장음표시 사용
291쪽
Et evsanare nituntur. demonstrationibus. In quorum album Galenus quoq: referendus erit, qui in commentariis de temperamentis indicationum methoda aliam ab ea, quam in libris de elementis usurparit: quare vel apud illum , qui dialectica a limine tantum salutauerit, huius dicta minimi erunt ponderis. Veravnde nostra defluκit oratio reuertamur, atq; eo ordine, quo coeptum est, proue
hamur. Si igitur que nuper a nobis asserta sum probe intelleκeris: hoc est, id, cuius ope similaria & agere Ac pati quod secundum naturam debent, dicuntur. Thoemature nihil aliud te assequutum putes,quam temperaturae formam, quς a quatuor eleis forma unde. mentorum moderata mensura,atque commiκtione procedit. Porro mistilia in mireto hilariam temperata con syderamus: Primo , vhi inen surs partes adsunt.' vocaturq: illa mistis squalis collatione eκtremorum, inter quς media est Secudo ac postremo . quando mensurς impares. Atque huiusmodi iniqualitas sane varia est, secundum quam specierum quoq: temperamenta varia efficiuntur. Eκempli gratia: Equi umperatura . longe alia est ab ea quc homini contigit: quippe elementorum moles in ipso aliter se habet,quam in homine. Forma ist-tur illa temperaturs, quae unicuiq; speciei propria est, in ipsa eademq: specie: propeia est, in ipsa eademq; specierium de qualitate, tum intemperantia, media. secundum multitudinem , atq; paucitatem reperitur: habetq: latitudinem , quς maius minusq; inter e X trema admittat. Ηec vero temperies atq; aequalitas ipsis non deperit, nisi si forma earum cui ita di Nerim) specifica intereat. Necessario ita let unum, idemq; temperamentum speciei par atq; impar producit: idus in Vna, duabuasue quatuor qualitatum,quarum mutua coniugatio fieri possit, factis uarum, fac passiuarum,qusq: tibi inuicem non repugnent, cuiusmodi calida Msimilariti par humida ac sicca, calida & sicca, frigida 3c humida. Quamobrem similarium
titi noue esse partium nouem esse temperamenta necessario fatebimur, videlicet calidum,hu teperameta. midum, frigidum,& liccum: atq; eN his mutus coniugationes quatuor, & temperatum.Qus rei vero quispiam, Utrum istς omnes temperaturs ita eκtreme in homine e Nuperent, quemadmodum in elemeritis qualitatum modus ac mensura I Cui sane respondebunus, id minime posse contingere, nisἰ etiam subiiciatur corispus similare , in quo par elementorum commiκrorum moles spectetur. Quod .. neq; in quantitate paratum ipsarum,grauitate Lac leuitate fieri potest. Elemenista vero,qus in similaribus prspollet r. sunt, aqua & terra: unde concretionem. soliditatemq; naciscuntur. Quin etiam esdem qualitates coctionem, concoctionemq; conficiunt.Quare corporum Rus gignuntur,quoddam attributum est partis eκuperantis que agit, & calida est, atq; patientis qui humidae quibus tum commiκtio, tum coctio perficitur . C sterum libro meteorologicorum quarto. quς nuuc dicuntur, copiose e X plicata sunt: ubi quoque indicationum scopis c5- similibus, quinque tantum temperaturas constitui debere probauimus: squalem unam, impares vero quatuor. Ad lisc, haudquaquam spectari posse duo corpora in caliditate paria, quorum altero siccius euadat. Qua in re hallucinatur Ga. 1enus de calore pueri, ac iuuenis differens: sicuti a nobis alias diligentissime
ostensum est. Suin malim vero te memoria tenere maκime velim,duarum actiouarunt qualitatum mensuras a duabus Passivis desumi et quippe formς propriet. materias subditas ac subiectas continent. Sed de his forte plus iusto: cauendum etenim nobis summopere, ne a publica medicorum schola abeamus et quamuis error qui inde emergeret in medicina e Niguus foret, quemadmodum M is, qui de natura temperata nuper dictus. Porro Oaleni de cute vols manus sententiaveram esse ingenue fatemur: prsterea id, cuius au Nilio & aguiar & patiuntur immitares partes, erit necessario Vnum nuper scriptorum temperamentorum. are te nosse oportet. & emploratam habere eam temperaturam, quae secundum naturam est horum omnium temperamentorum particuis cuiuslibet: qus quidE
actioni passioniue partis collaia,temperata indicabitur: & est qui specifica coquis diκerit) speciei temperatura vocitatur, quamq; ab arte medica tueri instaurariq: conuenit. Csterum postquam incompositarum similiumve partium tem peraturas accuratius tradiderimus, ad compositas eN ipsis dissimilares , instruis
mentaria'; appellata. Veniemus, inarum quoddam est temperamentum qu tenus sunt
292쪽
De sanitatis stinctionibus. qs
ienus sunt o Mesales: quoddam vero quatenus eκ similaribus eonsuluit. Quinetia his eκ positis. de natura temperata, ac structura moderata totius corporis disseremus: quam sane quidem minime assignaremus, nisi si in instrumentariis inueniretur: eκ quibus 8c similaribus compositu co flatur. Porro ignorare haud quaquam debes. partium alias eκ elementis primaria structura constare: alias
aut compolitas statui eκ prima illa constitutione: cuiusnodi sunt si inplices similaresq; particulae, quae ab ipso gignuntur sanguine: hic vero ab alimentis, potionibusq;. Atqui semen genitale membrorum nullam esse partem vel simpliocem, aliquid ve aliud partis philosophiae naturalis commentarii satis superq; te docuerunt: θί nos, ubi de partium usu tractabimus, copiόse, ac diligenter super hoc scribemus. Praeterea neque flava bilis. ncque atra, neque etiam pituita elementa statuuntur partium similarium, eo ipso modo quo sanguis: quod ideo contingit, quoniam ea quae gi nntur, haudquaqua dicuntur perfecta, absolutaue.
