu
33쪽
stinguenda, ut 5 ad perceptione ira substantiarum quarundam extentiarum, qui biis haec Onania in sint, quae etiam pertiae a te invicem distinguantur, unde Moritur, ut quilibet communem ius naturam animo ab iirahcred contemplari postit.
XL s. Notamus insuper sensuum imprimis risus adminiculo vias corporum actiones, vel unius in aliud, ut cum ignis conitari comori, de resiavit in cineres, aqua servida carnes coquit, sectaris signum secat: Hi alterius cujusVis Corporis in nostrum insignem inducentii mutario senem, 'ueinadmodum in illedicamentorum usu experimiti XIi. Dum autem ita per sens non paucarum rerum cognitioneni ' homo acquirit impressa imagines a memoria conservantur, quae Phantasia postea contena platu Patque ita licet ienti haec sensuum Objeeta inis ter se conserre, ut inde agnoscariir, at pius unum elle alterius antecedens vel consequens. causam vel stbctum, unde unius notitia alietius cognitionein in ligniter promoveri percipi nis. Sic elevationem vaporum causam pluvia cognoscimus, auroram antecedens esse ortus istis, Ἀμ-
XIli sed di haec cognitis incit, ut quia ex communi instituto εο
consuetudine res ima alteram fgnificat ac notam facit, per praesenti ni inius non rantum provehamur ad recordationem alterius, sicut ex vocibus ferinone, picturis, variis characterum generariis gestibus item & scriptura apparet; sed etiam propter inulitudinen variam alia-
rum rerum cognitio irein consequamur.
XIV. Ex his ita per sei. sum notatis, Memoria mandatis, Wintemveniente Phantasia inter se invicem collatis per Discursu ni phirima alia suere inventa cauae Anatomiae, Arti Medendi, Mechanicis variis artis
Asia, Gec rapniae ipsi speciali, aliis ortum dederunt.. v. Atque iure est notitia omnimis , omnibus honum . nimiseratas adminiculis acquirenda concessa, in qua tamen etiam alii aliis ulterius progrcdiuntur, quae collata cum cogniti e Philo sedisa rerum rutam ratium deprehenditur imprimis in his duobus ab ea superari, nimirum. r. quod ubsicurae admodum snt confusae qualsitatum sensibilium perceptiones attinuis enim quilibet minus attendendo bisacile persua. deat se clarissiti ne videre lucem colorem c. p rcipi re caloiem, rigus&c vere etiam unu in ab altero per sensus ritc dispi stos distinguat, si tamen Ouidnam sit exani inci quod iste calor vel color repraesentat, omnino ratebitur, se id ignorare praesertim si constrat curn magniti
diuis, figurae, situs, motus, quieti longe evidentiori cogi itione aibas Vcr.
34쪽
si vero per sensus carum qualitatum natura perciperetur, nonne quo sensus firmiores, tanto etiam evidentior carum cogi titio esse deberct, quandoquidem, secundum vulgatum versicut viii Nos aper auditu praecessit, aranea tactu,
Vultur odoratu, ivnx usu, si ni gustu. nonne etiam bestias illas clariorem habere harum qualitatum cognitioneta erit censendam λXVa . . inio pauca sint comparate ad Philosophicam cogniti nem Quae hoc modo percipiuntur. Nulla enim subitiantiae minia natura per hanc notitiam nobis innotescit unde non tali tum vulgus, sed etiam philosophi multi, qui aliis non utuntur cognitionis subsidiis sa teri coguntur, secum vulpecula bpi vas viti eum an bere, pultem non attinger cum omnium rerum formae substriati alcs, excepta sola anima rationali ignota illis dicantur. Multa etiam corpora sua lubtilitate Lexicuitate sensus nostros plane effugiunt, ut vel ex acari membri subtillissimis . item ex spirituum quorundam hymicorum subtilitate vasa vitrea penetrantium Sic patet. Ut non dicam de hujus adminiculi tenuitate circa ea, quae pluribus sensibus usurpare non pi .slumus, praesertini, quae a nobis valde lunt remota, circa quae ncinnisi pauca valde generalia sensus nos docent. . XVII. Velu: aa enim vero, quoniam ρcultatibus a Deo conccliis homo non raro abutitur, judicium ultra perccptionem cxtendens , de sciordinem ab ipso Deo constitutum instino cias sit, ut in illac glutione multam icta, nec pauci errores reperiantur, rubus veritas, iniae per notitiam communem' vulgarem retegitur, est tuta H tiam hae exempla plurima afferri possent, nisi id jam ab aliis nominatim a Clarisi. n. Claubcrgio in sine Desens Cartes sequente praeeuntem Cartesum, est et fictum, attamen ingratiam cetorum quae ita ira hic attingemus. Ortum ea communem dcbent non tam ipsi sciis rus, ut sunt a Deo dati, quam quod ultra corum perceptionem sc se iudiciu in in prima in sentia extendit. plus judicat rebusque adscribit, quam unquam in iis percepit, quibus praejudiciis tam firmiter adhaeret in post crum , ut ea, ne examinari qui dem libenter patiatur, quemadmodum cxemplum hulli rei mau sestum in adversarii e istit . XVi Il. Et cum visus omnium scit uni si conanum illainus, o quali litissime o extendaci fit cita in , ut Praejudiciorum sep ct cm amplio in praebe urelio uis. Hoc modo decepti ab eunte aetate cxistimamus, ter
