C. Plini Secundi Naturalis historiae libri XXXVII

171쪽

FREM

matutina, Ocissima in occasu matutino et aliissima, degredi autem latitudine motumque minuere ab exortu VeSpertino,

retro quidem ire simulque altitudine degredi ab statione vespertina, Mercurii rursus stella utroque modo scanderes ab exortu matutino, degredi vero latitudine a vespertino, consecutoque sole ad quindecim partium intervallum consistit quadriduo prope inmobilis. mox ab altitudine 76 descendit retroque graditur ab occasu Vespertino usque ad exortum matutinum, tantumque haec et luna totidem 10 diebus, quot subiere, descendunt. Veneris quindecies pluribus subit, rursus Saturni et Iovis duplicato degrediuntur,

Martis etiam quadruplicato. tanta est naturae varietas, sed ratio evidens. nam quae in Vaporem solis nituntur, etiam descendunt aegre.,s 15) Multa promi amplius circa haec possunt secreta 77 naturae legeSque, quibus ipsa serviat, exempli gratia in

Martis sidere, cuius est maxime inobservabilis cursus, numquam id stationem facere Iovis sidere triquetro, raro admodum LX partibus discreto, qui numerus sexangulas ad mundi essicit sormas, nec exortus nisi in duobus signis tantum, eancri et leonis, simul edere, Mercurii vero sidus exortus Vespertinos in piscibus raros sacere, creberrimos in virgine, in libra matutinos, item matutinos in aquario, rarissimos in leone, retrogradum in tauro et geminis non 25 seri, in eancro Vero non citra Vicesimam iluintam partem, lunam bis coitum cum sole in nullo alio signo sacere 78 quam geminis, non coire aliquando in sagittario tantum, novissimam vero primamque eadem die vel nocte nullo

172쪽

C. PLINI SECUNDI

alio in signo quam ariete conspici - id quoque paucis mortalium contigit, et inde fama cernendi Lynceo -, non conparere in caelo Saturni sidus et Martis, cum plurimum,

diebus CLXX, Iovis XXXVI aut, cum minimum, denis detractis diebus, Veneris LXVIIII aut, cum minimum, LII, SMercuri XIII aut, cum plurimum, XVII. ets 18. 16) Colores ratio altitudinum temperat, siquidem

ea iram similitudinem trahunt, in quarum aera Venere subeundo, tinguitque adpropinquantes utralibet alieni meatus circulus, frigidior in pallorem, ardentior in ruborem, Ven- Iotosus in horrorem, Sol atque commissurae apsidum extremaeque orbitae atram in obscuritatem. suus quidem cuique color est: Saturno candidus, Iovi clarus, Marti igneus, Lucisero candens, Vesperi refulgens, Mercurio radians, lunae blandus, soli, cum oritur, arden8, 90Stea 15 radians, his causis conexo Visu et earum quae caelo con-80 linentur. namque modo multitudo conserta inest circa dimidios orbes lunae, placida nocte leniter inlustrante eas, 36 modo raritas, ut fugisse miremur, plenilunio abscondente '' aut cum solis suprave dictarum radii visus praestrinxere 2o nostros. et ipsa autem luna ingruentium solis radiorum haut dubie disserentias sentit, hebetante cetero inflexos mundi convexitate eos praeterquam ubi recti angulorum conpetant ictus. itaque in quadrato solis dividua est, in

173쪽

FRE J NΑΤ. ΗIST. II 17-21 15- Is) 153triquetro seminani ambitur orbe, inpletur autem in ad-Vereo, rursuSque minuens easdem effigies paribus edit intervallis, simili ratione qua super solem tria sidera.

19. IT) Sol autem ipse quattuor disserentias habet, 81

5 bis aequata nocte diei, vere et autumno, in centrum incidens terrae octavis in partibus arietis ac librae, bis permutatis spatiis, in auctum diei bruma, octava in parte capricorni, noctis vero solstitio, tolidem in partibus cancri. inaequalitatis causa obliquitas est signiferi, cum pars aequa

1o mundi super subterque terras omnibus sitat momentis. sed quae recta in exortu suo consurgunt signa longiore tractu tenent lucem; quae vero obliqua, ociore transeunt spatio.