nisi si mutua ipsorum sit mi Atura:tunc nanque e Noritur corpus unum: quod vi dere est in oκymel ite, temperaso videlicet aqua, melle . a ceraq;. quae singuli per se actu spectabantur. Ad haec in utero neutram bilem flavam atramue acta commisceri sanguini cernimus. atqui in hominis corpore ad usus nonnullos nihilominus considerantur, qui moκ nobis ostendetur. Pituit a quidem hinc longe abest: quandoquidem eκ ea partes minime constituuntur confici uiarii rue priuia quam in tanguinem transeat, ac commutetur. Utraque vero hilis ictgissime hinc remota: quippe nullius materiae locum obtinet in particulis. quoniam in sangui nem verti ac mutari nusquam possunt: verum ipsas potestate in eo esse haud du-hium est: dum nanque putrescit in utranque commutatur. Haec autem conseque
tia quibusdam erroris ansam praehuit,qui elementa in eo quod eκ ipsis conflatur. constatq:,potestate inesse perspiciebant. Etenim protinus id verum no erit. si quippiam aliqua in re potestate spectetur, eius quoque lare elementum. Saninguis quidem in aliud per accidens mater: a est mutationi obnoκia: Verum lad eo ipso pacto, quo alimentum ipsis esse dicitur: sed eo , quo vita materia interlius in ortisu: nominatur.Quamobrem fecem atque spumam vini, elemeta huius ne mo diκ erit: quippe non nisi ab his purgatum plane ac desecatum, perfectu, abosolutumq; appellabitur: quod dum coquitur, ac conficitur, eκcrementa ista prooducit, atque secernit: eoque modo bile utranq; sanguini adesse asserimus. Nanq: eorum quae fiunt,ac gignuntur, unumquodq; eNcrementa continet, quae da cooquuntur,verficiunturq;, abiici secernique oporteat.
De partium similarium temperamentis. cap. II.
HIs itaque eκ postis, ad nobis propositum ordinem recurremus: atque
singularum particularum similarium temperamenta docebimus: quihus earum lanctiones, affectione'; , 3c passiones nobis clare innote scent. Ossium itaque essentia frigidam ac siccam ipsorum temperat ram indicat: quod Sc de pilis,cartilagine,tendonibus, neruis, syndesmis, id est ligamentis, venis, membranisque censendum est: utpote a calore cocta, atque a frigore concreta: atque eade a caliditate emolliuntur,dissipanturque. Harum veroro altera qualitas in uno magis in altero praepollet: pilus quidem omnium sic cissimus,ab illo ossa,deinde cartilago postquam Iigamenta, a quibus membra nae,eκ inde Uenae,post has arteriae , postremo nerui, atque musculi. Frigiditatis quoque victoriam pili primum indicant, frigidissimi nanque omnium: ab illis ossa,deinde cartilago, post hanc syndesint,eκ inde membranae, a quihus muscuo Ii postremo vasa, venae s. & arteriae. Caeterum frigida siccaque sic nominantur. non ci, penitus caloris sint eκpertia, Verum quoniam a frigore perficiuntur, in ipsi': eNuperet. Quo itidem modo sicca vocitantur, non omnimoda vacent humiditate, absurdum id. n. foret:quippe concoctio, mistioq; in ipso humido cosistunt at qm siccitas ipsa piicit, vincitq; in ipsis.Calor vero, qui liis adest, per accidentis differenitas collocatur. Partes item, quae his nuditate caloreq: sunt prs uuae,caro sanguis,ac spiritus; quorum calidissunum spiritupi asserimus: deinde
293쪽
s a Collectaneorum sectio prima
sanguinem: postreino carnem ipsam,qua ratione humida quoque nominabutur: DNempe spiritus est generis aerei atque essentiae: aerem autem aqua humidiorE in commentariis de philosophia naturali conscripsimus. Quinetia frigidarii hii midarumque partium adeps primas obtinet: postquam cerebri medulla. Hic Io..cus oetu abundantissimum postularet, Vt de iis copiosissime accuratissimeque traderemus: verum alias nobis affatim proditu est. Prsterea id te latere no oportet quod nuper dicebamus: gradus videlicet functionii factivaru in uno eodeq; reperamento necessario speciari secundu actionum patientium colIationem: quae omnia a philosophis, qui naturae sunt interpretes, perdiscenda sunt. .
De instrumentariarum, Ssisimilarummeparatum tempe-
ramento. cap. III. iIAm vero ad dissimilarium temperationes tempestiue veniemus: de in primis de corde sequetur tractatio. Id Viscus e N membranis, ligamentis, ner uisu: compositu est, caliduq ἔ, tum ob multi spiritus copia in eo contentam. tum ob sanguinem tum clon eius carnosas parteis: estq; in animantis corpore instar foci luculenti, ac camini. An vero liccsi Ut censent medici an humidu, an teperatu diligenter eκaminadum Vobis relinquo: at mea sententia ad humiis ditatem inclinare,oli spiritum,qui in ipso habetur,dicere non erit alienti. Iecur. utpote summe carnosum,ac san Suineum,& ob arterias, quae non paucae ad ip sum pertingui, caliditate, humiditateq; praeditum. Cerebru omnino frigore solis let,quia paritu eius maior moles ac portio eκ esssientia medullosa ac neruosa c5stat. Medulla vero eius haudquaqua eiusde generis est cu ea,quae in ossibus cotine tui . quippe nihil i eo quod sit pingue seuosum,oleosumve cernitur: sed id cci mune esse a lus terrsq; constat eκ eo, qd ei accidit. Cuni. n.coquitur, indurescit. atq; siccessit, ut humore depopulato, e Nactoq; a calore, terrena portio relinquatur. At qus de hoc viscere docuimus, eade nos de spint dorsi medulla diκisse putato: sunt etenim eiusde & generis,dc naturς. Porro lienis, ac renum temperatura calore humoreq; constat: ea tamen leῖe, Ut renes splene uno abscessu.sint in feriores, propter sanguinis huius visceris crassitudinem:quo etiam ordine lienab iocinore ruperatu . .