ram esse planam, quod ob ni agnitudinem jus gibbolitas obtuto ς ii
35쪽
αι Cis R. ΙΤΥ Icti IIcognosci non possit, Scontra una ejus figura oculis insinuare se ar
te videatur, qui error non potuit corrigi citius in vulgo, quana navigationes circa totum orbem terrarum historiari de dignae aliter hon .ines edocuissent. Quo Praejudicio non ininus est sua natura, quod ab infantia iudicemus, coetum Terrae incumbere, ubi oculorum nostr
rum acumen sistitur, quamvis sicilius deponatur, quod cuivis per experinientacontraria illum errorein Mesemenaare Tala est, quod cuia
libet E vulgo persiastini, Lunam post solem eluiaas stellas e luce Mmagnitudine in tantum siperare, quantum nobis apparet, quod firmuter retinetur a multis, qui nomen Eruditorum sibi vemdicant, scd ab Aiastronomiae studiis alieni existunt. Sic existimamus, ex visus indicio. S lem sua luce & magnitudine tantum superare stellas, quantum nobis apparet cum tamen tota nimia stellarum remotio causa istius diversa apparentiae esse possit: ipsas etiam stellas fixas tantopere inter se differre magnitudine, ut alia sint primae, secundae, tertiae 4 c. magnitudinis,cum
diversae earum distantiae a nobis sine variatione magnitudinis hoc pha:- nomenon an uuam causi adscribi possit. Esse enim omnes in unica. sphaerica superi eoeditum quidem fuit vulgo, sed hactenus a hemine monstratum, is contrarium qu ficile evinci posset: ut ne de aliis non dicam. Qui vero omnia Praeiudicia sensuum pro nugis habentea agnoscere nolentes, satis ostendunt, quantis ipsi adnucium Prauud
Eis obruti. Xl X. His observatis apparet, umbratilem esse objectionem . p. II. sensus ni intrum non fallere ivvaturali suadiosum constitutos, sed judiciam Inteluctus errare posse, et sapis isne errare circa ea qua a sensibin percipiuntur. a Deo optimio perstatis imo Creatore, cujus opera Omnia vadefinitimi, Gen. I. si vis esse increatos, ut rarum adminisui cuni ii em rerum, qua exuarum sunt,pero remus, o attos esse creatos ad inj-
mare, nec decipere oc tam ima ergo es qua de errare sinsilium circa propria objecta docet Philosophia artesiana. Nam i nec Philosophiaca testana docet, sensus opposite ad intellectu in nos fallere, cum sic non aliter, quam ut motus quidam corpore possint spectari, ercitati a corporibus extra nos positis a Ne quidem in illis deis , quatenus a sensi-Dus oblata solo intellectu percipiuntur, ulla est falsitas, s nullum judicium nitercedat, sed in eo est error, quando judicium sese ultrapere
prionem extendit, de de illisadeis, qud per senses accepit, plus judicat
36쪽
quam in iis percepit. Vide Cartes Medit. qii artam textam . . per Intellectum est cognoscendum, an sensus sint in sua naturali dispoisitione constituti, ut appareat, quid in Ideis per lansus oblatis revera percipiamus. q. si sensus propterea non sunt fallaces, quia a Deo Opt. Max. nobis sunt increati, Ergo nec judicium, quod dicit, Ilaici lectus, propter eandem rationem; itaque distinguendum ipsum judicium, in ciuo nullus error ab abiisse ejusdem, qui Musa erroris existit. XX. Sic dista Notitia Communis diit ingli itur a Notitia Accurata, quae istius albecillitates milit errores mendat. Haec Notitia Communis appellatur Tlo: nonem Eccl. III. 8 d at 'ra a juxta quam uixit se cogitasse olim Xn 'a' a 'aba a 3mακDixi ego in amnio meo juxta rationem filiorum hominum , h. e. juxtad cituni , quem holi tines in cogitando sequi solent cx sensibus de iis, quae extrinsecus apparent, judicantes. Qitam diu talia cogitent homines ostendit in seqq. ur nona nat 'κ', 4m,κ una, donec
disiciniat eos Dem videre faciat , quod illi sint bestia sibi sis , b. e.
