Adnotatio ad institutionum Gaji commentarios, auctore C. J. Van Assen liber primus

111쪽

Uinincla manumissa. Mulier jam altera hac mancipatione convenit in manum rius ipsius, quem sibi vult esse tutorem, alquo hic, ob interpositum Cum coemtionatore fiduciae Pactum , statim mulierem manumittit, quo illa tandem voti compos reddatur. Uinae M. Mittit igitur mulierem e potestate et

mauu sua Coram Praetore, tamquam dominus ancillam Et maneipator filium familias, g. 132. At sui

juris denuo iacta non potest esse sine tutore. ItaquBaccipit ob vim legis ipsum manumissorem tutorem, ut impuhcs emancipatus patrem. Atque in hac fiduciarii tutoris tutela posita et per capitis diminutionem, quam passa est, majore in iaciendo testamento negotiisque contrahendis jure utitur, quam ipsam facultatem hic unice spoctavisse videtur. Tmlor festiciarius. Qui siducia se obstrinxit, se mancipio sibi datam manumissurum esse ejusque tutorem suturum, ut heres fiduciarius, add. q. 166.

195. Sicut inferius amarebit. Mox q. 118. fin.: sicut

initaentius amarebit. EMMentitia rectius convenisset in hunc locum. q. 1lba. otim. Etiam hic significat tempus non diu praeteritum, nam Hadrianus votus jus immutavit, cons.

q. 22.

- 'on aliser feminae. opponuntur masculini sexus hominibus, qui non opus habuere hujusmodi capitis diminutione. Bem explicat Cic. TOP. c. 4. Exceptis quibus m personis. Significat Gajus Certas personas, quas ab oculos habet, voluti in

112쪽

Hanc necessitatem - remisi . Sublata tutela agnatorum sq. 1573, cessavit causa. Potuerunt ab initio eligere, quem Vellent, neque amplius capitis diminutio postulata fuit. Ex auctoritate miniani. Scium ad ejus orationem factum, de essicacitate testamenti mulieris ejus, quae sine capitis diininutione , per coemtionem iacta, judicium suum postremum solenniter declaraverit. Remisit . . . . femina. Conjicit IIemerus : ce sebantur enim perintae feminae ac si infames essem. Ergone Gajus hinc jam argumentum cepit Pro sententia sua in k. 190 λ at haud scio, an nimis subtilis sit viri Q. conjectura. Si qua tamen fiduciae causa. Hoc est, si extraneo , sive ei, quicum coemtionem fecit alterius rei quam matrimonii causa, mox nubit ΙΙ. I 39.), solo co sensu iaciente hasce nuptias, habebitur hoc matri

monium contractum per coemtionem, nam, cum

esset jam in manu istius viri, nnptiae accesserunt et essecerunt, ut tamquam per traditionem brevi manu, . si dicere licet, siliae locum obtinersi apud maritum , qui jam antea fuisset coenitionator. L. Or. Atque haec otiam fiebat materfamilias.

Gellius it. XVIII, 6. 3Placuit. Quaesitum igitur suit, an sic causam

suam et conditionem potuerit mutare et vim cod-tionis accommodare ad aliam causam , quam cujus rei gratia facta esset.

Locum fliae nancisci. Hoc malimus , quam ju. filiae, ob. q. III. et q. I36. SMerest. Nam egit jam do potestate et de manu. l. l6.

113쪽

se mane pio sint. ΙIoc est, possunt Esse objectum ritus mancipationis et alii ita tradi, ut apud eum sint in conditione mancipit. EOHem moeso ponunt. Conss. acutissimae V V. DD. conjecturae. Sensus autem verborum esse Videtur hic: quae in manu est, sive fiduciae, sive matrimonii causa, potest a coemtionatore suo aut marito haud secus mancipari ac pater mancipat filiam. Exempla apud Suetonium in Vit. Tiberit, c. 4. , Plutarchum in Vit. Caton. p. III., siquidem conjicere licet, nuptias ibi laudatas per coemtionem esse contractas, et Dion. Cass. Hist. 48 , M. E suo jure - dimittere. Jus est h. I. potestas et manus, quam dimittentes habent, pater nuptiis, coemtionator contractu coemtionis; hi igitur utu tur plerumque hac mancipationis sorma , ut solvatur

potestas et sui jam evadant mancipati. Vid. q. I32.139. 19 I.

