C. Plini Secundi Naturalis historiae libri XXXVII

271쪽

Soti, Bagienni, Statielli, Binbelli, Matelli, Caburriates,

Casmonates, Velleiates et quorum oppida in ora proxime dicemus. flumen Rutuba, oppidum Album Intimilium, 481lumen Merula, oppidum Album Ingaunum, portus Vadorum s Sabatium, numen Porcisera, oppidum Genua, fluvius Fertor, portus Delphini, Tigulia intus, Segesta I iguliorum, flumen Macra, Liguriae sinis. a tergo autem supra dictorum omnium Appenninus mons Italiae amplissimus, perpetuis iugis ab Alpibus tendens ad Siculum fretum. ab altero eius 49 10 latere ad Padum amnem Italiae ditissimum omnia nobilibus oppidis nitent, Libarna, Dertona colonia, Iria, Vardacate, Industria, Pollentia, Carrea quod Potentia cognominatur, Foro Fulvi quod Valentinum, Augusta Bagiennorum, Alba Pompeia, Hasta, Aquis Statiellorum. haec regio ex discri-.15 ptione Augusti nona est. patet ora Liguriae inter amnes Varum et Macram CCXI p. 8) Adnectitur septima, in qua Etruria est ab amne 50 Macra, ipsa mutatis saepe nominibus. Umbros inde exegere antiquitus Pelasgi, h0s Lydi, a quoi iam rege Tyrrheni, m0X6 48: 4-6ὶ Mela II 72. - g 50: 19 Sol. 2, 7. Fest. p. 355.

uva. I. cfr. XXXVI 66 16 CCXII R 17 in soptima in F a

272쪽

C. PLINI SECUNDI

a sacrifico ritu lingua Graecorum Tusci sunt cognominati. primum Etruriae oppidum Luna, portu nobile, colonia Lucaa mari recedens liropiorque Pisae inter amnes Auserem et Arnum, ortae a Pelopistis sive a Teutanis, Graeca gente. vada olaterrana, fluvius Caecina, Populonium, Etruscorum sol quondam hoc tantum in litore. hinc amnes Prile, mox Vmbro, navigiorum capax, et ab eo tractus Vmbriae portu S-que Τelamo, Cosa Volcientium a populo Romano deducta, Graviscae, Castrum Novum, Pyrgi, Caeretanus amnis et ipsum Caere inlus m. p. VII, Agylla a Pelasgis conditori- 1obus dictum, Alsium, Fregenae, Tiberis amnis a Macra CCLXXXIIII p. intus coloniae Falisca, Argis orta, ut auctor

est Cato, quae cognominatur Etruscoriam, Lucus Feroniae,52 Rusellana, Seniensis, Sutrina. de cetero Arretini Veteres, Arretini Fidentiores, Arretini Iulienses, Amilinenses, Aque I - 15ses cognomine Taurini, Blerant, CortonenseS, CapenateS,

Clusini Novi, Clusini Veleres, Florentini praefluenti Arno adpositi, Faesulae, Ferentinum, Fescennia, Hortanum, Herbanum, Nepet, Novem Pagi, Praefectura Claudia Foroclodi, Pistorium, Perusia, Suanenses, Saturnini ipii ante Aurini m

. 53. 54) 15 aretini A l fidentiores streotini oni. A. iteravit

273쪽

vocabantur, Suhertant, Statonienses, Tarquinienses, Tuscanienses, Vetulonienses, Veieniani, Vesentini, Volaterrani, Volcentani cognomine Etrusci, Volsinienses. in eadem parte

oppidorum veterum nomina retinent agri Crustuminus, s Caletranus.