De natura temperata. cap. IIII. PROXimu est, ut de natura teperata aliqd dissieramus: qua quide eκ iis, qde similariu, dissimilariu l: temperatione scripta reliquimus , quis facile possit coniectare. Nepe si par supradictaru proportio teperaturam in homine spectetur, huc plane teperatum e Te celabimus: atq; deprehedeinus in ipso notas,qus de teperata natura a Galeno literis traditi sunt. V eru hac ip sa in teperaturς moderantia dici debere patet, collatione partiu totius corporis: inquide fieri nequit, similaribus particulis ab ea,qus scam natura est mediocritate, ac teperatione, abeuntibus, una vel pIuribus qualitatibus,quin protinus comutatio,corruptioue accidati Atqui recessus hic varias caussas obtinebit: Interis dii nanq; a regione, interdu ab agente, alias a materia, alias ab aetatu comutatione: Quippe pueri calore, humiditateq; sunt prsditi: iuuenes calidi, sicciq;: senum vero stas frigida, ac sicca: cuius rei nobis manifestissimu atq: locupletissima te stimo iri u praebent horum omnium functiones rium et, cp alii quide recetius editi sunt, alu vero longius ab ortu absunt,& ia state processierunt: prsterea e Xerciistia, studiaq;. victus ratio, & qu da λlia e reterna teperametu immutant. Atq; liscvniuersa instrumetarijs partibus usu uenire possie eadem ratione neino ibit inimcias: quinetia totius corporis copolitioni, ac structurs. Iam vero octo e Te apua medicos temperierit in recessus docuimus: nouemq; differetias,quibus partes, ve ipsum tota corpus trunctiones suas peradunt, atq; id quod secundum natura opoxtet patiuntur: vitam videlicet temperatae,quae k naturalis appellatura octo vea
294쪽
ro intemperatarum. R es etenim, in qua calida ac sicca dicetur: idΤ quoq: de ecteris sentiendum. Qua ratione intelligendum tibi erit noue temperaturae sanitatis differentias, quarit temperata uniuersis corporu partibus tu similaribus, tu dissimilaribus cois est. Hoc tamen interest, . in illis primo, δί' ut sic di κerim ensentialiteri in his vero secundario, atque per accidens.Cum itaque medici in te. Perantias qualitatibus atq; patientibus acceptas referant, haud absurde totius Corporis temperamentum itidem assignabimus. Quare sequetur, ut quatuor in totum emergaut intemperantiae.
De compositarum , dissimilaris e partium salubritate. ' cap. V. Postquam igitur sanitatem particularum similarium, quae ab earum moderata temperatura ipsis adest, quaeque primaria ς pria, ac in substantia coosistit, satis superq; eκplicauimus: atq; item per accidens instrumentaria rum, totiusqς structurae corporis: pro κimum est, ut de ea, quae est officia Ilum quatenus officiales sunt esctentialis disseramus: eiusque omnes differentias percurramus. Dissimilares itaque Vtpote copositas neque agere, neque pati in confessb est: nisi in qualitate, quantitate, quatenus quantitas) politura, partium continua serie, terminorum contiguitate, dum mutuo iunguntur unitate, separationeq; modum seruauerint. Erit igitur qualitas in figura concinna ac natu rati in meatuum atque coneauitatum syni inciria: ne scilicet ampliores sint, angustioresue quam par sit. In superficie mediocriter tum laeui.tum aspera. Qua noritas vero, ubi adest ipsarum numerus naturalis, modus, atq; mensura. Coniunctio, quando pars parti apte coniungitur. Separatio,quamlo pars a parte secundum naturam abscedit. Caetera quidem nota sunt. At unitio similari ur diis linia Iari coin modior. Porro magnitudo ac paruitas mensurae sunt vocabula, quantia rati continuae attributa, inultu atq; paucum discretc. Mensura autem aptius simi Iibus, in dissimilibur partibus assignabitur: quippe hs cmoda naturalem mini me obtinebunt,nisi si prius sἰmilares, e quibus coponuntur,ac constituuntur, moderatam quoque mensuram sortiis sint. Ad haec politura tantum dicetur partis, viscerisue in corpore locus: quemadmodum ventriculi, iocinoris, cordis, lienis quoque positum nominamus. Consensum vero Instrumentariarum intelligamus oportet eum, qui a natura prima statim corporis strue communis donatus ni ebris omnibus: cuiusnodi est consensus ille principium partium. ius profecto functiones suas haudquaquam perficerent, ii is abesset: via de priuatim viscus cuin viscere consentire spectamus, atque id inani festissime in cerebricum ventriculo consensu, potissimum in appetentia. Alium insuper consentiendi genus, cum a Particulis unius eiusdemq; membri officialis fit consensus, cum eo, quod est in ipso maioris, prs stan riorisq; dignitatis. Huiusmodi aut videmus particularum o monium oculi cu cryitalloide. C sterum iis c breuiter perstringo, vi pote quς a dissectorit artis magistris facile discere possis, quoru multi de ea comentaritas con scripseruiit, ad quos, si non graueris, abeundum erit. Quod si in libris Galeni, aliorumq; eius sectatorum Versatus fueris, atq; ad manus tuas hi nostri comenotarii venerint,eosq; perlegeris, ingenue fateberis, nos super sectione differentiarum sanitatis verius, e Nactiusque dilIerulsi , quam fecerit ille, quem nosti, mihi non nominandus. At id iudicium recte ferre haudquaquam poteris, nisi ii naturalem philosophiam studiosissurae attigerisue nanque hic philosophum, iumedicum magis postulo.
suaedam adhuelisperioribus adiicienda. cap. VI.
