장음표시 사용
372쪽
tenuitur Thomist. Ar. VIII. 359
omnia nominum ope i a esse peccata e X se mortalia, etiam
quae maxime laudantur in Sanctis , eo quod ex corrupta radice,iIJιsqtie suam ma Iitiam communicante, pullulent; ilicit tamen , illa peccata non imputari elect s. Idem auistem, quod tribuit concupiscentiae, tribuit etiam Divitiae motioni, in quantum sicut concupiscentia necessitat vo . Iuntatem, ut a me e tum ejuS sequatur, nullumque in ea do minium relinquit; ita pariter dicit, divinam' motionem nec edario trahere voIuntatem, ita ut nullatenus possit dis. sentire runde apud illum voluntas absolute caret liberta. te, quia in omni actione veI est serva con zupiscentiae,ve Icapti. a divinae motionis,cuius eisicaciae nullo modo reniisti potest. Et si aliquando dicat, sub motione Dei nos reistinere potentiam ad oppositum, solum loquitur de potenvitia palliva ct contingentiae, qualis est in haculo, qui dummo. etur sursum, retinet potentiam passivam, ut moveatur deorsum. Geterum constanter negat , remanere poten.
tiam illam dominatricem , qua voluntas vere sit domina sui actus, ac proinde Iibera. Putat enim, talem dominium in quo consistit libertas, non posse stare cum emeacia di. vine aeotionis, aut depravatione concupiscentiae . Et contra Pelagius negabat, hominem aliquid detriis menti contraxisse per Adami peccatum; immo censebat . voluntatem esse adeo sortem , ct in d pendentem , ut sine ullo auxilio emeaei posset agere bonum; praecipue quia concipere non poterat libertatem posse stare cum illa mo. tione divina emcaci, quam ad mite dat S. Augustinu . Cae. te itim admisit quendam concursum, quem vocabat Pusis μιItatis ad titoram, ct qui videtur col respondere concur. sui simultaneo Adversariorum. Admittebat etiam motio nes morales exeitante S, it Iustrantes, suadentes, ut refert
S. Augustinus lib. de gratia Christi c. 7. ct io. Ex quibus manifeste constat, haec duo monstra, sellicet heresim Ca I vini & Pelagii, quamvis inter se pusnent,ei dem tamen principio inniti, silicet quod motio emea κtollat libertate & potentiam ad oppositum Ex quo principio subsumit Calvinus. Atqui datur motio de se essicax:
Ergo non datur libertas. Pelagius vero e contra. Atqui datur: Ergo non datur motio de se essicax: ogo autem
quinam sint remotiores ab istis duobus scopulis, ct ab istis duabus haeresibus; vel qui ovent, immo qui stabiliunt profundamento studi doctrinae principium illud , cui iitraque haeresis incumbit; vel qui penitus a verruncant fatale istud principium & falsitatis collimnanu Prosecto majus est ipsam haeresis radicem funditus extirpare, quam illam so .
vendo , ct nutriendo nascentes inde venenatos surculoStantum amputare. Atqui Adversarii Thomistarum fovent
hoc Principium, cui utraque praelicta haeresis incumbit,
373쪽
scilicet mot o divina toι .e ιile t tem; immo illud suo diciis uiuit pro fundamento suae doctrinae. Thomissae vero eius. modi principium radicitus extirpant docentes , erum ditii. na motione , unis e e acta msse siclye t tertatem : E,so do. tarma Thomissarum est omnium remotissima ab utra oue Iiae iesi, Pelagiana scilicet, ct Calviana . ipsasque radicitus evertit. Hinc est , quod merito adhibetur in Cateiae hismo Tridentino veluti antidotum contra haereses etaficacissimum ; ct nuper Alexander VII. eam contra erro res Iansenti I ovaniensibus adeo commendavit tancitiam
tuissimam 9 iurenetissam. Haec de celebri illa quaestione dicta sussiciant, in qui.