9) Tiberis, antea Τhybris appellatus et prius Albula, 53

e media sere longitudine Appennini finibus Arretinorum profluit, tenuis primo nec nisi piscinis corrivatus emissusque navigabilis, sicuti Tinia et Clanis influentes in eum, id novenorum ita conceptu dierum, si non adiuvent imbres.sed Tiberis propter aspera et confragosa ne Sic quidem, praeterquam trabibus verius quam ratibus, longe meabilis sertur, per CL p. non larocul Τiserno Perusiaque et Ocriculo Etruriam ab Vmbris ac Sabinis, mox citra XVI p. 1s urbis Veientem agrum a ciustumino, dein Fidenatem Latinumque a Vaticano dirimens. sed infra Λrretinum Clanini 54 duobus et quadraginta fluviis auctus, praecipuis autem Nare

et finiene, qui et ipse navigabilis Latium includit a tergo,

nec minus tamen aquis ac tot sontibus in urbem perductis, zo et ideo quamlibet magnarum navium ex Italo mari capax, rerum in toto orbe nascentium mercator placidissimus, pluribus prope solus quam ceteri in omnibus terris amnes accolitur aspiciturque Villis. nullique fluviorum minus licet 55 inclusis ulrim lue lateribus, nec tamen ipse depugnat, quam- 1 suderiani B l statonienses ego coli. Π 9. MV67. XXXVI

274쪽

C. PLINI SECUNDI

quam creber ac subitus incrementis est, nusquam magiSaquis quam in ipsa urbe stagnantibus. quin immo vateSintellegitur potius ac monitor, auctu semper religiosus veriuS

56 Latium antiquum a Tiberi Cerceios servatum est m. Sp. I. longitudine: iam lenues primordio imperi suere radices. colonis saepe mutatis tenuere alii aliis temporibus, Aborigines, Pelasgi, Arcades, Siculi, Auriinci, Rutuli et ultrai,erceios Volsci, 0set, Ausones, unde nomen Lati processit ad Lirim amnem. in principio est Ostia colonia ab Romano iorege deducta, oppidum Laurentum, lucus Iovis Indigetis, 57 amnis Numicius, Ardea a Danae Persei matre condita. dein quondam Aphrodisium, Antium colonia, Asiura numen et insula, fluvius Nymphaeus, Clostra Romana, Cercei, quondam insula inmenso quidem mari circumdata, ut creditur HO- 15 mero, et nunc planitie. mirum est quod hac de re tradere hominum notitiae possumus. I heophrastu S, qui primus externorum aliqua de Romanis diligentius scripsit - nam Theopompus, ante quem nemo mentionem habuit, urbem dumtaxat a Gallis captam dixit, Clitarchus, ab 20 eo proximus, legationem lantum ad Alexandrum missam 58 hic iam plus quam ex sama Cerceiorum insulae et mensuram posuit stadia LXXX in eo volumine, quod scripsit Nicodoro Atheniensium magistratu, qui fuit urbis nostrae

275쪽

CCCCXL anno. quicquid ergo terrarum est praeter X p.

ambitus adnexum insulae, post eum annum accessit Italiae.

aliud miraculum a Cerceis palus Pomptina est, quem locum 59XXIIII urbium fuisse Mucianus ter consul prodidit. deins flumen Ausentum, supra quod Tarracina oppidum, lingua Volscorum Anxur dictum, et ubi suere Amyclae sive Amynciae, a serpentibus deletae, dein locus Speluncae, lacus Fundanus, Caieta portus, oppidum Formiae, Hormiae dictum, ut existimavere, antiqua Laestrygonum Sedes. ultra suit 10 oppidum Pirae, est colonia Minturnae, Liri amne divisa, Clani olim appellato, Sinuessa, extremum in adiecto Latio, quam quidam Sinopen dixere vocitatam. hinc felix illa 60 Campania, ab hoc sinu incipiunt vitiseri colles et temulentia

nobilis suco per omnes terras incluto atque, ut Veteres 15 dixere, summum Liberi Patris cum Cerere certamen. hinc