donee Deus luminc Sp. Sancti eos illustret iisque demonstret , quod dum hane sequuntur viam ratiocinandi,in his rebus externis ut λο--ζω corrumpantur. Hic ergo Notitiam istam Communem emendat notitia illa, quam Sp. Sanctus per verbum divinum hominibus suggerit; quod circa ea,quae he stant ad statum sit turae vita Ratio Nyotitia Philosephica homini non multum sippeditare posse', quod secat ad Notitiae issius Communis emcndatione. Quid jam Sodontion juxta istam notitiam communem judicaverit ostendit vers. 9. seqq. quδdidcm eventus sit hominivi belliae, quod aeque moriatur homo ac bestia, quod unus Spiritus sit omnibus illis, quod cxcellentia hominis prae bestia nulla deprehendatur, quia omnes sint vanitas c. Haec notitia emendatur a Sp. Sancto juxta dicta quo reserri potest Eccl. Ni r. r. tibi docetur, pulverem redire in terram, scut illefuit, sed spiritum redire ad Deum, qui dedit eum. In caeteris, quae captum Rationis non superant, emendat Ratio, supplet ea, qtrae Notitia communis vel non attingit, vel perperam collegit, MPm judiciis imprimis sensum remedium affert. XXI. De caetero cum Pra iudicia hominibus adsint, antequam sermone uti possitat, hinc saetum est , ut sermo ordinarius stipe iis fuerit fundatus, qui etiam post Praejudicia depc sita debuit mineri, ut hominesse mutuo intelligetent unde Astronomi etiam post det cetos errores phrases consuetas usurparunt, ut apparet, itando solem oriri dicunt de siccidere,. Lunam varias subire phrasei, nunc corniculatam, nunc ple
37쪽
Cu R. ITTI Curinam, nunc semiplenam esse. Hinc est rein astri Hrin, qui etiam Vociatur apparens, Eclim Solis, luesos tamen non convenit, sed potius viasii nostro. Inde orta est simulta loquendi apud Ptoleinaicos,ut Coelum dicatur moveti ab Priente in Occidentelia, qtiod non nisi respectu nostri Horigontis est intelligendum . nam ab altera parte movetur ab Occidente in Orientem. Videatur Clavius in sphaer. de sacro Bosco p. o. Mainii est uni itideli talis locutionis exemclum, quando apud Astron ruos dicitur. ellas bixa ingred, olis radioli item extu emergere,cum tamen
nec secundum copernicum, neque secundi a Ptolomarum, id Stello rum, sed vel Terrae, vel Solis motui convcesti id sis epi 'ut Α-stron Copem. 5b. partea ab init. Atque is sermo seper meiudiciis sundatus non talarum est proprius, sed etiam saepe Metaplioricus, ita mi aphora ratio ab aliquo Praejudicio sit desumta a Poetis in primis
sequentatus. Ea autem locutioncs a nemine reprehenduntur, nec A. stronomi mentia cita dcceptionis propter eas accusantur ficut antag nis ae scripturam accusandali putant, i eodem modo phrases consuetas usurparet. Imo tota Astronomia cum in Phaenomenis, hoc est , appa rentiis explicandis versetur, eti3m phrases apparentiis convenientes debuit retinere.