hus etsi non omnia, quae a Thomillis pro tam iustae causae Patrocinio addu i solant, comprehenderim, nec singul ,. quibus ab Ad vel sariis impugnari solet, retulerim s quippe cum sollicitata tot altercationibus humani ing ni irae eunditas immensa hac de re pio fuderit,& nova in dies parturiat 3 satis tamen me egisse arbitror,ut quisque per pietat quam altis fundamentis Thomissarum sententianitatur; quam sancte illi de Deo sentiant;quam alte i Ilius lin omnes creaturas dominium stabiliant; quam prosunde omnium causarum ab eo dependentiam scrutentur;quam juste haec sententia a tot sanctissimis, doctissimisque viris pro aris & socis defendatur ἔ quam sit antiqua, pia, &Sanctorum doctrinae conformi S ; quam facile contra ini. pugnatores propugnetur ἔ quam iniuste a Scioli , aut maligniς, tanquam dura, immo erroribus assinis apud plebe. culam traducatur: quam imperite laesae liberi His rea conis nituatur; quam sit ab haereticorum de trini, aliena .
De Accidentibus spiritualibus, praecipue
HActenus de spirituali Substantia ς nune a cendum
de eius Recidentibus. Horum quaedam reddent l in soluntate, ut virtutes morales; quaedam vero in lintellectu, ae Virtutes intellectuales vocitantur. Depriotibus satis in Morali egimus; nunc de virtutibus inteIlectualibus dicendum. Ac quidem I. De iis in lgenere. a. Da Scientia. r. De unitate Scientiarum. . De comparatione Scientiae cum opinione. s. De eiusdem comparatione cum Fide divina .
374쪽
De Virtute Intellectuali. Ar. I. 36I
si Tu. satis nomen saepe usurpetur pro activa illa malentia, in hi 3 tamen potentiis, quae se habent alopposita ,seu ad bene ct male operandum. virtus propria dicitur, habitus determinans potentiam ad bene se ha hendum ei rea proprium objectum. Quid, & quotu pleκ sit habitus in genere, diximus in 1 ogiea, cum de Praedicamento qualitatis, eiulane divi non e . Quae vero sit causa habituum spiritualium,qua veratione tum in voluntate, tum in intellectu producatur. diximus in Μorali, eum de virtute molati in genete.elutisque causis egimus . Quomodo intendantur habitus, an Per additionem gradus ad gradum . an potius per modum perfectiorem ellendi in subjecto,constat hoc recundo mo do intendi ex iis, quae in universum diximus in Physsea de malitatum intentione. Itaque superes, ut de iis ha-hitinus hic dicamus , qui refidentes in intel Iectu , Vipetite is euintiam nomine censentur . e. Quid sim . a. Qtiotu. Plieens sint. 3. De num de singulis . Desinitur Virtus intellectualis. Habitus determinans Intellectum ad attingendum in allibiliter verum. In ea definitione initus est genus, quo virtus inteIIe ctualis eum aIiis convenit: ea terae particulae IiIam ah aliis viscernunt. Dieitur itaque attingere inseu Mnfer vertim. quia cum virtus fit perfectio potentiae, debet illam deteris minare ad attingendum proprium objectum modo pellectci objectum autem intellectus est verum: unde νι itus antei Iectualis dehet illum determinare ad verum modo peris.cto attingendum, idest, infallibiliter . Ex quo liquet, i . ionem, Fidem humanam , Suspicionem , S 11 qui fine alii habitus hujusmodi fallibiles, eos rationem virtutis
. Dividitur virtus intellectualis in quinque speetes. Hae sunt Intelligentia, Sapientia , scientia . Prudentia , ct
DeeIaratur haec divino. Cum ueritas sit honum in tetri ectus,quod intellectuia is uii tus respicit, ista veri divitionem dividitur virtus intellectualis. Porio verum duo. hiis modis cogno ei potest. Primo, ur per se notum, seu quod non a Ilo motivo, quam propria per spieuitate inter, inuin convincit ἔ euiusmodὲ sunt prima principia. vir tus determinans intellectum ad tala verum dicitur Dirima ne a . Seeundo, est aliud verum, quod cognoscitur non ut per se notum,sed ut deductum ex principiis per se no.