20. 18) Latet plerosque magna caeli adsertatione 8215 conpertum principibus doctrinae viris, superiorum trium siderum ignes esse qui decidui ad terras fulminum nomen habeant, sed maxime Iovis medio loco siti, sortassis Iuoniam contagium nimii umoris ex superiore circulo atque ardoris ex subiecto per hunc modum egerat, ideoque εο dictum Iovem fulmina iaculari. ergo ut e flagrante ligno Parbo cum crepitu, sic a sidere caelestis ignis exspuitur praescita secum adserens, ne abdicata quidem sui parte in divinis cessante operibus. idque maxime turbato sit aere, quia collectus umor abundantiam stimulat aut quia Ys turbatur quodam ceu gravidi sideris partu.

21. 19) Intervalla quoque siderum a terra multi 83

174쪽

indagare temptarunt, et solem abesse a luna undeviginti partes quantam lunam ipsam a terra prodiderunt. Pytha gora S Vero, Vir sagacis animi, a terra ad lunam CXXVIstadiorum esse collegit, ad solem ab ea duplum, inde ad duodecim signa triplicatum, in qua sententia et G allus sSulpicius fuit noSter.

22. 20) Sed Pythagoras interdum et musica ratione

appellat ionum quantum absit a terra luna, ab ea aduercurium dimidium spatii et ab eo ad Veneris, a quoad solem sescuplum, a sole ad Martem tonum fid est 16 Iuantum ad lunam a terra , ab eo ad Iovem dimidium et ab eo ad Saturni, et inde sescuplum ad signiferum; ita septem tonis efflici quam biti Πασῶυ apyOViau vocant,lioc est universitatem concentus; in ea Saturnum Dorio moveri phthongo, Iovem Phrygio et in reliquis similia, iu- 1scunda magis quam necessaria subtilitate.

85 23. 21) Stadium XXV nostros efficit passus, hoc

est pedes DCXXV. Posidonius non minus XL stadiorum a terra altitudinem esse, in quam nubila ac venti nubesque perveniant, inde purum liquidumque et inperturbatae lucis ρο

175쪽

aera, sed a turbido ad lunam viciens C milia stadiol im, inde ad solem quinquiens miliens, et spatio fieri, ut iam

inmensa eius magnitudo non exurat terras. plures autem

DCs CC in altitudinem nubes subire prodiderunt. incon-ε perta haec et inextricabilia, sed prodenda, iliata Sunt prodita, in Piis tamen una ratio geometricae collectionis numquam sallacis possit non repudiari, si cui libeat allius

ista Perse pii, nec ut mensura - id enim velle paene dementis otii est -, sed ut tantum aestimatio coniectanti 10 constet animo. nam eum CCCLX et sere sex partibus 86 orbis solis ex eircuitu eius patere Appareat circulum, per luem meat, semperque dimetiens tertiam pariem ambitus et tertiae paulo minus septimam colligat, apparet dempta eius dimidia, luoniam terra centralis interveniat, sextam 15 sere partem huius inmensi spatii, quod circa terram circuli solaris animo conprehenditur, inesse altitudinis spatio, lunae vero duodecimam, quoniam tanto breviore quam sol ambitu currit. ita fieri eam in medio solis ac terrae. miror 87 quo procedat inprobitas cordis humani parvolo ali luo in- ad vitata successu, stetit in supra dictis occasionem inpudentiae ratio largitur. ausique divinare solis ad terram si,atia eadem ad caelum agunt, quoniam sit medius sol, ut protinus mundi quoque ipsius mensura veniat in digitos. quantas enim dimetiens habeat septimas, lanias habereas cirrulum duoetvicesimas, tamquam plane a perpendiculo mensura caeli constet. Aegyptia ratio, quam Petosiris 88

25 an a dedendum '