xxii Atti hic est crassus lus, hoc est loqui mei, Ade γπεροαλ, quando usurpas brases, quae quidem veritatem aliquam,sed ad nos
res uanii oneralem, consisse etiam perceptam de praeiudiciis iuves tam signineant. Hicμtem usus sermonum multis praeiudicia confirmat, qui suos conceptus verbis alligantes, posthac non nisi ad ea Praeiudicia attendere solent, dum phrasibiis vulgatis utuntur; unde etiam per totam aetatem ea non deponunt. Nec enim cst, quod Praejudiciorum depositionein facilem cum Adversariis putemus vel ipsum illud Pra judicium de Coeli extrentitatibus, quamvis inter populos cultiores sit depositum ab hominibus adultae aetatis, qui vel propria experientia comtrarium didicerunt, vel ex aliorem conversati me , tamen apud pomos incultiores, infinio, simpliciores, quibus sertὸ nec propria experiens , nee cum aliis conversatio illud ademit, manet. XXlli. Cum ero haec Praejudicia sint firmiter radicata, homines
ab ineunte aetate putent, sed natura de iis edoctos, adeoque quicquid iis repugnat, nisi certo ordine & Methodo clare suerit demonstratum, pro commento soleant habere etiam scriptura loquens de rebus naturalibus censenda est retinuis e sermonem receptuni, ne difficultatem non nece L
38쪽
ubi semiuia usitata alicui Praejudicio inniteretur, eam mutarent in accuratam, quae nudam veritatem exprimcrct annon inde magna confusio fuisset exorta, multumque de intelligentia Z perspicuitate siciatum literarum periisset ad cujus mentem percipiendam opus sibi siet accurata rerum istaruna cognitionc quae per seruaulam accuratain fuerint expres-XXIV. Propter ista Praeiudicia errores fit, ut Pthiloseptuca, sum cognitio non tantiim in eo vulgarem superet , Quodnaulia, quae per communem cognosci nequeunt, detegat, quae oblinire de conrustra tum fuerunt percera, clare di distincte explicet, prout supra dictum; sed etiam, quod ista Praejudicia Metiores tollit emendat veris e re
tecta. Haec cognitionem renim naturalium deducit a primis earum Principiis & Caulis, iisque tam claris Mevidentibus ut ingenium humanum non possit dubitare de eorum veritate , quando se cum attentione ad illa conlideranda applicat Alcliaeeani deduetionem sic instituit, ut nihil sit in tota istius deductionis consequentia, quod non sit valde mani. sellam sic aperiuntur interiora rerum naturarum, emini ae abditae eruuntur causae,sic cognoscuntur minutissimam partium Dicturae nexus. intervalla, latentesque motus notantur se earum verae Armae, intima constitutio declarantur, totumque naturae artificium retegitur. Per C pnitionem Philosophicam rationes istinates .causae qualitatum sensiabilium, vulgo confiseci nitarum, explicantur,4 quomodo tam diversas in sentia flectiones excitent, distincte offenditur. Haec in effectuum caulis reddendis, non in generali, confusa causa redditione consistit. cum viligo dicens hanc esse rerum naturam, talisque iis inditas potentias, ut opera quae praestari videmus praestent, sed harum ipsariun pote
tiarum&hujus talis naturae causis investisat. Et quoniam omnia a priuniis principiis manifesta deductionisconsequentia derivat, nilii admistens, nisi quod Ves per se sit clar de distincte perceptum, vel ex claris notionibus per apertam persi cum C sequentiam deductuna, Pr
judicia Infantiae, tensiuni ere res vulgari notitia haustos sponte sua
dere oeortet. Diuitiae by Corale
39쪽
L nitendum ei qui a curatam de philosophicam rerum naturali uin cognitionem acquircre cupit, oportere nempe, ut a principiis lumine a uiali evidentur co initis, naanile ita conlequentia quaevis particularia dediicantur corumqtie causae cilii in te clare explicentur. Haecque si conterat Lector cunilis tua M. c. i. de Principiis cognitionis hu-naana disserit suilicientein iis paratam refutationem videbit: neque enim tanti sint, ut particular increantur responsionem. XXVI. Hoc tantum ad M. p. q. annotamus, i. Rectam Πλtionem consstcre in omnium hominum mentibus orisinaliter, sed non ab omnibus recte adhiberi. Qithd si enim colasque sit corrupta ratiorae nullus nisi rogenitus careete possit uti in naturalibus S civilibus, nonne
hoc modo otianem certitudinem Frcbus iunaanis ibis sublatuitia 2 Lumen Rationis ille scriptuta cise diversa uitii nasorna aliter, cur is per se esse notum et lainti In eo conveniant, quod utruinque ad 'ati Lunainum veritatem docente sit derivatum.