Rem senem. Res h. l. est id ipsum quod mancipio datur, persona libera aut servilis, animal aut

praedium, Vid. q. I 2I. sin.

Mihi emtus - aere aeneaque libra. Haec formulae pars non pronunciatur in jure cessione II, 24. , quod bene tenendum. Aere aeneaque libra. Varro, de ling. lat. IX., q. M. stuo in numero halen in boves. Add. G. Vat.

l. 259.

Praedia -Baltea. Ulpian. Fr. XIX. . praedis in I alieo solo. opponuntur in Fr. Vat. I. l. Praediasti minaria et propinetalia. Praeaea absentia. Absens h. l. dicitur de re --

114쪽

mobili, quae non potest adferri , sed ad quam eundum cst , cs. IV, 17. Omnis hic locus summa sagacitate est restitutus. Vidd. notae. Olim aereis tantum numianis utebantur. Cf. Varro, 122.

Rec ullus aureus vel argenteus nummus . Notabilis est hic locus, et in controversiis de usuris lege XII Tabb. non negligendus. Declarat autem pauperta tem civitatis Romanae ejusque mores incultos, ineunte etiam quarto post U. C. seculo. Porro Dion.

IIalic. X , 644. Metis ex lege XII Tabb. Significat Grius maximo eos in XII locos, ubi agitur de mulcta pecuniaria. Αdd. IV, 13. Gell. N. Α. XX, 1.

Orum vis ac Polestas. Verba vis ac Potestas eleganter a Gaio usurpata de nummis, satis declarant argutias eorum, qui in definitione tutelae, in L. 1. D. de tutelis, verba Mis ac potestas ad vivum

resecarunt.

Quod de vocibus asses et pondus sa verbo Pendere et inponaetas animadvertitur, hoc etiam usu venit in verbo a endere, quod retentum est, cum propriam vim ac potestatem jam dudum amisisset, undo ad enesere interdum valeti soDere. Idem dicere licet de eo emare et co enSatio. Eι ad. Huschkius: et adhue amellantur. Quod prosecto facilius intellectu, quam ad onera a Get. Mirum autem, Gaium hoc addidisse nam vocabulum dissensator, ut ipsum verbum HsPensare, freque lissimi sen per usus mansit. Plin. H. N. XXXIII, 3. Disitigod by Cooste

115쪽

.id. III, 160. dispensatores, inquit, libriueendes Eiaciantur. An inde proficere possumus in restitutions hujus loci, docuitque etiam Gujus dispensatores . . adhuc appellari libripendes y Denique an amendere et His ensare tam arcte conjuncta Sunt, quam GHus hic videtur velle probare psi. 123. Docetur disserentia coemtionis et mancipationis,

conss. interpretum conjecturae in notis. Se ψilem Gnaeitionem. Pertinet ad mulierem, quae per coemtionem Venit in manum. Haec non incidit in servilem conditionem , potest igitur E coemtio- έ natoris testamento capere , etsi non jubeatur esse liberasis parentibus vero - manet alae. Harum igitur conditio , quippe servilis , multo inferior est.' Sicuti juris est in persona semorum. Signiscat Gesus ea tempora, cum heredis servi institutio nondum tacite continebat manumissionem ipsam. Add.

Plin. Epp. IV, 10.

Asdem uerbis manci se accipiantur, quibus ser vi. Iu verborum igitur divdrsa formula spectata fuit vis dIsserentias manus et manci ii. In mancipatione servorum et filiorumfamilias pronuntiabantur verba

in g. II9. a Gaio commemorata. quoes non similiter fit in eoemtione. Nimirum in hac non ejusmodi verba , quae servilis conditionis

Brgumentum Sunt, usurpantur, nequU Usurpari POS-

sunt, quia mulier ipsa Deit eo emtionem seque tradit in manum ; filius vero et servus etiam inviti man-eipio dantur. Quaerere autem licet, an mulier . quan , Postquam coemtione in manum venit, sidu-