176쪽

C. PLINI SECUNDI

et Nechepsos ostendere, singulas partes in lunari circulo, 44 ut dictum est, minimo XXXIII stadiis paulo amplius patere colligit, in Saturni amplissimo duplum, in solis, quem 35 medium esse diximus, utriusque mensurae dimidium. quae computatio plurimum habet pudoris, quoniam ad Saturni seirculum addito signiferi ipsius intervallo nec numerabilis multiplicatio efficitur. 8s 24. 22) Restant pauca de mundo. namque et in

ipso caelo stellae repente nascuntur. plura earum genera. 25. comelas Graeci vocant, nostri crinitas, horrentes crine 1o sanguineo et comarum modo in vertice hispidas. iidem pogonias quibus inferiore ex parte in speciem barbae longae promittitur iuba. acontiae iaculi modo vibrantur, ocissimo significatu. haec suit, de qua quinto consulatu suo Τitus Imperator Caesar praeclaro carmine perscripsit, ad hunc diem novissima visa. easdem breviores et in mucronem fastigatas xiphias vocavere, quae Sunt omnium pallidissimae et quodam gladii nitore ac sine ullis radiis, quos et disceus, nomini similis, solore autem electro, 90 raros e margine emittil. pilheus doliorum cernitur figura, Eo in concavo sumidae lucis. ceratias cornus speciem habet,

177쪽

FRE J NAT. HIST. II 23 25 21 23, 157 qualis suit cum εἰ raecia apud Salamina depugnavit. lampadias ardentes imitatur laces, hippeus e plinas iubas, celerrimi motus atque in orhena circa se euntes. iit et candidus Aioc cometes, argenteo crine ita refulgens, ut 5 vix contueri liceat, specieque humana dei emgiem in se ostendens. fiunt et hirci, villorum specie et nube aliqua circumdati. semel adhuc iubae emgies mutata in hastam

est, Olympiade CVIII, urbis anno CCCCVIII. brevissimum

quo cernerentur spatium VII dierum adnotatum est, lonio ossimum CLXXX. 23) Moventur autem aliae errantium modo, aliae si

inmobiles haerent, omnes se e sub ipso septentrione aliqua eius parte non certa, sed maxime in candida, quae lactei circuli nomen accepit. Aristoteles tradit et simulis plures cerni, nemini conpertum alteri, quod equidem sciam, ventos autem ab iis graves aestusve significari. fiunt et hibernis mensibus et in austrino polo, sed ibi citra ullum

iubar. diraque conperta Aethiopum et Aeg)pti populis cui nomen aevi eius rex dedit Typhon, ignea specie ac

so spirae modo intorta, visu quoque torio, nec stella veriusquam quidam igneus nodus. sparguntur aliquando el 92k 91: Beda n. r. 24. - istot. meteor. I 6 p. 343 , 35. 7 p. 345 9. Sen. NQ VII 6, 1. 11, 1. 21 1. LFd. Ost. 10 p. 28, 7. 27, 12sqq. - Aristot. meteor. I 6 p. 343', 25. Sen. NQ VII 28, I. - 92: Beda n. r. 24. - Aristot. meteor. I 6 p. 343', 9 sqq. Lyd. 8t. 10 p. 28, 8. - cis. Cic. nat. deor. II 14. Lucan. I 529. Sen. NQ VII 17. 2. 21, 3. Tac ann. XIV 22. Suet. Claud. 46, Nero 36. Lyd. ost. 10 p. 28, 10. I salamina F topa i lampadias F lG. -pias in marst.

178쪽

errantibus stellis ceterisque crines. sed cometes numquam in Occasura parte caeli est, terrificum magna ex parte

sidus atque non leviter piatum, ut civili motu Octavio consule iterumque Pompei et Caesaris bello, in nostro ero aevo circa veneficium, quo Claudius Caesar imperium sreliquit Domitio Neroni, ac deinde principatu eius adsiduum prope ac SaeVum. reserre arbitrantur, in quas partes SeSeiaculetur aut cuius stellae vires accipiat quasque simili-93 tudines reddat et quibus in locis emicet: tibiarum speciemusicae arii portendere, obscenis autem moribus in verendis 16 partibus signorum, ingeniis et eruditioni, si triquetram figuram quadratamve paribus angulis ad aliquos perennium stellarum situs edat; venena sui dere in capite septentrionalis

austrinaeve serpentis.