375쪽
. 36 a M. Porriis Philosep . Disp. II. Q. IV.
tis ;& si quidem deducatur ex univerialissimis principiis Pertinea ad sapieu iam ἔ si vero deducatur ex principiis 2 agis particularibus, pertinet ad GDutἱam . Porro in te I. Iectus non solum cognoscit verum in se , illud speculanis no , quod fit per tres priores illas virtutes, sed etiam ex cognitione veri dirigit potentias operativas ad recte operandum tum in agibilibus, quales sunt operationes voluntatis & passiones appetitus;tum in lactibilibus, qua-
es sunt operationes externae , ut a ricare, Dea es m ιitare,&c. Unde praeter tres enumeratas virtutes a Iiae duae
necessariae sunt, una , quae respiciat verum in agibilibus. qua scilicet recte judicat intellectus, quid sit agendum ct non agendum ad bene vivendum ἔ& haec dicitur Pνti Aentia. Altera , qua intellectus recte judicet, quomoda
disponenda sit externa materia, ut opus externum reclariat, puta lapides ad domum; & haec virtus intellectualis
Diees. Fides divina est Virtus in te Ilectualis: Se a Mon continetur in praelicta divisione: Ergo in adaeuua iata est.
Respond. Fidem, impoliare quandam impersectionem ex Propria ratione , nempe obscuritatem . Et ideo eae Proprio genere deficit a ratione intellectualis virtutis et nec illam habet, nisi quatenuS noS conjungit Deo, iram ιS, quae excedunt omnem facultatem nostram , in quihus etiam imperfecte coniungi Deo melius est, quam perfecte se habere ad objecta connaturalia, iuxta illua Apostoli I. ad Corinth. t. tiuod tu mum est Del , θνtius β,misuus. Unde fides divina non est simplieiter vir. tus intellectualis, sed Theologica . Ita S. Thomas r. 2.
intelligentia definitur , Habitus primorum prinei pio inrum, seu quo principia per se nota cognoscuntur. Divi-d tur in Habitum primorum principiorum speculativo rum , qui nomen genericum retinet; ct Habitum princia Piorum practicorum, qui Sindην 3s vocitatur . His duo. hus continentur omnia scientiarum, virtutumque mora Iιum semina. Sapientia definitur, Certa ' evidens rerum cognitici per altissimas causas. Propriissime sumpta est iunica , ut annotat S. Thomas a. a. qu. 37. ar. 2. nempe Metaphysica, quia haec sola respicit primum totius cognitionis humarinae principium, ac universalissimam entis ratione,& id e
lud reat de omnibus aliis, quia judicium ultimum & per χαctissimum non est nisi per reductionem ad a Itissimas ea uasas, ct universalissima principia. Attamen paullo latius umhta Sapientiae latio tribuitur etiam aliis Philosophiae
376쪽
yi De Virtute Intellectuali. Ar. I.
ς obiecta uni .ersaliora , quam caeterae naturMo lentiae. GR ut diximus in Quaestione prooemiali Philosophiae . Seientia definitur, Cognitio certa ct euidens Rei per β' eausas inferiores . Unde non differt a Sapientia nisi se .
the eundum perfectionem obiecti , de medii. Caeterum quoa a
substantiam conveniunt .aea Prudentia definitur . Recta ratio agibilium,seu Habia ἰdi tus rectificans rationem circa agibilia e de qua in Norat. αμ dictum satis. Ars definitur, Recta ratio factibilium , seu Habitus mentem recti fieans ei rea actibilia . Disseiunt agibi Ita stiva factibilia, quod agibilia dicantur ipsi actus voluntatis fie'ru appetitus , ut amare , σαwe, irasset , tatari , cte. Factibi ἀγει Ita vero ea , quae fiunt in externa materia, ut aedificare .ra agros colere , ct C.
ita Ars alia Liter alis dieitur , alia Mechanisa. Ila minus propie ars est ἔ versatur enim circa opera ipsi iis intelleiae ctus, ac plerumque verae scientiae rationem habet, nee i. nisi similitudinarie ars dicitur,quod nempe regulis utatur ad aliquod opus intra intellectum, aut in signis & admet. m ni eulis quibusdam operis intellectus famulantibus, ut ma . fg thematicae ad suas demonstrationes figuras cone innant α;; Astronomia sphaeras & Astrolabia, Rhetorica gestus, vo a Cem . ac sermonem disponit ad Persuadendum . cte. At, Nechanica proprie ars dicitur, habet enim pro fine nota, ipsi u intellectus functiones aliquo subsidio per regulasi disposito adiuvandas, ced externam materiae dispositio.