Eru ut cucta a nobis absolutius eκplicctur, qusdam hic adhue adscribemus: I emperameta sci Iicet salubria partibus attributa similaribus nos i uenisse: alia side Quin se in teperationis eritreino: alia vera ab ea
295쪽
recedentia: qui tamen recessiis laesionem sensi lutem neque in actionibus, neque Daffectionibus passionibusue operatur quod etiam instrumetariis usuuenit: unde Qualitatem, quantitatem,posituram,ac consensum temperata diεere par est.Qus sine constitutio ea erit,quam Galenus libello de hono habitu nos docuit: a quo tu quoque, si voles, ipsam perdiicit Sunt igitur officialium partium salubritatis octo differentiae: luarum quatuor temperatae, atque item intemperatae quatuor. Atqui nonnulli genus differentiarunt quintum arbitrantur, commune tum simiis Iaribus, tum dissimilaribus: aiuntque esse sorma coniunctionis nostrae: quae quiodem dupliciter intelligitur: uno.modo nodosa, altero Vera: atque illa compossistis, atque officialibus magis propria. Haec autem similibus partibus,quae in habitum salubritatis earum referenda est. Iam vero Vtrarunque partium salubrit tis differentiae tum communes Alim propriae nobis dictae iunt, & quo modo in omnibus communicent:quae huic nostro negocio summe erant necessaria. Simi Iarium temperamentum moderatum aliud est ab eo, quod inest officialibus: ii, Iud quidem proprium & essentiale:hoc secundarium,atque per accidens .inam sectionem qui ante nos, nostraque scripserunt aetate medici, ingenii subtilitate Parum Valentes,praetermisere.Hactenus de his.
De aflunibus, affectionibusque siue passionibus. A P. VILNVne ad singulara paritu actiones, auctionesve deueniendu: qui qui,
dem cognitionis scopus instar finalium caussarum collocadus est. Qui
vero nuper eκpositus est instar causarum tum format tu, tum materia
lium nobis considerabitur. Verum enim uero priusquam l5gius progrediamur, unum naturale principium statuemus, videlicet quodlibet corpus eremateria formaqne conflari, ac constareetat materiam formae quoque gratia consi, stere: unde colligendii, ipsum enS naturale propter actiones suas proprias tant a esse. Quare Arist.pulchre ac docte sentit, naturam frustra, incassum, ac teme, re nihil esse molitam: quod in his quae ab arte prodeunt,conspicitur: quippe Iiis gna nauis, formae,ac figurae nauis gratia adinventa sunt:& sice duobus istis eonstat, propter nauis actionem quae erit nauigatio. Hinc etiam in hominis corpo re esse quippia oportet,quod sit loco tum formae, tum materiae: atque etia postremo actione affectionemque,qus ambς absolutione partium indicant. Quaerenis dum itaq; quid sit vice forms: quid demu vice materiae: inde ad actiones, affectione': transibimus. Simplices quide ac similares partes in composito maκima eκ parte locu materiae habere spectantur: ossa nanqς,ac syndesini, hoc est Iigamenta,tendones, nerui caro ipsa,cutis denique formae manus gratia confecta Indicantur: quae sane forma ad agendii, afficiendumqς, siue patiendum erit idonea. Nempe manus fungi suis muneribus constrictionis, intensionisue non ponset, atque eκpansionis, siue rela Nationis,& aliis huiusmodi, nisi si composita foώret. praeterea dc si compositorum caussa incompositae, similaresve partes adsint tantum: habet nihilominus harum quaelibet functionem ac munus peculiare, quod manifestius in ipsa structura,ac copositura evadit,emergitque: idq; in manibus videre est,quae ab ossibus robur attollendi onera obtinent, atq; a carne. neruis,& similibus sese expandendi, eκplicandiq; modum. Post quae discutienώdum investiganduq;,an sit quippiam cuius gratia compositum sit, cum quo deis nique munera functione'; suas obeat. Hinc vero eNordiemur: Partes natura quide dc agunt,& afficiutur in totu ab ipsis calore inaro:qui alius est ab eo.qua a tempera meto adipiscutur: id quod indicationu methodo docuimus.Eκperime, to quippe anatomices, id est,ariis dissecandi corpora) copertu, eκploratumq;. in corde quodda corpuscula contineri Vaporosum, eNquisiteq; calidu, qa ab ipisso per arteriaru canales In Viriuersu in derivatur animatis corpus, atq; tranni motur. ide quoq; de cerebro celandu .Qus Vniuersa cu ita cadat,I, neq; agere, neq;
ifici paries,Prster qj a calore initatio sequiuir quoq; functiones suas a formis
296쪽
A absolui perficiq: Mab eo ipso qd a caliditate innata sortiuntur. Atqui ipsarum
forma constituitur eκ utriusti caloris natiui. s. ac eius, qui a tἔperatura acquiri tur mi π tura, qua agunt, afficiliturq:: unde perspicuo liquet cordis in animantis corpore e X celletia, atq; principatus. quo caeterae partes oes indiget, i pium vero nullius adminiculo eget. Porro de cerebri dignitate, atq; praestantia id e quoque sentienda in partibus videlicet, ac visceribus, quibus prs esse fertur. Incoposita itaq: .ppter c5posita: haec vero ob ea lore a corde derivatu, qui aequide tris foris nas loco adest: qua ratiocinatione patebit. singuloru mehroru functiones a meis et ione': inde proficisci. Verum enim uero an solus hic calor ista efficiat: an titaliud quippia, quod sit huic caliditati vice formae: medici consideratione traice dit. Iam vero alias esse facultates, praetereas formas, luc a te peratura proueni ut asserinitis: quas animas vocitIt: de quibus ante actiones, affectionesque, paucis agemus, haruq: quot sint differetiae e X plicabimus: mox ad ea quibus una lusq; pars altribuitur, addiciturque, reuertemur: quod sane fiet cognitis potentiis qNaefunctiones peragunt. Illud vero te in primis latere non velim, iunctiora si genera, quatenus ad nos pertinet, notiora esse ear a facultatibus: naturae aut pote uatias notiores. Cui tau: philosophi, atq; medici functiones speculantur, tresim potestates homini adesse a harmat: naturale vitale, animale. Naturalis quidem est, qua alimur incrementu sumimus, atq; gignimur. Uitalis pulsum efficit,ac in cor D de sede habet: cuius quoq; respirando aperire, ac dilatare est: ereptrado Occludere, ac costringere. Cuius quoq: comes est vis illa tinpulsoria motriR , qua cum quid eκ petimus, ad id apprehendendii impellimur, movemurq:, aut auertimur ut id declinemus ae fugiamus: hancq; oes in corde sita testantur. Porro anima