Setini et Caecubi protenduntur agri; his iunguntur Falerni,

Caleni, dein consurgunt Massici, Gaurani Surrentinique montes. ibi Leborini campi sternuntur et in delicias alicae politur messis. haec litora sontibus calidis rigantur praeteris que cetera in toto mari conchylio et pisce nobili adnotantur.

esani PS e Strab. . 233. glani R -ni quondam U53)D' lappellata AJ Dy l oppidum Sinuessa C l extrema coni. S

276쪽

C. PLINI SECUNDI

humanae voluptatis. tenuere osci, Graeci, mbri, Tusci, 61 Campani. in ora Savo fluvius, Volturnum oppidum eum amne, Liternum, Cumae Chalcidensium, Misenum, portus Ilaiarum, Bauli, lacus Lucrinus et Avernus, iuxta quem immerium oppidum iluondam, dein Puteoli colonia Dicae- sarchea dicti, postque Phlegraei campi, Acherusia palus 62 Cumis vicina; litore autem Neapolis, Chalcidensium et ipsa, Parthenope a tumulo Sirenis appellata, Herculaneum, Pompei

haud procul spectato monte Vesuvio, adluente vero Sarno amne, ager Nucerinus et VIIII p. a mari ipsa Nuceria. io Surrentum cum promunturio Minervae, Sirenum quondam

sede. navigatio a Cerceis II de LXXX patet. regio ea aΤiberi prim Italiae servatur ex discriptione Augusti. 63 Intus coloniae Capua, ab XL campo dicta, Aquinum, Suessa, Venafrum, Sora, Τeanum Sidicinum cognomine, i5 Nola; oppida Abellinum, Aricia, Alba Longa, Acerrani, Allifani, itinates, Aletrinates, Anagnini, Atellani, heiulani, Arpinates, Auximates, Abellani, Alsaterni et qui ex agro Latin' item Hernico, item Labicano cognominantur, Bovillae,

277쪽

Caiatia, Casinum, Calenum, Capitulum Hernιcum, Cererimi qui Mariani cognominantur, Corani a Dardano Τroiano orti, Cubulterini, Castrimoenienses, Cingulani, Cabienses in monte 61 Albano, Foropopulienses ex Falerno, Frusinates, Ferentinates, s Freginates, Fabraterni Veteres, Fabraterni Novi, Ficolenses, Fregellani, Forum Appi, Forentani, Gabini, Interamnates Sucasini qui et Lirenates vocantur, IlionenSes, Lanrvini, Norbani, Nomentani, Praenestini urbe quondam Stephane dicta, Privernates, Setini, Signini, Suessulani, Telesint, Tre- 16 bulani cognomine Ballienses, Trebant, Τusculani, Verulani,

Veliterni, Vlubrenses, Urbanates superque Roma ipsa, cuius 65 nomen alterum dicere nisi arcanis caerimoniarum nefas habetur optimaque et salutari fide abolitum enuntiavit Valerius Soranus luitque mox poenas. non alienum videtur1s inserere hoc loco exemplum religionis antiquae ob hoc maxime silentium institutae. namque diva Angerona, cui sacrificatur a. d. XII kal. Ian. , ore obligato obsignatoque simulacrum habet. Vrbem tris portas hahentem Romulus reliquit aut, ut 66φ 65: Sol. 1, 4. Plui. quaest. Rom. 61 p. 278 Lydus de mens. 4, 60. ch. Plin. XXVIII 18. Serv. Aen. II 35 I. georg. I 498ὶ. 9 66: Varro LL V 164. 1 calatia Momnis. Cra xp. 444. calatiae AF va. D' i hemi-