1 nem, seu opus pure externum . . Artes liberales septem numerantur,Grammatica, Rhe.. thorica, Dialactica, Arithmetica , Musica i Geometria , Astronomia . Quarum quinque posteriores etiam propria
cientiae rationem obtinent. Duae vero priores ad artis naturam propius accedunt. Hae omnes hoc uersieulcii comprehenduntur.
Lingua , Tropus. Ratio a Num rer . Tou νι anguis . ra. . Neehanicae itidem septem numerantur veIuti genera. Ies, Agricultura, venatoria, Militaris, Nauti ea. Ehi turis gica, Textrina . Fabrilis. Quas eodem ordine hie versiaculus comprehendit. Rus, Nemus, Arma, states, Vnlustra, Lana, Fageris
Sub his innumerar aliae continentur, ut Pictoria, PaIe. frica, Coquinaria, Saltatoria, Citahristi ea, Mereat iaria , cte. Et quidem harum quaedam sunt ad vitae nee vitatem , ut Agricultura, Coquinaria, Pistoria , quae ad ei hos destinantur; item Fabrilis, Textrina, quae tectare vestes ea rant . Quaedam ad commodius degendam vitam. ut Navigatoria & Nεrcatoria .Quaedam au eam tuendam
377쪽
364 IV. Partis Philos . DUDII. Q. I V.
ab incommodis, ut Chι ruigica & Milit iis . si tinctam acteam expoliendam, ut Grammatica & Rhetorica . Quaedam ad delitias , ut citharistica , Pictoi ia , ct c. Notariisum , aries pene omnes te ferri tandem ad scientias , a quibus suas regulas desumunt, nempe ad Mathematicas.
Deficiunt tamen a sciem iis , quod hae regulae non solis demonstrationibus nitantur, sed plerumque Iere potius usu , experientia i & successu .
Hic quaeri posset, An & quomodo virtus intellectua. Iis corrumpi possit.
Resp. ex S. Thoma I.2. qu. 3. Habitum duobus modis posse corrumpi: per se , ct per accidens . Per accideris corrumpitur, corrupto, aut insigniter alterato subjecto . Per se vero a contrariis causis. Habitus intellactuales per accidens corrumpi nequeunt, saltem quoad substantiam, cunt enim in mente quae est incorruptibilis. Quia tamen hi habitus aliquid important ex parte virium sensitiva iarum , nempe aliquam dispositionem habItui in mente ex sistenti lamulantem . ex ea parte per accidens corrumpi possunt , corrupta, , aut graviter alterata sensitiva fac utitate . Hoc modo aegritudine, aut oblivione qua dant enus
scientiae deperduntur, tui batis, aut deIetis speciebus in acultate sensitiva residentibus, a quibus in usu suo pendet scientia. At per se corrumpuntur habitus intel Iectivi etiam quoad substantiam a causis contrariis, si quas haheant. Porro evidens est, habitui primorum principiorum nihi Iesse contrarium . Non enim mens habere potest assensum contrarium primis priocipiis . At circa objecta aliorum habituum mens habere Potest actum contrarium, per
ouem productus est habitus: ut recto discursui, per quem cientiae habitus productus est , habere potest fallacem
discursum,quo decepta in actum contrarium fertu,& se corrum p tur scientiae habitus,ac erroris habitus ingene αratur . Eodem modo virtute S Orales corrumpuntur ite. tatis actibus vitiorum iis oppositorum . Immo per cessa tionem actus corrumpi possunt, quasi per remot Ionem hibentis corruptionem . Nam usu virtutis diu cessante , facilius occurrunt variae operationes ipsi contrariae, quinus habitus oppositus senum irrepit .