lis in quinq: est distincta modos. ac differentiassensiles: videndi ollacisidi, gustadi, audi edi. atq; tagendi: quihus et accedit motio secus locu delatione, latione uevocant . Ad liscis phantastica, quam imaginatricem appςllamus, co latrice, aestimatrice, recorda trice conservatriceq; dissecatur .Qua quide sectione medio in diuidendis animi facultatibus usurparunt: quae Ac si para apta sit, tibi nibilominus in hac arte parsi erit incommoda .Qtiam obre aptior orno illa erit: qus se cui dii motione naturale efficitur partitio: qnquidem in consesso est, istas functiones non im attribui qualitat; hus quatuor, versi etia facultatibus, quas animas ap pellitant: Super quibus dii fusius, accuratiusq; disserunt. atq; disputant, alias stirpibus adscribui, nutricarionem. Lincrementum, ac generationem retro nobis di
ctas: quarum augendi functione altricis finem recte quis di Merit: gignendi vero quasi auctricis potentiae absolutione, atq: perfectionem. Praeterea animarsi no in men habuerunt, tum quia organicae, tu quia e X facultatum naturalium minime . sint. Esto vero P quis inter naturales referat largiori ut dicitur loque di modo: is handquaqua aberrabit, potissimu si anima a re Iatione vel functione intelli gat. si ab essentiat in potestatem propria ipsam censet, is absurde Iahitur: qqnobis test alissimu reliquit Galenus noster, in quod a suorum commentariorum, ubi illa magneti co parat. Caeter si vis, aqua pulsus efficiuntur .altrix quoq; est, diuides ac princeps: utpote quae una cla corde calorem mcbris impartiatur, atq; praecipuae, primaeq; altrici potetis famuletur, pariterq; cu ea se ructur. Quare abis surdu foret, hanc ab aliis diuersam, seorsumq; collocare. Ergo ad uutricationem referenda. que admodu caeterae quinque facultates, attractrire, retentrita, altera otri κ,eκpultriκ, &qus discernes nominatur: quanq; ea ipsa maioris in vita sit momenti, ac ponderis p rsdictis, ob calore, qui multus ah ipsa emanat: qua rati ne medici impulsi, nonae vitalis huic dedere: etsi sub altricis genere coprehendatur. Quidam insuper plantas, stirpe sue ab huius potestatis functione vegetales appellitant. Verum enim uero medicoru partitio, quae potentia animale dictam, in quinque modos differentia'; secat, sentiendi, mouendi, imaginandi, remini Redi recordandiue conseruadi,ac deniq; rationis ipsius. usquequaq; Vera est, uno crecepto, dc prs termisso, p. s. nihil interest, an vim moue di secus locli, latione vocat an vim mouedi a volutatis imperio atq; impetu nominaueris: ubi in c5 similibus cu ea eonuenit imaginatio: id qd in commerario de anima e Npositam Qui aut vim motus voluntarij, illi quae a vita nomen rei iner, Potentiae
297쪽
Ibi Collectaneorum sectio prima
assignans. atque illam quς motri κ secus locu dicitur,alterius speciei esse celant, Dperpera facere mihi videntur. Sunt etenim hae latum facultates, altri X auctrix, sensi triκ,genitri κ. ima in atri κ, appetini κ. ratiocinatri κ, auctri κ: & quae aesti- matri κ. cogitatri κ. conseruatri X, atque recorda triκ. Est autem c quemadmoda retro iam dictum est super imaginationem constituta rationalis vis, utpote quς uniuersalia comple Aendo perliciatur: quod ab Arist. primo auscultationis natu talis.& posteriorum primo discere potes: cuius nihilo minus contrarium In calice primi coimnentarii aula ultationum scribit. quae dubia si quis diluere ac soluere concupiscit ab eo ipso Aristo. petat. Cum itaque uniuersalia, quae vi apprehenduntur rationali, particularia habeant, in homilae sit oportet facultas, qua c5ple statur essentiam horum particularium sub uniuersalibus contentorum: atque alia Vis,quae eorum recordetur.Quare cum potentia ista uniuersalium compleis etri N. ea ipsa tantum imaginatis habitudinibus apprehendat. sequentur denique tres aliae potestates, aesti in atri κ. s. quae essentiam particulariu comprehendit: re corda triκ, quae aestimatorum est impressio tertia, ac postrema imagina trire, Musaesti in atricis uia pressiones suscipit atque amplectitur: atque hae sunt tanqua viro
tutis rationalis ancillae: quippe haud secus ac serui dominis heri sue suis morigeri sunt, parantq: ac curant quod facto opus est,ita 8c caeters potentie rationali famulantur. Patere item arbitror Vim imaginatricem rationali adducere ea, qus minime sint comprehcnsa. Quin etiam duas apprehendi differentias, aestimatri- cem scilicet, ac conservatricem rationalis comprehensioni attribui. Quare cum a rationali ahscedunt uniuersalia, atque recorda triκ Uniuersalium reluiniscitur, aestimatri κ vero iudicat, ac dignoscit, tunc imaginatri N essentiam illam particularem a recordatrice simul Sc aestimatrice cognitam ereplorataque habebit: qua habitudine ab imaginatione accepta consequutaq; , Vis rationalis, quo prius ca rebat, id adipiscitur. Inde fit, Vt tres a nobis retro scriptae potetis illi, quae a raotione nomen obtinet, famuletur,ac ministrent. Eatenus aut medicinae proseisori Vtilia, ac necessaria, quae de his disseruimus, non ignores: quatenus liberalius ac perfectius doceri velit: eruntq; a naturς interpretibus quaerenda. Verum enim uero quod in hoc negocio e N usu medicinae studiosi candidatique usuuenit, id praecipuli erit te peramentu, quod singulis facultatibus inest, tribuiturq:, compertum habere, atq; si praesens sit, tueri: ii deperditu, instaurare, ac restituere. Satis nanq: superq; satis frugis referet eκ hac disciplina, si a fornis teperationis no titia, eκplorotione forma quoque spiritalem intellecti uaq; consequatur: que admodum si materia cognita, quatuor succoruna corporis, Partiumque uniuersa ruin cognitionem asi equatur.