Cometes in uno totius orbis loco colitur in templo 15 Romae, admodum faustus Divo Augusto iudicatus ab ipso, qui incipiente eo apparuit ludis, liuos faciebat Veneri Genetrici non multo post obitum patris Caesaris in collegio

94 ab eo iustituto. namque his verbis in .... gaudium prodit is: Ipsis ludorum meorum diebus sidus cri- ponitum per septem dies in regione caeli sub septem trionibus est conspectum. id oriebatur circa undecimam horam diei clarumque et omnibus e terris conspicuum suit. eo sidere significari 6 93: 15) Obseq. 67. - φ 94: Suet. Caes. 88. Serv. ad

Sen. NQ VII 19, 2. 22, 1. 23, 3.

179쪽

vulgus credidit Caesaris animam inter deorum iri mortalium numina receptam, quo nomine id insigne simulacro capitis eius, quod mox in foro Consecravimus, adiectum est. haec ille in publicum; 5 interiore gaudio sibi illum natum seque in eo nasci interpretatus est. et, si Veriam latemur, salutare id terris suit. Sunt qui et haec sidera perpetua esse credant suoque ambitu ire, sed non nisi relicta ab sole cerni; alii vero tui nasci umore fortuito et ignea vi ideoque solvi.

i. 26. 24) Ιdem Hipparchus numquam satis laudatus, 95

ut quo nemo magis adprobaverit cognationem cum homine 75 siderum animasque nostras partem esse caeli, novam stellam et aliam in aevo suo genitam deprehendit eiusque motu, qua fulsit, ad dubitationem est adductus, anne hoc saepius 1ε fieret moverenturque et eae, quas putamus adfixas, ideoque ausus rem etiam deo inprobam, adnumerare posteris stellas ac sidera ad nomen expungere organiS excogitatis, per quae singularum loca atque magnitudines signaret, ut facile discerni posset ex eo non modo an obirent ac 20 nascerentur, sed an omnino aliquae transirent moverenturque, item an crescerent minuerenturque, caelo in hereditate cunctis relicto, si quisquam, qui cretionem eam caperet,

25) Emicant et laces, non nisi cum decidunt Visae, 96

180쪽

C. PLINI SECUNDI

qualis Germanico Caesare gladiatorum spectaculum edente praeter ora populi meridiano transcucurriti duo genera a earum. lampadas Vocant plane laces, alterum bolidas,

quale Mutinensibus malis visum est. distant quod saces vestigia longa faciunt priore ardente parte, bolis vero s' lperpetua ardens longiorem trahit limitem. 26) Emicant et trabes simili modo, quas bOκου Vocant, qualis cum Lacedaemonii classe victi imperium Graeciae amisere. sit et caeli ipsius hiatus, quod vocant set chasma, 27. 27) sit et sanguinea species et, quo nihil io taterribilius mortalium timori est, incendium ad terras cadens inde, sicut Olympiadis CVII anno tertio, cum rex Philippus . t

Graeciam quateret. atque ego haec statis temporibus naturae vh ut cetera, arbitror existere, non, ut plerique, avariis de causis, quas ingeniorum acumen excogitat, quippe is uingentium malorum suere praenuntia; sed ea accidisse non quia haec facta sunt arbitror, verum haec ideo lacta quia incasura erant illa, raritate autem occultam eorum esse ii rationem ideoque non, sicut exortus supra dictos desectus- tque et multa alia, nosci. 2o iss 28. 28) Cernuntur et stellae cum sole totis diebus,

plerumque et circa solis orbem ceu Spiceae coronae et versicolores circuli, qualiter Augusto Caesare in prima 4 iuventa urbem intrante post obitum patris ad nomen ingens