De Seἱνutia fremidum D. HIC paullo latius se 'entiam sumimu , prout etiam sapientiam comprehendit. Sic sumpta definitus . Cognitio certa ct evidens rei per causam, seu Cognitio per
378쪽
per de non stlatiouem a quisitia . De mons ratio enim ess , quae pri hat evidenter conclusionem per caulas. Hic vero ea a dicitur, non solum νri, seu in essendo : sed etiam cognitours, seu in conoscendo. Qio sensu clarior, ac nota proposito,ex qua alia ignotior evidenter deducitur causa ejus esse dicitur,nempe in cognoscendo. Haec scienvii sic.i cognitio aliquando actualis est, ut cum actu consideramus ea, quae te mus; tumque dieitur actua utrientia .riliqv indo vero solum habet ur habitu, ut a dormienter
Datiscentiam in Quaestione P, ocem tali ad Philosopi iam ostendimus, ubi argumenta contraria dissol imus, nec ea hic repetere opus est. Quorum sit scientia . ex ejus definitione constat. Nam omnium esse potest, quorum cognitio ex principiis evi. denterces iis nece statio deduci potest. Unde scientia esse potest etiam eontingentium,& corruptibilium secundum V versales rationes , quia in communi, ct quoad essen. tiam circa it Ia pleraque necessario deduei pomunt ex principiis per se notis, ut: Ricia constat contrariis, essae corruptibile.Quod generatur:habere causa S,&e. Deinde etiam de Ente rationis dari potest scientia , quia etiam circa ens rationis pleraeque:eone Iuliones ex certis principiis deduci possunt. Immo non entia , privationes, va
cuum, umbrae, mors, peccata , ct c. cum a ratione nostra
concipian tur ad modum entis,ac de iIs pleraeque propositiones fiant, quae ex certis princietis necessario deducunis tur, de iis etiam potest esse scientia . At non item de san4gularibus contingentibus in particulari sumptis,quia nos habet principia ct caulas , cum Quibus necessario conneis
tantur,sed ad ea te habent co itingeter & infallibiliter. De singularibus tamen incorruptibilibus, ae indefectibilis busem potest scientia , ut de Deo, Ange IιS, motu cae Iestium corporum , &c. quia de iis etiam in particula i a Pleraque deduci possunt ex principiis necessario , ct evicenter certis
Superest , ut de Seientiae divisiondi dieamus . Primo di viditur in spe eulativam ct Practicam. Speculativa est,quaesistit in contemplatione veritatis . Practica vero , quae suas veritates ordinat ad opus : ut Philosophus moralis contemplatur naturam virtutis , ut melius vivat & ope
Dividitur i. Scientia in Subalternantem & Suha Iterna, tam . Scientia subalternata est, quae desumit sua principia es conclusIonibus superioris scientiae. Subalternans veroestlilla superior scientia , eg qua desumit inferior sua Principia. Sic medicinae principia probantur in Physica , ct Husicae principia probantur in Arithme ica .