De i sis partium incompositarum, qice simile ae simi- plares appellantur. Cap. V i II. S Equitur ut m Wifestu faciamus, parte is omne is animatis esse ob praedictas
facultates costitutas, atq; potetias ob suas hinctiones: nul Iamq; in homine parte, quae non sit aetionis cuiusda, atq; affectionis gratia: quas ubi exploratas una cii teperameto singularit habuerimus, salubritate quoq: cuiuslibet partis per caussas, qus a fine appellatur, percognitam tenebimus. Iam . n. per caussas qus tu a materia, tu a forma nominatur, nobis innotuit. Atqui effectrices
huc adferre utpote ia separatas)minime oportet, nisi si quippiam, qd effectricis caussc locu obtineret, in modo coserua di maneret. Principio igitur facto ab usu similariti, dicemus, rem quae propter alia necessaria est,id bifaria esse: Primu , ut sit essentia prima essentiae postremae necessaria: sicuti substantia simplicium ac similariu ob instrumentalium substantiam fuit necessaria: Secsido no quid ea necessitate: verum qin duo uno sunt prς statiora, idq; nobilitate indicat: uti de ocula dicendum, qui sane qui de homini datus est ob visione ei necessaria: hinos vero natura creauit. praestititq; illi, lin commodiores Vtilioresq;. Nos vero no paucos usus praeternam emus,qui Parii huic nostro negocio sum idonei, Similatium
298쪽
A itaque partiu quaeda sunt ut osci cartilago, ungues: quaedam Vt nertii, musculi, it,
gainenta, membrane, tendines, cerebru, huiusur ossa. spinae medulla, caro, adeps.cutis, nisi, succi quatuor, atque spiritus. Atqui ossiu usus praecipuus ad robora nodum, stabiliendumq:: nempe tanquam landamenta quaeda ad uniuersam corpo ris substantiam sustentandam subriciuntur:r Ad haec ad munimentit, tutelamq:. cuiusmodi capitis atque thoracis ossa. Horu vero multitudo ad motus varios particularesq;: manus quippe per se moueri non posset, nisi si ab ossi hiis brachii se iuncta foreti Alius insuper occurrit usus, qui est, ut facilius eκhalationum , va portiq; copia discutiatur, dissipetur, ac transpiret. Hinoi autem sunt futurae quae in caluaria conspiciuntur.Quin etia alii adiici possunt, ut est ille: ne. vhi os una. laederetur afficereturue, ita facilis esset ad alterum laesionis, affectu': transitus: quoniam alterum ab altero seiunetu. Multa quoque esse oportuit tum ob figurae ipsoru euariatione, tum ob qualitate, cuius gratia fabricata, tum deniq; ob ma gnitudine, ac paruitatem: quς variatio in ossibus digitoru, cruris, ac coκae spectatur. Veru figurs formςq; diuersi modi adsunt.qiu quae valida, gradia,grauia qς
esse oportuit: dura quoq; , solida, ac minime concaua constituta sunt: quae aut E leo uia, dura quide . sed caua. Porro qus carni adhaerere iungiq; natura voluit, teneo riuscula, ac mollia fabricata sunt, cuiusmodi cartilagines, & quae eiusdem sunt generistasta vero vel mediocriter eruditus te docere p5t. Genus quide unguia B tactu est duaru utilitatu gratia: primae ac cois, ad summitatis digitorum muni mentur, ac conseruatione: quo pacto hastae summitati fert si quoq; affigitur: postreme ut eius loci carne firmarent, inde i: manus facilius, & melius apprehenderet: nihilq; illi effugeret, eκcideretq:. Eunctio vero apprehensoria unguibus manuuira magis, in pedum propria. Primus vero usus caeteris animantibus com uanis quoque est. Nerui insuper non paucas nobis asserunt dubitationes: quippe Galenus constantissime asserit, neruor sit utilitatem eme, virtutem sensus ac motus a
Principio in parte is omne is transmittere: Aristo. vero constitutos in litosq; ad calore in interna temperandum sensumq: itidem praestandii: quae sententia pro Nioma est illi, quae de cerebro fertur. Galenus ad fulciendam suam opinionem, M. firmanda, argumento utitur,cp videlicet laeso, aut in totu ablato neruo, afficitur. adimitur sensus, atque motus: veru id haudquaquam a methodo demon strationum procedere, satis patet eκ his quae in dialecticis discussimus. Usus igitur nervoru eiusde generis est cerebri utilitate, ab eoq; oes plane ortum habent: nec est quod in cercbro fiκos ut sentit Galenus dicas. an vero motu volutaria efficiat. digna accurata consideratione. Syndesinorum, id est ligamentoru, atq; tendo nausum nemo scit: motionis. qus ab imperio voluntatis prodit, gratia institutum. IVIembrans protegmine imposiis, atq; ut tueantur, suspendantq; parte is qus suspe di apis sunt, ac retineat: quod ad syndesinos magis pertinere videtur. At quc ventre integit, huiusmodi utilitatem obtinet: nempe arcet, prohibetque, ne ime .stina prolabantur, locoq; dimoueantur: quo lapsu herniosi efficiuntur homines. Venosum genus dupleκ est: primu arteria ru, quae spiritum ac sanguinem a corinde accipiunt, in omnei': parteis e N pandunt, alias quidem sanguine tantu, alias spiritum ac sanguine simul. Alterum vero venaru quae non