116쪽

elae causa vindicta manumitti debet q. Illi , ut sui j uris evadat, dici non possit in servilem cotiditionem fuisse deducta. Et h. l. stylus scribendi ostendit doctorem prima g. I 25 elementa artis tradentem. Add. q. 142. - Ι27. Cui aqua et igni g. I 6 I. Poena antiquissima tum g . 128.

recte usurpata, cum urbis terminis imperium finiebatur. Remansit postea, damnatique ab urbe in tum recedere coacti, ut Oppianicus in orat. Ciceronis pro Cluentio, c. 63.; amittebant tamen omnia civitatis jura , etsi non in alienam civitatem se contulissent. Augustus prudenti consilio istiusmodi hominibus certum designavit locum, in quem depO tarentur, Dio Cuss. 15, 20. 46, 27. undo deinde factum, ut deportatio sere exceperit ipsam poenam et nomen interdictionis aqua et igni; quo pertinet

Matiscium et lex poenalis oximie dicuntur do delicto, quod lege judiciorum publicorum punitur. Jee enim ratio patitur. Late patet h. I. vocis ratio potestas. Siguificatur juris Romani indoles et elegantia, qua ipsum sibi mirifico constat. In Insu. Iust. haec juris ratio non tam perspicue significatur, quam apud Thcophilum. Ab hostibus curus. Florentinus etiam et Marcia- I. Ita. nus et Ulpianus in libris' Institi. eundem locum tractant, et doctius illustrant, ut ipsae quaestiones ab illis positae declarent, quam diversam a Gaio viam ac rationem instituerint. Gaius magis studuit ci juris interpretationi, quae ex historia et antiqui talo esset petenda.

117쪽

Utrum ex hoe te ore dubi ari potest. Gali aetate adhue agitata interdum videtur haec quaestio in scholis Jctor una, nam Julianus Hadriani aequalis jam in L. 22, g. 2. de Captiv. non dubitaverat assirmate dicere : Gistimatur -Patre mortuo tunc paterfamilias . fuisse , cuni pater ejua in hostium potestatem pere niret. Αdd. Epit. I, 6, 2. et L. 15. D. de suis et legit. Quae sit quaestionis gravitas eleganti exemplo docuit Theophilus , qui omnem hunc locum perspicue exponit. Pristinoura reciFiunt. CL L. I9. C. de postlim. quoque bis in una enunciatione. q. I M. Praeterea eaeunt. Praeterea, nam exeunt etiam sine capitis diminutione supra laudati liberi mortuorum etiam apud hostes. Add. ΙΙΙ, II9. Ut Geti netae potestate, Sic etiam inmittere tae potestate, g. 133. Flamines Diales. Ergo non Quirinales, Martiales psiliam in III, 114. hi non memorantur.

Inaugurari et caFι verba solennia hac in re. Quod tempus Praesens u Surpat Gajus, argumento est, veterom morem capiendi Virgines, nondum prorsus neglectum fuisse.

q. I3I. An potuit filius vel invitus jubente patre exire de potestate et in coloniam mitti pColonia Latina est regio in agro Latino , inquam coloniae deducendae causa cives Romani ci vitate cedentes se contulerant. Factos hos esse scivibus Latinos, docet Grius III, 136. , sed cons. Cl. Madvig. in disput. de jure et condit. coloniarum Pop. Rom. Opusc. p. 284. Lex XII Tabb. - his ςerbis. Ter venum esuis.

118쪽

Cicero etiam do orat. I, 4 l. et in Orat. pro Caecina, e. 34. utitur verbo penesere de filio milias; add. L. 39, g. 3. D. de Eviction. pater sciens stium suum pendiest; at vid. L. I. C. de liber. caus. et Paul. R. S. VI, 1. Α Graecorum moribus abhorrebat hoc vendendi et mancipandi Jus; a Latini nominis sociis non item, vid. Livius Hist. XLI, 8. Cujacius. ad Paul. ll. excitat leges Moscoviae, in quibus patri justribuitur quater vendendi filium. Significata igitue est in XII. vera venditio, in qua cernitur Summum jus patriae potestatis, sed temperatum idem adjectis verbis de libertate, quam ipso j ure ter venditus sit adepturus. Atque ad hujusce legis sententiam, vel