379쪽
366 IV. Partis Philosep . Disp. II. Q. IV.
Daviditur 3. Scientia in naturalem & Super naturalem Naturalis est , quae de rebus naturalibus, ct lumine n a. gurali eognoscibilibus agit. Super naturalis est, quae proocedit per principia divinitus revelata . Haec dividitur in Theologiam Beatorum, & viatorum. Naturalis vero di. et ditur in Realem , ct Rationalem . Rationalis est, quae Eelpicit ens rationis, & videtur esse uniea, scilicet Logi. Ca: nam Rhetorica, ct Grammatica , licet respiciant ensaationis , scilicet congruitatem, ct ornatum sermonis; Heficiunt tamen a ratione scientiae , & pertinent ad artes tarmocinale κ . Scientia realis dividitur in Physicam, a. Ehemati eam,& Moralem. Physica sub se continet Μ edi- Cinam . moralis vero Politicam , oeconomicam , ct 1 uisas S Prudentiam . Mathematica dividitur in Geometriam. suae agit de quantitate continua ἔ&Αrithmeticam, quae agit de numero. Arithmetica continet sub se Mulicam. quae respicit proportiones numericas ut lonoras. Ge me. tria vero continet Astronomiam , Cosmographiam, Ma chinativam , ct Opticam. Quaeres, An scientia suba Iternata scientiae rationem Dhlineat in ab lentia subalternantis . Negant plerique , etiam ex Thominis. Nam , inqui. Mat, principia lunaltetnata fiunt certa in sub alternant tit principia Mussrae in Arithmetica .Quandiu ergo Μusi. Cus non est Arithmetieus, nescit sua principia , sed so-ὲum ea credit. Excipiunt tamen Theologiam, quia licet clare non videat sua principia , attamen certa est de illis versidem divinam in allibilem . Alii censent, esse veram scientiam . quamvis non sit in statu perfecto, donec con iungat ut suae superiori . in qua e . dentiam h Abet suorum Principiorum : ut Mumus non est perfecte scien S, done didicerit Arithmetieam, in qua probantur, ct manifesta nunt principia Musior; attamen est aliquo modo iciens . Haec sententia videtur conformior S Thomae qu. q. de Verit .ar. 9.& Probitur eius ratione. Ille lix bitus est vete cientia,qui probat done lusiones ex priueti piis certissimis S evidentinus et Sed tetentia subalternata , ut Musica, νrobat suas conclusiones per principia certa & egi dentia Ergo est vere scentia. Probatur minor. Nam principia Musicae sunt certa ist evidentia. Si autem talia principia mn surit evidentia formaliter respectu ejus ,sui est Mu. Deus, ct non Arithmeticus, attamen sunt ipsi evident ae Praesuppositive , in quantum scilicet praesupponit illa, ut .videnter demonstrata ab Arithmetico . Dices. Μusieus, qui non est Arithmeticust per se ipsum non cognoscit evidenter Musicae principia, esto
αδ praesupponat cognita ab alio : Ergo Per se ipsum ncia est sciens.
380쪽
Resp. satis esse, ut principia praesupponantur tradita uti aliquo , qui ea evidenter cognoseat; sicut patet ita Theologia . quae est vere scientia , quamvis ejus princi pia non sint Theologis evidentia , sed tradantur a Deci cui sunt evidentia.. Instabis, esse disparitatem inter Theologum & Musi. Cum, quo Theologus per fidem divinam habet certitu-Hinem in fallibilem principiorum suorum , at uero Musi Cus non habet, nisi ad lummiim fidem humanam, L. quantum eredit Arithmetieis dicentibus, Musi eae principia esse demonstrata in Arithmetica. Resp. Musicum habere certitudinem in falli hilem suo rum principiorum . quia non tenet illa solum per fidem humanam, sed per quandam notit a m eertissimam inniis diam communi, & indubitato Doctorum omnium consen in sui, ex quo convincitur, principia illa esse evidentia tu se ipsis, ita ut nutius esset,qui it a negaret. Unde adhaeret .llis tanquam certis limis, assentiturque Arithmetico, notaiat homini , sed ut de in onstratori.
Cyrea unitatem seientiarum tria quaeruntur. r. Sitne latentia una simplex qualitas, vel coacervatio plurium particularium scientiarum , ita ut tot sint scienotiae , v. g. in Logi ea , quot sunt conclusiones, ex quivhus tanquam membris fiat unum eo pus Logicae. 2. Unis
de sumatur unitas generica scientiarum. 3. Unde spe
UElihet scientia est una simplex qualitas , seu uni. deus habitus perficiens intellectum circa omnes conis eluitones hujusmodi scientiae . ita S. Thomas . . q. sq.
Probatur eius ratione . Quaelibet retentia respicit om. nes conelusiones sub uni ea ratione formali: Ergo en uni. ea. Consequentia patet. Sic enim potentia visiva en fimis plex qualitas, quamvis respiciat plures colores, quia it. los respicit sub uniea ratione visibilis. Probatur antece. dens. Quaelibet latentia respicit conelinones sub unico Iumine scilicet sub unieo primo principio, ex quo gra datim nascuntur eaetera principia conclustonum : neue enim in arbore unicus est truncus,ex quo plures rami se