feriunt,in quibus sparitus vi κ sensu deprehenditur, nisi si Galeni opinio diuersa nossentire cogat. qui in iocinore spiritus naturalis sedem collocauit, quem ab altrice facultate coofici testati sumus . Uenarum autem riui permulti in omneis parte is corporis eκ panduntur sicuti & arteriarum) ut sanguinem plane elaboratum conco 'tumq; ab hepate in totum corpus fundant. Meminisse hic te velim, Aristo. telem sentire, partium omnium nutricationem ab utriusque sanguine, venae scilicet, atque arteriae, mutuo simulque commiκto, ac temperato perfici. Quinetia iocinoris, atque venarum sanguinem , vice materiae illi esse, qui per arterias a corde deferatur: qui quide in loco formae erit, utpote alterum tum concoquens, xum perficiens, alimentumque actui proκimum reddens. Atqui Galenus eum, qui per venas a iocinore discurrit, nutrimentum per se pro κimum arbitratur.
iv eru Aristotelis ratiocinatio super his est huiusmodi: Sanguis inquit quatentis languas, pati iii haud dubie est alimetitum: quicquid vero alit, partibus accede Is
299쪽
debet,asiimilariq: atqui uterque sanguis, tum arteriarum, tum venarii, per omo D nia funditur, adestqtie omnibus, ut sit partium nutrimentum, eκ eoque consi- - sunt necessario. Cum vero in crudum & coctum secetur sanguis, ille quidem vicem materiae, hie vero formae praestabit: unde erat crudi coetiq; collatio, si cuti formς am: materiae: Hoc vero in libris de animalium historia Aristoteles docte eκplicuit. Caeterum si quis dicta Galem probe diligenterque perpendat.
inueniet eum sensisse,parte is corporis supernas a sanguine, qui in arteriis conti Netur, nutrimentum suscipere: iubet nanque in hemicranico dolore, comitialiq: morbo diuturno secari arterias. Summopere autem cuperem discere,cur non putarit alias quoque eodem ali santuine. NIedullarum duae sunt differentiae: Una cerebri, quae sub caluaria includitur, haud dubie materia spiritus, unde sensus eκoriuntur: Altera vero, quae in ossibus habetur alimenti sanguinei, quod in ipsa distribuitur, concoctum eκcrementum, hancque non continent solida, ac minime concaua. Aequi uocam itaque appellationem eius quae in cerebro. atque alterius quae in ossibus contenta est, dicere oportet: illa etenim a vulgo tantum medulla nominatur: haec autem omnino prope di Nerim,vcra est: Atque
ossium concoctum verumque eκcretractum: itemque essentia temperata: verum
spinae dorsi medulia eiusdem generis est cum cerebro , habetque eosdem usus cum ipso: At in quo mutuo discrepent, ubi de partibus dissimilaribus dulereismus, discere poteris. Porro caro duabus continetur differentiis c uti retro iam docui inus quas ambas tactionis instrumenta scriptum reliquit Aristoteles, eodemodo rationeque se habentia quo oculus ad visionem: cuius rei indicium,quodsmpleκ corpus sensum deprehendit limplicein: quo in officio neruus carni fa mulatur, ut temperet videlicet spiritum sensus qui a corde transmittitur: quas rationes a nobis medicum necesse est accipere. Atqui sensioilem atque motionem a cerebro neruis ortum essentiamque hanere liquet Genus insuper carnis nausculosum a Galeno vocatum, inter officialia ascribitur: a quo mouetuli prima vis efficitur:quippe nullius adminiculo, nullotie intercedente, sed per se tantu moauetur: quandoquidem si aliunde motum haberet, aliud scrutaremur, quod ere Hemotionem haberet, mouereturque quo modo res in infinitum procederet: nihiletenim mouet, nisi idem quoque moueatur. Hinc necessario rein quiescere neceis se est apud primum a mouente immohili agitatum. Verum Ista in naturali phiis Iosophia amplius interpretati sumus. Idem quoque carnis genus musculosum. motus secus locum lationem vocant Galeno instrumentu scribitur:& nos quo que alias disseremus de eo. Iam vero corpus illud spongiosum, quod in inguini hus aNillisq; positum est, huius tantum gratia fabricatum , ut eκaeta propulsa inq; a caeteris partibus eκcrementa eκciperet: facileq; possumus nobis persua odere, adeo corpulentum,& bene carnosum esse factum, ut impleret quod in meo πdio Vasorum,in diuersas parte is diductorum habetur: eiusdemque diductionis nrmamentum ac tutela foret.'Quod quidem Sc simple N est, animantibusque omnibus commulae: haud secus ac cor unum dissimilarium ac compositorum Omn animantium generi commune datum. Nunc de succis quatuor quaedam pertractanda sunt, in primisque de sangiti ne ipso, que duplici praeditu utilitate speciamus: Una, ut nutriat. quam lanetionem efficit is qui in iocinore ac venis,qus Ut medici sentiunt ab eo viscere originem habent: Altera, ut convehat atque deo ferat una spiritum caloremq: M is in arteriis contentus est. Pituita sanguis incoctus est,uel ut quis dire eiit sanguinea superfluitas, quς parum abest, quin ut sanguis: qua absente abscedenteque,& secreta, sanguis abiolutionem nancisci tur, quod de utraque hi le,tum flaua, tum atra, velim e Nistimes. Necessario itaqet Pituita corporibus insita: fieri etenim nequit alimeta alterari inautariue,atq; coincoqui, quin & pituitosa eNcremeta gignatur: Ad hic alia quoq; Vsus pituite tu sigari pnt: humeetat naq; parteis,& nutritioni aptas esticit,Viceq; alimeti in loga inedia prcstat. Flava vero atraq; hilis priino,ac per se in corpore cotinetur, nabeturq;. Etenim cibaria cococta clus a Vetriculo ad iecur trali usur, in sangui hem haudquaquam transirent, mutarenturve, nisi si ab eis illa duo eκcrementast cernerentur. quem adinodum vinum dulce non nisi duobus ericrementis a D