Icti vel ipsi mores et consuetudo finxisse et confirmasse videntur emancipationem, qua per trinam istam venditionem, quam XII. jubent, repetitam, non serio, sed imaginarie filius vel uno actu et uno

die dimitteretur e potestate vid. q. I. I. ὶ; quaro si dicere lieet, Grius et Ulpianus Fr. XI.) minus

apte in tractatione loci de emancipatione excitant legem XII. de una mancipatione; neque obstat, ut nobis videtur, IV, g. 79. Una manci atione. Nam in filiabus ab omni republica remotis et in liberis secundo gradu positis non tanta cernitur vis patriae potestatis; atque eadem sexus disserentia cernebatur in exheredatione, II, IV. 124. et in successione ab intestato III, 14. Eaque res ita agitur. Ritus mancipationis, qualis in l. II9. describitur, hic etiam adhibendus. De

119쪽

Alieui, quem Theophilus ad h. l. Institi. ι - τινα vocat, in Epitome rectius: patri si clario, qui mancipio accinit lege manumitrandi.

Vindicta manu tuit. Est enim in causa mancipii ; servi Ioco habetur, g. 140.

Eo facto revertitur in potestatim patris. Hoc mirum videri potest, iacto Vindictae , quae libertatem et suum j us essicit, manumissnm reverti in P testatem , nam si pater mancipio dedit ea lege, ut sibi remancipetur, non vindicta erit adhibenda , sed denuo mancipatio. Theophilus laniti. I, Ι2, 6. scribit filium vindicta manumissum tacita quadam

ratione recurrisse ad Patrem : σιω-Nν ran λΘω ἀνέτρεχεν εἰς τὸ του πατρος. Is eum iterum emanet at. A est h. I. paten natu

ratis ; modo is significabat patrem fiduciarium. De rum sive rurSus mancipare est patris naturalis; r manci are est fiduciarii, qui restituit patri naturali. qui mancisio Erat ei em vel alii, sed in usu est,eMem. Non sussicit, filium tres subiisse maneipati nes , Sed ab ipso patre ter mancipio detur necessa est. Remancipationes non computantur, nec refert, utrum ter eidem an diversis personis filium mancipio det. Novus identidem est actus, de quo satis constat testibus adhibitis. In usu est. Hoc est, magis observatur hie, quam

alter modus. Alia est vis votas in g. II2. Similiare uindicta. Supple ex superioribus: quo eIo. Eadem hic oritur dissicultas de vi et esseetis admirabili urnae eae, neque eam tollit, sed mulio

120쪽

magis auget Tlieophilus cum dicat: filium denuo a canu rutione αρρήτω λόγω reverti in potestatem p tris. An locus sic intelligendus: interposita fiducia mancipio accipientem manumisisse quidem apud Praetorem, patrem Vero naturalem ibi praesentem vindicasse filium in potestatem γ, ω eitaem mancmes. Jam ter venditus a patre quiadem naturali liber est, sed non a patre siduciario, qui hunc jam antea his venditum in tertia tenet man- ripatione sive in causa mancipit. Ab hoc igitur

nunc manumittendus est; nam solent cogi actione Ux contractu fiduciae, uno ex iis modis, quos sig-vificat l. IV., et quidem eo, qui Semper potest

adhiberi, nempe vindicta, cujus tertiae per vindictam manumissionis jam non amplius is erit essectus, ut revindicet pater , qui tribus mancipationibus amia serit omne jus ob verba legis: si fer penum duit,flius liber esto, sed ut sui juris evadat; nisi dicat aliquis, hic obstare , quod emancipatus sic non directe a patre ipso sed a patre fiduciario liberetur ;at pater tamen identidhm singularum mancipationum auctor suit, Et cum ultimae huic vindictae certissime luderat, etiam ipsius manumissionis verao; immo HeGterus in notis non dubitat lacunam si e supplere, ut filius existimotur tertia mancipatione desinere esse in potestate patris.' Nec me praeterit Epitomen docere : fiduciarium remancipare d6bere naturali, ut is ipse manumi

tat ; at non intelligo, qui filius hicce liber a patro possit denuo ab hoc emi, cui non amplius veluti in Commercio est, et ita adquiri, ut jure potestatia