278쪽

C. PLINI SECUNDI

plurimas tradentibus credamus, ΙΙΙΙ. moenia eius collegere ambitu imperatoribus censoribusque Vespasianis anno conditae DCCCXXVI m. p. XIII CC, conplexa montes Septem. ipsa dividitur in regiones XIIII, compita Larum CCLXV. eiusdem spatium mensura currente a miliario in capite sRomani sori statuto ad singulas portas, quae sunt hodie numero XXXVII, ita ut XII portae semel numerentur praetereanturque ex veteribus VII, quae esse desierunt,67 emcit passuum per directum XX M DCCLXV. ad extrema vero tectorum cum castris praetoriis ab eodem miliario per 1o vicos omnium viarum mensura colligit paulo amplius LX p. quod si quis altitudinem tectorum addat, dignam profecto aestimationem concipiat lateaturque nullius urbis magnitudinem in toto orbe potuisse ei comparari. clauditur ab oriente aggere Tarquini Superbi, inter prima opere mira- 15bili; namque eum muris aequavit qua maxime patebat aditu plano. cetera munita erat praecelsis muris aut abruptis montibus, nisi quod exspatiantia tecta multas addidere urbeS.

68 In prima regione praeterea suere in Latio clara oppida Eo Satricum, Pometia, Scaptia, Politorium, Tellena, Τilata, Caenina, Ficana, Crustumeria, Ameriola, Medullum, Comi-

279쪽

culum, Saturnia ubi nunc Roma est, Antipolis quod nunc Ianiculum in parte Romae, Antemnae, Camerium, Collatia, Amitinum, Norbe, Sulmo, et cum iis carnem in monte 69 Albano soliti accipere populi Albenses: Albani, Aesolani,s Accienses, Abolani, Bubetani, Bolani, Cusuetani, Coriolani, Fidenates, Foreti, Hortenses, Latinienses, Longani, Manales, Macrales, Munienses, Numinienses, Olliculani, Octulant, Pedani, Poletaurini, Querquetulant, Sicani, Sisolenses, Tole-rienses, Tutienses, Vimitellari, Velienses, Venetulant, Vitel-

10 lenses. ita ex antiquo Latio LIII populi interiere sine 70vestigiis. in Campano autem agro Stabiae oppidum suere usque ad Cn. Pompeium L. Catonem cos. pr. kal. Mai., quo

die L. Sulla legatus bello sociali id delevit, quod nunc in

villam abiit. intercidit ibi et Taurania. sunt morientes 15 Casilini reliquiae. praeterea auctor est Antias oppidum Latinorum Apiolas captum a L. Tarquinio rege, ex cuius praeda Capitolium is inchoaverit. a Surrentino ad Silerum amnem XXX m. p. ager Picentinus ruit Tuscorum, templo Iunonis Argivae ab Iasone condito insignis. intus oppidum 20 Salerni, Dicentia. t 70 17 Mela II 69. - SOl. 2, 7.

280쪽

C. PLINI SECUNDI

1 10) A Silero regio tertia et ager Lucanus Bruttiusque

incipit, nec ibi rara incolarum mutatione. tenuerunt eum Pelasgi, Oenotri, Itali, Morgetes, Siculi, Graeciae maxime populi, novissime Lucani Samnitibus orti duce Lucio. oppidum Paestum, Graecis Posidonia appellatum, sinus PaeStanus, soppidum Elea quae nunc Velia, promunturium Palinurum, a quo sinu recedente traiectus ad Columnam Regiam C m. p. 72 proximum autem flumen Melpes, Oppidum Buxentum, Graeciae Pyxus, Laus amnis. luit et oppidum eodem nomine. ab eo Bruttium litus, Oppidum Blanda, flumen Baletum, 16 portus Parthenius Phocensium et sinus Vibonensis, locus Clampetiae, oppidum Tempsa, a Graecis Temese dictum, et Crotoniensium Τerina sinusque ingens Τerinaeus. Op- et 3 pidum Consentia intus. in paeninsula fluvius Acheron, a quo oppidani Aceruntini. Hippo, quod nunc Vibonem Valen- 1stiam appellamus, portus Herculis, Metaurus amnis, Tauroentum oppidum, portus Orestis et Messina. oppidum Scyllaeum, Crataeis fluvius, mater, ut dixere, Scyllae. dein