300쪽
A eatis altero crasso terrosoq:,altero tenui leui aereoq: omnibus suis numeris partibusq; absolutum dici debet. Quamobrem natura amars bili, atqς atrie instruo menta ac conceptacula instituit, pituitς vero denegauit quandoquidem eκ hac partes constitui ac nutriri voluit natura: e X aliis vero retro dictis succis nequaquam: patet autem l natura hos succos instrumenta facultatis altricis no ueris honi electione. Nempe vesica bilis meatum habet geminum: atyt plurimu Vni eus is est in intestin uni hoc est exitum fundi ventriculi & ieiuni medium inserintus. quc intestina sunt gracilia ac sublimia: vel si geminus meatus sit in ecphysin illam maior inseritur , hoc est pytoro: minor in fundo ventris paulo iupra pytoron inuenitur ubi eodem quo in intestinis fungitur munere: vesica etenim illa portionem hilis quandam per hunc mea tum qui unicus est, ad intestina etifundit, ut illa eκcitentur trutenturq; adeκ cretionem,quasiq; abstergantur. Di rias quoq: meatus geminos habet, unum quidem qui os ventriculi perungit,utio e Niguum atrς bilis in ipsum evomit. effunditq;,tiim ut e N purgetur,tum Ut cite tur appetentia: quae prosecto ab acidis eκ citari consueuit: quorum aliis In comomentariis copiosius mentionem faciemus. Proκimum est,ut de adipe pauca annotemus: culus Vtilitas prima, Vt calorem moueat atque accersat omento atque
septo transuerso: estq; eNcrementum, superfluitate concocti sanguinis, quo Pallin tes animantis nutrit sunt. quare adipe moderate adepta , summam e Nimiamqτ ,eκ eo sanitatem coniicimus: probe itaq; , atq; inculpate facultatem altrice suas peragere functiones testatur. Inde si corpori non accrescat, animal haudquaqquam eκacte concoquere sipnificaturi in quo e Ncrementum, quod ne cenario Phaui concoctionem consequitur, minime nat: id vero est calidum , humidumq: et quod etiam ad implenda qus in animante vacua habentur natura costituit. Vbi vero immoderatius pinguescunt adipe animantia, praus, ac vitiost ai ctionis constitutionisq; nota est: multam quippe alimentorum materiam sanguinem di co in adipem verti, ob quam refrigeretur corpus, animatq; mortem obeat. Aa hec sensu prs dita non est, parteilat; sensus compotes insensiles efficit, si immodice augeatur. Pilorum capitis, superciliorum, palpebrarumq; Vsus ad munimentum tutelamq::qui nanq; in capite nascuntur,cerebrum a frigoris, calorisq*norea,& incommodo tutantur:qui superciliorum, palpebrarumq; oculoS ab ere ternorum lapsu tutos faciunt: qui subaκ illis, atque in pectine, alijsq: particulis eκoriuntur,eN copia, eNuperantiaqς materis originem trahunt. Galeni autem opinio qua pilos a vapore quodam caliginoso, fumido, atq; eκusto produci aD serit, non oscitanter est perpendendar pilus nanque corpus est intendi aptum. siccum, cuius modi est alimenti sicci superfluitas,quando plus iusto aduritur. ma' nente in ipso eκigua pinguetudinis portiuncula. Quamobrem non erit vapor C ille cuius sit appolitio partis ad partem : quinimo corpus est valde continuum, & intendi aptum. atque in Iongitudinem auctum . Natura vero ut ego quidem sentio hunc vaporem machinata est generationis pilorum gratia: atq; Vt alle num materte superabundansq; erecrementum ab internis ad eκ terna euocareo tur,eκ purgareturq; animantis corpus .mod imitantur agricolς, qui ut fecun dior, feraciorq; terra fiat, semina illi committunt, atq; iniiciunt, quς eliciant,at trahantq; quod in ea eNustum terreumq; consistit. At cutis omnium tegumentucommune. Spiritus proNima sunt facultatis instrumenta, qui animal regit atqς gubernat: cui quinque potestares ancillantur'. attractriκ, retentri X, alteratriN. εκ pultriκ, quibus discernentem adiicimus. Verum enim uero alia quoq; inest facultas, quς absolute gubernatriN nominatur, toti corpori communis , de quRaliquando plenius disputabimus. Nunc tantum id dixisse satis sit, ab anima esse ac prodire, qua abeunte, animal quoque interire necdine est.
De disii laribus nutritoriae facultati addictis partibus. cap. I X.
NVnc de partiuis officialium usu paucis pertractabimus , quς facultati assotrici famulantur,necessaria in totum, ac manifesta e Nplicantes: principiu