XXVII. Ex eodeni praecedente capite manifestum evadit, quid tascriptura sacra cens a is ratione scientia ad cognitionis Philosopllicae, nimirum, L seMemphilost bis imum nouultum' dis exsaim Imm hamim et exscriptura noli re nec poesistimara Phi uacomin m Utrumque statuimus contra cos, pii nobis Physicas Molaicas, sacras, Chi istianas &c volumini procudere, quales Casinannus, valesius, D
naeus 3c alii, ita tamen, ut argumenta nostra ad primum directe inferenduin instituamus, cum posterius ex priori asserto tanquain corollari uinsponte fluat Frustra ergo quaerit M. p. 222. contra quem disputem, cum hoc satis S ex hac x priori editionc fuerit ranni fel tulia. XXVIII. I uic sciatentia incae videntur consonare ea verba H. p.
zs 9 λωπι sinustri dico ere,fripturam pus hominem in rhyi re ore materia liter, consisto certo modo sit utem atque in partis ut dinum, omisci sicripturam uiso quomodo Philosophus debeat loquis explicare, Musiph rium litir, quae tamen postea aca. bis verbis evertuntur,
40쪽
naIura, dque sacere Sp. S. non in paucis. Non nim haec inter sic inviccin
IX. Quod autentescitur H. p. 39. Nemiiuni dixisset scriptWrsh-- reddere in Physici distincteo formaliter eruditum, id falsum comperitur, siquis systeinata illa Physica Danaei, allesii&c inspiciat,
quae ostendunt,mentem istorum auctoren directu oppostain suisse meae sententia prout patet ex statu Controveisae, quem supra constitui; S-
sun eti uia ostenditur per verba antea ex p. 2 2 citata. XXX. Quod si vero sorte per a Philoloph.iriformaliter intelligas eum
ordinem Minodum i)bservare, quem Philosophi in hiilcmatibus vulgariabus observant per Definitiones, Theoremata, ficilesconcedo iacini,
nem dicem, scripturam ita philosephari neque Vero ratio ita Philos μ phandum docet;solvi tibi concedetulum, mehoc nomine nemitu ullam sitem movisse Manet ergo status Controversiae, Mi cunis 'Lilosophica prout explicata cap. praeced. posti exsacris literis ιν ir o -- fri pi*ra possint debeanti' 19emata Physica conci iniuris ubi ego negationit co defendo. XXXI. Quamvis alitem negem, scripturam dcbelchabcri pro Principio Cognitionis Philosophicae, nillil tamen cjus Auctoritati vel Infal-H ilitati ctiam in rebus Philosophicis detraho. Nam pro Perto Mindubitato teneo, Ma quo os Cluilitano tenendum censeo omne illud quod
scriptura testaturo docet; de quacunquere id uerit, etians illud ratione Iba s quin Valearum i etianis illud pugnare rideatur cum ratione, proceris rei utar esse habendum id ne propter diu Ananicarem dixivam qua ei domuirinam ct infallibilem conciliat. XXXII. Verumstiendum, illud omne, quod ita suscipitur propter ait totitatem divinam,non scient sicc& philosophice cognosci sid Fide
Divina cfinita cap. praec art. 3. quod non tantum intelligendum de ipsis illis, quae κόπλεξε in sacris litoriis habentur, sedit iam de iis, quae exinde per manis. si pira Wcertam colascquentlam eliciuntur. Omnis enim conclusio a Principio suo, ex quo dcducitur, naturam iiDincnsuum mutuatur.